Betutteling rode draad in geschiedenis ouderenbond kerk wereld Beleid bisschoppen in Vaticaan onderzocht Unie KBO studeert op aansluiting bij vakcentrale ficidóc Qowiamt >weer HOEmOETDHI HU VERDER? HELP! GEESTELIJK LEVEN/OPINIE EeidaeSomant DONDERDAG 2 MAART 1989 PAGINA 2 Hongerstaking Kurdische Turken in Arnhemse kerk ARNHEM Een groep van dertien Kurdische Turken, van wie acht vrouwen, is sinds dinsdag in de St. Nicolaaskerk in Arnhem in hongerstaking. Volgens een woordvoerder van de hongerstakers willen ze zich met hun actie solidair verklaren met de hongerstaking van enkele duizenden gevangenen in Turkse gevangenissen. De Turkse en Kurdische gevangenen in Turkije zijn sinds 9 februari in hongerstaking tegen hun be handeling. De actie richt zich met name tegen een circulaire waarin de gevangenen een groot aantal rechten is ontnomen. De hongerstaking is bovendien een protest tegen de behande ling van de Kurden door de Turkse autoriteiten. Volgens de Arnhemse hongerstakers worden Kurden in Turkije stelselma tig gearresteerd en gemarteld. „Tito gaf opdracht tot moord op aartsbisschop" ZAGREB De voormalige Joegoslavische partijleider Josip Tito heeft in mei 1945 partisanen opdracht gegeven de rooms- katholieke aartsbisschop'Alojzije Stepinac te vermoorden. Dit beweert Jefto Sasic, destijds chef van de geheime dienst van het Joegoslavische leger, in een boek met bijdragen over het communisme in de Balkanstaat. De gepensioneerde generaal schrijft dat Tito hem en twee officieren mondeling heeft opge dragen de primaat van de Joegoslavische RK Kerk in zijn pa leis om het leven te brengen. Dat dit nooit is gebeurd, is te danken aan de Kroatische partijleider Vladimir Bakaric, die de geplande aanslag op Stepinac een tactische fout achtte. Stepi nac, een verklaard tegenstander van het communisme, werd in 1946 gearresteerd en tot zestien jaar dwangarbeid veroordeeld. De gedachten van een schrijver over God doen ons niet God kennen, maar zij doen ons de schrijver kennen. Franse theologen bekritiseren beleid paus GENEVE De zware kritiek op paus Johannes Paulus II die 163 Westeuropese theolo gen (voornamelijk Westduitse en Nederlandse) in de 'Ver klaring van Keulen' hebben laten horen, heeft nu ook de bijval van 130 Franstalige godgeleerden gekregen. De theologen uit Frankrijk, Bel gië en het westen van Zwit serland vinden dat hun colle ga's vragen opwerpen die door het Vaticaan niet in de doofpot mogen worden ge stopt. De franstalige theologen, die vooralsnog anoniem willen blijven, hebben hun solidari teit kenbaar gemaakt in een brief aan kardinaal Joseph Ratzinger, hoofd van de con gregatie voor de geloofsleer. Eerder lieten 23 Spaanse theologen en 52 hoogleraren uit het Belgische Leuven we ten achter de Keulse verkla ring te staan. De kritiek op het beleid van de paus, die nu door in totaal 368 vooraanstaande katholie ken wordt gedeeld, betreft onder meer de toenemende centralisatie in de Rooms-Ka- tholieke Kerk, de bisschops benoemingen, de beteugeling van de theologische vrijheid en de grote Vaticaanse na druk op moreel-ethische vraagstukken. Het Vaticaan heeft na de pu- blikatie van de Verklaring van Keulen, aan het begin van dit jaar, laten weten dat het hier om een „plaatselijke aangelegenheid" gaat. Verklikken Het gezaghebbende Westduit se weekblad Die Zeit meldt deze week dat de nuntius in Bonn, aartsbisschop Joseph Uhac, RK theologen per brief heeft opgeroepen collega's aan te geven die niet meer trouw aan de leer van de RK Kerk zijn. Het blad baseert zich daarvoor op uitspraken van de Westduitse moraaltheoloog Franz Böckle. Overal moet de zuivere leer over huwelijk en gezin, vooral over geboorten- beperking, worden verkon digd. Wie ook maar de ge ringste verdenking op zich laadt op dit punt het niet ge heel met de paus eens te zijn, komt niet meer in aanmer king voor een bisschopszetel of een hoogleraarschap mo raaltheologie, aldus Böckle. De uitspraak van de huidige paus dat het verbod op voor behoedmiddelen de status heeft van een goddelijk geo penbaarde geloofsuitspraak, is „als een bom" ingeslagen, zo zegt Böckle. In vergelijking met de afkondiging door paus Paulus VI van de encycliek- Humanae Vitae is dit een „on gehoorde gang van zaken". „Als de paus in de uitoefening van zijn onomstreden leerge zag een omstreden leer ver plicht wil stellen, dan moet hij dit 'ex cathedra' doen en niet insinueren dat iets ver plicht is." Maar, zo vervolgt Böckle, de garantie van on feilbaarheid is alleen van toe passing op onderwerpen die direkt uit de kern van het ge loof zijn af te leiden. Daarom valt aan te nemen dat nog steeds de verklaring van de Westduitse bisschoppen uit 1968 van kracht is. Daarin wordt gezegd dat encyclieken geen onfeilbare beslissingen van de paus zijn en dat de ge lovige op basis van een zijn of haar eigen geweten een ver antwoorde en weloverwogen beslissing moet nemen. Oostduitse predikant onder druk vervroegd met pensioen BERLIJN De Oostduitse predikant Hans Reder heeft onder druk van zijn collega's en de kerkeraaa besloten voortijdig „om gezondheidsre denen" met emeritaat te gaan. De evangelische voorganger uit Weimar raakte eind vorig jaar in opspraak toen hij, te gen de ongeschreven kerkelij ke regels, in de politie te hulp riep om een einde te maken aan de bezetting van zijn kerkgebouw. Met de bezettingsactie wilden vijf inwoners van de DDR emigratie naar het westen af dwingen. Zij werden gearres teerd nadat Reder de politie had gewaarschuwd en zijn in januari veroordeeld tot ge vangenisstraffen tussen twin tig maanden en drie jaar. De 61-jarige „superintendent" Reder, die twaalf jaai* lang leiding gaf aan de evangeli sche kerken in de regio Wei- mar, heeft te kennen gegeven naar de Bondsrepubliek Duitsland te willen verhuizen. DEN HAAG De Ame rikaanse bisschoppen hebben er meer dan twee jaar op moeten wachten, maar volgende week woensdag begint dan ein delijk de conferentie met leiders van het Vaticaan over de problemen in hun kerk. Paus Johannes Paulus II heeft de evangelisatie van de Verenigde Staten en de rol van de bisschoppen als ver kondigers van het geloof tot hoofdonderwerpen van de conferentie gemaakt, maar de bisschoppen beogen vooral de gespannen relaties met het Vaticaan te verbeteren. Aan de conferentie in het Va ticaan, die vier dagen zal du ren, nemen 35 van de ruim 300 residerende bisschoppen deel, onder wie de meeste aartsbisschoppen. De paus zit de conferentie voor. Er zijn tien onderwerpen vastgesteld, die elk door een voorzitter van een curie-departement en een Amerikaanse bisschop worden ingeleid, waarna de deelnemers over het desbe treffende onderwerp discus- Tot de onderwerpen behoren naast de rol van de bisschop als geloofsverkondiger onder meer de oecumene, de litur gie, de religieuzen en de ge zinspastoraal. De inleidingen bij het thema 'De bisschop als verkondiger van het geloof' worden gehouden door de president van de Vaticaanse congregatie voor de geloofs leer, kardinaal Joseph Ratzin ger, en de eveneens als be houdend bekend staande Raymond aartsbisschop van New York, kardinaal John O'Connor. Het is de derde keer dat bis schoppen van een land voor een bijeenkomst in het Vati caan bijeen worden geroepen. De Nederlandse bisschoppen hadden met hun bijzondere synode van januari 1980 de primeur. In maart 1986 waren de Braziliaanse bisschoppen in het Vaticaan bijeen. In te genstelling tot de synode van de Nederlandse bisschoppen had de conferentie met de Braziliaanse bisschoppen, waarbij onder meer de bevrij dingstheologie aan de orde kwam, geen strak program- Positief De positieve ervaringen van de Braziliaanse bisschoppen moedigden hun Amerikaanse collega's aan ook om zo'n bij eenkomst met het Vaticaan te vragen. De directe aanleiding waren de maatregelen tegen aartsbisschop Raymond Hunt- hausen van Seattle, die door de leiding van de RK Kerk werd beschuldigd van afwij kende opvattingen op het ge bied van echtscheiding en ho moseksualiteit. Hunthausen werd in 1985 door het Vaticaan vermaand en moest een jaar later zijn verantwoordelijkheid op het gebied van seksuele kwesties en de priesteropleiding af staan aan ziin hulpbisschop Donald Wuerl, die eerder had gewerkt bij de Vaticaanse congregatie voor de geeste lijkheid. Later werd Hunt hausen, die aan de bijeen komst in het Vaticaan zal deelnemen, in zijn rechten hersteld. Wuerls taak was ten einde en hij werd bisschop van Pittsburgh. De Amerikaanse bisschoppen voelden zich in de affaire- Hunthausen gepasseerd, om dat het Vaticaan hun niet de kans had geboden eventuele conflicten zelf op te lossen. Het Vaticaan heeft de boot lang afgehouden, maar vorig jaar november kon de voorzit ter van de Amerikaanse bis schoppenconferentie, aartsbis schop John May, meedelen dat het Vaticaan had inge stemd met een topontmoeting. De paus heeft de bijeenkomst als een „broederlijke ontmoe ting" omschreven, die niet al leen zou moeten ingaan op de behoeften van de wereldkerk, maar ook op de „speciale ei sen" van de Amerikaanse kerk. De paus maakte tijdens zijn bezoek aan de Verenigde Sta ten in september 1987 de bis schoppen duidelijk dat hij van hen in geen enkel opzicht af wijkende opvattingen tole reert. Hij waarschuwde tegen de „democratisering" van de Amerikaanse kerk en noemde het „een ernstige vergissing" te denken dat men goed ka tholiek kan zijn en de sacra menten kan ontvangen, ook al houdt men zich niet aan alle regels van de kerk. Uit een onderzoek van het weekblad 'Time' was kort voor het bezoek van de paus gebleken dat 93 procent van de Amerikaanse katholieken meende dat ze het met de paus oneens konden zijn zon der direct als slechte katholie ken te worden bestempeld. Van dit soort 'cafetaria-katho- licisme', waarbij de gelovigen uit de rooms-katholieke ruif kiezen wat van hun gading is, moet de paus niets hebben. Centralistisch De Amerikaanse bisschoppen conferentie toonde vorig jaar haar afkeer van de centralis tische neigingen in Rome door met grote meerderheid (205 tegen 59 stemmen) een werkdocument van het Vati caan te verwerpen, waarin de nadruk wordt gelegd op de ondergeschiktheid van de bis schoppenconferenties aan het Vaticaan. Volgens de bis schoppen was het document ongeschikt voor een discussie over de taken van de confe renties. Bovendien zou slechts een deel van het probleem aan de orde worden gesteld. Tijdens dezelfde vergadering bleek dat de Vaticaanse con gregatie voor de geloofsleer, die waakt over de zuiverheid van het rk geloof, een paar dagen voor de vergadering zware" kritiek had geuit op een rapport over de relatie tussen bisschoppen en theolo gen, dat nog die week zou worden besproken. Het rap port bevatte richtlijnen voor de regeling van conflicten tussen theologen en bisschop- Met het opstellen van die richtlijnen wilden de bis schoppen voorkomen dat het Vaticaan opnieuw tegen Ame rikaanse theologen zou optre den, zoals in 1986 gebeurde met Charles Curran, die te vrije opvattingen zou koeste ren inzake homoseksualiteit en voorbehoedsmiddelen. Zijn verzet tegen zijn ontslag werd gisteren door een Amerikaan se rechter afgewezen. Aartsbisschop Weakland, die ook aan de bijeenkomst in het Vaticaan deelneemt, waar schuwde de paus tijdens diens bezoek aan de Verenigde Sta ten in 1987 dat de rooms-ka- tholieken in Amerika op grond van hun traditie van vrijheid en onafhankelijkheid liever zelf een oplossing voor hun problemen zoeken. „Au toritaire maatregelen werken averechts. Dan wordt het ge zag genegeerd", zo zei Weak land tot de paus en via hem tot het centrale bestuursappa raat van de kerk. De paus zegt in zijn uitnodigingsbrief aan de bisschoppen dat hij sa men met hen „een werkbare pastorale visie" op het bis schopsambt wil ontwikkelen. Wil hij daarin zal slagen, dan zal hij de woorden van Weak land ter harte moeten nemen. De benoeming van behouden de bisschoppen om een veran dering van de koers van de plaatselijke kerk af te dwin gen, zoals in Nederland en Oostenrijk is gebeurd, is in de Verenigde Staten gezien het grote aantal bisdommen een tijdrovende procedure. HILVERSUM De Katho lieke Bonden van Ouderen, de Unie KBO, met ruim 186.000 leden, overweegt op termijn aansluiting te zoeken bij een vakcentrale. Een goe de belangenbehartiging van ouderen die in de naaste toe komst steeds talrijker zullen zijn, noodzaakt daartoe. Wel ke vorm deze samenwerking moet krijgen en welke vak centrale de voorkeur geniet, was gisteren onderwerp van studie op een symposium ge organiseerd in de studio van de KRO in Hilversum. Bij die gelegenheid werd ook een ge schiedenis gepresenteerd van het vijfendertig jarig bestaan van de Unie van katholieke ouderenbonden. Doordat het aantal ouderen in vergelijking met het aantal jongeren de komende jaren zeer sterk zal stijgen, staat het voor de KBO vast dat krach tenbundeling een eerste ver eiste is. De ouderenbonden zijn overigens op het eind van de jaren veertig ontstaan uit de vakbonden. In de jaren zestig werden de banden tus sen katholieke ouderenbon den en de katholieke vakbe weging doorgesneden. Vanuit de ouderenbonden is er overigens de nodige kritiek op de vakcentrales omdat deze de neiging zouden heb ben de belangenbehartiging i ouderen zelf r hun r Kening te nemen zonder de ouderen daarbij zelf te betrek ken. De heer H.J. Teewen, bestuurslid van de Unie KBO, hield een vurig pleidooi voor samenwerking met de protes tants-christelijke ouderen bond om tot een algemeen christelijke ouderenbond te komen die evangelische waar den en idealen in zijn vaandel voert. Hij meende dat zo'n bond zich vervolgens zou moeten aansluiten bij het CNV. Secretaris van het CNV, G.A. Cremers, meende dat als het tot een intensieve samenwer king met het CNV komt „naar eikaars sterke punten" gekeken moet worden en dat voorkomen moet worden dat zaken dubbel op worden ge daan, Hij vond dat Jret lid maatschap van een ouderen bond gecombineerd moest worden met dat van een vak bond. H. Muller, lid van het federa tiebestuur van de FNV, hield een vurig pleidooi voor aan sluiting bij de FNV. Hij meen de dat een bijzondere signa tuur van een organisatie goed verdedigbaar is als het om welzijnswerk gaat en in het algemeen om zaken waarin de signatuur een grote rol speelt. Voor een vakbeweging echter die belangenbehartiging cen traal stelt, komt het volgens Muller echter niet zozeer aan op een gezamenlijke geloofso vertuiging als wel op een ge meenschappelijke visie op de samenleving. Hoewel de nieuwe vereni gingsstructuur van de Unie KBO nog geen jaar oud is - de negen van oorsprong sterk onafhankelijk van elkaar ope rerende diocesane bonden gingen vorig jaar een hechte re samenwerking aan - zullen zij de komende tijd zich moeten beraden over de vak centrale die ze zullen kiezen. Gemakkelijk zal de'keus niet zijn, want zowel met de FNV als met de CNV bestaan on danks de kritiek op beide vakcentrales de nodige regu liere contacten. De gezamenlijke ouderenbon den demonstreren in januari 1982 op het Binnenhof in Den Haag. Een zee van grijze hoofden tijdens het congres van de bond in 1964 Bij de KVP waren ze in 1962 plotseling niet meer welkom. De ouderen mochten volgens een be sluit van de partij niet langer het lidmaatschap van openbare colleges be kleden. Dit was de Unie van katholieke ouderen bonden „beslist te bar". Maar ook al vond zij dat zo, „de KVP heeft zich zelfs niet verwaardigd op dit besluit terug te ko men". Betutteling loopt als een rode draad door de geschiedenis van de Unie KBO, die drs. P. van der Baan ter gelegenheid van het vijfendertig jarig be staan van deze ouderenorga- nisatie op schrift heeft ge steld. Niet voor niets heet zijn geschrift „Voor Ons en Door Ons". Die titel maakt al dui delijk dat belangenbeharti ging voor ouderen en door ou deren lange tijd allerminst vanzelfsprekend werd gevon den. Tot de Tweede Wereldoorlog was er echter niet alleen spra ke van betutteling, van een beleid van de overheid ten opzichte van de bejaarden was bijna nog helemaal geen sprake. Het is de Bredase afdeling van de KAB (de voorloper van het IKV dat later opging in de FNV) geweest die het initiatief heeft genomen om te komen tot een katholieke bond voor ouderen. Dat ge beurde overigens pas nadat een vijftal oud-bestuursleden van de KAB op hun eigen houtje een afdeling hadden willen oprichten van de Alge mene Bond van Ouden van Dagen, die in die dagen ook in het zuiden behoorlijk aan de weg timmerde. Om zich te oriënteren woonden die vijf een congres van deze bond bij in de Haagse Dierentuin. De schrik sloeg hen bij het zien van deze bijeenkomst om het hart. Ze meenden dat de Al gemene Bond van Ouden van Dagen een mantelorganisatie was van de Communistische Partij Nederland, zo wild ging het er daar in hun ogen aan toe. Zij keerden terug in het oude vertrouwde nest van de KAB. Daar wilde men hen te vreden stellen met het aan bieden van het algemeen lid maatschap van de KAB. Want het belang van de bejaarden werd volgens de KAB vol doende gewaarborgd in de KAB zelf. De Bredase oudjes lieten zich echter niet zo gauw inpakken, zij stonden op een eigen bond en toen de Bredase bisschop Hopmans daar achter ging staan, was in principe het pleit snel be slecht. Om het rode gevaar van de algemene bond te we ren, moesten er zo snel moge lijk overal eigen organisaties voor katholieke ouderen wor den opgericht, zo meende hij. En dit gebeurde op succesvol le wijze. Hun feitelijke inpassing in de KAB had overigens neg de nodige voeten in de aarde. Een aantal leden van een commissie die de oprichting ervan begeleidde zag niets in een RK bejaardenbonden om dat men bang was dat „door deze bonden aan de bejaarden een podium wordt geboden voor het uiten van grieven en overmatige wensen en dat de bonden ontaarden in klach teninstituten". Ook nu weer vierde paternalisme hoogtij. Het takenpakket van de bon den bleef zeer beperkt. In 1964 kwam het tot een volle dige doorsnijding van de ban den met het NKV. Vakbond en ouderenbond hadden ieder voor zich een eigen takenpak ket en karakter gekregen die intensieve samenwerking on mogelijk maakte. De nood der tijden dwingt de ouderen op nieuw aansluiting te zoeken bij de vakbond („We kunnen moeilijk op onze leeftijd nog in hongerstaking gaan' aldus een van de sprekers gisteren). Opnieuw moeten ze vechten tegen betutteling. Het boek van Van der Baan geeft een boeiend beeld van de wijze waarop die strijd tot nu toe is gevoerd. PAUL VAN VELTHOVEN P. van der Baan: Voor ons en door ons. De geschiede nis van de Unie van Katho lieke Bonden van Ouderen. Verkrijgbaar bij Unie KBO, Oranje Nassausingel 1, 5211 AR 's-Hertogenbosch. Typisch eksellent Nederlands NADAT jaren lang een opmerkelijke rust heeft geheerst aan het spellingsfront, beloven de voorstellen die nu door de Taalunie zijn gepubliceerd de pennen weer in beweging te brengen. Om een voorbeeld te noemen: de leden van de Taalunie menen dat de officiële schrijfwijze van bastaard woorden als „typisch" niet moeten worden vernederlandst tot „tiepies", terwijl een woord als „excellent" alleen nog maar als „eksellent" geschreven zou mogen worden. Dat wordt straks dus even opzoeken. UlT het onderzoek van de werkgroep is overigens gebleken dat de meeste mensen een woord spellen zoals ze de spelling ervan in hun geheugen hebben opgeslagen en niet zoals ze die uit regels moeten afleiden. Dat feit zal een dankbare voe dingsbodem blijken te zijn voor veel polemieken. Immers, hoe anders zal de gemiddelde Nederlander en Vlaming moeten achterhalen welk woord onder de noemer „bastaard" kan worden gevangen, dan met behulp van „de regels"? BELANGRIJKER is het voorstel van de Taalunie de „voor keursspelling" af te schaffen. In plaats daarvan wil de Taalu nie terug naar één officiële spelling, waar overheid en onder wijs verplicht zijn zich aan te houden. Bij de overheid kan het beleid dan gewoon worden voortgezet. Voor ambtenaren geldt de voorkeursspelling immers als de officiële spelling, want in de ambtelijke schrifturen is het gebruik van de voor keurspelling al sinds jaar en dag verplicht. BlJ het onderwijs liggen de zaken echter anders. Daar heerst van hoog tot laag nogal wat vrijheid bij het gebruik van welke spellingvorm dan ook. Dit ondanks het feit, dat juist déór talloze woorden in het geheugen van de jongere generaties worden opgeslagen. HeT advies van de Taalunie om de onherroepbare beslis sing over de toekomstige spelling in handen te leggen van nationale adviescommissies zal ook veel tongen in beweging brengen. Hoe die discussie ook zal uitvallen, het idee om het definitieve besluit over de spelling niet meer door de Tweede Kamer of de Vlaamse Raad te laten amenderen zal de brood nodige eenheid van spelling alleen maar kunnen bevorderen. Enkele buien DE BILT (KNMI) Een oce aandepressie bij Ierland is vannacht en morgen overdag bepalend voor het weer in onze omgeving. Een bijbeho rende regenzone bedekt van avond geheel Nederland en trekt maar langzaam naar het oosten weg. De regen heeft een buiig karakter. Pas mor gen in de loop van de middag kunnen enkele opklaringen arriveren. De depressie is dan langs getrokken en de kern ten oosten van Nederland te recht gekomen. Voor een vol gende oceaanstoring van be lang wordt trekt eerst een uit loper van een hogedrukgebied over Nederland. Zaterdag is er daardoor af en toe zon en het blijft vrijwel óveral droog. wolking en droog, later ;sten opklaringen. Mid- ur rond 2 graden. In de opklaringen. Middag- temperatuur rond 3 graden. In de nacht temperatuur om het vriespunt. Benelux en Bondsrepubliek Duits land: Eerst veel bewolking en mogelijk wat regen, later opklaringen en af en toe zon. Middagtemperatuur van 6 tot 8 graden. Frankrijk: Eerst veel bewolking en plaatselijk wat regen, later vanuit het westen opklaringen en perioden met zon. Middagtemperatuur van 8 graden in het noorden tot 14 graden in het zui- Sneeuwgrens op ongev. r. Middagte lage gebiec Spanje en Portugal: In het noorden eerst Middagtemperatuur het noorden tot 19 ir Italië, Joegoslavische en Griekse kust: Veel bewolking en een enkele bui. Middagtemperatuur van 10 graden in het noorden tot 17 in het zuiden. Brussel Cyprus En voor zijn doen heeft Johan het al heel ver geschopt. Hi| kan zelfs al een beetje fietsen, maar dan móet een ander wel sturen. giro ll22222(3.is,3)UtrE[ht, bonk 707070333 (3m7V,3n3)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 2