Jaap Tule legt bijbel uit voor arbeiders
Joodse pers VS schetst
te negatief beeld van paus
CeidócSowum
m
P
>weer
V
t<
u
kerk
wereld
Kardinaal wil
einde aan boycot
van Nicaragua
GEESTELIJK LEVEN/OPINIE
CcidócSomcmt
WOENSDAG 29 MAART 1989 PAG®
Christenen bouwen kerk in islamitisch gebied
AMMAN Voor het eerst sinds 1300 jaar is in de Jordaanse
havenstad Al-Aqabah een kerk gebouwd. Gebouwen voor de
christelijke eredienst zijn altijd verboden geweest, omdat de
stad ligt in het gebied rond de islamitische heilige steden Mek
ka en Medina. Christenen in de Jordaanse stad hebben een
beroep gedaan op een artikel uit de islamitische wet dat in de
vergetelheid was geraakt. Zij ontdekten dat de profeet Moham
med geen bezwaar heeft gemaakt tegen christelijke kloosters in
de wijde omgeving van de heilige steden en kregen toestem
ming voor een klooster met bijbehorende kerk. Het klooster en
de St. Nicolaaskerk zijn ingewijd door de grieks-orthodoxe pa
triarch van Jeruzalem. De kloosterkerk zal worden gebruikt
door orthodoxe, rooms-katholieke en evangelische christenen
uit Al-Aqabah.
Hardlopende priesters maken reclame voor religieus leven
LOS ANGELES Hulpbisschop Carl A. Fisher en veertig
nonnen, priesters en seminaristen hebben de marathon van
'Los Angeles aangegrepen om reclame te maken voor het reli
gieuze leven. Temidden van 19.000 andere renners demon
streerden zij dat priesters en religieuzen gezonde mensen met
een roeping zijn. De groep hoopte zo een beter image af te
dwingen en meer mensen te bewegen de kerk te dienen. Voor
dat zij van start gingen, hebbén de veertig hardlopers van
10.000 mensen de toezegging gekregen voor meer religieuze
roepingen te zullen bidden. Vijfendertig lopers haalden de
eindstreep. De hulpbisschop, die maanden had getraind voor
zijn eerste marathon, moest al na twaalf kilometer afhaken.
George Aguilera, een 32-jarige pastoor, deed ruim drie uur
over de marathonloop van 42 kilometer.
Het is met een nieuw
idee als met nieuwe
schoenen: men heeft
er in het begin meer
last dan gemak van.
Jean de Boison
BEVRIJDINGSTHEOLOGIE IN NEDERLAND
ROTTERDAM „In de
bijbel staat: maak je maar
niet druk over wat je
moet zeggen. De woorden
worden je wel in de
mond gegeven. Ik heb de
waarheid daarvan steeds
mogen ervaren".
Voor Jaap Tuk (68) uit Rot
terdam is het nog steeds won
derbaarlijk. Tegenover hoog
waardigheidsbekleders, in en
buiten de kerk, spreekt hij
vrijmoedig, ook tegen de be
langen in van die vertegen
woordigers. En de onge
schoolde arbeider schrijft boe
ken, waarin de boodschap van
de evangelieën wordt uiteen
gezet in een taal die arbeider
begrijpt.
De Rotterdamse arbeidersjon
gen die de lager school niet
kon afmaken omdat hij moest
werken voor het gezin zou
je een bevrijdingstheoloog
kunnen noemen. Kenmer
kend voor bevrijdingstheolo
gie is onder meer het vertrek
punt in de ervaring, de wer
kelijkheid van alledag, om
vandaar uit theologisch te
werk te gaan. En dat is pre
cies wat Jaap Tuk ook doet.
De knechting van zovelen in
de Latijnsamerikaanse samen
leving is een vruchtbare bron
van een theologie die de on
derdrukkende structuren ont
maskert en de machtigen hun
plaats wijst. In de Nederland
se verhoudingen kun je dat
niet zo maar nazeggen, maar
voor Jaap Tuk is er degelijk
verwantschap met de bevrij
dingstheologie van Latijns-
Amerika. Want, zo zegt hij,
„wij hebben hier de steeds
scherper wordende tweede
ling van de samenleving. Dat
is voor mij een geloofspunt.
Geloven houdt voor mij in: je
laten roepen in dienst van de
medemens. Dat is toch de
kern van de beweging die Je
zus is begonnen?"
Die dienst aan de medemens
houdt ook in het ontdekken
Jaap Tuk
van waar het tout is gegaan.
Hoe kan het toch, dat mensen
zo veel meer macht, geld en
mogelijkheden, hebben ver
kregen dan anderen? Wie om
zich heen kijkt, ziet dat het is
gegaan ten koste van die an
deren. De schuldigen moeten
met naam en toenaam ge
noemd worden.
De kerk als beweging van Je
zus is geroepen de schrijnende
gevolgen van die tweedeling
in de samenleving te laten
zien en de oorzaken ervan
bloot te leggen. Ingaan op op
merkingen als zou het wel
niet zo'n vaart lopen met de
armoede in Nederland. Laten
zien hoe erg het wel is en hoe
dat niet mag in zo'n rijk
land".
Jaap Tuk is bij de kerk opge
groeid (vader katholiek, moe
der ngderlands-hervormd),
maar raakte ervan ver
vreemd. „Waar is de kerk in
onze sociale strijd", vroeg hij
zich af, staande in de harde
werkelheid van het arbeiders
bestaan; hij raakte verbitterd.
Als de kerk al iets van zich
liet horen, dan was het in een
„fijnbesnaarde taal" die voor
de arbeider in de Rotterdamse
haven en fabrieken niet te
verstaan was omdat ze niet
stem kon geven aan „de har
de klacht van de arbeid".
De wrok en de vijandigheid
jegens de kerk zijn verdwe
nen. Het begin daarvan lag
voor Jaap Tuk in de ontmoe
ting met priesters van het be-
drijfsapostolaat.
Al snel kwamen ook de ont
moetingen met dominees; la
ter ging het pastoraat onder
de arbeiders gezamenlijk op
in DISK, de dienst in de in
dustriële samenleving vanwe
ge de kerken. „Ik stond wan
trouwend tegenover die men
sen van de kerk. Toen ze zei
den: die bijbel is een boek
waarin het over de armen
gaat, toen heb ik gezegd: als
dat waar is, als dat boek over
ons gaat, dan kan ik het zelf
ook wel lezen. Want hoe zou
het over mij kunnen gaan als
ik het zelf niet zou kunnen
begrijpen?"
„Dat is het begin geweest van
een enorm avontuur, dat nog
steeds doorgaat. Ik raakte in
de ban van de verhalen; ik
ontdekte dat het in de bijbel
inderdaad om de mens gaat
die onderdrukt wordt, die tot
slachtoffer is gemaakt en dat
het in het evangelie gaat over
de uittocht uit die onderdruk
king."
„In Genesis lezen we al van
een werkstaking. Geen steen
meer op de ander voor de fa
rao. Het verhaal van de uit
tocht van het volk Israel is
ook geschreven voor mensen
in onze tijd, waar ook ter we
reld, die zelf geen heer en
meester zijn".
„Ik kon m'n mond niet hou
den over m'n ontdekkingen
en praatte over de bijbel met
m'n kameraden op het werk.
Dat vond weerklank en som
migen zeiden dat ik die din-
FOTO: DE JONG VAN ES
gen moest opschrijven. Dat
gebeurde. De eerste bijbelo
verweging ging over „de ar
beider in de wijngaard". Veel
mensen op het werk wilden
het hebben. Later ook ande
ren, van buiten. Het kostte
me veel stencilwerk en post
zegels. Maar dat was niet erg,
want je merkte dat mensen er
wat aan hadden. De bijbel be
gon voor hen te leven
De bijbeloverwegingen van
Jaap Tuk kregen steeds meer
bekendheid, zodanig dat ze
werden uitgegeven door
DISK- Rotterdam-zuid. Een
van ziin boeken is inmiddels
vertaald in het Duits en vindt
daar, met name onder de jon
geren, veel weerklank.
Lang niet iedereen is blij met
z'n teksten. Omdat hij bij
voorbeeld Maria, de moeder
van Jezus, een arbeiders
vrouw noemde en dat zou een
belediging zijn, zo werd hem
op weinig verheffende wijze
meegedeeld. „Tegenover zul
ke negatieve reacties staan zo
veel goede", zegt hij, „ik stoor
me er maar niet aan. Ik wil
proberen zo veel mogelijk te
doen voor de zaak waar het
om gaat. Dat is bevrijding van
onderdrukking, bestrijding
van onrecht".
Wat hem betreft gaat het
daarbij niet alleen om econo
mische kwesties. De vrouw
bijvoorbeeld wordt naar zijn
oordeel vaak onderdrukt in
haar positie. Vanuit de bijbel
bijvoorbeeld via de verha
len over Elisabeth of Maria
mag je daarin niet berusten.
Juist omdat God de vrouw
vooraan zet (vrouwen zijn bij
voorbeeld de eerste getuigen
van Jezus' opstanding) zou dat
ook in de kerk moeten gebeu
ren. Anders gezegd: Jaap Tuk
vindt dat in de katholieke
kerk de vrouw wordt doorge
schoven naar de tweede
plaats. „De vrouw is als moe
der leven dragend en leven
brengend. Door haar naar de
tweede plaats te verschuiven,
kan de kerk niet meer moe
der zijn maar wordt ze een le
raar die steunt op de macht
van de leer".
Jaap Tuk is 68 jaar. Zijn strijd
voor rechtvaardige verhou
dingen tussen mensen gaat
onverminderd door. „Ik wil
geen kansen ongebruikt laten
om de weg te gaan die gewe
zen is. Als mens ben je ge
neigd in je eigen straatje te
blijven lopen, maar je blijft je
opdracht houden. En het uit
voeren van een opdracht
vraagt soms moeite.
De bereidheid om de weg te
gaan die Hij is voorgegaan,
dat is ten diepste de kern van
het christelijk geloof. Hem
navolgen, tot en met iedere
consequentie".
LÜTSEN KOOISTRA
„Uittocht van een arbeider"
(over het boek Exodus),
„Een arbeider en zijn bij
bel" en „Ontmoeting met
Lucas" van Jaap Tuk zijn
uitgaven van DISK. Inlich
tingen: 010-849414/010-
4832048 Huigendijk 16. 3079
GJ Rotterdam.
Gereformeerd
jeugdwerk
wil stoppen met
jongerenkampen
DRIEBERGEN Het Lande-
lijk Centrum voor Gerefor
meerd Jeugdwerk (LCGJ)
overweegt een punt te zetten
achter de vakantiekampen
voor jongeren. Onder druk
van de aanstaande bezuinigin
gen is een commissie tot de
conclusie gekomen dat het
kampwerk in zijn huidige
•vorm geen toekomst meer
heeft. Hubert de Kok van het
LCGJ bevestigt dat het
kampwerk „op de schopstoel
zit". Het algemeen bestuur
van het centrum, dat dit jaar
het honderdjarig bestaan van
het gereformeerd jeugdwerk
viert, moet op 28 april een be
slissing nemen over het voor
stel dat vier bureaumedewer
kers hun baan kan kosten.
Met ingang van 1 januari 1990
verlaagt het ministerie van
WVC de subsidie aan het
LCGJ met 350.000 gulden. De
Kok legt uit dat deze bezuini
ging het best kan worden af
gewenteld op het kampwerk,
omdat de andere activiteiten
van het LCGJ, zoals de vor
ming van kader en de produc
tie van programmamateriaal,
voor het plaatselijk jeugdwerk
van groter belang zijn.
Bovendien kunnen de vakan
tiekampen steeds moeilijker
concurreren met reisbureaus
die zich op de jeugdmarkt
hebben gestort. Overleving
zou mogelijk zijn als het
LCGJ de kampen commercië
ler zou gaan aanpakken, maar
daar heeft het centrum wei
nig,zin in. Opmerkelijk is, al
dus De Kok, dat de LCGJ-
busreizen naar Hongarije en -
trektochten in Noorwegen het
goed doen, maar dat gerefor
meerde jongeren niet erg
warm lopen voor een reis
naar de oecumenische ge
meenschap in Taizé.
De Kok verwacht dat het al
gemeen bestuur wel akkoord
zal gaan met het voorstel, hoe
triest dat ook is. De vakantie
kampen worden immers al
zeventig jaar georganiseerd en
zijn daarmee „gezichtsbepa
lend" geworden voor het ge
reformeerd jeugdwerk. Er
wordt wel gedacht aan een
passend vervolg op de jeugd
kampen. Ieder jaar gaan on
geveer 2000 gereformeerde
kinderen en jongeren met het
LCGJ op stap.
MANAGUA De Nica
raguaanse kardinaal Mi
guel Obando y Bravo
heeft de Verenigde Sta
ten opgeroepen de econo
mische boycot tegen zijn
land te beëindigen. Nu
het democratiseringspro
ces in Nicaragua op gang
komt, moet Amerika een
einde maken aan het
handelsembargo dat in
1985 werd afgekondigd.
Zo'n besluit zou een stap
op weg naar vrede zijn,
aldus de aartsbisschop
van de hoofdstad Mana
gua.
Het ineenstorten van de Nica
raguaanse economie is groten
deels het gevolg van het han
delsembargo, zo zei hij in een
radiotoespraak ter gelegen
heid van de hervatting van de
Amerikaanse steun aan de
contra's. Kardinaal Obando y
Bravo heeft vorig jaar tussen
de sandinistische regering en
de contra's bemiddeld. Het
staakt-het-vuren is de eerste
etappe op weg naar een einde
aan het bloedvergieten. Naar
schatting 50.000 mensen heb
ben het leven verloren tijdens
de burgeroorlog, die volgens
Obando zo goed als over is.
De voorwaarden voor deze
hulp die uitsluitend voor niet-
militaire doelen is bestemd,
verplicht de contra's geen en
kel schot meer af te vuren, zo
zei de kardinaal. Zij zouden
elke hulp verspelen als ze mi
litair nog actief zouden zijn.
Vorige week maakte presi
dent Bush bekend dat hij met
instemming van beide partij
en in het Congres 45 miljoen
dollar (ongeveer 90 miljoen
gulden) ter beschikking van
de contra's had gesteld.
Eerder deze maand had de
Nicaraguaanse leider Daniel
Ortega laten weten dat een
rooms-katholiek radiostation
zijn nieuwsuitzendingen mag
hervatten en dat tien verban-
Miguel Obando Y Bravo
FOTO AP
nen priesters naar Nicaragua waarvan de uitzendingen op
mogen terugkeren. 11 juli vorig jaar werden ver-
Het gaat om Radio Catolica boden.
NEW YORK Door be
paalde politieke kwesties
te accentueren verdoezelt
de joodse pers in de Vere
nigde Staten dat paus Jo
hannes Paulus II „een
echte pionier" is op het
gebied van de betrekkin
gen tussen de RK Kerk
en het jodendom.
Dat zei de gedelegeerde van
de Amerikaanse bisschoppen
conferentie voor de relatie
met de joden, Eugene Fischer,
tijdens een conferentie in
New York. Hij wees op de fel
le kritiek in' de joodse pers op
de ontmoetingen van de paus
met PLO-leider Yasir Arafat
en de Oostenrijkse president
Kurt Waldheim.
Volgens Fischer is het „echte
verhaal" dat de paus met gro
te volharding inhoud geeft
aan de verklaring over het jo
dendom 'Nostra Aetate' van
het Tweede Vaticaans Conci
lie. Op dat terrein is deze paus
een echte pionier. Het is
rampzalig dat dat in de joodse
pers wordt verdoezeld.
Geen enkele paus heeft zo
vaak en zo diepgaand de rela
tie met de joden aan de orde
gesteld. Fischer merkte dat
zelf bij de samenstelling van
een boek met alle uitspraken
van deze paus over de joden.
Geen enkele paus voor Jo
hannes Paulus heeft voldoen
de uitspraken gedaan om een
heel boek te kunnen vullen.
Judith Banki van het Ameri
kaanse Joodse Comité zei dat
vele joden niet beseffen hoe
gelukkig het is dat juist een zo
behoudende paus als Johan
nes Paulus II zoveel waarde
hecht aan verbetering van de
betrekkingen met de joden.
Daardoor wordt de relatie
met het jodendom geen „lie
velingsonderwerp" van pro
gressieve katholieken, maar
een zaak die velen in de RK
Kerk ter harte gaat.
Moslims mogen
blijven verkopen
in Veghel
DEN HAAG Moslims
in Veghel hoeven het
winkeltje in hun moskee
niet te sluiten. De ge
meente Veghel vond de
verkoop van groente,
fruit en brood „oneerlijke
concurrentie" en had be
volen dat in de moskee
alleen nog maar religieu
ze goederen mogen wor
den verkocht, maar de
Raad van State heeft dit
besluit gisteren geschorst.
De motivatie wordt pas
over enige weken bekend
gemaakt.
De islamitische gemeenschap
in Veghel vond de dreigende
winkelsluiting een „funeste
aanslag" op het het voortbe
staan van de moskee. Zonder
de inkomsten uit de verkoop
kunnen de maandelijkse las
ten niet meer worden betaald.
Een beroep op de ongeveer
150 leden tellende islamitische
gemeenschap is onmogelijk,
omdat „helaas het overgrote
deel daarvan uitkeringsge
rechtigd is", zo liet raadsman
J.W.M.M. Verheggen vorige
week tijdens de zitting weten.
kelijke verband tussen het da
gelijks moskee-bezoek en „de
omstreden detailhandel". De
moslims moeten levensmidde
len kunnen kopen die in
overeenstemming zijn met
hun geloofsovertuiging. Er is
volgens Verheggen helemaal
geen sprake van oneerlijke
concurrentie, omdat de mos
kee alleen verkoopt aan leden
van de islamitische gemeen
schap en in haar beperkte as
sortiment goederen heeft die
de gewone kruidenier niet in
huis heeft.
De meeste moskeeën in Ne
derland houden er een eigen
winkeltje op na.
Sjamir wacht andere VS
rnhe
ederla
ag in s
WANNEER de Israëlische premier Jitzhak Sjamir volge Jjj
week weer eens naar de VS gaat, zal hij daar niet alleen eljighc
andere minister van buitenlandse zaken aantreffen, n m acti
de p
:tie, g<
za'
:n, m£
ook een enigszins ander geluid horen. Sjamirs minister
Buitenlandse Zaken, Mosje Arens, heeft onlangs de ve
derde sfeer in Washington al kunnen opsnuiven. Voorbij
de dagen van Reagan, waarin de VS onvoorwaardelijk jvaÜei
ter Israël stonden.
liddelc
je wef
,ME
De nieuwe Amerikaanse minister van buitenlandse zal 'a^p!
James Baker, maakte Mosje Arens duidelijk dat Israël
noods gedwongen zal worden met de PLO te onderhandtn reg
indien overleg met Palestijnen, die géén lid van de PLO elijke
op niets uitloopt. Baker waarschuwde Arens er zelfs voor
Israël niet langer zou kunnen rekenen op de automatii
vetobescherming van de VS in de Veiligheidsraad van v
VN. En als bewijs dat de VS dit ernstig menen, kondigdi
een nieuwe gespreksronde aan tussen de PLO en de
Tunis. Dat overleg is inmiddels al achter de rug en Wash
ton heeft er niets bereikt.
Die stevige taal wil natuurlijk nog niet zeggen dat de vj
zijde van de PLO hebben gekozen. Het is echter wel een
delijk signaal dat de VS van oordeel zijn, dat Israël err
werk moet gaan maken van een vredesregeling met de
lestijnen. De vraag is maar: met welke Palestijnen?
VOLGENS Sjamir moet dat gebeuren met Palestijnen
de bezette gebieden wonen en niet met vertegenwoordi
van de PLO, een organisatie die hij nog steeds als een
reur- en moordenaarsbende beschouwt. Inmiddels is ui (V
lekt dat Sjamir Washington zal voorstellen dat Israel in
bezette gebieden verkiezingen organiseert als onderdeel
een voorlopige vredesregeling. Hij hoopt op die manier P ian ji
stijnse leiders te vinden, met wie in een later stadium om vilde
handelingen over een soort autonomie zouden moeten ;aan
den gevoerd.
MAAR wat te doen een vraag die minister van finam
Simon Peres heeft opgeworpen wanneer blijkt dat j'""
Palestijnse volk zich identificeert met de PLO? Bovem
zal de PLO van Jassar Arafat niets voor het plan van Sja
voelen, zeker niet nu juist deze week binnen de Bevrijdii
organisatie weer eens een afscheidingsbeweging is ontst v'
van meer radicale leiders, die op die manier het vredess aa*
ven onder leiding van de VS willen dwarsbomen.
Op zijn beurt is Sjamir niet bereid een Palestijnse skjggg
naast Israël te dulden. Ook wil hij een essentieel program
punt van zijn partij, nl. het vestigen van nieuwe joodse
derzettingen in bezet Palestijns gebied, niet opgeven. Lam -J
ruil voor vrede heeft volgens Sjamir geen zin. Even 1(
heeft volgens hem de nederzettingenpolitiek iets te ma ecteu
met een vredesregeling met de Palestijnen.
egi
ha
)EN
jlund
Ie vo
icatic
out".
,De d
port
iet ht
Ie dai
SjAMIR wordt op dat punt echter tegengesproken door
Jaffe Instituut voor Strategische Studies. Dit kwam onl,
tot de conclusie dat de oprichting van een onafhanke
Palestijnse staat in de bezette gebieden voor Israel het mi
van alle kwaad zou zijn. Alle overige opties het voor
ren van de huidige toestand, het uitroepen van een
stijnse mini-staat in de Gaza-strook en Palestijnse auton<
in een federatie met Jordanië zouden op den duur
Israël de toestand onhoudbaar maken. De oprichting vai
Palestijnse staat in de bezette gebieden zou Israël daan
gen de kans geven nog enige invloed en controle uit te
nen. Als Israel de toestand verder maar laat aanmoddt
dan slaat het zichzelf alle mogelijkheden uit handen oi
ontwikkelingen in voor Israel gunstige zin om te buigei
Zo redeneert het Jaffe Instituut, maar de kiezers redeneUTR]
anders. Bij de recente gemeenteraadsverkiezingen hebberjkund
Sjamirs partij, de Likoed, een klinkende overwinning
zorgd. In Israël lijken de geesten definitief op confront ien
ingesteld. Hoe moet men bijvoorbeeld de stemming ondet {acti'
gewone Israëlische kiezers beoordelen wanneer een mini jieke
van Sjamirs regering, té weten industrieminister Ariel van
ron, in het publiek een oproep tot moord op PLO-leiderkracl
sar Arafat doet? Zo'n benadering kan in elk geval nooit
vrede leiden.
ddi
ÏZ1
Zonnige perioden
DE BILT (KNMI) Het ho-
gedrukgebied dat vandaag bo
ven ons land ligt trekt lang
zaam in oostelijke richting
weg. Vannacht kan er nog wat
bewolking aanwezig zijn van
een oude frontale zone, maar
er komen ook opklaringen
voor die er dan weer voor zor
gen dat in de nacht en vroege
ochtend een enkele mistbank
onstaat. Overdag krijgt de zon
de overhand, er komen zonni
ge perioden en het blijft droog.
Komende nacht daalt het
kwik tot ongeveer 5 graden
om overdag weer op te lopen
tot een graad of 17. Er waait
een zwakke tot matige wind
uit het zuidwesten. Het ziet er
naar uit dat het droge en zon
nige weer een goede kans
maakt enige dagen aan te hou
den.
Weersvooruitzichten voor diverse
Europese landen geldig voor donder
dag en vrijdag:
Zuid-Scandina vië:
Veel bewolking en af en toe wat re
gen. Middagtemperatuur rond 10 gra-
Denemarken:
Veel bewolking en later kans op een
bui. Middagtemperatuur rond 11 gra-
Britse eilanden:
Eerst ve^l bewolking en in het wes
ten regen, later opklaringen en voor
al in het zuiden zonnige perioden.
Middagtemperatuur van 10 graden in
het noorden tot 14 in het zuiden.
Benelux en Bondsrepubliek Duits-
Zonnige perioden en later in het
noorden van Duitsland kans op een
bui. Middagtemperatuur van 15 tot 17
graden.
Frankrijk:
Zonnige perioden, in het zuiden later
wat bewolking. Middagtemperatuur
van 12 graden in het noorden tot 20
graden in het zuiden.
Alpenlanden:
Overwegend zonnig. Middagtempe
ratuur in de dalen en lage gebieden
rond 16 graden.
staan
grote
tart,
Jen
Inede
Spanje en Portugal:
Half tot zwaar bewolkt en lai
oostkust mogelijk een bui. Mi
temperatuur van 17 graden ii
noorden tot 21 graden in het
a Si
Vand.
<undi
kenhi
dagsd
interr
Zonnig. Middagtemperatuur i
graden in het noorden tot 20
zuiden.
WEERRAPPORT HEDENMORGEN
Zuid-Limburg regen
half bew. 24
r. bew. 20 16
zw. bew. 21
Rlo de Janeiro misl
San Francisco half bew.
Sao Paolo zw. bew.
Seoul onbow.
Singapore zw. bew.
AM<
sten
nera
giste
hof
geëi
dacl
blijf
void
te v
sten
bedi
dire
mali
Het
janu,
voor
DE
