Voor iedereen
die licht wil roken
maar een
stevige verpakking wil
„Het krijtje mag nooit
uit de klas verdwijnen"
Geldt informatie spermadonor als contract?
Kamer: willekeur
bij uitnodigingen
milieuconferentie
Westen te sceptisch
over mensenrechten
in de Derde Wereld
„Onderzeeboten in beeld"
BINNENLAND
QeidóaQowumt
WOENSDAG 1 MAART 1989 PAGINA 3
DEN HAAG De fracties
i VVD en D66 in de Twee
de Kamer vinden het vreemd
voor de internationale mi
lieuconferentie van regerings
leiders, die op 11 maart in Den
Haag wordt gehouden, 23 wil
lekeurige landen zijn uitgeno-
i. Zo zijn onder anderen
premier Thatcher van Groot-
Brittannië en premier Martens
i België niet gevraagd. Ook
irzitter Delors van de EG
ontving geen uitnodiging.
VVD en D66 willen dat minis
ter Van den Broek (buiten
landse zaken) daarover mor
gen opheldering verschaft.
kamerleden Weisglas
(VVD) en Eisma (D66) uitten
hun kritiek in een debat over
de begroting van buitenlandse
zaken. De conferentie is geor
ganiseerd door premier Lub
bers en zijn Franse en Noorse
collega's Rocard en Brundt-
land. Volgens Eisma lijkt het
erop dat de conferentie een
„weinig doordacht initiatief
Het risico daarvan is vol
gens hem dat de bijeenkomst
i waarde verliest en uitslui
tend een publicitaire show
wordt. (Premier Thatcher is
overigens ook verontwaardigd.
Zij ziet de bijeenkomst als con
currentie van haar eigen we
reldconferentie over de ozon
laag van 5 tot 7 maart).
Bij het begrotingsdebat var
gisteren kwam ook het pas
poort weer even om de hoel<
kijken. PvdA-woordvoerdei
Ter Beek zei dat de affaire dt
reputatie van Buitenlandse Za
ken heeft aangetast, niet al
leen in eigen land maar ook
internationaal. Om verderf
schade te voorkomen zou Var
den Broek er goed aan doer
het paspoortproject over tf
dragen aan zijn collega Var
Dijk van binnenlandse zaken.
Van de regeringspartijer
kreeg Van den Broek nauwe
lijks kritiek op zijn buiten
lands beleid. Wel zei Weisgla:
dat de minister met zijn posi
tieve benadering van de PLC
wat te hard van stapel loopt
Gualthérie van Weezei (CDA
plaatste evenals de oppositit
vraagtekens bij het besluit var
de minister om de Nederland
se ambassade in Hanoi (Viet
nam) te sluiten. De woord
voerders van PvdA, D66 er
PSP vroegen de bewindsmar
duidelijker stelling te nemer
tegen de nog altijd voortgaan
de schending van de mensen
rechten in Turkije. Zij sugge
reerden de Turkse regering
onder druk te zetten met dt
dreiging de verkoop van enke
le verouderde NF-5-straalja
gers aan Turkije niet door tf
laten gaan.
DEN HAAG De ont
wikkelingslanden moeten
de kans krijgen op basis
van hun eigen geschiede-
en cultuur hun ideeën
over rechten van mensen
kleur te geven. De wester
se landen staan te scep
tisch tegenover deze inter
pretatie van de mensen
rechten die voor hen „een
rookgordijn" opwerpen,
wat controle op naleving
onmogelijk zou maken.
Dat is één van de stellingen uit
het boek „Mensenrechten,
voor armen weggelegd?" van
de Evert Vermeer Stichting
(EVS), die geworteld is in de
Partij van de Arbeid. Het eer
ste exemplaar werd gisteren in
Den Haag overhandigd aan
professor P. Baehr, hoogleraar
mensenrechten aan de rijks
universiteit Leiden.
De dilemma's over de inter
pretatie van de mensenrechten
worden steeds gecompliceer
der, aldus Baehr. Voor de Der
de Wereld staan de sociale,
culturele en economische
mensenrechten voorop, terwijl
het westen juist de nadruk leg
op politieke en burgerrechter
Deze visies komen geregelt
met elkaar in botsing.
Professor Baehr verwijst naa
Suriname, waar de Nederland
se ontwikkelingshulp na de 8
decembermoorden in 198
werd stopgezet. „De vraag i
wie hierdoor getroffen were
De militairen, de vermeend'
moordenaars, of de onschuldi
ge huismoeders?". Volgen
Baehr zijn de laatstgenoemde!
het slachtoffer van het dilem
ma en wegen de politiek
rechten zwaarder dan de soci
ale rechten van de Surinaams'
bevolking. Vorig jaar is d<
ontwikkelingshulp weliswaa
weer hervat, maar velen be
twijfelen of de democratie ii
Suriname sterk in z'n schoe
In zijn toespraak haalde Baeh
fel uit naar het discussiestul
„Schuivende Panelen" dat di
Partij van de Arbeid vorig jaa
lanceerde als aanloop naar he
nieuwe verkiezingsprogram
ma, waarin de mensenrechter
ontbraken. Baehr karakteri
seerde het boek van de EVi
als „het vergeten hoofdstul
van Schuivende Panelen".
DEN HAAG Onderzeebo
ten winnen ondanks hun hoge
bouwkosten nog steeds aan be
langrijkheid. Waarbij het pret
tig is, dat hun taken vooral in
vredestijd aanzienlijk toene
men. Daarom was comman
dant B. Fanoy van de Onder
zeedienst van de Koninklijke
Marine gistermiddag ook zo
verguld toen hij het fotoboek
„Onderzeeboten in beeld" in
ontvangst mocht nemen in
Den Haag.
De 0-1, genaamd Luctor et
Emergo, in 1905 door De
Schelde in Vlissingen ge
bouwd. foto: pr
Via 140 historische foto's en
boeiende tekstjes wordt overi
gens niet meer dan een beeld
geschetst van de opkomst van
de onderzeeboot in Europa
van rond de eeuwwisseling tot
aan de Tweede Wereldoorlog.
Maar zo'n duidelijke bunde
ling van - veel Nederlandse -
gegevens is natuurlijk image-
verhogend voor een omstre
den onderwerp als de onder
zeeboot.
De nieuwe „Zeeleeuw" die nu
haar proefvaarten onder water
maakt, heeft 506 miljoen gul
den gekost. De Schelde in
Vlissingen bouwde in 1905
voor eigen rekening de O-l,
genaamd „Luctor et Emergo",
die twee jaar later voor 430.000
gulden aan' de marine werd
verkocht.
„Onderzeeboten zijn belang
rijk en zijn dus niet te duur",
zo meent commandant Fanoy.
Iets wat de samensteller van
het boek, de Rozenburgse wet
houder Ted van der Veer (een
ex-koopvaardij-officier) giste
ren ook benadrukte. Vier vijf
de van de aarde ligt onder wa
ter en in dat water liggen de
fossiele brandstoffen, het
voedsel, de mineralen, de we
tenschappelijke oplossingen en
het toerisme van de toekomst.
Onderzeeboten in beeld".
Uitg. Europese Bibliotheek
(Zaltbommel). Prijs: 29,50.
(ADVERTENTIE)
Uitwonende studenten
worden gecontroleerd
GRONINGEN Deze week worden de
woonadressen van duizend studenten ge
controleerd door de Informatiseringsbank.
Zij is, als onderdeel van het ministerie
van onderwijs, belast met de behandeling
van de studiefinanciering. De studenten
zijn willekeurig gekozen uit de ongeveer
235.000 die de basisbeurs voor uitwonen
den ontvangen. Die beurs is 300 gulden
per maand hoger dan de beurs voor thuis
wonenden. Het onderzoek wordt uitge
voerd door medewerkers van een particu
lier informatiebureau, die zich als ge
machtigde van de bank kunnen legitime
ren. De controle is bedoeld om inzicht te
krijgen in de betrouwbaarheid van de ge
gevens over het uitwonen van studenten,
aldus de bank.
Aantal asielzoekers
in 1988 gehalveerd
DEN HAAG Het aantal asielzoekers in
ons land is in 1988 gedaald tot 7.486. Dat
is een halvering ten opzichte van het jaar
ervoor: in 1987 zochten nog 13.460 men
sen asiel in Nederland. Dat blijkt uit cij
fers van de vereniging Vluchtelingen-
Werk. De meeste asielzoekers kwamen
uit Polen, Somalië. Sri Lanka en Zaïre.
Circa 800 mensen kregen de status van
vluchteling, terwijl 726 mensen welis
waar niet als vluchteling werden erkend,
maar toch op humanitaire gronden moch
ten blijven. Asielzoekers in het opvang
centrum Schiphol-Oost zijn gisteren in
hongerstaking gegaan. Zij vinden dat ze
ten opzichte van gezinnen die een asie
laanvraag hebben ingediend, worden ge
discrimineerd.
Geen toestemming voor
demonstratie Janmaat
LEERDAM Burgemeester D. Corpo-
raal van Leerdam heeft gisteren beslo
ten aan oude-kamerlid drs. J. Janmaat
geen toestemming te geven om op 29
maart in Kedichem te demonstreren.
Corporaal heeft drie redenen voor zijn
verbod. Hij verwacht verstoring van de
openbare orde en hij vreest dat de rust
en sociale omgang onder de bevolking
voor langere tijd verstoord zal zijn. De
vroegere voorman van de Centrumpar
tij wilde met zijn huidige vereniging
van Centrumdemocraten de rellen her
denken van drie jaar geleden in Kedi
chem. Janmaat heeft inmiddels aange
kondigd bij de Raad van State in beroep
te gaan tegen het demonstratieverbod.
ONDERWIJSBEURS TOONT NIEUWSTE LEERMIDDELEN, MAAR...
UTRECHT Overzichte
lijk bijblijven. Dat is het
motto van de zestiende
Nationale Onderwijs Ten
toonstelling (NOT) die gis
teren in Utrecht door on
derwijsminister Deetman
is geopend. Niet met een
toespraak of met het door
knippen van een lint.
Maar door het naspelen
van het tv-programma
„Klasgenoten", waarin
presentator Koos Postema
de klas van een bekende
Nederlander bijeenbrengt.
De onderwijsbeurs is dè moge
lijkheid voor onderwijzend
personeel, schoolbesturen en
studenten van lerarenopleidin
gen om te kijken wat er alle
maal op het gebied van leer
middelen en -methoden te
koop is in ons land.
En dat is nogal wat. Want kon
je vroeger als onderwijzer of
leraar hoogstens een keuze
maken uit een aantal soorten
schoolboeken voor een be
paald vak. Tegenwoordig wor
den er complete leermethodes
ontwikkeld met werkboeken,
docentenhandleidingen, infor
matiemateriaal voor scripties
en soms zelfs films of video's.
Bovendien volgen de ontwik
kelingen elkaar in een rap
tempo op. Het is dus zaak op
de hoogte te blijven van de
vernieuwingen in het onder
wijs, zodat een goede keuze uit
de verschillende mogelijkhe
den kan worden gemaakt.
Daarnaast is volgens H. Brink
man, vice-voorzitter van het
stichtingsbestuur NOT en be
stuurslid van Katholieke On
derwijs Vakorganisatie (KOV),
„het vergelijken" heel belang
rijk. „Je kunt wel allerlei in
formatie opvragen bij de uitge
vers, maar hier staat alles
overzichtelijk bij elkaar".
Uitgeverijen
Circa 350 bedrijven en instel
lingen zullen tot en met zater
dag 4 maart met hun diensten
en produkten in de Jaarbeurs
vertegenwoordigd zijn. Maar
liefst zestig educatieve uitge
verijen tonen hun materialen
en verder is er onder meer in
formatie te krijgen over de
bouw en inrichting van scho
len, audio-visuele middelen en
informatica. Alle onderwijsty-
pen komen aan bod. Toch is de
NOT meer dan een beurs of
produktpresentatie. Ook niet-
commerciële instellingen staan
paraat met exposities en in
lichtingen, zoals Het Ivoren
Kruis, de Anne Frank Stich
ting en de Stichting Aidspre-
ventie. Daarnaast worden di
verse congressen georgani
seerd. Het onderwijs mag in
deze tijd van bezuinigingen
dan minder te besteden heb
ben aan leermiddelen en meu
bilair, de beurs zal volgens
Brinkman toch van belang zijn
voor onderwijsgevenden. „Ook
al heb je als school op dit mo
ment niet de financiën om een
nieuwe leermethode aan te
schaffen, dan zul je toch op de
hoogte moeten blijven van de
ontwikkelingen. Je moet bij
blijven en toch alvast vooraf
een keuze maken. Zodat, wan
neer het geld er eenmaal is, de
methode ook meteen aange
schaft kan worden". Brink
man realiseert zich dat de hui
dige, moderne leermiddelen
vaak stukken duurder zijn dan
de eenvoudige methoden van
vroeger. Maar daar staat vol
gens hem dan wel tegenover
dat je als leraar veel meer mo
gelijkheden hebt. „Gelukkig
kunnen we nu van die moder
ne middelen gebruik maken.
Vroeger was je als leraar al blij
met dia's. Later kreeg je de
film en nog later de video.
Wat was ik gelukkig toen ik
als wiskundeleraar een over
head-projector tot mijn be
schikking kreeg. Ik had ineens
de mogelijkheid om figuren
over elkaar heen te leggen. Op
het schoolbord kon dat nooit".
Toch vindt Brinkman dat het
vertrouwde krijtje moet blij
ven. „Dat mag nooit uit het
onderwijs verdwijnen. Het is
zo eenvoudig. Dat is nou hét
leermiddel bij uitstek.
Completer
Maar niet alleen voor de le
raar, ook voor de leerling zijn
de nieuwe methodes veel leu
ker. „Vroeger zagen de boeken
er maar saai uit. Er stonden
bijna geen foto's in. Nu zien ze
er veel aantrekkelijker uit. En
Drie weken daarna vroegen de
ouders het ziekenhuis het'
sperma te bewaren. De vrien
din wil het eventueel gebrui
ken om alsnog zwanger te
worden en de ouders willen er
mogelijk een kinderloos paar
in de familie mee helpen. Pas
in december reageerde het
AZL, met de mededeling dat
het zaad vernietigd zou wor
den.
Het formulier is in deze zaak
zo belangrijk, omdat dit vrij
wel het enige juridische hou
vast is en de jongen bovendien
de zin „Indien u komt te over
lijden zal uw sperma worden
vernietigd", had doorgestreept.
Volgens de advocaat van het
ziekenhuis, mr. H. Utermark
doet dat in het geheel niet ter
zake, omdat het louter om een
formulier gaat waarin de pa
tiënt informatie wordt ver
strekt.
Alle patiënten krijgen zo'n
formulier voordat ze een be
handeling ondergaan en dr.
Helmerhorst verklaarde voor
de rechtbank dat hij ze altijd
meteen ondertekent, omdat
het meestal de enige keer is
dat hij de patiënt ziet. „En ik
vind het te belastend voor de
patiënt, die net heeft gehoord
dat hij kanker heeft, om te
vragen of ze ook meteen wil
len tekenen". Dus krijgt de pa
tiënt het formulier mee naar
huis om het daar, eventueel
met partner of familie te be
kijken. „Dat is de gebruikelij
ke procedure", aldus Helmer
horst, die ook in dit geval het
formulier 'niet meer heeft ge-
Handtekening
De vriendin van de jongen
vertelde rechtbankpresident
mr. Wijnholt evenwel dat de
handtekening van dr. Hel
merhorst beslist niet op het
formulier stond toen de jongen
het mee naar huis nam. „Die
handtekening moet er later
onder zijn gezet, dat weet ik
zeker. We hebben het goed be
studeerd, er met z'n tweeën
heel lang over gepraat, want je
gaat zoiets toch niet zomaar in
vullen", zei ze.
Waarom zou er uitgerekend in
dit ene geval van de gebruike
lijke procedure zijn afgewe
ken, vroeg mr. Utermark zich
namens het AZL hardop af.
„Dat is dus niet gebeurd, be
weerde hij, „en daarom is er
ook geen sprake van een over
eenkomst danwel contract.
Ware er sprake geweest van
een overeenkomst, dan was er
ook een afschrift gestuurd aan
de patiënt, en dat is niet ge
beurd". Bovendien maakt het
volgens hem niet uit of er een
zin is doorgestreept. „Zonder
die zin zou er nooit een over
eenkomst tot stand zijn geko
men, want het AZL had dat
eenvoudig geweigerd".
De bijzondere zaak heeft niet
allen een juridische kant, maar
ook een ethische. Mr. Uter
mark wees op een advies van
de Gezondheidsraad, waarin
het krijgen van kinderen een
vrijheidsrecht wordt genoemd,
maar geen claimrecht. Het
geen wil zeggen dat het nie
mand mag worden verhinderd
kinderen te krijgen, maar de
gemeenschap niet de plicht
heeft iemand kinderen te ver
schaffen als hij/zij ze niet op
eigen kracht kan krijgen. In
het advies staat tevens dat er
bij het overlijden van de pa
tiënt nimmer sprake mag zijn
van inseminatie met het sper
ma van de overledene. Boven
dien is er een nota van de mi
nisters van justitie en volksge
zondheid over kunstmatige in
seminatie en draagmoeder
schap, waarin vernietiging van
het zaad in voorkomende ge
vallen wordt aanbevolen De
Commissie Medische Ethiek
van het AZL is dezelfde me
ning toegedaan.
Mr. Wijnholt doet donderdag
9 maart uitspraak.
DICK HOFLAND
Toeritdosering
Om het ongemak in de
avondspits op de A-10 bij
de Coentunnel te vermin
deren. wordt eind maart
een nieuw middel be
proefd: toeritdosering.
Dit verkeerslicht doseert
het verkeersaanbod al
léén wanneer er filevor
ming dreigt te ontstaan
op de A-10. Verkeersaf
wikkeling met behulp van
dit systeem is nieuw voor
ons land.
DEN HAAG De vrien
din en de ouders van een
20-jarige jongen die aan
kanker is overleden, wil
len dat het ingevroren
zaad van de jongen nog
twee jaar in het Academi
sche Ziekenhuis van Lei
den (AZL) bewaard blijft.
Het AZL wenst het zaad
echter te vernietigen. De
ouders en de vriendin
hadden daarom een kort
geding tegën het zieken
huis aangespannen, dat
gisteren diende voor de
Haagse rechtbank.
De jongen werd eind 1987 in
het AZL opgenomen wegens
kanker aan een zaadbal. Hij
zou daaraan worden geope
reerd en daarna chemothera
pie ondergaan. De sectie voort
planting (vruchtbaarheidskli
niek) wees hem erop, zoals dat
bij alle kankerpatiënten ge
beurt, dat hij door de behande
ling verminderd vruchtbaar of
zelfs onvruchtbaar kon wor
den. Door voor de behandeling
zijn sperma te laten invriezen
zou het mogelijk zijn na even
tuele genezing alsnog vader te
worden.
Voordat hij de behandeling
onderging, kreeg hij van het
hoofd van de sectie voortplan
ting,' de gynaecoloog dr.
F. Helmerhorst, een formulier
met informatie en keuzemoge
lijkheden over wat er met het
sperma moest gebeuren „in
dien hij zelf geen beslissing
meer kon nemen". Op dit for
mulier zou de rechtszaak zich
vervolgens toespitsen; het zie
kenhuis beschouwt het als een
informatieformulier, de ouders
en de vriendin als een over
eenkomst met juridische con
sequenties.
Chemotherapie
De jongen leverde het formu
lier twee weken later in bij de
analist met wie hij verder te
maken zou krijgen. Daarna
werd hij geopereerd en begon
de chemotherapie. Die had
niet het gehoopte effect, er
bleken uitzaaiingen te zitten in
de rechterlong, buik en lym
feklieren. Ook daaraan werd
hij geopereerd. Daarna traden
er complicaties op in de lon
gen, waaraan hij uiteindelijk
op 14 mei 1988 overleed.
SUSKE EN WISKE DE KOMIEKE COCO
ROKEN SCHAAII li BfflHL HEI 11IHHHBI li HAITKIACHIEN VEROORZAKEN KI Bill 1 HW.M
Tijdens zijn bezoek aan de Nationale Onderwijs Tentoonstelling
in de Utrechtse Jaarbeurs raakte minister Deetman verzeild in
een schoolbankje temidden van zijn oude klasgenoten. Koos
Postema dirigeerde de gesprekken. foto: anp
wie had er nou vroeger een
documentatiecentrum op
school? Nu zie je kinderen lek
ker bladeren in encyclope
dieën". Doordat de leermetho
den completer zijn, wordt de
stof volgens Brinkman ook be
ter verwerkt. „Als je een leer
ling op één bepaalde manier
de stof laat verwerken en die
heeft geen succes, kun je het
nog wel een keer proberen,
maar dan levert het waar
schijnlijk nog niets op. Met de
moderne methoden kun je de
stof op verschillende manieren
benaderen". Brinkman is het
niet eens met de hier en daar
gehoorde stelling dat de leer
middelen zo langzamerhand
belangrijker dreigen te wor
den dan de leerkracht. „Uiten-
delijk staat of valt het succes
van de methode met de kwali
teit van de onderwijsgevende".
CLARISSE BUMA
