„Aardbeving was een daad van
glGod, olieramp is pure diefstal"
Polen leggen
laatste hand
aan akkoord
es
Wörner:Westen
moet Perestrojka
ondersteunen"
Botha stelt
VN ultimatum
Mafiabestrijding
in diepe crisis na
vertrek toprechter
Kwade
prikkel
BUITENLAND
Ccidóc Qowumt
WOENSDAG 5 APRIL 1989 PAGINA 5
Scheepsbrand
op de Rijn
Ongeveer 36 passa
giers en acht be
manningsleden van
de Alsace I, een
Frans passagier
schip dat op weg
naar Nederland in
brand vloog op de
Rijn bij Wesel, zijn
gisteren van boord
gehaald. Zes van de
passagiers, voor het
merendeel gepen
sioneerden, moes
ten zich onder be
handeling stellen
wegens een lichte
rookvergiftiging.
FOTO: ANP
Gorbatsjov tegen
export revolutie
HAVANA Sovjetleider Michail Gorbatsjov
heeft zich gisteren uitgesproken tegen „de ex
port van de revolutie en de contra-revolutie".
In een rede tot het Cubaanse parlement viel
hij het Amerikaanse beleid inzake Nicaragua
aan. Gorbatsjov toonde weinig begrip voor
Washingtons plannen tot voortzetting van de
humanitaire hulp aan de Nicaraguaanse con-
tras. Gorbastjovs woorden wijzen erop dat de
Russen een punt willen zetten achter de hulp,
al dan niet via Cuba, aan guerrillabewegin
gen in Latijns-Amerika. „Onze taak nu is in
ternationale conflicten op te lossen. We zijn
tegen doctrines die de export van de revolu
tie en de contra-revolutie rechtvaardigen",
aldus Gorbatsjov.
Politieman gewond
na wraakactie IRA
BELFAST De IRA heeft
gisteren bekend gemaakt dat
het een politieagent heeft ver
wond als wraak voor de
moord op een van haar leden.
Het 29-jarige IRA-lid Gerard
Casey werd in zijn bed dood
geschoten terwijl zijn kleine
dochtertje naast hem sliep. Ca
sey was het zesentwintigste
slachtoffer bij de godsdienst
strijd in Noord-Ierland dit
jaar. Volgens de politie hadden
protestante paramilitairen de
aanslag op Casey uitgevoerd.
Later werd een part-time
agent in zijn wagen door voet
gangers in zijn arm geschoten.
Shamir houdt ook
in VS been stijf
NEW YORK De Israëlische premier
Yitzhak Shamir heeft gisteren bijna ten
overvloede duidelijk gemaakt dat hij tegen
stander is van een zelfstandige Palestijnse
staat. Zelfbestuur is het uiterste dat te ver
enigen is met de veiligheid van Israël, al
dus de premier bij zijn aankomst in de Ver
enigde Staten voor een officieel tiendaags
bezoek. Shamir sprak voor een gehoor van
veertig voorzitters van joodse organisaties
in New York. Buiten het gebouw, dat door
de politie was afgezet, demonstreerden en
kele honderden mensen die op spandoeken
protesteerden tegen het doden van kinde
ren en een Palestijnse staat eisten. Aan de
overkant van de straat protesteerden joodse
betogers tegen het afstaan van gebied.
OORSPRONKELIJKE BEVOLKING ALASKA WOEDEND:
iJppPsl IVan onze sDeciale rauw land. De Dlaatsnamen i- Maar ik zeg u, het is geen doe
(Van onze speciale
TL.D j verslaggever
Rob Ruggenberg)
M PRUDHOE BAY/VAL-
:||8§iDEZ Hij heeft in het
&M|café al een uur of wat
^■|naar de buitenlandse ver
achten, slaggevers zitten kijken.
Pas als die op het punt
ro: AN*staan weg te gaan> vat hij
IS" voldoende moed om hen
aan te spreken. Zijn stem
klinkt broos. „Weet u dat
O dit allemaal diefstal is?
Het land is van ons gesto
ken, de olie is gestolen en
nu stelen ze onze vissen
99
ook nog eens".
>rmati* Hij heet Gary Harrison en hij
de we. is 31 jaar oud. Een Athabas-
m vrijj kan. Een vermoeid gezicht,
Kortt slecht gebit met enkele gouden
ïgelukj tanden, sluik zwart haar. De
ities in Athabaskans behoren net als
fer he| de Eyaks, de Tatitleks, de
de DiChenenta, de Aleoeten en de
iremief Eskimo's tot de ongeveer
ïrminst 60.000 oorspronkelijke bewo-
le. j,U» ners van Alaska, dat zij zelf
lat De Alyeska noemen: het Grote
aange. Land. En groot is het: in op-
„maai pervlakte zo groot als Enge-
xkeerc land. Frankrijk, Italië en
zijn le Duitsland te zamen, maar in
inwonertal niet groter dan een
gemiddelde grote stad in Euro-
lo var; pa: nog geen 400.000.
er, te Het is een mooi, maar hard en
land. De plaatsnamen
spreken voor zich: Dood
Paard, Vagevuur, Verbrande
Klauw. Gary Harrison komt
uit Wit Hert, zegt hij, maar dat
klopt niet helemaal want ei
genlijk bestaat zijn stam uit
nomaden. Over het aantal
stamleden wil hij niets zeggen.
„Onze stam verbiedt het tellen
van familieleden. Dat brengt
ongeluk". Toch wil hij wel
graag praten en ja, ook wel
graag iets drinken, hoewel het
hier in Alaska verboden is al
cohol aan Indianen en andere
autochtonen te verkopen. Hij
drinkt Attakiska, een Russi
sche wodka die hier echter
plaatselijk wordt gestookt.
Rusland
Dat laatste is niet
derlijk. In de Beringstraat
grenst Amerika rechtstreeks
aan Rusland. De afstand tus
sen de eilanden van Alaska en
die van Siberië bedraagt daar
soms niet meer dan 10 km. De
Amerikanen kochten Alaska
in 1867 van Rusland voor 7,2
miljoen dollar, ofwel 4 cent
per ha. Niet alleen aan de
wodka is de Russische invloed
nog overal merkbaar. Sommi
ge Indianen, Aleoeten en Eski
mo's dragen (met trots) Russi
sche namen. En velen zijn nog
altijd Russisch orthodox. De
eerste missionarissen die tot
hier doordrongen waren Rus-
Olie uit rampschip gepompt
VALDEZ De oliemaatschappij Exxon heeft gisteren, elf
dagen na de ramp met de Exxon Valdez in de Prince Willi
am Baai bij Alaska, alle olie uit de tanker gepompt. De
maatschappij onderneemt vandaag pogingen de tanker drij
vende te krijgen en naar Portland, Oregon, te slepen voor
reparatie. Havenautoriteiten in Portland zeiden evenwel dat
zij nog niet hadden besloten om de tanker toestemming te
geven om in Portland voor anker te gaan, ondanks de om
standigheid dat de herstelwerkzaamheden een lucratieve
aangelegenheid voor de scheepsbouw in het gebied vormen.
Ondertussen zijn meer dan 1000 zeevogels en minstens 30
zeeotters aan de olieplaag bezweken.
Terwijl wanhopige pogingen in het werk worden gesteld om
de enorme olievlek als gevolg van het ongeluk op te ruimen
en van de natuur nog te redden wat er te redden valt, heeft
de president van Exxon gezegd te hopen dat zijn maatschap
pij nu niet door het Amerikaanse Congres belet zal worden
om in beschermde natuurgebieden naar olie te boren.
Alaska was een ijswoestijn en
als het aan Gary Harrison had
gelegen zou dat ook gewoon
zijn gebleven. Maar in 1968
werd er olie ontdekt: in Prud-
hoe Bay, in het barre noorden,
het dichtst bij de pool, het
koudste, meest onherbergzame
deel van Alaska. De 1200 km
lange oliepijplijn naar het zui
den, naar de ijsvrije haven
Valdez, kostte vijftien miljard
gulden en bracht een ontzaglij
ke verandering in Alaska te
weeg. Er kwam industrie en
zelfs enige welvaart. Maar dat
gold niet de oorspronkelijke
inwoners.
„Wat er met ons gebeurde was
gewoon èen herhaling van wat
zich een eeuw eerder in dat fa
meuze Wilde Westen heeft af
gespeeld", zegt Debbie Dettin-
ger, een Tatitlek-Indiaanse,
bitter. „Wij kregen een fooi,
alcohol en venerische ziekten.
Onze gemiddelde levensver
wachting ligt nu op 38 jaar.
Het aantal zelfmoorden bij ons
is drie keer zo hoog als dat bij
de blanken". Debbie Dettingen
heeft een goede schooloplei
ding gehad, ze heeft in een
stad gewerkt (Anchorage),
maar ze besloot terug te gaan
naar haar dorp, om weer tus
sen de vissers te leven. Ze
zegt: „Nu zult u misschien
denken: zie je wel, die inboor
lingen willen geen vooruit
gang. Na hun scholing gaan ze
gewoon terug de wildernis in.
Maar ik zeg u, het is geen doen
om tussen de blanken aan je
toekomst te werken".
Zelfbestuur
Gary Harrison heeft iets ge
hoord over ver weg gelegen
landen die zelfbestuur bevoch
ten. „Dat willen wij ook", zegt
hij. „Wij willen zelf in ons
land de dienst uitmaken". Dat
zoiets politiek een utopie is,
wil er bij hem niet in. „Waar
om zou het niet kunnen? Wij
kunnen toch bewijzen dat wij
hier het eerst waren?"
Wie spreekt er voor ons, wie
vertegenwoordigt ons, wie
komt voor onze belangen op?
Twee dagen eerder had Moni
ca Riedel, een struise vissers
vrouw uit Cordova (deels At-
habaskan, deels Eyak) het ook
al gevraagd. Ze is getrouwd
met een blanke visser, die
zwaar onder de olieramp heeft
te lijden. Zijn haring-broed
plaats in de Prince William-
baai werd gisteren op last van
de overheid voor de rest van
het seizoen gesloten. Haar hart
ligt nog bij haar volk. „Wii
hebben hier wie weet hoeveel
generaties gewoond", zegt ze.
„De ramp van 1964, de grote
aardbeving, was een daad van
God. Velen van ons verloren
huis en vrienden. Daar kon
den we vrede mee hebben.
Wie van en in de natuur leeft,
leert zulke tegenslagen incas
seren. Maar dit, deze olieramp,
is een menselijke daad. Dit is
gewoon diefstal".
deba-
Ier» orq
ïursbe-
begin,
ïkomst
rategie'
komen
ite hel
kt. Die
e anti-I
de ge
:ersum
Shellj
n leve-
komenj
eenten
;ursbe-
iet be-
ïlijktij-
BRUSSEL De westerse
landen moeten actiever
inspelen op de verande
ringen in het Oostblok. Zij
moeten via organisaties
als de NAVO al hun in
vloed aanwenden om
langs vreedzame weg de
hervormingen in de Oost
bloklanden te ondersteu-
„Dank zij deze hervormin
gen hebben we een unieke
gelegenheid om de verhou
dingen tussen Oost en West
te hervormen en tendenzen
naar een blijvende vrede te
versterken", zei NAVO-se-
cretaris-generaal Manfred
Wörner gisteren op de veer
tigste verjaardag van het
Bondgenootschap. Wörner
sprak in Brussel ter gelegen
heid van het jubileum de
ambassadeurs van de zestien
lidstaten toe en legde daarbij
sterke nadruk op de nood
zaak van vrede in alle Euro
pese landen,
de NAVO nieuwe impulsen
moeten uitgaan. Maar tege
lijk moet de NAVO haar mi
litaire kracht op peil houden.
„Welk leiderschap in de Sov
jetunie ook aan de macht is
en wat haar intenties ook
mogen zijn, het Westen moet
de beschikking houden over
een geloofwaardige defensie,
die voor militaire avonturen
geen ruimte laat".
De Nederlandse ambassadeur
bij de NAVO, mr. J. de Hoop
Scheffer, liet zich in soortge
lijke bewoordingen uit. De
NAVO besteedde gisteren
slechts met een bescheiden
feestje aandacht aan haar
veertigjarig bestaan. Eind
mei wordt dat jubileum uit
bundiger gevierd, met een
top in Brussel waarop ook
NAVO's .staats- en regerings
leiders aanwezig zullen zijn.
Tegen die tijd moeten de zes
tien landen een akkoord
hebben bereikt over hun toe
komstige defensie-inspannin
gen, inclusief de nu nog zeer
omstreden modernisering
van de korte-afstandskern-
wapens.
Secretaris-generaal Worner (links) en generaal Altenburg volgen
in Brussel de plechtigheden ter gelegenheid van veertig jaar
NAVO. FOTO: AP
335) Het afgodsbeeld is, behalve van een geheime trap, nog
voorzien van een mechaniek, waardoor vreemde indringers de
toegang tot het binnenste van het beeld kan worden ontzegd. De
;rcnen-j arm waaraan <je mandarijn zich heeft vastgeklemd, is een hef-
~j boom. die de mond van het beeld langzaam maar zeker sluit.
;sdocu- Marga is onmiddellijk naar beneden gedoken toen de matroos
vuurde en dat is haar redding tevens geweest. Maar de dappere
J Chinees, die zich eerst moet overtuigen of hij de Grote Heer
'i nned heeft oeraekt is bekneld er» wat hii ook doet hij kar» zich
niet bevrijden. Het gelukt Marga evenmin hem te helpen en kreu
nend zegt de matroos: „Haalt u eerst de kapitein en de twee an
dere heren maar naar boven. Het is de hoogste tijd. Ik houd het
nog wel even uit". Marga staat even in tweestrijd. Moet zij deze
trouwe helper zo maar in de steek laten? Maar dan hoort ze weer
de kreten van beneden. Wat daar gaande is, weet ze niet. maar
haar hulp Is blijkbaar dringend geboden. En snel daalt zij de tre
den van de ladder af.
Ongerust kijkt een Namibische moeder om als Zuidafrikaanse
troepen langs haar heen razen.
FOTO: AP
WINDHOEK De Zuid
afrikaanse minister van
buitenlandse zaken, Roe
lof Botha, heeft gisteren
in een brief aan VN-secre-
taris-generaal Perez de
Cuellar gewaarschuwd
voor het mislukken van
het vredesproces in Nami
bia tenzij er binnen enke
le uren door de VN maat
regelen worden genomen
om een einde te maken
aan de Swapo-infiltraties
in het noorden van Nami
bia.
Perez de Cuellar zei dat hij de
brief niet opvat als een ultima
tum. Hij ontkende dat Botha
in de brief ervan gewag maakt
dat Cubaanse militairen de
Swapo-strijders steunen. Botha
heeft hem een tweede brief
gestuurd. Daarover wilde Pe
rez de Cuellar alleen zeggen
dat die ingaat op het door
Zuidafrika, Cuba en Angola
gesloten akkoord over Nami
bia.
Volgens Zuidafrikaanse zegs
lieden in New York bevinden
zich momenteel Cubaanse mi
litairen in het zuiden van An
gola op zo'n zestig kilometer
van de grens met Namibia. Er
zou ook een vierhonderd man
sterke Swapo-tankbrigade aan
de grens gelegerd zijn, terwijl
de afspraak is dat de Swapo-
strijders zich terugtrekken bo
ven de 16de breedtegraad op
circa 160 kilometer ten noor
den van de Namibische grens.
Na afloop van een gesprek met
de VN-topman sprak Swapo-
vertegenwoordiger Theo-Ben
Gurirab gisteren zijn verbijste
ring uit over de beslissing van
de VN-vertegenwoordiger in
Namibia, de Fin Marti Ahtisa-
ri, Zuidafrikaanse „doodseska
ders" in te zetten tegen de
Swapo.
WARSCHAU De on
derhandelaars van de
Poolse regering en de op
positie hebben hun be
sprekingen bij het ronde-
tafeloverleg vandaag
koortsachtig voortgezet,
zodat vanavond officieel
een akkoord kan worden
bezegeld.
Het overleg, dat eergisteren
uitdraaide op een uitputtings
slag die tien uur duurde,
dreigde te mislukken door de
weigering van de officiële
vakbond OPZZ akkoord te
gaan met een plan voor prijs
compensatie. De regering en
de onafhankelijke vakbond
Solidariteit hadden al inge
stemd met het plan prijsstijgin
gen voor tachtig procent in de
lonen te compenseren. De
OPZZ eiste echter een prijs
compensatie voor de volle
honderd procent. De officiële
vakbond neeft zich inmiddels
bereid getoond tot een com
promis, omdat de bond niet de
geschiedenis in wil gaan als de
schuldige van de mislukking
van het voor Polen zo belang
rijke sociale akkoord.
In brede lijnen staat de over
eenkomst al op papier. Solida
riteit en andere onafhankelij
ke groeperingen worden legaal
en de oppositie zal deelnemen
aan parlementsverkiezingen in
juni, waarbij de communisti
sche partij en haar bondgeno
ten een gegarandeerde meer
derheid zullen krijgen van 65
procent van de 460 zetels in
een kamer van afgevaardig
den. Daarnaast komt er een
senaat van ongeveer honderd
leden die op open, democrati
sche wijze wordt gekozen.
ROME Nog voor de selecte
groep van onkreukbare super-
rechters aan de slag kon gaan,
hebben die ,-,echte helden' van
Domenico Sica, de Hoge Com
missaris voor de Bestrijding
van de Mafia, de eerste neder
laag tegen de mafia moeten in
casseren. Een van hen, Gian-
franco Riggio, heeft gevraagd
of hij zich uit de pas opgerich-
te anti-mafiagroep mag terug
trekken; zijn vrouw en twee
kinderen werden door een
mafiabende met de dood be
dreigd. „Ik sta klaar om deze
boeiende taak goed aan te pak
ken. Angst kan een rechter
zich niet veroorloven, als hij
schrik krijgt moet hij een an
der vak kiezen", waren amper
een maand geleden de
»woorden van Riggio. Deze ge
beurtenis heeft Italië geschokt.
Ook verschillende andere
hoge functionarissen hebben
toegegeven dat ze liever ont
slag zouden krijgen omdat ze
de druk amper aankunnen.
Riggio bleek al de vierde per
soon in een paar dagen tijd die
de handdoek in de ring wierp;
ook een hoge politiefunctiona
ris, een kroongetuige in een
mafiaproces en een gevange
nisdirecteur waren al gezwicht
voor intimidaties van de ma
fia. Daar was echter niet zo
veel ruchtbaarheid aan gege
ven. Het leven van een magi
straat is waarlijk zeer onveilig
op Sicilië. De lijst van magi
straten die op het eiland ver
moord zijn is lang. „Het op
pakken van de individuele
mafiosi heeft geen zin; de ma-
fiastructuren moeten aange
pakt worden", was de goede
raad die rechter Riggio zijn ex-
cCllega's meegaf.
Modernisering
Lance voor VS
uitgemaakte zaak
WASHINGTON Volgens de
Westduitse sociaaldemocrati
sche oppositieleider Hans-Jo-
chen Vogel is de modernise
ring van de in de Bondsrepu
bliek gestationeerde Lance-ra-
ketten voor de Amerikaanse
regering al een uitgemaakte
zaak. De VS staan op het
standpunt dat de al begonnen
modernisering nu moet wor
den voortgezet, zo zei Vogel
gisteren na gesprekken met de
Amerikaanse ministers van
buitenlandse zaken en defen
sie, James Baker en Richard
Cheney. De SPD-leider toonde
zich zeer verrast over de dui
delijkheid waarmee Cheney
zijn standpunt over deze zaak
uiteenzette. Die opstelling
staat haaks op de opvattingen
van met name bondskanselier
Helmut Kohl. Vogel zei dat hij
met het oog op diens opstelling
een „vagere formulering" had
verwacht. Baker heeft echter
ook gezegd dat een conflict
over de modernisering van de
Lance niet tot een crisis in de
NAVO zal leiden. Onder de
indruk waren Vogel en de an
dere SPD-delegatieleden van
de waardering die Washingon
heeft voor Moskou's hervor
mingspolitiek.
IFJ: persvrijheid
Groot-Brittannië
steeds beperkter
BRUSSEL De Internationa
le federatie van journalisten
(IFJ) in Brussel heeft de Britse
regering onder premier Mar
garet Thatcher ervan beschul
digd de persvrijheid steeds
verder te beperken en de me
dia onder controle te willen
brengen. In een rapport staat
dat Thatchers regering de mo
gelijkheden om kranten, radio
en televisie te controleren
„systematischer en meer-om-
vattender" gebruikt dan haar
voorgangers. De IFJ geeft als
voorbeeld het verbod stand
punten te melden van organi
saties die sympathiseren met
de Noordierse terreurorganisa
tie IRA. In dit verbod kunnen
autoritaire régimes zich nu be
roepen op Groot-Brittannie
om hun eigen beperking van
de persvrijheid te verdedigen.
telefoonnummer
0^-122248 en uw krant wordt nog
dezelfde avond thuisbezorgd.
door Roger Simon»
LONDEN Lezers van
Christies detectiveromans
houden niet van bloed op de
covers. Zij prefereren
„lekkere moorden boven
griezelverhalen. De
Londense uitgeverij Collins,
die wat Dame Agatha's
boeken betreft de exclusieve
rechten van publicatie bezit,
heeft wel enkele jaren nodig
gehad om die waarheid te
ontdekken. Sedert ze er
rekening mee houdt, zit de
verkoop van Christie-romans
opnieuw in de lift. Om
precies te zijn: hij is nu 40
procent hoger dan vijf jaar
geleden.
Dit hoopgevende verschijnsel
heeft Collins nieuwe moed
gegeven. Deze uitgever
constateerde voor het eerst
in 1983 dat de boeken van
Agatha Christie niet best
meer van de hand gingen.
Voor die tijd was het anders.
In 1982, precies zeven jaar na
het overlijden van de
populaire schrijfster, werden
jaarlijks nog bijna anderhalf
miljoen exemplaren van
haar detectives verkocht. Dit
cijfer vertegenwoordigde
enkel en alleen Agatha
Christie's in paperback-
vorm. Die brengen Collins
het meeste geld op. Maar een
jaar later begon de verkoop
gestaag te zakken. In 1984
werden nog nauwelijks een
miljoen „pocket"-boekjes van
Dame Agatha verhandeld.
En toch trokken in die tijd
de televisie-versies van haar
romans en verhalen
miljoenen kijkers aan.
Collins was er niet gerust op.
Betekende deze forse daling
dat de belangstelling voor
detectiveromans gevoelig
afnam? Of was het bijna uit
met de populariteit van een
van haar beste bronnen van
inkomsten? Collins voelde
zich zo bedreigd in haar
bestaan, dat zij iets deed wat
door Britse uitgeverijen
zelden wordt ondernomen:
zij gaf een gespecialiseerde
firma opdracht een grondig
marktonderzoek in te stellen.
Researchers van James R.
Adams and Associates
analyseerden de zeden en
gewoonten van zo'n 30.000
leesgrage Britten. Hadden zij
het nodige geld om boeken
aan te schaffen? Zo ja,
kochten zij geregeld
detectiveromans en waarop
baseerden zij daarin hun
keuze? Ook liefhebbers van
griezelverhalen werden
zorgvuldig geraadpleegd. Zo
kwamen de onderzoekers er
achter dat de omslagen van
Agatha Christie-romans,
ontworpen in de jaren
zeventig, hun „natuurlijke"
lezers als het ware afkerig
maakten van deze boeken.
Op hun covers was bloed
afgedrukt en daar houdt de
modale Agatha Christie-fan
(doorgaans een heel
fatsoenlijke burgerhelemaal
niet van. Rode sporen op het
omslag gaven hem de
indruk, dat de inhoud van
het boek geen bona fide
Agatha Christie-roman maar
wel een bloederig
griezelverhaal was.
Terzelfdertijd deed zich het
merkwaardige verschijnsel
voor, dat fervente griezel fans
de Agatha Christie-omslagen
teleurstellend tam vonden.
„He", zeiden ze bij Collins,
„daar moeten wij wat aan
doen!" De uitgeverij
introduceerde met de nodige
spoed Agatha Christie-covers
zonder bloed. Nauwelijks een
jaar later scheelde het niet
veel of er werden weer bijna
anderhalf miljoen
exemplaren in plaats van
maar een miljoen verkocht
De pientere research-firma
James R. Adams and
Associates nam kortgeleden
een fraaie trofee in
ontvangst. Deze beloning
werd haar toegekend door de
Britse Market Research
Society die vond dat zelfs
Dame Agatha's wijze
Belgische speurneus
Hercules Poirot niets aan te
merken zou hebben gehad op
het briljante speurwerk van
JRA.
