Hartpatiënt moet langer
op een operatie wachten
Zwarten maken zich
niet druk om Zuidafrika
zonder Pieter Botha
Mariniers mishandelden
muzikanten op veerboot
PvdA wil koste wat kost arbeidspools redden
Jaar cel voor
doden zoontje
Werkgevers in vervoer
steeds meer verdeeld
BINNENLAND/BUITENLAND
CcidócSomont
VRIJDAG 3 FEBRUARI 1989 PAGINA 4
DEN BOSCH Een 39-jarige vrouw uit
Cuijck die vorig jaar op 1 augustus haar
zoontie van drie doodde, is gisteren door de
rechtbank in Den Bosch tot anderhalf jaar
gevangenisstraf veroordeeld, waarvan een
half jaar voorwaardelijk. Aansluitend aan
haar detentie moet zij zich voor behandeling
laten opnemen in een psychiatrisch zieken
huis. De vrouw had zich die dag met haar
twee zoontjes in het toilet opgesloten voor
een - mislukte - poging zichzelf en haar
kinderen van het leven te beroven. Door
schoonmaakmiddelen te mengen moesten
dodelijke gassen ontstaan. Het jongste kind
klaagde daarbij over pijn. Uit medelijden
drukte de moeder zijn keel dicht.
Snel onderzoek
naar klimaat nodig
DEN HAAG Het Koninklijk Neder
lands Meteorologisch Instituut (KNMI)
en het Rijksinstituut voor Volksge
zondheid en Milieuhygiëne (RIVM)
hebben in opdracht van minister Nij-
pels (milieubeheer) een plan opgesteld,
waarin wordt aangedrongen op een
versneld uitgevoerd onderzoek naar
de snelheid en de gevolgen van veran
deringen in de zeespiegel, regenval en
de ultraviolette straling. Voor dit plan
naar klimaatverandering is de komen
de vijf jaar een bedrag van 50 miljoen
gulden nodig. De studie zaPonder an
dere gegevens moeten opleveren over
de manier waarop de gevolgen van de
luchtverontreiniging kunnen worden
verminderd.
MBFR-troepenoverleg
vindt roemloos einde
WENEN Na vijftien jaar
vruchteloos onderhandelen is er
gisteren een punt gezet achter
het Weense MBFR-overleg over
een wederzijdse troepenvermin
dering in Centraal-Europa. Hoe
wel de MBFR-onderhandelaars
nu „uit hun lijden zijn verlost",
beklemtoonden de deelnemende
landen dat de besprekingen niet
helemaal voor niets zijn geweest.
Vijftien jaar MBFR-overleg heb
ben vooral zin gehad als voorbe
reiding op de in maart in Wenen
beginnende CFE-onderhandelin-
gen, waarin de NAVO en het
Warschaupact gaan praten over
een inkrimping van de conven
tionele legers in heel Europa.
Japan wil optreden
tegen Greenpeace
DEN HAAG Japanse diplomaten
hebben in Den Haag namens hun rege
ring aan Nederland gevraagd stappen
te ondernemen tegen Greenpeace. Een
actieschip van Greenpeace, dat in ons
land geregistreerd staat, kwam afgelo
pen dinsdag bij de Zuidpool in aanva
ring met een Japanse walvisjager, toen
de jager dode walvissen wilde afleve
ren bij een fabrieksschip. Volgens de
milieu-organisatie zijn de walvissen
niet bestemd voor onderzoek, zoals de
Japanners zeggen, maar voor consump
tie. Nederland heeft Japan laten weten
eerst alle feiten te willen kennen,
voordat eventueel actie kan worden
ondernomen. Inmiddels heeft Green
peace de actie tegen de Japanse walvis-
jacht beëindigd.
CARDIOLOOG JANBROES: MEER OUDEREN EN ZWAARDERE OPERATIES
UTRECHT De dertien
centra waar in ons land
hartoperaties worden ver
richt kunnen de stroom
patiënten nauwelijks aan.
De centra kampen met
een beddentekort en eeh
te krap personeelsbestand;
er zijn meer verpleegkun
digen nodig.
Volgens dr. G. Janbroes, car
dioloog aan het Academisch
Ziekenhuis in Utrecht en se
cretaris van de Begeleidings
commissie Hartchirurgie, zijn
er miljoenen nodig om de
scheve situatie recht te trek
ken. De commissie komt eind
volgende maand met een rap
port over de kwestie. Duidelijk
is al wel dat de roep om meer
bedden en verpleegkundigen
daarin centraal zal staan.
Dees heeft eerder deze week
de landelijke behoefte aan
hartchirurgie - voor 1990 en
daaropvolgende jaren - vast
gesteld op 10.800 operaties bij
volwassenen èn kinderen. Dat
zijn er 550 meer dan de zie
kenfondsen en verzekeraars
nu jaarlijks vergoeden, stelt
Dees in het Planningsbesluit
Hartchirurgie.
Druk
Dat aantal is volgens Janbroes
voldoende. Vorig jaar werden
(volgens voorlopige cijfers)
ruim 10.000 volwassenen en
zo'n 600 kinderen geopereerd.
„Het aantal van 10.800 voor de
komende jaren lijkt me dan-
ook heel redelijk. Alleen, de
vraag is of de hartchirurgische
centra dat wel aan zullen kun
nen", zegt Janbroers. Hij
vreest dat de centra overbelast
worden. „Vorig jaar was het al
bijzonder druk". Volgens hem
zijn er weliswaar voldoende
operatiekamers, maar is er een
tekort aan bedden op de inten
sive care-afdelingen.
Janbroes vertelt dat de hartpa
tiënten die geopereerd worden
gemiddeld ouder zijn dan
vroeger en dat de operaties
veelal zwaarder zijn. „Gevolg
is dat mensen dus ook langer
een bed, met intensieve ver
pleging, bezet houden. Dat
drukt automatisch ook op de
opname-capaciteit. Het circuit
raakt verstopt".
Vooral door een tekort aan personeel en bedden kunnen de
hartchirurgische centra in Nederland de stroom patiënten nau
welijks aan.
De wachttijden voor een ope
ratie zijn als gevolg daarvan
eveneens gestegen. Het aantal
patiënten dat langer dan drie
maanden op een operatie moet
wachten, daalde in de periode
tussen 1984 en 1987 nog van 28
procent tot 12 procent. Maar
vorig jaar was er voor het
eerst weer sprake van een stij
ging (één procent). Totaal gaat
het daarbij om zo'n 1000 pa
tiënten.
Een wachttijd van drie maan-
FOTO: AP
den voor mensen met wat
Janbroes noemt „een stabiele
klacht", is voor de Begelei
dingscommissie een uiterste.
„Het is de langste wachttijd
die je patiënten menselijker
wijs kan aandoen".
Meer meer
De groeiende wachttijd, „hoe
klein ook", beschouwt hij als
een zorgwekkend signaal; er
moet iets gebeuren. Want ook
al mogen de aantallen opera-
Nieuwe
behandeling
vaatziekten
omstreden
UTRECHT Het Cen
trum voor Aanvullende
Geneeswijzen in Nieuwe-
gein start eind deze maand
met een nieuwe therapie
tegen vaatziekten. In Hon
garije is de behandelwijze
volgens J. Valk, de oprich
ter van het onlangs geo
pende centrum, in 70 pro
cent van de onderzochte
gevallen succesvol geble
ken. In minimaal twintig
en maximaal zestig behan
delingen worden dichtge
slibde aderen weer open-
getrild met geluidsgolven
via de hiel. Er zullen voor
lopig honderd patiënten
worden behandeld. De
Hartstichting ziet niet veel
in de behandeling. Dr.
Stiggelbout: „Als_ het wer
kelijk belangrijk was ge
weest, dan had de weten
schap in het Westen dat al
lang opgepikt. De resulta
ten waar de zakenman
Valk mee komt zijn net zo
goed als uitslagen van pre
sidentsverkiezingen in dic
tatoriaal geregeerde lan
den. Ik heb daar weinig
vertrouwen in".
ties gehaald worden, dan nog
dreigen er problemen. Jan-
broes' oplossing: „Kernachtig
samengevat: meer meer. Dat
wil zeggen: meer verpleegkun
digen en meer bedden. Ik ver
wacht niet dat de overheid dat
verzoek zonder meer inwilligt.
Maar we zullen ons plan
krachtig onderbouwen. En
dan denk ik dat er best valt te
praten met het ministerie. We
hebben geen slechte
gen met WVC".
Staatssecretaris Dees verwacht
dat het aantal hartchirurgische
ingrepen in het begin van de
jaren negentig zal stabiliseren.
Het aantal "mensen dat aan
hart- en vaatziekten lijdt, zal
volgens hem dalen en het aan
tal dotterbehandelingen zal
toenemen. Bij een dotterbe
handeling wordt een verstopt
bloedvat verwijd door er een
ballonnetje in te schuiven en
op te blazen. Operaties kunnen
op die manier worden voorko
men of uitgesteld. Kostbare in
vesteringen in de centra zijn
volgens Dees niet meer nodig.
Dr. Janbroes wil die conclusies
niet onderschrijven. „De laat
ste tien jaar hebben we vaker
schattingen gemaakt over aan
tallen patiënten. Telkens bleek
de werkelijkheid anders. Aan
dat soort lange-termijn-voor-
spellingen durf ik me niet te
wagen. Feit is dat we op dit
moment meer meer nodig heb
ben".
Buitenland
Dr. Janbroes wijst er op dat
„hoe dan ook" de afgelopen ja
ren de situatie danig is verbe
terd. Het komt bijvoorbeeld
niet meer voor dat Nederland
se hartpatiënten noodgedwon
gen naar het buitenland
moeten uitwijken, omdat er
hier niet voldoende mogelijk
heden voor opereren zijn. In
het verleden bestonden er
luchtbruggen naar de VS.
Toch komt het volgens Jan
broes nog altijd dertig tot vijf
tig keer per jaar voor, dat pa
tiënten die op de wachtlijst
staan nog voor die operatie
overlijden. „We proberen dat
altijd te voorkomen. We pro
beren de wachttijd beperkt te
houden. Korter dan drie
maanden. Maar dat is geen ga
rantie dat alles goed gaat. De
situatie van een patiënt kan
plotseling verslechteren".
Het komt bovendien voor dat
doktoren een foute inschatting
maken. „Niet vaak. Maar het
gebeurt. Stel, ik krijg een pa
tiënt voor onderzoek aan de
kransslagader. Ik stel een
diagnose en op basis daarvan
stellen we een operatie-ter
mijn vast. Dan kan het voor
komen dat ik me vergis. Dat
kan fataal zijn".
LEX VAN KOOTEN
KAAPSTAD Plotse
ling, temidden van de
drukte rond de opening
van het nieuwe zittings
jaar van het parlement,
bestaat er een reële kans
dat de Zuidafrikanen een
nieuwe regeringsleider
krijgen. De president van
de staat, Pieter W. .Botha,
heeft gisteren het voorzit
terschap van de regerende
Nasionale Party (NP)
neergelegd, maar liet we
ten als president te willen
aanblijven.
Botha wordt als partijvoorzit
ter vervangen door minister
van onderwijs Frederik W. de
Klerk, die nu wordt be
schouwd als de sterkste kandi
daat voor de eventuele opvol
ging van Botha als president.
De Klerk, die in 1978 minister
werd, lijkt voorstander te zijn
van Botha's beleidslijn van be
perkte en geleidelijke hervor
mingen. Op een persconferen
tie in Kaapstad hield de
nieuwbakken leider van de
Nasionale Party zich op de
vlakte over zijn poltieke agen
da. Hij stelde elke beleidswijzi
ging eerst te willen uitpraten
met president Botha. Ook wei
gerde De Klerk rechtstreeks
antwoord te geven op de vraag
of hij nu de logische opvolger
is voor het presidentschap. Hij
wees erkop dat zijn positie
„geen directe of formele
grondwettelijke implicaties"
heeft.
Somber
De blanken de minderheid
die de macht in handen
heeft zijn opgewonden en
vol verwachting. Een nieuwe
leider betekent misschien een
verandering in het beleid en
de levensstijl, mogelijk zelfs
een voorzichtige garantie voor
hun voortbestaan.
De zwarten de meerder
heid die de macht in handen
zou willen hebben maken
zich niet zo druk en geloven
dat het voor hen toch weinig
uitmaakt wie blank Zuidafrika
regeert. De nieuwe leider zal
ongetwijfeld afkomstig zijn uit
de gelederen van het Afrika
ner nationalisme en als zoda
nig ook voor een bepaalde
vorm van apartheid zijn.
De zwarte Zuidafrikaanse
aartsbisschop en anti-apart
heidsactivist Desmond Tutu
ziet de toekomst voor Zuid
afrika echter somber in nu
Botha is afgetreden als partij
leider. „Het zal mij verbazen
als dit niet bijdraagt tot een
verharding van de repressie",
zei Tutu. Volgens de bisschop
zal De Klerk gedwongen wor
den te buigen voor de behou
dende rechtervleugel van de
regerende NP, hetgeen de on
derdrukking van de zwarte
Zuidafrikaanse bevolking zal
doen toenemen.
Botha is op het moment her
stellende van wat een „lichte"
beroerte genoemd wordt, maar
vaststaat dat het einde van zijn
leiderschap in zicht is. Na tien
iaar lang aan het roer van een
bijzonder onrustig land te heb
ben gestaan, is het onwaar-
President Pieter W. Botha,
voordat hij door een lichte be
roerte werd getroffen.
schijnlijk dat de 73-jarige pre
sident het nog veel langer uit
zal houden. Zijn kenmerkende
arrogante zelfverzekerheid
heeft in elk geval een geduch-
tige knauw gekregen.
Zoals het er nu voorstaat, ne
men de problemen alleen
maar toé. Ten eerste dringen
de liberalen er bij de regering
op aan de Wet op de Geschei
den Woongebieden af te schaf
fen. Dit heeft er reeds toe ge
leid dat kleurlingen die een
huis gekocht of gehuurd had
den in een „blank" woonge
bied, letterlijk werden wegge
pest door rechtse blanken. Ten
tweede is er het kwetsbare pad
naar vrede en onafhankelijk
heid in Namibia. En het derde
probleem is de belangwekken
de vraag wanneer een algeme
ne verkiezing moet worden
gehouden.
Corruptie
Botha heeft met een hard
vochtigheid en wreedheid ge
regeerd, waar geen van zijn
voorgangers ook maar aan had
durven denken. Gedurende
bijna vier jaar verkeerde het
land in de ijzeren greep van de
noodtoestand. Kranten werden
geschorst en gewaarschuwd.
Journalisten werden gevangen
gezet, te samen met tiendui
zenden anderen van elke rang
en stand. Organisaties werden
verboden op een nog niet
eerder in Zuidafrika voorge
komen schaal.
Daar tegenover staan enkele
successen. Botha heeft alle
verwachtingen overtroffen
wat betreft de omgang met an
dere Afrikaanse landen. Zo
heeft hij Namibia tot op de
rand van onafhankelijkheid
onder internationaal toezicht
gebracht, waarmee het einde
van het Angolese conflict bijna
een feit is.
Desalniettemin wordt Botha's
Zuidafrika verscheurd door
raciale onrusten, die afwisse
lend broeien en tot uitbarsting
komen. In hoge functies bloeit
de corruptie als nooit tevoren.
Zwarte staatjes die pronken
met hun „onafhankelijkheid",
hen toegekend door de Zuida
frikaanse bij wijze van com
pensatie voor de weigering
van volledige rechten voor
zwarten, worden steeds wan-
De kersverse leider van de
Zuidafrikaanse Nasionale Par
tij, Frederik de Klerk.
FOTO'S: AP
keler, corrupter, en sommige
gebieden kunnen wedijveren
met de meest onderdrukte de
len van Afrika. Twee daarvan,
Ciskei en Transkei, dreigen el
kaar de oorlog te verklaren.
Verandering
Een nieuwe leider zal voor de
pijnlijke keuze komen te staan:
of een rassenoorlog riskeren of
de basis van de regering te
verbreden door de zwarten
zinvolle rechten aan te bieden.
De rechtervleugel zal zich ver
moedelijk met hand en tand
verzetten tegen radicale her
vormingen. De rechtsen zou
den zelfs een toekomstige al
gemene verkiezing kunnen
winnen. Maar ook dat brengt
de dag van verandering dich
terbij. Je zou kunnen stellen
dat Zuidafrika een beetje uit
geput raakt. Het overwicht
van het Afrikanerdom, dat
voormalig premier D.F. Malan
in de jaren dertig en veertig zo
vakkundig heeft gesmeed,
heeft geleidelijk plaats ge
maakt voor verdeeldheid.
Blanken missen het vertrou
wen dat ze vroeger hadden.
Slechts weinig jonge blanken
kunnen, realistisch gezien, het
vooruitzicht koesteren van een
pensioen in een door blanken
geregeerd Zuidafrika.
Zwarten, gezien hun aantal en
hun arbeid, hebben veel meer
invloed. Ondanks de onder
drukking en de verloochening
van hun rechten, tonen ze een
zelfverzekerde vastberaden
heid om te regeren, met of
zonder medewerking van de
blanken.
Iemand zal op een of ander
manier ooit de blanke Zuid
afrikanen duidelijk moeten
maken dat hun uitvoerige sy
steem van begunstiging en be
voorrechting, gesteund door de
veiligheidstroepen, plaats zal
moeten maken voor sociale ge
rechtigheid voor allen. En dat
is een moeilijkere opgaaf dan
het was voor de Zuidafrikaan
se leider John Vorster eind ja
ren zeventig, toen hij Ian
Smith moest vertellen dat zijn
spelletje in Rhodesia (nu Zim
babwe) uit was.
Zodra Botha echter van het to
neel verdwijnt, komt die dag
angstig dichtbij.
TONY HEARD
UTRECHT Vijftien leden van
een muziekgroep uit het oosten
des lands eisen van de staat een
schadevergoeding van 1.500 gul
den per persoon wegens bedrei
ging en mishandeling door een
groep mariniers. De dronken
mariniers zouden volgens de ad
vocaat van de groep, mr. J. Pen
in Amsterdam, tijdens de over
tocht met de veerboot van Rot
terdam naar Huil vorig jaar de
mensen hebben bedreigd en
ernstig mishandeld.
Enkele passagiers zijn geschopt
en geslagen en met de dood be
dreigd, zo blijkt uit een inter
view met vier slachtoffers in het
VVDM-blad Twintig. De leiding
van het korps Mariniers heeft
de zaak al krijgstuchtelijk afge
daan door drie mariniers met*ie
der vier dagen zwaar arrest te
straffen. De geestelijke schade
die de leden van de muziek
groep hebben opgelopen, recht
vaardigt volgens de advocaat
een schadevergoeding van de
staat, die immers „aansprakelijk
is voor onrechtmatig handelen
van haar werknemers". De
slachtoffers zien af van het in
dienen van een strafklacht „om
dat het waarschijnlijk lastig is de
betrokkenen te achterhalen" en
uit angst voor represailles. De
fiscaal (officier van justitie) bij
de Zeekrijgsraad heeft naar aan
leiding van de claim van advo
caat Pen opdracht gegeven voor
een onderzoek door de Konink
lijke marechaussee.
SUSKE EN WISKE DE KOMIEKE COCO
Een groepje
Amsterdamse
ambtenaren is
er maar even
bij gaan zitten.
Samen met
honderden
collega's
legden zij
gisteren enkele
uren het werk
neer uit protest
tegen de
voorgenomen
Inkrimping van
het aantal
arbeids
plaatsen op
het stadhuis.
FOTO: ANP
(Van onze sociaaleconomische redactie)
DEN HAAG Steeds meer transportondernemers
vinden dat de overkoepelende Federatie Wegtransport
opnieuw met de vervoersbonden moet gaan onderhan
delen. Volgens de bedrijven moeten de acties, die in
middels hun vijfde dag zijn ingegaan, snel worden be
ëindigd. De acties breidden zich vandaag uit tot Van
Ruiten Transport in Bergschenhoek en Bleiswijk als
mede bij Bleckmann in Oldenzaal.
De grootste werkgever in het wegtransport, Nedlloyd Road Car
go, heeft gisteren per brief werkgeversonderhandelaar Berg
mans gemaand het cao-overleg te hervatten. Het bedrijf dreigt
zelfs zelf met de bonden te gaan onderhandelen. Het Friese
transportbedrijf Holwerda eiste gisteren in een brief het terug
treden van Bergmans als onderhandelaar. Volgens directeur
Douma van Holwerda is Bergmans niet in staat een oplossing
voor het conflict te vinden. „We hebben meer last van zijn onge
nuanceerde verbale geweld dan van de vakbonden", aldus Dou
ma. Eerder deze week drong al een groep van twintig Westland-
se transporteurs bij de federatie aan' op hervatting van de ondeiV
handelingen.
De Federatie Wegtransport heeft steeds de vermaningen van de
transportbedrijven naast zich neergelegd en weigert de onder
handelingen, die vastliepen op onder meer de eis van de bonden
om de lonen met drie procent te verhogen, te hervatten.
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG „Als het
VVD-kamerlid Franssen
het graag zó wil, dan doen
we het zó". Met deze ene
zin is de teneur van het
debat, dat gisteren in de
Kamer werd gevoerd over
het initiatief-wetsvoorstel
van de PvdA'ers Leijnse
en Buurmeijer, samen te
vatten. Koste wat kost
probeerde de PvdA-frac-
tie via toezeggingen aan
met name het adres van
de VVD, een meerderheid
in de Kamer te verwerven
voor het voorstel om lang
durig werklozen onder te
brengen in gemeentelijke
arbeidspools.
De steun van de VVD-fractie
is hard nodig wil het wetsont
werp enige kans van slagen
hebben. Het CDA, daarin ge
steund door CDA-minister De
Koning (sociale zaken), ziet
namelijk niets in het wetsont
werp.
Buurmeijer en Leijnse kwa
men gisteren op veel punten
tegemoet aan de wensen van
de twijfelende VVD-fractie.
Ook de kleinste regeringspartij
vindt, evenals de PvdA, dat de
bestaande maatregelen onvol
doende bijdragen aan de be
strijding van de werkloosheid.
De VVD-fractie staat niet on
sympathiek tegenover het
PvdA-wetsontwerp, maar
heeft toch op een aantal pun
ten grote bedenkingen. De be
reidheid van de PvdA om in
te gaan op de wensen van de
VVD ontlokte minister De Ko
ning de opmerking dat de „pa
nelen van het initiatiefwet
sontwerp wel erg schuiven".
Volgens indiener Leijnse moet
het doel van de nieuwe rege
ling zijn het helpen van die
werklozen die niet met de hui
dige maatregelen geholpen
kunnen worden. „De bezwa
ren van de regeringspartijen
mogen straks geen alibi zijn
voor partijpolitieke kleinzie
ligheid", aldus Leijnse. Hij is
bereid om op verzoek van de
VVD, de bestuursconstrüctie
van de gemeentelijke arbeids
pools aan te passen en ook het
arbeidsbureau en de sociale
dienst bij de uitvoering te be
trekken. Op deze manier kan
aangesloten worden bij de zo
geheten heroriënteringsge-
sprekken. Na zo'n gesprek zou
een langdurig werkloze, die
niet in aanmerking komt voor
scholing, werkervaringsplaats
of een subsidieregeling, via de
arbeidspool aan een tijdelijke
baan bij de (semi)overheid ge
holpen kunnen worden. Ook
is de PvdA bereid om onder
strenge voorwaarden de pools
een langdurig werkloze uit te
laten lenen aan het bedrijfs
leven.