ilieuwe formule literair blad, een boze Ruyslinck en de kunst te worden bemind David Byrne zoekt het in Brazilië CeicbeGomant Spijt geen strop voor krimi-lezer EXSESSni j&j zandvliet DEKpER TEN VRIJDAG 31 MAART 1989 PAGINA 17 Si wi rerw Ooit was Theo Knippenberg de bedenker, uitvinder, pro- zulle jektontwikkelaar en exploi- voor tant van een toen volslagen de so nieuw idee in de wereld van re ro het boek: literatuur op kran- ïaafdjte-formaat in grote oplagen. ,Het Bulkboek" was een con cept uit de jaren zestig: Tien Tof twaalf keer per jaar ver scheen in de vorm van een krantje een min of. meer gere- lommeerd literair boek, in in waanzinnig hoge oplaag In een even dolle lage prijs, "et werd met succes gelan terd op scholen. Soms leidde |St tot een nieuwe uitgave in het boek in zijn oorspron- flijke vorm. inippenberg is er nu weer iet literatuur op krantepa- ier, maar met een nieuw mcept, dat best even de aan lacht mag hebben. „Knippen- lergs Krant" die zichzelf „Li- eratuur op groot formaat" loemt, is een paar maanden jeleden begonnen. In februari twam nummer twee uit. Voor ;en krats ligt die krant van 64 lagina's in de boekhandel, zant Knippenberg richt zich iet meer voornamelijk op iholen en studenten. In de veede aflevering van „Knip- enbergs Krant" zoals des- jds in het Bulkboek een 3lledig boekwerk, namelijk >man „Memoires van Daegeman" van Louis 'aul Boon. Verder in deze li teratuurkrant het klassieke telverhaal van Kafka, i>De Ge- {laanteverwisseling", een ENi reeks fragmenten uit de boe ken van dr. L. de Jong en een «erste aflevering van een fe uilleton met de titel „De I schrijver". Deze eerste afleve ring is van Harry Mulisch en het is adembenemend hoe hij /oor zijn toekomstige co-au- eurs mogelijkheden aanreikt im verder te gaan. Want mensen als Adriaan van Dis, leroen Brouwers, Hugo Claus, Haarten 't Hart, Marga Min- :o, Oek de Jong, en Gerrit Comrij zullen komende delen van dit feuilleton gaan ver zorgen. Geen nieuw, maar vel een spannend idee. bergh, Monika van Paemel, maar vooral Hugo Claus en Jeroen Brouwers, die hij „monstres sacré's" noemt of van plagiaat beschuldigt. Brouwers zou tijdens zijn Vlaamse jaren het boek „Joris Ockeloen en het wachten" naar het verhaal van Ruys linck hebben gejat uit een aan hem toevertrouwd manu- schript, dat hij moest beoorde len voor uitgave bij de firma Manteau. Een jammer genoeg geheel onuitgewerkte ver dachtmaking, die tot een mooie rel dient te leiden, wanneer Ruyslinck niet fan taseert of kletst. Zuur voor hem lijkt het dat hij zowel over Brouwers als Claus moet vaststellen, dat dit tweetal erg goed kan schrijven! Alma g" 'Nergens atore pe Zuidnederlandse auteur n_ P* IVard Ruyslinck, nu zestig oud, onderhoudt al vele aren een correspondentie met ien leraar Nederlands in het ,rïPeeuwse- Daarin komt van al- orde, cultuur, mu- P' ziek, film, taal en natuurlijk Jutte 0ok literatuur en literaire 'erschijnselen. Wat deze cor respondentie inhoudt, en ande laarmee wat de ideeën van mek Ruyslinck over dit soort on- Het lerwerpen zijn, kan de lezer )f bui jntdekken in „Ijlings naar va lergens", waarin de brieven willi /an 1984 tot 1988 zijn opgeno- nen. Ruyslinck schijnt deze «schouwingen te zien als zijn [geestelijk testament". et h ten mbui et ge ng deren wo „De kunst te worden bemind" is de ondertitel van het le vensverhaal dat de vooraan staande Franse journaliste Fran<^oise Giroud schreef over Alma Mahler, de vrouw van Gustav Mahler, de min nares van de schilder Kokosc- hka, van de Bauhaus-archi- tect Gropius en later weer de echtgenote van auteur Frans Werfel. Niet alleen deze vier mannen speelden een rol van belang in haar leven. Want zij beminde en bedroog hen, zij haalde hen aan en maakte ru zie met hen en anderen. In het boek van Francoise Gi roud, dat nu in het Neder lands is verschenen - „Alma Mahler, of de kunst te worden bemind" - is een prachtig beeld van een epoque gege ven: de eeuwwisseling van 1900. Bovendien geeft het een beeld van een getourmen teerd karakter. Van een kun stenaarswereld. die in heel Europa zijn vertakkingen had. Inderdaad, een veelom vattend en rijk boek. „Wat zat er toch in de lucht van Wenen dat deze stad zo uniek maakte alvorens ze in H.J.A. Hofland: meesterschap in karakteristieken. FOTO: PR het gaan kijken naar stunt vliegerij, autoraces en het hard rijden op daartoe niet geëigende wegen of tijdens slechte omstandigheden ho ren. In deze catalogus vind je ook roemruchte plaatsen, be kend van waaghalzerij waar de dood op volgt, onder ande re de Eiffeltoren. Verwacht van dit boekje niet teveel. Al die schrijvers die Jeroen Brouwers in „De laat ste deur" met zoveel compas sie en inlevingsvermogen be sprak en Stig Dagerman, aan wiens zelfmoord een b'oek werd gewijd, dat was allemaal heel wat anders dan dit boek je, waarin Brouwers veel meer aan de oppervlakte blijft. ook Remco Campert 1 delijk wat aan film heeft ge daan in zijn werk. Maar - zo stelt Schouten in zijn inlei ding vast - compleet is het boekje bij lange na niet. Vrijheidsbeeld „We passeerden het Vrij heidsbeeld" is een boekje met beschouwingen van H. J. A.' Hofland over de Verenigde Staten. „Overpeinzingen uit het land van „life, liberty and the pursuit of happiness". Hofland is een van de leukste beschrijvers van verre lan den, omdat hij kijkt, luistert en in zich opneemt. Je kunt met veel kennis van zaken en achtergrond-beschouwingen van alles over een land, een volk en een cultuur vertellen, maar Hofland doet dat vooral door er te zijn en ons te ver tellen hoe dat is, „er zijn". Hij loopt over straat, eet een maaltijd, bezoekt een theater of een postkantoor, vertelt daarover en blijkt daarbij dan oneindig veel te weten en al lerlei treffende bijzonderhe den te kunnen verstrekken. Cinema Ward Ruyslinck: onuitgewerkte verdachtmaking. ntië lij maakt zich vaak boos, die ïle gfRuyslinck. Zo beschimpt hij irowitz voor dat beroemde takki oncert in het Concertge- andfbouw. De schrijver had er eereiheen gewild, maar kon een rdei week tevoren al geen kaartjes ondi neer bemachtigen. „Daar lebben we alle twee een ka-, en di er vóór de roes aan ovefge- iel louden". Maar gelukkig h'Bort ka iij achteraf dat Horowitz h 100.000 dollar heeft getou- igarj heerd voor dat concert. „Vijf lollar per noot", dat is een BOE zaak waar Ruyslinck een ladzij lang opgewonden over Verder moeten vooral andere auteurs het ontgelden. Wever- de nacht van het fascisme on derging, om vervolgens, ver zwakt maar rijk aan musea, als een gewone provincie-stad uit de Tweede Wereldoorlog te voorschijn te komen?" Op deze vraag probeert het boek mede een antwoord te geven. Dit is een belangrijk thema. Met de beschrijving van een bezoek van Rodin aan Wenen in 1902, waar de schilder Klimt net in opkomst is, be gint het relaas van Giroud. Alma speelt een intrigerende rol. Ze is iemand die alles met Mahler te maken heeft, ook later. „Allemaal willen ze met haar trouwen. Natuurlijk om dat ze van haar houden, maar in zekere zin ook om Mahler uit te bannen". Oskar Ko- koschka wordt verteerd door jalouzie, al brengt hij een paar weken met haar door in Na pels. Voor Alma een tijd van geluk en overvloed, voor hem wordt de jaloezie een obsessie. Later is zij getrouwd jnet Franz Werfel. Dat ligt niet voor de hand. Hij is een soci aal-democraat, waar Alma een hekel aan heeft. „Soms zegt hij: „Hoe kan ik gelukkig zijn, zolang er nog één mens op aarde moet lijden?". „Woorden, die ik letterlijk zo uit de mond van een ander egocentrisch mens, Gustav Mahler, heb gehoord", noteert Alma. Maar wat haar nog meer tegenstond in Werfel: hij was jood. Alma sterft in 1964, 85 jaar oud, onder ande re omdat ze zich niet wilde la ten behandelen tegen de sui kerziekte, waar zij haar laat ste levensjaar aan leed. „Een joodse ziekte", was haar oor deel. Een prachtig en knap ge schreven boek, dat je niet leest als een historisch docu ment, maar als een heel direct verslag. Journalistiek en bio grafie op de beste manier. FOTO: PERS UNIE die „Zelfmoordclubs" zijn. Hij schrijft over „Zelfmoordsek ten", primitieve stammen die collectief zelfmoord plegen en hij verwijst naar De Maupas sant, Robert Louis Stevenson en Belcampo, die in verhalen aandacht besteed hebben aan zelfmoordclubs. Een van de hoofdstukjes van dit macabere boekje is gewijd aan „Catalogus van zelf- moordspelen", waartoe ook Veel Nederlandse filmers kie zen Nederlandse literaire werken om er een speelfilms van te maken. Hoe staat het nu met de Nederlandse schrij vers? Hoe laten zij de film een rol spelen in hun werk? Rob Schouten heeft daarover wat materiaal verzameld en toege licht, waarvan u kennis kunt nemen in „Cinema Literair". Na een korte inleiding volgen in dit boekje fragmenten van zo'n 35 Nederlandse dichters, verhalen-schrijvers en essay isten, die het wel eens, soms heel terzijde, over film heb ben gehad. Achterberg is de eerste, met zijn gedicht „Cel luloid": Zij heeft sltijd naast mij gelopen. Nu zie ik het op deze film, waarin mijn stappen gelijke tred houden met haar, de levensgrote metgezellin van celluloid. Schouten neemt natuurlijk fragmenten uit essays van Versierd Van Jeroen Brouwers op nieuw een boek over de zelf moord. „De laatste deur" was gewijd aan de zelfmoord in de Nederlandse literatuur, dit nieuw boekje, „De versierde dood" gaat over zelfmoord in heel eigenaardige verschij ningsvormen. Zo komt de „Russische roulette" aan bod, Brouwers wijdt aandacht aan de geheime genootschappen Zo staat hij op zeker moment te kijken naar een oude snel tekenaar, die op het puntje van Manhattan, The Battery, zijn kunst bedrijft: het maken van portretten voor wie dat betalen wil. Hofland obser veert de man en zijn model, maar vooral ook het publiek dat zich voor dit tafereeltje verzamelt. Zulke stukken to nen zijn meesterschap in ka rakteriseren en doorzien van de betekenis van details. Het boekje staat vol met deze klei ne, meesterlijke momenten. Apuleius Gerrit Achterberg: celluloid Het klassieke erotische ver haal van een jonge Romein die door een wonder in een ezel verandert, waarna hij in die hoedanigheid het leven van een volstrekt nieuwe kant leert ervaren, is opnieuw vertaald, nadat het heel lang niet in zijn oorspronkelijke en ongekuiste vorm voorhanden was. Een classicus aan de uni versiteit van Gent heeft dit boek „Metamorfosen" op knappe en heldere wijze ver taald. De pikante en erotische gebeurtenissen komen goed tot hun recht, maar ook de diepere ondertoon van filoso fie en noodlot spreekt steeds aan in deze vertaling. In de opvatting van vertaler Stefan van den Broeck maakt de ezel, de jonge Romein, een reeks van gedaantewisselin gen door. Zijn verhaal is het verhaal van het leven zelf. Het eindigt in een inwijdings tafereel, wanneer Lucius weer naar de menselijke ge daante is teruggekeerd en toe treedt tot de Isis-mysterieën. Herdrukt „Overpeinzingen van een bra menzoeker" is een klein ju weeltje uit het begin van onze eeuw. De auteur, R. N. Ro land Holst, was de echtgenoot van Henriëtte en de oom van Adriaan. Richard Niklaus Ro land Holst is vooral bekend als beeldend kunstenaar. Hij maakte muurschilderingen in de Beurs van Berlage en was directeur van de Amsterdam se Akademie voor Beeldende Kunsten. Het fijnzinnige „Overpeinzingen van een bra menzoeker" is zijn bekendste literair werk, een snoer van bespiegelingen, indrukken, overwegingen van de natuur, de kunst en het leven. Het landschap waar de bramen zoeker wandelt is het land schap in zijn ziel. Ook dit boekje is in veel opzichten klassiek, niet in het minst door de ragfijne stijl van schrijven. Nadat het twintig jaar lang niet te koop was, heeft Donker het in een mooi uitgaafje, met een inleiding van Michaël Zeemann op nieuw uitgebracht. Herdrukt is ook het 22 jaar oude boek van Bastet over de negentiende eeuwse literator en kunstkenner Carel Vos- maer. Onder de titel „Met Ca rel Vosmaer op reis" heeft Querido het in een nieuw jas je gestoken. Bastet schenkt daardoor opnieuw aandacht aan een voortreffelijke figuur uit de vorige eeuw, die al te weinig bekend bleef. Max Dendermonde's aardige verhaal „Uit Mexico ben ik gevlucht, mevrouw!" ver scheen in 1983 en is nu door het Spectrum opnieuw uitge bracht. Een episode uit het le ven van een man die er in Mexico onderdoor gaat, mede als gevolg van een liefdesver wikkeling. Een effectvol ver teld verhaald. Hierboven besproken en ge noemde uitgaven: „Knippenbergs Krant", uit gave 12 maal per jaar. Prijs ƒ3,95. Franfoise Giroud: „Alma Mahler" - „of de kunst te worden bemind" uitgave De Prom. Prijs 29,90 Ward Ruyslinck: „Ijlings naar nergens" - ontboeze mingen aan een boezem vriend" - uitgave Manteau. Prijs 37,50. Jeroen Brouwers: „De ver sierde dood" - uitgeverij Ca dans. Prijs 27,50 Rob Schouten: „Cinema Li terair - film in de Neder landse literatuur" - uitgave Unieboek. Prijs ƒ27,50 H. J. A. Hofland. „We pas seerden het vrijheidsbeeld - overpenzingen uit het land van „life, liberty and the pursiut of happiness" - uit gave Bert Bakker. Prijs ƒ19,90. Apuleius: „Metamorfosen" - uitgave Houtekiet. Prijs ƒ45,- R. N. Roland Holst: „Over peinzingen van een bramen zoeker" - uitgave Ad. Don ker. Prijs 17,50 F. Bastet: „Met Carel Vos maer op reis". - uitgave Querido. Prijs 39,50 Max Dendermonde: „Uit Mexico ben ik gevlucht, me vrouw!" Uitgave Het Spec trum. Prijs 19,90 ata tandaardwerk mi j iew yer kleur weer eorrdi i de winkel uitgeverij Zomer en Keu- g is onlangs een herdruk ngeén. het standaardwerk over /aijeur verschenen. Het boek, zelf in mooie kleuren is ror gevoerd, staat vol met hel les ré beschrijvingen van de opnï Itenschappelijke, technologi st eei hé, emotionele en estetische /oegJ keten van kleur. Uitgelegd missü irdt onder meer, hoe verf en s, et Hlrstof worden gemaakt en arinj thanier waarop kleuren tot rerk# Itö komen. Interessant is advie iVerhaal over de betekenis, 'kleur voor de mens door at di tijden heen heeft gehad. In dril I hoofdstuk „Kleur als dvi$effte-artikel" wordt aan de Itigste eeuw veel aandacht kings#steed: van de tere pasteltin- ie gt "die in de binnenhuisarchi- en d ttuur tijdens de Jugenstilpe- af oi üe wer en gebruikt tot de /anui tte interieurs van de jaren irvoc 'tig, van de „Think Pink" slede Jë in de jaren vijftig tot een aaroi trspelling voor het kleurge- rbanfUik in de toekomst. tder kan men lezen, dat de »st gebruikte kleuren voor eente to's juist de minst veilige apuni. dat ons oog tien miljoen een urencombinaties kan on- weifscheiden en dat in China de kleur van de rouw is. 'torn, een plezierig en be- r ëf pelijk lees- en kijkboek iedereen. ur". Uitgeverij Zomer Keuning. Prijs 75,-. Wie aan Brazilië denkt, denkt niet direct aan pop muziek maar als het aan Da vid Byrne ligt komt daar snel verandering in. De zan ger van de Talking Heads, die in z'n eigen werk het ge bruik van etnische klanken nimmer schuwt, stelde een cd samen met werk van Braziliaanse artiesten. Muzi kanten van de sixties-gene- ratie, die het tijdens de mili taire dictatuur niet allemaal even gemakkelijk hadden, soms in de cel belanden, maar tegenwoordig in eigen land een gezonde populari teit genieten. De cd „Beleza Tropical" (EMI 7 91948) loopt over van de zonnige muziek, hoe kan het ook an ders. In de Braziliaanse cul tuur zitten veel Afrikaanse invloeden, want de Portuge zen die de negers als slaven meenamen gaven deze alle kans hun eigen cultuur ver der te ontwikkelen. De ar tiesten van de jaren-zestig generatie mengden hun ei gen sound op zich al een tropische cocktail met westerse klanken, al maakt „Beleza Tropical" snel dui delijk dat de één daar bedui dend verder in ging dan de David Byrne stelde een cd samen met werk van Braziliaanse ander, arliesten. foto: pr Het materiaal op dit album dateert van 1972 tot 1982 en al te moderne interpretaties van Braziliaanse pop mag je dus niet verwachten. De ne gen zangers en zangeressen verloochenen hun afkomst uiteraard niet, maar het zijn vooral Chico Buarque, Lö Borges en Milton Nascimen- to, die het lonken naar het Westen niet kunnen laten, bijvoorbeeld door ouderwets aanzwellende orgeltjes te hanteren. Borges klinkt op „Equatorial" een beetje als „Aphrodite's Child" (weetje- nog), en de afwisselend kla gerige of aandoenlijke zang van Chico Buarque op res pectievelijk „Cacada" en „Calice" (het laatste heeft de potentie om hier alsnog een prima zomerhit te worden) is echt indrukwekkend. Met het voorjaar en de zomer nog voor de boeg en „Beleza Tropical" in de cd-speler, kan er weinig meer mis gaan. Deze geluidsdrager be vat de pioniers van de Bra ziliaanse pop en op een vol gende cd wil Byrne de meer funky dansmuziek laten ho ren. Wendy Lisa De Californische Wendy Melvoin en Lisa Coleman maken beiden deel uit van The Revolution, de begelei dingsband van Prince. Op hun debuut-elpee wisten ze dat nog aardig te omzeilen door een grote variëteit aan stijlen op te nemen, maar op „Fruit At The Bottom" (Vir gin 209 756) lijkt Prince wel haast zelf aanwezig om de dames morele steun te ver lenen. Wendy Lisa doen het ech ter allemaal zelf en dat gaat ze prima af. Het duo heeft een neusje voor het compo neren van spontaan klin kende en lekker in het ge hoor liggende funk, minder pretentieus als het werk van hun meester, maar soms net zo aantrekkelijk. Uptempo- stukken als „From Now On" en de single „Are You My Baby" komen daarbij het beste uit de verf. Dare Dare is een nieuwe rock band uit Manchester, gefor meerd rond zanger/toetse nist Danny Wharton. Whar ton maakte de laatste jaren van Thin Lizzy als actief muzikant bij deze roem ruchte band mee en is der halve de enige bij Dare, die op enige faam kan bogen. Op het debuut-album „Out Of The Silence"(A&M 395 221) blijkt zo'n beetje alles om diezelfde Wharton te draaien. Hij schrijft al het materiaal, beschikt over een goede roek-stem en zorgt met zijn keyboards voor de meest essentiële inkleuring van het Dare-geluid, een licht naar Amerika lonken de vorm van melodieuze hardrock. Dare verzuimt daarbij ech ter om een verruimende blik te tonen, al blijkt uit nummers als „Under The Sun" en het bijna monu mentale „King Of Spades" dat de goede wil wel dege lijk aanwezig is. Het klinkt nu vaak nog wat te voor spelbaar, maar Dare heeft (letterlijk en figuurlijk) de potentie om uit te groeien tot een heel aardige rock band. GERT MEIJER Het eerste boek van René Appel „Handicap", dat twee jaar geleden verscheen, heb ik niet gelezen; vandaar dat ik onbelast aan zijn tweede heb kunnen beginnen. Hdt heet Spijt en dat hoef je van de aanschaf niet te hebben. Appel toont zich in tegenstel ling tot zijn beroemder, schil derende naamgenoot een strak stilist, die in aange naam proza een aardig ver haal schrijft dat tot een leuk slot wordt gevoerd. „Spijt" gaat over de dood van Simon, die volgens degene die hem in de Amsterdamse drugs-scene begeleidde tij dens en ook uit die zwarte periode schoon was en daar door onder verdachte om standigheden aan zijn eind is gekomen. De hulpverlener, in het boek Frans maar op de achterflap Fred van Kes- sel genaamd, gaat zelf op on derzoek uit. Appel schildert het milieu van Warmoesstraat en Zee dijk op redelijk treffende wijze, hoewel hier en daar wat meer details het verhaal zouden versterken. Appel geeft zijn amateurspeurders- verhaal een menselijke di mensie door te beschrijven dat het Van Kessel privé al lerminst goed vergaat. Zijn vrouw verlaat hem, maar hij zet desondanks zijn onder zoek voort om uiteindelijk zijn veronderstelling dat zijn ex-klant niet aan een over dosis is overleden bevestigd te zien. Waarop hij na alle verwikkelingen in zijn leven een stap zet, waardoor hij he lemaal opnieuw kan begin nen. Appel kreeg voor „Han dicap" een voordracht voor de Gouden Strop, de prijs voor de beste Nederlandse misdaadroman. „Spijt" be wijst dat deze nominatie niet ten onrechte was en zal dus geen strop betekenen voor de krimi-lezer. FRANK WERKMAN René Appel: „Spijt". Uitge verij Bert Bakker. Prijs ƒ24,90. (ADVERTENTIE) 1 (1) Umberto Eco De Slinger van Foucault tt? fjBSRSSHfiKö 4 (-) Elaeviers Belastingalmanak 5 (2) Hugo Claus Verdriet van België Cazemier Boeken-Tijdschriften Kopermolen 10, 2317 PB Leiden Tel. 071-22.00.22 J. Ginsberg bv Breestraat 127-129 Boek- en kantoorboekhandel Veenerick Noordeinde 33 2371 CM Roelofarendsveen Tel. 01713-16033. HÉM BOEKHANDEL BV i<P)REMANi; STOLK, Nieuwe Rijn 9 Leiden - 071-12.21.44 Voor al uw boeken en CD's ...uw l.ibris boekhandel Deze top 5 is samengesteld naar aanleiding van de verkoopcijfers bij de boven staande handelaren: GRATIS ELKE WOENSDAG DE BIJLAGE BIJ UW KRANT MET INFORMATIE OVER FILMS.MUZ1EK THEATER, RECREATIE. EXPOSITIES EN EEN COMPUTE AGENDA

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 17