Tromgeroffel en theater
Tien jaar grimeren met een glimlach
Rijk de Gooijer eist schadevergoeding TR<
fo/tdóeSouttHii
Nieuwe biografie Karl May groot succes DDR
GERARD GAROUSTE IN HET STEDELIJK
„Dag van de literatuur met
ontmoetingen lezer-schrijveC
KUNST
VRIJDAG 27 JANUARI 1989 PAGINr
OOST-BERLIJN De eerste biografie die in
de DDR is verschenen over de bekende Duitse
schrijver van indianenverhalen en avonturen
romans Karl May is een groot verkoopsucces.
De titel van de Oostduitse levensbeschrijving
van May luidt, „De man die Old Shatterhand
De boeken van de weverszoon Karl May (1842-
1912) speelden onder meer in de Verenigde Sta
ten, het Midden-Oosten en op de Balkan. De
meeste landschappen die daarin vaak tot in de
tail worden beschreven had de schrijver echter
nooit gezien.
May bereikte een ongekende en nog steeds
voortdurende populariteit als de schepper van
het Apache-opperhoofd Winnetou en diens
blanke bloedbroeder Old Shatterhand. Deze
werden mede dankzij Mays pakkende en een
voudige stijl onsterfelijk. Ook de simpele opzet
van hun avonturen droeg daaraan in grote
mate bij: altijd is er de strijd tussen de ideale
helden en de ruwe schurken, die uiteindelijk
nooit hun straf ontlopen.
Mays populariteit nam zodanig toe dat in de
Westduitse stad Bamberg een Karl Maymu-
seum is ingericht. Daarnaast bestaat sinds 1969
in Hamburg de „Karl-May-Gesellschaft". Dit is
een instituut dat zich bezighoudt met weten
schappelijk onderzoek naar het leven en werk
van de schrijver. De schrijver van „De man die
Old Shatterhand was", Christian Heermann,
verklaarde de biografie te hebben geschreven
omdat er „ontelbaar veel nieuwe gegevens"
over May boven water zijn gekomen sinds de
Westduitse schrijver Hans Wollschlager in 1965
de eerste wetenschappelijke Karl Maybiografie
publiceerde.
AMSTERDAM Acteur
Rijk de Gooijer is boos op
de TROS en exploitant
Teleservice van een 06-te-
lefoonlijn omdat zij zonder
zijn toestemming zijn po
pulariteit hebben gebruikt
voor het winnen van le
den voor de omroeporga
nisatie. In een kort geding
tegen beide instellingen
eist hij 10.000 gulden als
voorschot op een schade
vergoeding. Het kort ge
ding dient maandag 13 fe
bruari voor de president
van de rechtbank in Am
sterdam.
De Gooijer werd enige tijd ge
leden opgebeld door iemand
die vertelde van een reclame
bureau te zijn. Deze vroeg De
Gooijer of hij wilde meewer
ken aan een reclamecampagne
tegen Aids en voor het ge
bruik van condooms. De ac
teur weigerde en gaf zijn argu
menten daarvoor te kennen,
aldus zijn raadsman, mr. Crul.
Later werd hij weer een keer
gebeld met hetzelfde verzoek,
waarop hij opnieuw weigerde.
Vervolgens maakte de man
die had opgebeld zich bekend
als TROS-medewerker Ralph
Inbar, die vertelde dat het
ging om een grap en een opna
me voor het Tros-programma
Banana-Split. „Het gesprek
eindigde wat lacherig", aldus
de raadsman.
Enige tijd na dit gesprek zag
De Gooijer een advertentie in
een ochtendblad met de op
roep de Banana-splitlijn met
een 06-nummer, van exploi
tant Teleservice, te bellen. De
Gooijer deed dat en hoorde het
telefoongesprek dat hij met In-
bar had gehad, met een recla
meboodschap daarvoor en
daarna met de oproep
worden van de Tros.
De Gooijer, die daarvoor
toestemming had gegeve
van mening dat hij
suggestie dat hij me
aan een ledenwerfcamp
voor genoemde omroep,
de heeft geleden. Een po
om de zaak onderling te i
len met de omroeporgani
mislukte, waarop De Go
besloot een kort geding
spannen.
Stella in Joods
Historisch Museum
AMSTERDAM „Frank
Stella: Chad Gadja" heet de
tentoonstelling van prenten
van deze Amerikaanse kunste
naar, die van 3 februari tot en
met 28 mei in het Joods Histo
risch Museum in Amsterdam
te zien is. Frank Stella (52) be
zocht in 1981 het Tel Aviv Mu
seum in Israël, waar hij de zo
juist verworven serie Chad
Gadja van de Russisch-joodse
kunstenaar El Lissitzky (1890-
1941) zag. Lissitzky had het
joodse paaslied met die naam
in 1919 geïllustreerd. Stella
was er door gegrepen en be
sloot een serie „Chad Gadja
naar El Lissitzky" te maken.
De serie van tv/aalf drukken
dateert uit 1932-1984. Wad-
dington in Londen, de bruik
leengever, verzorgde de publi-
katie ervan in een oplage van
60 exemplaren. Elke prent is
gedrukt in een collage van li
tho, linoleumblok en zeefdruk,
voor een deel met de hand ge
kleurd. Chad Gadja (een bok
je) is een lied dat gezongen
wordt op het joodse paasfeest.
DEN HAAG Het is pre
cies tien jaar geleden.
Toen, in 1979, volgden de
oprichters van „De Ver
sierders" een grimeercur
sus bij de Federatie Haags
Amateurtoneel. Na de op
leiding wilden de leden
echt eens aan de slag met
de vergaarde kennis.
Er werd gekozen voor de op
richting van een Grimegilde,
waarbij het onderscheid ge
maakt werd tussen „meesters"
en „gezellen". De „meesters"
kunnen op die wijze de gezel
len begeleiden en na het afleg
gen van een „meestersproef",
bestaande uit het volbrengen
van een ingewikkelde op
dracht zoals het vervaardigen
van een pruik of een kunstig
grimeerwerk, kunnen zo de
gezellen de, felbegeerde, titel
„meester" behalen. Op het
ogenblik bestaan „De versier
ders" uit vier meesters en vier
gezellen.
Opdrachten
„Wij schaffen onze eigen gri
meerspullen aan en met de
goedgevulde koffer helpen wij
zo het amateurtoneel aan een
betaalbare grime voor de voor
stellingen. Wij willen nooit de
beroepsgrimeurs in de weg
staan, het is tenslotte allemaal
begonnen om een hobby, maar
we pakken alle opdrachten
heel serieus aan. Opdrachten
krijgen wij via mond tot mond
reklame daardoor is er geen
behoefte aan adverteren. Veel
kennis hebben wij vergaard bij
John Buchter, chef-grimeur
van het RO-Theater. Hij
maakte ons er van bewust dat
onze taak niet alleen beperkt
blijft tot het aanbrengen van
de grime waardoor de speler
meer zelfvertrouwen krijgt,
maar dat de rust die wij uit
stralen en de verplichte glim
lach ontspannend werkt voor
de persoon die, even later, de
voorstelling tot een goed einde
moet brengen", aldus een van
de leden.
Uitdaging
De Versierders komen vaak in
kontkakt met nieuwe ontwik
kelingen via vakbladen en
ontmoetingen met andere gri
meurs. Daar maken zij dank
baar gebruik van. „Natuurlijk
blijven sommige opdrachten
een enorme uitdaging. Zo
maakten wij vorig jaar een af
gehakt hoofd van een speler
na. Als dat dan tijdens de
voorstelling de bedoelde
schrikreactie oproept, staan
wij te glimmen. Een voorval
dat ons altijd is bijgebleven
vond plaats tijdens het jaarlijk
se Voorhout-festival. Er staat
een jongetje gebiologeerd te
staren naar onze verrichtingen
en hij vraagt tenslotte om het
aanbrengen van een nep-woud
op zijn hand. Als het klaar is
schrikt hij van het resultaat en
valt flauw. Trots zijn wij ook
op de aandacht die koningin
Beatrix aan ons schonk tijdens
haar bezoek aan een presenta
tie van het culturele leven in
Den Haag. Heel geïnteresseerd
sloeg zij onze verrichtingen
gade.
Verloop
Wij hebben weinig verloop
binnen de groep, maar als ie
mand vertrekt, is dat omdat er
een baby geboren wordt of dat
er een verhuizing naar het
buitenland plaats vindt. Nieu
we gezellen dienen zich van
zelf weer aan. Dan kijken we,
van beide kanten, de kat uit
de boom en als het klikt is het
voor altijd. Onze opbrengsten
van het grimeren worden ge
bruikt voor geadopteerde kin
deren van het Foster Parents
Plan. Wij hebben er drie en
volgen gespannen hun vorde
ringen. Als de financiën het
toelaten schenken wij nog een
maal per jaar een bedrag aan
een goed doel, dat in onderling
overleg wordt gekozen. Zo
geeft onze hobby nog meer
voldoening.
Waardering
Wij hopen dat wij nog jaren
lang op dezelfde voet kunnen
doorgaan, want wat geeft er
meer voldoening dan de waar
dering van een persoon die,
door het door ons aangebrach
te grimeerwerk, groeit in zijn
of haar rol en vol zelfvertrou
wen aan het toneelspel kan
deelnemen".
ROB VAN DER MIJL
Grimegilde: „De versierders",
10 jaar grimeren en geen op
vallend verloop.
FOTO: Ff\
DEN HAAG Het Ne
derlands Congresgebouw
staat woensdag 1 maart
open voor wat moet wor
den, aldus organisator
Stichting BulkBoek, „het
grootste literaire festival
dat ooit in Nederland is
gehouden". Verdeeld over
zes zalen wordt van 's
morgens half elf tot 's
middags half zes een de
gelijk programma gebo
den, waaraan vierentwin
tig Nederlandse en
Vlaamse auteurs deelne
men, die hun lezers niet
alleen met open armen
ontvangen, maar met hen
ook in discussie willen
treden.
De hele dag staat in het teken
n de ontmoeting tussen jon-
lezers en auteurs, onder
e, onder enig voorbehoud,
Jan Wolkers, Harry Mulisch,
Yvonne Keuls en Marga Min-
co. Zij lezen voor uit eigen
werk, vertellen erover, signe
ren hun boeken en zijn bereid
erover in discussie te gaan.
Deze evenementen worden af
gewisseld met, als het even
kan, vrolijke intermezzi van
bekende cabaretiers, onder
wie Brigitte Kaandorp en
Hans Dorrestijn.
Organisator Stichting Buik-
Boek stelt zich bovendien een
aantal talkshows voor onder
leiding van onder anderen
Hans van Willigenburg en
Frans de Rover, waarin schrij
vers en speciale gasten discus
siëren over onderwerpen op
het gebied van de literatuur.
Bekende Nederlanders uit de
wereld van de politiek, sport
en kuituur, onder wie minis
ter-president Ruud Lubbers,
Wim Kok, Monique van de
Ven en Noraly Beyer vertellen
over hun favorite boek of
schrijver. In de bioscoopzaal
worden vier' verfilmingen van
Nederlandse (literaire) boeken
vertoond en in de toneelzaal
zijn voorstellingen te 2
speciaal voor jongeren gese
teerde theaterprodukties.
vendien wordt een tenti
stelling ingericht rond het
ma „Van inspiratie tot lez<
Een open podium biedt
doorlopend programma
interviews, optredens, boel
veilingen en de beke
van de winnaar van
renprijs in de CPNB-a
„Ik film wat ik lee:
deze wedstrijd zijn jong<
tot twintig jaar uitgenoi
een reclamefilmpje te maKjjfc-
of een kort verhaal. De
naar van een soortgelijke p
maar dan voor oudere lezl
wordt bekendgemaakt op I
Boekenbal bij de opening
de Boekenweek
18 maart - die als thema h
„Boek en Film". Aan
„Dag van de literatuur" v |l|gj
ken mee de Stichting CP
Schrijvers School Samei l
ving, De Meervaart, Let
kundig Museum en
ninklijke Academie 1
dende Kunsten.
Van Abbe Museum toont
weer eigen collectie
EINDHOVEN Voor de eerste keer sinds twee jaar gaat het
gemeentelijk Van Abbe Museum in Eindhoven dit jaar weer rui
me aandacht besteden aan de presentatie van het eigen kunstbe
zit. Dat zal gebeuren met twee tentoonstellingen, waarvan de
eerste onder de titel „Capita Selecta" van 21 januari tot en met
12 maart ongeveer 150 klassieke werken van de collectie moder
ne kunst zal tonen.
Het kubisme zal op de expositie vertegenwoordigd zijn met
werk van Picasso, Braque, Chagall, Gris, Léger, Lipchitz en De-
launay; De Stijl met werk van Mondriaan, Van Doesburg en
Van der Leek en het constructivisme met werk van onder meer
Moholy-Nagy en Lissitzky. Van de laatstgenoemde kunstenaar
heeft het museum een indrukwekkende hoeveelheid werken, de
grootste collectie buiten Rusland.
Van het expressionisme, de „Neue Sachlichkeit" en het magisch
realisme uit de jaren '20/'30 beschikt het museum over een en
semble van karakteristieke werken van onder andere Kandin-
sky, Kokoschka, Permeke, Beekman, Willink, Hynckes en
Charley Toorop, die ook te zien zullen zijn.
De brug tussen deze kerngroep modernistische werken uit het
begin van deze eeuw en de periode na de Tweede Wereldoorlog
wordt gelegd door later werk van een aantal vooraanstaande fi
guren uit de historische avantgarde. Deze wordt getoond met
onder meer een schilderij van Kurt Schwitters uit 1941, één van
Picasso uit 1943 en één van Léger uit 1951.
AMSTERDAM Gérard
Garouste is schilder. Een
schilder met een been in
het theater en zijn hoofd
in de hogere sferen van
de literatuur. Onder het
glanzend vernis van zijn
schilderijen laaien de
emoties hoog op, hun hef
tigheid is haast te mooi
om waar te zijn.
Kijkend naar zijn werk treft
me de overeenkomst met
Franse geschiedschrijvers. Zo
als Amerikaanse historici be
kend staan om hun journalis
tieke benadering, zo laten ge
schiedschrijvers in Frankrijk
het niet bij de vlotte documen
taire: men beschrijft er litera
tuur. De mentaliteit is verge
lijkbaar: „lei Paris, ici la
Grande Culture Francaise",
ronken de schilderijen van
Garouste.
Sinds Beeren directeur van
het Stedelijk Museum in Am
sterdam is, wordt er al heel
wat afgedubd en geschreven
over zijn beleid dat tamelijk
veel argwaan en afkeuring
heeft geoogst. Het museum
verraste niet meer, de tentoon
stellingsmakers aan het Mu
seumplein leken verzonken in
een zware winterslaap.
Misschien was een aanlooppe
riode nodig, misschien is het
toeval, in ieder geval is op dit
moment de geur van gezapig
heid verdreven door opvallen
de exposities die allebei drin
gen om een plaats op de eerste
rang.
Zo veel als de twee exposities
op elkaar lijken wat betreft
hun nadrukkelijke aanwezig
heid, zo verschillend zijn ze te
gelijkertijd, de expositie van
werk van Garouste aan de ene
kant, tegenover de 'Horn of
Plenty', gewijd aan actuele
kunst uit New York. Waar het
werk van de New Yorkers uit
blinkt in hedendaagsheid, in
verbondenheid met de actuele,
moderne cultuur van alledag,
daar tegenover schittert het
werk van Garouste als lon
kend naar Eeuwigheid, naar
de Traditie en de fictie van het
theater.
In de 'Horn of Plenty' ont
breekt ieder spoor van verhe
venheid, van respect voor de
schilderkunst als opperste
middel om illusies tot leven te
wekken. De kunst van de jon
ge Amerikanen is wars van
zowel het ambachtelijke als ie
der expressionisme. Geen post
modernisme in de gedaante
van herstel der geschiedenis.
In die lijn ging Garouste rond
1970 wel van start. Wat Kiefer
voor de Duitse schilderkunst
werd, Enzo Cucchi en Sandro
Chia voor de Jonge Italianen
waren, dat is Garouste voor de
Franse kunst. Garouste, gebo
ren in 1946, is uithangbord
van een generatie die het
schilderen herontdekt heeft,
die de figuratie niet schuwt en
de geschiedenis als reservoir
ziet van vormen en thema's
die opnieuw bruikbaar zijn.
„Indiënnes" van Garouste.
Terwijl anderen het tastbare
kunstwerk vervingen door
niet meer dan een idee of pa
pieren aanwijzing hoe het ver
vaardigd zou kunnen worden,
pakte Garouste de draad van
de kunstgeschiedenis weer op
en schilderde hij voorstellin
gen die bevolkt zijn door kei
zers, reuzen uit de Griekse en
Romeinse mythologie, jagers,
Bijbelse zondaars en dansende
herders.
Zijn kleurenpalet en het mo-
delé van de figuren doen sterk
denken aan Titiaan. Sommige
compositieschema's berusten
op regelrechte citaten uit de
kunstgeschiedenis, Garouste's
onuitputtelijk voorbeelden
boek.
Terugkerende personages zijn
de Indiaan en de Klassieke.
Het koppel dook voor het eerst
op in een door Garouste zelf
geschreven werk, opgevoerd
in 1977. Al vanaf 1975 vulden
de Indiaan en de Klassieke het
podium van zijn schilderijen
en tekeningen. De twee figu
ren belichamen de weinig ver
rassende tegenstelling tussen
cultuur en natuur. De grote
doeken presenteren voorna
melijk huzarenstukken uit de
grote wereldliteratuur, reizi
gers op de rivier van de hel uit
Dante's Divina Commedia en
meer van dergelijke sleetse
onderwerpen.
Ondanks de zware kleuren en
de verheven thema's maakt de
inhoud van het oeuvre geen
indruk. De schilderijen ronken
„Ici Paris, Ici la Grande Cultu
re Francaise". Niet meer dan
pompeus geroffel op de trom
uit het Parijs van de Zonneko
ning. Zijn haken naar status
oogstte overigens wel succes:
Mitterrand liet hem een pla
fondschildering aanbrengen in
FOTO: PERS UNIE
een van de vertrekken van
het presidentiële Palais d l'E-
lysée.
Garouste liep in eerste instan
tie in de val die Kiefer en Ba-
selitz met zoveel deskundig
heid en toewijding wisten te
vermijden. Kiefer hield zich
bezig met de verwerking van
een thema dat niet gebaseerd
is op een kunstgreep, op
kunstmatig herstel van een
continutëit die generaties voor
hem niet meer als continuïteit
hadden aangemerkt.
En wat meer is, Kiefers onder
werp beantwoordt aan werke
lijke noodzaak: de schandvlek
van het nazisme op het Duitse
geweten ter sprake brengen.
Baselitz vermeed een even
tueel effect van identificatie
met het afgebeelde door figu
ren en voorwerpen onderste
boven weer te geven.
Garouste dubbelzinnig daaren
tegen stond toe dat zijn schil
derkunst werd binnengehaald
als voortzetting van de Ware
cultuur, de Traditie. Niettemin
was Garouste op den duur niet
tevreden over het dubieuze
succes en hij probeerde uit te
wijken.
Sinds 1986 gaf hij het theater
een belangrijker plaats in zijn
beeldende werk. Zijn schilder
stijl veranderde in meer ab
stracte richting. De menselijke
figuur wordt meer aangeduid
dan afgebeeld. De kleuren
hebben hun Titiaanse sompig-
heid verloren en schitteren
door emotionele directheid.
Het theatrale heeft bovendien
nadere uitwerking gekregen
in de compositie. Garouste
plaatst figuren op een podium
of maakt gebruik van kikker
perspectief, alsof hij schildert
vanuit de diepte van een or
kestbak.
Het theater had zijn aantrek
kingskracht voor Garouste als
plaats waar alles fictie is, alles
gespeeld en verzonnen. Zo
hoopte hij al te traditionele
aanduidingen van de afbeel
ding te voorkomen. Op deze
manier trachte hij figuratieve
schilderkunst in te zetten als
abstract middel.
'Indiennes'
Hoewel zijn schilderijen en
beélden na 1985 minder bol
staan van hoogdravendheid,
slaagt Garouste nog beter in
iyjn opzet om figuratie en ab
stractie samen te laten vloeien
in wat hij zijn 'Indiennes'
noemt. De benaming van deze
schilderijen op veelal meters
hoog, ongespannen doek, heeft
niets te maken met de Indiaan
als personage uit zijn toneel
stuk.
De naam is ontstaan vanwege
de drager: Indiennes is de aan
duiding van een collectie be
schilderd textiel in het Musée
Saint-Denis te Reims. De mu
seumstukken dateren uit de
XVe eeuw en zijn ooit abusie
velijk aangezien voor bedrukt
katoen uit Zuidoost-Azië.
Garousté beschildert de doe
ken in dezelfde losse hand als
zijn recente schilderijen. Het
linnen speelt in de Indiennes
een eigen rol doordat het doek
niet is weggeschilderd. Ga
rouste zet zijn beeldende
kracht in op een meer subtiele
manier die de afbeeldingen
decoratief maken in de positie
ve zin van het woord: minder
gewichtig en opdringerig.
Vanwege hun formaat is een
deel van de Indiennes overi
gens tentoongesteld in de
Oude Kerk in Amsterdam.
Wat Garouste nog scheidt van
Kiefer en Baselitz zijn de val
lende Engelen en de uit de
diepte omhoogkringelende
slangen en andere arche-ty-
pen. Dergelijke broeierige
symbolen zijn misplaatst en
onnodig in het werk van de
Parijzenaar anno nu die Ga
rouste zegt te willen zijn.
Ook zonder dat kan Garouste
de Franse schilderkunst op het
niveau tillen waar cultuur
echt iets te zeggen heeft. Om
dat het niet meer of minder
durft te zijn dan zichzelf: he
dendaags. Garouste heeft er de
technische en emotionele kwa
liteiten voor.
ADA VAN DER VELDEN
Jan Wolkers ontmoet lezers, op de „Dag van de literatuur".
Eric Schneider
en Kiki Classem a
in „Taboe'
LEIDEN Eric Schneider
Kiki Classen gaan met
boe" van de Italiaanse ton
schrijfster Nicola Manzari
toernee door ons land
In de regie van de uit Itj
stammende Rosamaria Rini
worden tientallen voorstel!
gen gegeven. De serie va j
stellingen start op 31 januark#)"
Nieuwegein en eindigt er
april in het Nieuwe de la l|
in Amsterdam. De premi(AAF
wordt 16 februari gegevenfer Di
de Schouwburg in Leiqngs
„Het stuk is het eerste dat ver t
Manzari in ons land op 1st H
planken komt. Ze zag rejage
veel van haar werken in Itèn a
en andere landen opgevoaat
Taboe gaat over de relatie jerk\