Hongarije krijgt
meerpartijenstelsel
Bom beheerst onze cultuur
Proces tegen North
kan toch doorgaan
Overleg bouw-cao hervat
CcidócSomant
Pakistaanse betogers
des duivels over
boek van Rushdie
Palestijnse opstand kan leiden tot joods verzetS
INSPIRATOR VAN PLOEGSCHAREN IN NEDERLAND
T
11
BINNENLAND/BUITENLAND
MAANDAG 13 FEBRUARI 1989 PAGINA 4
Auto-Rai trok
minder bezoekers
AMSTERDAM De gistermiddag ge
floten Auto-Rai heeft dit keer minder
bezoekers getrokken dan de vorige,
twee jaar geleden. In 1987 bezochten
546.675 belangstellenden de autoten
toonstelling, terwijl dit jaar 472.680 be
zoekers een kijkje kwamen nemen.
Een woordvoerder van de RAI weet de
teruggang aan het samenvallen van de
Auto-Rai met het carnaval en de kro
kusvakantie. De deelnemers toonden
zjch overigens tevreden over het ver-
lpop van de tentoonstelling. Exposan
ten die slechts gekomen waren om
voorlichting te geven verklaarden geen
spijt te hebben. Maar ook de merken
die wel auto's verkochten, zeggen goe
de resultaten te hebben geboekt.
Vakantiebus
Zeker achttien
zwaargewonden
moesten gister
ochtend uit het
wrak van een bus
met Franse va
kantiegangers
worden bevrijd.
De bus was in de
buiurt van Mün-
chen van de weg
geraakt en daar
na tegen bomen
tot stilstand ge
komen.
foto: anp
Man vast na familie-
moord in Brazilië
CARAMBEI De politie van de
Braziliaanse deelstaat Parana heb
ben zaterdag een verdachte aange
houden in verband met de moord
partij afgelopen dinsdag op de fa
milie Boer in de Nederlandse land
bouwnederzetting Carambei. Daar
bij werden drie mensen om het le
ven gebracht en vier personen
zwaar gewond.
Volgens de politie is het nu zeker
dat de man alleen heeft gehandeld.
De man is nog niet officieel in staat
van beschuldiging gesteld, omdat
de politie hem eerst wil confronte
ren met de overlevenden.
Arts redt jongetje
dat kwartier
onder water ligt
UTRECHT Een vierjarig
jongetje dat gisteren in
Utrecht een kwartier lang
onder water heeft jgelegen, is
door een in reanimatie ge-
specialiseerde arts van de
GG&GD alsnog van de dood
gered. Het komt zelden voor
dat iemand het er na zo'n
lange tijd zonder zuurstof
nog levend afbrengt.
Het jongetje raakte bij het
spelen te water. Drie politie
mensen die op zoek gingen,
konden het jongetje niet vin
den. Pas na een kwartier
slaagde een duikploeg van de
brandweer erin de jongen op
de kant te brengen. De
GG&GD-arts paste met suc
ces reanimatie toe, hoewel de
lichaamstemperatuur inmid
dels tot 29 graden was ge
daald. Het kind verblijft nog
op de intensive care-afdeling
van het Wilhelmina Kinder
ziekenhuis, maar zijn toe
stand is hoopvol.
BUDAPEST Het cen
trale comité van de Hon
gaarse communistische
partij heeft zaterdag na
twee dagen vergaderen
ingestemd met de invoe
ring van een meerpartij
enstelsel. De Hongaarse
leider Karoly Grosz en
andere hoge partijfunctio
narissen hadden ook
eerder al laten weten dat
zij voorstander waren van
een meerpartijenstelsel,
maar het was voor het
eerst dat het 108 leden
tellende centrale comité
formeel met het idee in
stemde.
Hongarije behoort al twintig
jaar tot de liberaalste landen
in het Oostblok en de meeste
leiders zijn vurige aanhan
gers van de hervormingen
die Sovjet-president Gorbats-
jov wil invoeren. Hoewel ook
in andere Oostblok-landen
de politieke en economische
beperkingen versoepeld wor
den, is nergens nog de toela
ting van andere politieke
partijen serieus in overwe
ging genomen. Wel hadden
Hongaarse bestuurderen al
laten doorschemeren dat er
grenzen zouden zijn aan de
politieke vrijheden, een
standpunt dat zaterdag ook
door Grosz werd herhaald,
toen hij zei dat anti-commu
nistische sentimenten niet
getolereerd zouden worden.
Op de radio verklaarde hij
dat iedereeff zich zou moeten
verenigen met de „socialisti
sche grondslagen" van de
maatschappij in overeen
stemming met de wetsvoor
stellen op de politieke partij
en die op 1 augustus in het
parlement zullen worden in
gediend.
De vergadering van het cen
trale comité werd belegd na
dat het politburolid Imre
Poszgay tot veler verrassing
had gezegd dat de revolte
van 1956 „een volksopstand"
was geweest. Tot dan toe was
de opstand steeds officieel
betiteld als een contrarevolu
tie. Gyula Horn, een lid van
het centrale comité, had vrij
dag al verklaard dat de re
volte wellicht was begonnen
als een volksopstand maar
dat er later elementen naar
voren kwamen die men als
contrarevolutionair kon aan
duiden. Grosz zei zaterdag
dat het debat over de revolte
nog zou worden voortgezet.
(Vervolg van de voorpagina)
ISLAMABAD In Islamabad
zijn zeker vijf mensen gedood
en ruim veertig gewond bij on
geregeldheden tussen de politie
en enkele demonstranten bij
het Amerikaans cultureel cen
trum in de Pakistaanse hoofd
stad. De enkele duizenden beto
gers protesteerden tegen de
voorgenomen publikatie in de
Verenigde Staten van het om
streden boek „Satanische Ver
zen" van de schrijver Salman
Rushdie.
Aanvankelijk probeerde de po
litie hen met traangas te ver
spreiden, maar toen dat niet
lukte schoot ze met scherp. En
kele betogers die erin waren
geslaagd op het dak van het ge
bouw te komen, haalden de
Amerikaanse vlag neer en sta
ken die in brand. Het gebouw
liep grote schade op. Onder de
talrijke gewonden bevonden
zich een stuk of tien agenten en
drie leidende politici van de op
positie. Tot dé betoging, de
grootste in Islamabad sinds
1979, was opgeroepen door isla
mitische geestelijken. Rushdie's
boek is op aandrang van de is
lamitische gemeenschap al ver
boden in Egypte, India en ook
Pakistan. De demonstranten
eisten een internationaal publi-
katieverbod. Sommigen vonden
dat Rushdie de strop verdient.
In „Satanische Verzen" schetst
dë schrijver een volgens isla
mieten negatief beeld van Mo
hammed en de koran. De isla
mieten ervaren dit als heilig
schennis en zijn hierover des
duivels. Ook in Groot-Brittan-
nië, waar het boek vorig jaar
werd bekroond met een literai
re prijs, hebben islamieten ge
protesteerd. In de Noordengelse
plaats Bradford vond vorige
maand een symbolische boek
verbranding plaats.
WASHINGTON De
speciale aanklager in het
Iran-Contraschandaal en
de Amerikaanse regering
hebben een compromis
bereikt over de vraag in
hoeverre staatsgeheimen
in het proces tegen Oliver
North aan de orde kunnen
komen.
Zij dienden gezamenlijk een
verzoek in bij de rechter die
de zaak-North behandelt om
terug te komen van zijn eerde
re uitspraken hierover. Dit
verzoek kwam enkele uren
nadat de voorzitter van het
Hooggerechtshof uitstel had
gelast van het proces tegen
North, om het Hof tijd te gun
nen zich te buigen over het
verzoek van de regering dat er
een strikte controle komt op
de geheimen die North in het
proces als bewijsstukken kan
aanvoeren. De rechter in het
proces-North, Gerhard Gesell,
moet zich over het compromis
voorstel uitspreken.
Het ministerie van justitie ver
klaarde dat de speciale aankla
ger, Lawrence Walsh, en de
regering het erover eens wa
ren dat het proces niet kon
doorgaan zonder dat Gesell
nadere regels stelt die moeten
voorkomen dat tijdens het pro
ces geheime informatie in de
openbaarheid wordt gebracht.^
Gesell heeft de regering verle-
den week nog herhaaldelijk
laten weten dat hij niet nog
meer beperkingen wil opleg-j
gen. De regering vroeg vervol-|
gens het Hooggerechtshof te
waarborgen dat geen staatsge-j
heimen geopenbaard zouden'
worden tijdens het proces.
Gaat Gesell akkoord met het
compromisvoorstel, dan laat
de regering het verzoek aan
hét Hooggerechtshof vallen en
hoeft het proces niet langer
uitgesteld te worden.
JERUZALEM Het geweld
in de door Israel bezette Gaza-
strook en westelijke Jordaan-
oever zou kunnen leiden tot
de heroprichting van een radi
cale joodse groepering, die zal
proberen de Palestijnse op
stand in te dammen.
Yossi Sarid, lid van de Israëli
sche Beweging van de Burger
rechten, heeft hiervoor giste
ren gewaarschuwd. Hij riep de
Israëlische veiligheidsdienst
op extra alert te zijn en een
eventuele heroprichting te
verijdelen van het „Joods On
dergronds Verzet", een organi
satie van joodse kolonisten die
begin jaren tachtig terroristi
sche aanslagen uitvoerde op
Palestijnse activisten.
Israel heeft de laatste tijd al te
kampen met aanslagen door
orthodoxe groeperingen. Zo
plaatste een geheimzinnige en
militante extreem-orthodoxe
groepering zaterdag een bom
in een woonwijk van Jeruza
lem. Na een waarschuwing
van een anoniem lid van deze
groepering, die zich „Keshet"
iui(
noemt, kon de bom echter on-^jjcj
sehadelijk worden gemaakt.^
De Keshet is een van meerde
re orthodoxe groeperingen in
Israel, die vinden dat Israel ab
wereldlijke staat niet zou
moeten bestaan. Dit zou pas
kunnen gebeuren als de Messi
as op aarde terugkomt. Boven
dien vinden zij dat het zionis
me tegen de religieuze leer in
druist. Volgens de Israëlische
politie hebben aanhangers van
de Keshet in het verleden al
zeker elf bomaanslagen uitge
voerd.
World Press Photo
De World Press Photo-jury is zaterdag begonnen aan het beoordelen van de duizenden foto's die
dit jaar meedingen naar de eerste prijs, het Gouden Oog. foto: anp
UTRECHT Het ruim een
maand geleden vastgelopen
overleg over een nieuwe cao
voor de bouwnijverheid
(250.000 werknemers) is van
daag hervat. Zowel werkge
vers als de bouwbonden van
FNV en CNV vinden hervat
ting nuttig, aldus onafhanke
lijk voorzitter van het overleg,
commissaris der koningin H.
Lammers.
Struikelblok bij de cao-onder-
handelingen is de vormgeving
van de bestaande arbeidstijd
verkorting (37-urige werk
week, zestien roostervrije da
gen). De werkgevers willen af
zonderlijke ondernemingen
deze dagen in alle vrijheid la
ten vaststellen, terwijl de bon
den omwille van de werkgele
genheid (herbezetting van ar
beidstijd) vasthouden aan een
over het jaar gespreide inroos
tering. Of er op dit punt toena
dering is tussen werkgevers en
bonden, wilde Lammers niet
zeggen.
De bouwbonden hebben voor
vrijdag in het hele land de
monstratieve werkonderbre
kingen belegd om de werkge
vers onder druk te zetten.
Lammers wilde zich niet uitla
ten over de kans op een ak
koord. „Ik heb vastgesteld dat
men aan beide zijden een ge
sprek in elk geval nuttig
vindt. Het is nog helemaal niet
gezegd dat we er vandaag uit
komen", aldus Lammers.
De voorzitter van de werkge
versdelegatie, C. de Fouw,
deelde mee dat het standpunt
van de werkgevers over de
vormgeving van de atv is ge
wijzigd, maar wilde daarover
verder niets zeggen.
De woordvoerder van de
Bouw- en houtbond FNV zei
vanochtend dat Lammers
„goede grond zal hebben voor
zijn uitnodiging". Er is de af
gelopen weken informeel
overleg geweest tussen Lam
mers en de onderhandelings
delegaties. De woordvoerder
vermoedt dat daaruit in elk
geval „gelijkluidende stand
punten" zijn gebleken, die de
basis voor het hernieuwde
overleg vormen.
Het werk aan het nieuwe
Tweede Kamer-gebouw werd
vanochtend korte tijd stilge
legd om druk uit te oefenen op
de cao-onderhandelingen.
SUSKE EN WISKE DE KOMIEKE COCO
In Moskou is gisteren voor het eerst in een halve eeuw een joods cultureel centrum geopend.jflC
Leiders van het Joods Wereld Congres verrichtten hiervoor de traditionele handelingen (foto). No
belprijswinnaar Elie Wiesel dankte in zijn openingsrede partijleider Gorbatsjov voor het herstellen
van de burgerrechten in de Sovjetunie. Het joods cultureel centrum in Moskou, ondergebracht in
het Joods Muziektheater, werd geopend met een fototentoonstelling over de jodenvernietiging in TE]
Nazi-Duitsland die was samengesteld door het Simon Wiesenthal Centrum. Het centrum zal cursus- ma;
sen Hebreeuws en Jiddish gaan organiseren, alsmede voorstellingen en tentoonstellingen. Er komt jyjec
nok een kosher restaurant. FOTO: AP
ern:
't HARDE Slechts wei
nig mensen gaan zo ver in
hun anti-militarisme als
de Amerikaan Phil Berri-
gan (56). Vanwege diverse
acties tegen dat militaris
me heeft hij jaren in het
gevang doorgebracht. „De
strijd tegen de bewape
ningswedloop heeft de af
gelopen 25 jaar mijn leven
beheerst", zegt hij zach
tjes.
Berrigan wordt omschreven
als een radicale vredesactivist.
De oud-priester ziet er echter
alles behalve strijdvaardig uit,
hij is moe van het reizen door
Nederland en van de talrijke
gesprekken en voordrachten
die hij heeft gehouden. Berri
gan maakt zich op voor weer
een lezing. Onder meer over
de acties van Ploegscharen.
Deze vredesbeweging komt de
laatste tijd ook in Nederland
steeds vaker in het nieuws
doordat leden of sympatisan-
ten militair materieel bescha
digen, zoals op de vliegbasis in
Woensdrecht (nieuwjaars
nacht) en vorige week op de
vliegbasis Gilze-Rijen.
„In Nederland is dat nieuw",
zegt Berrigan. „Maar in de
Verenigde Staten hebben wij
zeker 24 soortgelijke acties ge
houden, terwijl mensen van
Ploegscharen ook in West-
Duitsland al een paar keer
naar buiten traden". Alle ac
ties van Ploegscharen zijn ge
baseerd op een tekst uit het
Oude Testament (Jesaja 2:4):
„Dan zullen zij hun zwaarden
tot ploegscharen omsmeden en
hun speren tot snoeimessen
geen volk trekt zijn zwaard
meer tegen een ander en nie
mand oefent zich voor de
strijd". De eerste actie in de
Verenigde Staten was op 12
november 1984 in de Ameri
kaanse staat Missouri. Daarbij
werd een Minuteman II-raket-
silo met een pneumatische
boor vernield. De daders kre-
Eén van de straaljagers die door leden van Ploegscharen op de basis Woensdrecht werden be
schadigd en beklad. FOTO: anp
gen straffen die varieerden
van acht tot achttien jaar.
Ophoepelen
De grote inspirator en grond
legger van Ploegscharen arri
veerde vorige week in Neder
land. Vanaf dat moment wordt
hij door gelijkgestemden van
hot naar haar gesleept. Hij
moet lezingen houden, spreekt
met vredesactivisten van di
verse pluimage, geeft inter
views en wordt bij al zijn acti
viteiten op de voet gevolgd
door een filmploeg. Dat gaf za
terdag nog even problemen in
de legerplaats in 't Harde. De
Amerikaan werd daar geïnter
viewd voor de ingang van een
oefenterrein. Twee leden van
de Koninklijke Marechaussee
namen poolshoogte en advi
seerden het gezelschap op te
hoepelen. Hetgeen gebeurde.
Het bezoek van Berrigan
draait voornamelijk om het
proces tegen de twee vredes
activisten die tijdens nieuw
jaarsnacht twee NF-5 straalja
gers op de vliegbasis Woens
drecht met een bijl hebben be
werkt. Daarmee zou verkoop
van de vliegtuigen aan Turkije
voorkomen moeten worden.
De 57-jarige priester C. Ko
ning uit Eindhoven en de 53-
jarige Amsterdamse arts C.
van Melle vrezen dat de NF-
5's worden gebruikt voor een
stelselmatige onderdrukking
van de Kurden, een etnische
minderheid in Turkije.
Koning en Van Melle voerden
hun actie onder de vlag van
Ploegscharen. Dat betekent
onder meer dat zij niet in het
geniep toeslaan, maar juist
open en bloot op het oorlogs
tuig inhakken. Bovendien la
ten zij zich bereidwillig arres
teren; de arrestatie maakt deel
uit van de totale actie.
Berrigan praat in de gevange
nis met één van beide actie
voerders. Donderdag krijgt hij
het woord voor de rechtbank
van Breda om de filosofie ach
ter Ploegscharen uit te leggen..
„Wij verkeren in een krank
zinnige situatie", zegt hij. „Wat
wij moeten doen is eigenlijk
vrij simpel, maar iedereen
maakt het zo moeilijk. We
moeten onze verantwoorde
lijkheid nemen. De regering
van de Verenigde Staten, de
leiders in de Sovjetunie of van
welke land dan ook zullen
nooit uit eigen beweging be
ginnen met een echte ontwa
pening. Daartoe moeten zij
worden gedwongen".
Alleen een kwade bevolking
zou een regering tot ontwape
ning kunnen dwingen, denkt
de Amerikaan. „Daarom
moeten vredesactivisten pro
beren de publieke opinie te be
ïnvloeden. De mensen dienen
te beseffen dat een nucleaire
oorlog een realiteit is sinds de
atoombommen op de Japanse
steden Hiroshima en Nagasaki
vielen. En elke interventie,
elke oorlog, is in principe een
uitnodiging om opnieuw naar
nucleaire wapens te grijpen".
De 'bezorgde Berrigan wil dat
het menselijk ras overleeft:
„To give the kijjs a break",
geef de kinderen een kans. Hij
noemt zichzelf echter geen op
timist: „De bom beheerst onze
cultuur". Daarbij wijst hij er
op dat volgens hem vijftiei
procent van alle Amerikanei
hun geld verdienen aan deT
produktie van wapens.
Priester F
Actie is het sleutelwoord bij]
Berrigan. En daar weet hij zeil
alles van. Samen met zijn
broer Daniël sprak hij zich in
de jaren zestig uit tegen delMt
Amerikaanse bemoeienissen ein
met de oorlog in Vietnam. BeiJje
den waren op dat moment nogj^(
priester. Acties moesten hur.
protesten kracht bijzetten. Zi
stalen zij dossiers van Ameri 5^1
kanen die naar Vietnam ge ble
stuurd werden. De papierenreg
werden verbrand. Ook be eer
smeurden ze met hun eigen
bloed inschrijfformulieren
voor Vietnam-gangers.
Phil Berrigan belandde uitein ^ue
delijk voor zes jaar in de ge I9£
vangenis, Daniël kreeg tweeme
jaar cel. Nog maar net uit heeer
gevang ontslagen, zorgde Phiv_,
opnieuw voor opschuddinj jj
n r~
Het gezin Berrigan woont tejPNf
genwoordig in een commune^!
in de stad Baltimore. Daar hel
pen ze armen en daklozen, on
der meer door voedsel op t<
halen dat anders zou wordei
weggegooid na afloop van eer
marktdag.
Door hun uitgesproken me 1
ning en de bijbehorende actie
hebben alle gezinsleden a
eens in de gevangenis gezeten L
En wanneer Berrigan opnieuvjp
worden opgepakt, dai
hangt hem een nog een voorj
waardelijke straf van vijf to|
tien jaar boven het hoofd. DeJ
ondanks weigert hij het vor
ren van acties op te gevenl
.Verantwoordelijkheid nemeitj
betekent acties voeren. Er ziji|
vele vormen, je hoeft niet
tijd de wet te overtreden. Jlgg-
kunt bijvoorbeeld brieven me
schrijven naar kranten of naaj
politici. Het gaat ons allemaal
aan. Als we onze kindereA
tenminste een toekomst willenen
geven". éér
TOM VAN DEN BERÖner
|eer
Joods cultureel centrum in Moskou
