„Isolement buiten De Koepel knellender zijn le, Ik heb ze kapot zien gaan" VOOR TWEE VAN BREDA GEEN HEERLIJKE OUDE DAG .Misschien is 't wel goed dat dit met de zaak-Hirohito samenvalt' KOOP EEN LOT, VERBETER HUN LOT. Kameruitspraak kan weg effenen voor vrijlating na 44 jaar pan BINNENLAND £aidóc6ou*<mt WOENSDAG 25 JANUARI 1989 PAGINA 4 ^EI Ere-voorzitter Teengs Gerritsen van het gezamenlijk verzet lichtte na afloop van een bezoek aan het Catshuis zijn advies voor vrijlating aan journalisten toe. foto: anp EX-ZIELZORGER DS. ERNST WILM: (Van onze correspondent Rink Drost) BONN - „Ik had niet meer gedacht dat het ooit 7.0 ver zou komen. Ik zou het werkelijk toejuichen wanneer deze twee gevangenen worden vrijge laten", zegt de inmiddels 87-jarige ex- praeses van het diakonale werk van de Evangelische Kirche in Duitsland, Ernst Wilms, uit Espelkamp in de deelstaat Niedersachsen. Meer dan twintig jaar heeft hij de twee Duitse oorlogsmisdadigers in hun levenslan ge gevangenschap geestelijk begeleid. „Ik heb ze heel geleidelijk kapot zien gaan", zegt hij. Dominee Wilm geeft grif toe, dat de misdaden waarvoor Franz Fischer en Ferdinand Hugo aus der Fünten zijn veroordeeld evenzeer in de categorie onmenselijk vallen. „Maar dat ze nu nog onmenselijk zijn, dat kun je van deze beide mannen niet zeggen", meent hij. „Zij hebben in 1987 in een brief aan het Nederlandse volk hun misdrijven toegegeven. En ze hebben daarover oprecht berouw getoond. Wat kunnen ze dan nog meer doen? Hun chefs, wier opdrachten ze hebben uitgevoerd, zijn al vele jaren geleden vrijgelaten". Wilm: „Help er asjeblieft aan mee dat deze twee zich voor hun dood nog bij hun familie kunnen voegen. Hun bei- 1 leven nog. Hun kinderen die aan het eind van de oorlog nog heel klein waren, hebben zelf inmid dels volwassen kinderen. Hun vrou wen zijn hun door de jaren heen trouw gebleven en bezoeken de man nen nog regelmatig in de gevangenis in Breda". Waarom heeft de Evangelische Kir che van Duitsland zich het lot aange trokken van deze beide oorlogsmisda digers? Fischer is nog steeds katho liek, Aus der Fünten was katholiek, maar was als SS'er uit de kerk getre den. Wilm: „Tja, de katholieke kerk heeft zich al die jaren weinig met de begeleiding van beiden bezig gehou den. Waarom, dat weet ik niet. Aus der Fünten is tijdens zijn gevangen schap toegetreden tot de Evangelische Kirehe. Fischer is steeds katholiek ge bleven. Ik heb het steeds als mijn taak gezien, me ook het lot van deze ver oordeelden aan te trekken". Speciale telefoonnummers UTRECHT De instellingen logsgetroffenen hebben speciale tel foonnumers ter beschikking geste voor reacties op het plan van de regi ring om de „Twee van Breda" vrij laten. Mensen die over deze kwestie hun ha willen luchten, kunnen tijdens kaï tooruren bellen met de volgende org; nisaties: Stichting Joods Maatschappi kijk werk (020-73.06.29), de Stichtii 1940-1945 (020-56.00.944), de Stichtii Pelita (070-69.43.71) en de Stichtir il< Burger-oorlogsgetroffenen (05. 22.00.88). De Stichting Icodo in Utrecht heeft algemene coördinatie en is te bereike* 1ECHT JLngsvei 'en op versta huwel scheid i same partne voor rfcting irfecht d eggei wel jeker!", Zanc 1 030-73.08.1 DEN HAAG Kan het voor een gevangene erg zijn om vrijgelaten te wor den? Hoe houden twee bejaarde nazi's na een vol strekt isolement van 44 jaar het hoofd boven wa ter in een democratisch West-Duitsland? Deze vraag zal mensen die vin den dat Twee van Breda hun straf nog niet hebben uitgezeten wellicht nau welijks interesseren. Toch is dat wonderlijk, aange zien juist gevoelens van vergelding aan de wieg hebben gelegen van de le venslange detentie voor Fischer en Aus der Fün ten. Ware het niet effec tiever voor diegenen die de twee bejaarde oorlogs misdadigers een maximaal lijden toewensen, juist krachtig voor hun vrijla ting te pleiten? „Met de vrijheidsbeleving van voormalig zeer langdurig ge straften jé praat hier ten slotte over een gevangenisstraf van bijna een halve eeuw hebben wij in Nederland wei nig ervaring", aarzelt de Bre dase reclasseringsambtenaar Van Hemert. „Dat een plotse linge vrijlating na zo'n lange. Ceriode een enorme schok kan etekenen, kunt u zich wel voorstellen. Ook na kortere straffen, van enkele jaren tot zestien jaar, is het erg belang rijk dat de gedetineerde zich goed op zijn vrijheid kan voor bereiden. Stapje voor stapje in de samenleving terugkeert. Daar is bij die twee nu juist geen sprake van". Thuisfront Volgens Van Hemert is het ge bruikelijk dat langdurig gede tineerden ruim voor hun vrij lating al in de gelegenheid worden gesteld de banden met het thuisfront aan te halen. „Als dat niet gebeurt gaat het vaak mis. De gevangene kan in een isolement terecht ko men dat nog veel knellender wordt ervaren dan het isole ment van de Koepelgevange nis hier in Breda. Buiten de gevangenis moet de gedeti neerde voor het eerst zelf weer de kar trekken, terwijl hij er juist aan gewend was om Aus der Fünten (r). foto'S: archief Vice-voorzitter R. Verpalen van de Coornhert Liga is het bij de roerige discussies in 1972 over de (toen nog) Drie van Breda opgevallen dat zowel voor- als tegenstanders van vrijlating veel „onzuivere" ar gumenten gebruikten. De Coornhert Liga zélf, een vere niging van juristen die strafre chthervorming bepleit, nam indertijd geen standpunt in. Verpalen: „Dat doen we ook nu niet, aangezien deze zaak zulke buitengewone proporties heeft, dat hij nauwelijks met gewone juridische argumenten te beoordelen is. Het enige wat je zou kunnen zeggen is dat het misschien inhumaan is mensen in gevangenschap te laten sterven. Maar evengoed kun je verdedigen dat het on menselijk is ze voor die tijd vrij te laten". Hoewel de Coornhert Liga over de rechtmatigheid -van de levenslange gevangenisstraf voor Aus der Fünten en Fi scher dus weinig wil zeggen, heeft Verpalen weinig moeite lating van het tweetal. Hij zegt met grote stelligheid: „Deze mensen hebben geen eigen omgeving meer. Wat betekent hun vrijheid dan nog? Je kunt natuurlijk zeggen dat ze er zelf om gevraagd hebben en het dus vermoedelijk zelf wel wil len. Maar sommige mensen concluderen meteen dat de heren van een heerlijke ouwe dag op de Bahama's zullen ge nieten. Dat is natuurlijk vol strekt ongeloofwaardig. Ik denk dat ze zich nauwelijks in de vrije wereld durven te be wegen, al was het alleen al vanwege de pers die hen tot in het graf zal volgen. Ook het verhaal dat invrijheidstelling iets in zich draagt van verge ving is een waanargument. Want hoe kun je van verge ving spreken als je eerst 44 Excursie Dat vrijheid een relatief be grip is illustreert een reportage die een Amerikaanse film ploeg in 1987 maakte over het wel en wee van een aantal naar de VS geëmigreerde Rus sische dissidenten. Daarbij kwam een vrouw in beeld die vier jaar na haar oversteek nog steeds toeristische dag tochten maakte in haar nieu we woonplaats New York. Al leen op die manier kon zij haar nieuw verworven vrij heid hanteren; de wereld bui ten de busraampjes was te dy namisch om werkelijk aan deel te kunnen nemen. De Utrechtse gerechtspsychia ter Scheffer, verbonden aan het Pieter Baancentrum, rea geert: „Het is nog maar de vraag of je van twee hoogbe jaarden kunt verwachten dat zij zich in vrijheid kunnen handhaven. Je zou een verge lijking kunnen maken met mensen die heel hun leven in een klein huisje hebben ge woond en door een stadsver nieuwingsproject plotseling weggesaneerd worden. Een heleboel vaste punten en ver trouwde rituelen uit hun leven vallen dan weg. Dat geldt in principe ook voor een gedeti neerde die plotseling op vrije voeten komt. Dat kan heel be angstigend werken". Hoog tijd Mr. W.F. de Gaay-Fortman (CDA), die in het kabinet-Den Uyl minister van binnenland se zaken was, vindt het „hoog tijd" dat de Twee van Breda op vrije voeten komen. „Nog langer vasthouden is in strijd met de beginselen van de rechtsstaat en in strijd met de bescherming van de mensen rechten, waar ook oorlogsmis dadigers een beroep op mogen doen", zegt hij. „Overigens be twijfel ik of je de twee een ple zier doet door ze vrij te laten. Je moet ze vrijlaten omdat de straf die hun is opgelegd zijn werking verloren heeft. Er is dan ook geen enkel land meer ter wereld dat nog misdadigers vanaf 1945 achter de tralies heeft. Dat is het enige zinnige argument dat ik kan verzin- Ook jurist Verpalen van de Coornhert Liga ziet vrij of in gevangenschap een som bere toekomst voor Aus der Fünten en Fischer: „Het beste wat die twee zwakke, bejaarde mannen kan gebeuren is dat ze thuis bij hun echtgenoten of in een verzorgingstehuis rustig kunnen wachten op de dood. Toch zal ook dan sprake zijn van een omgeving waar ze op weinig sympathie van mede mensen kunnen rekenen. Een lolletje zal het niet zijn. Ik stel mij zo voor dat ze daar op nieuw uit het raam zullen tu ren. Maar dan een raam zon der tralies. Dat is misschien wel het enige verschil". PAUL KOOPMAN Frau Aus der Fünten wil niet herkenbaar verder leven DUISBURG - „Wij zijn dank baar als mijn man naar huis komt, maar verder wil ik daar niet op ingaan". Maria Aus der Fünten (79) weet dat over die mogelijke thuiskomst van haar echtgenoot momenteel in Ne derland wordt gesproken. Zij is al verscheidene keren daar over door journalisten gebeld, ook vanuit Nederland. Maar mevrouw Aus der Fün ten wil geen enkel commen taar op de mogelijke vrijlating leveren. „Wij willen alleen maar in alle rust en vrede le ven. We willen stil en terugge trokken leven en willen nie mand enig commentaar ge ven", aldus een duidelijk en ontspannen sprekende me vrouw Aus der Fünten, telefo nisch vanuit Duisburg. Ook op de vraag of zij haar echtgenoot de afgelopen tijd nog bezocht heeft, wil me vrouw Aus der Fünten niets kwijt. „Wees u niet boos op me, maar we willen alleen maar heel rustig en niet-her- kenbaar verder leven. We ge ven geen enkele krant, ook geen Westduitse, verder enig Evenmin wil zij ingaan op de vraag of zij nog contact heeft met mevrouw Fischer die in de Hauptstrasse in Bigge woont. „U vraagt maar, maar neemt u nu maar genoegen met de mededeling dat wij al leen maar rustig, heel rustig hier willen verder leven". SUSKE EN WISKE DE KOMIEKE COCO Hahbha Jk ben helin jullie lulltn \mt nof ioniet ttrupitn \Hahaha jfr- J Uitgeverij, Antwerpen-Weesp Voor- en tegenstanders van vrijlating besloten na de brief van de regering hun standpunten tr verduidelijken. Oud-staatsraad Van Lier benadrukte de argumenten voor vrijlating, voorzitter Minite Z1 co van de stichting Samenwerkend Verzet gaf te kennen waarom de Twee gevangen zoudeij jonge moeten blijven. jiaaltij' it g< schild door. leren ipelt [traat i iwkoc met 1 digers vanaf 1945 vasthoudjene h En ook vind ik dat we niet a| st maar aan de gang moeten blijj, zjt ven met het oprakelen van dl discussie over vrijlating oF' z niet. Daarmee doe je de ver branc zetsstrijders en slachtoffer kist. meer pijn dan wanneer je dj knoop definitief doorhakt eij ze het land uitstuurt". 101 ia Voordat de heer Minco aan df^ll 1 uiteenzetting van zijn argu menten tégen vrijlating beginl zet hij eerst even een^mogelij| £101 DEN HAAG Hoewel hij het nauwelijks durft toegeven heeft de heer S. Minco, voorzitter van de Stichting Samenwerkend Verzet, toch een héél klein positief puntje ont dekt in het kabinetsvoor stel om de Twee van Bre da vrij te laten. „Mis schien", zegt hij voorzich tig, „is het tactisch wel een goede zet geweest om die vrijlating aan de orde te stellen in dezelfde week waarin wordt beslist wie ons land op de begra fenis van Hirohito gaat vertegenwoordigen. Nu kunnen we die twee kwesties tenminste samen in één keer verwerken". „Anderzijds", voegt hij er on middellijk aan toe, „kun je het natuurlijk ook zeer ongelukkig noemen dat we uitgerekend kort voor de Auschwitz-her- denking in Amsterdam met dit soort zaken worden gecon fronteerd. Maar ja, was het nieuws later gekomen, dan was het misschien samenge vallen met de herdenking van de februaristaking of met 4 en 5 mei. Zo is er altijd wel wat". De man naast Minco, mr. Th.J.A.M. van Lier. één van de 19 prominente onderteke naars van het verzoek aan het kabinet om De Twee op vrije voeten te stellen, kan een glimlach niet onderdrukken. Maar hij herstelt zich snel. Zo'n 5 miljoen Afghanen zijn op de vlucht Al jaren leven ze van dag tot dag. Niets hebben ze over, hooguit een sprankje hoop Hulp is daarom hard nodig De Willem en Mary Loterij wil zoveel mogelijk geld inzame len voor deze vluchtelingen. Het geld komt toe aan de Nederlandse 'Stichting Vluchteling Het 'Hoge Commissariaat der Vere nigde Naties voor Vluch telingen' ziet erop toe dat het geld goed terecht komt. Zelf maakt u kans op een mooie prijs. Volvo. Philips, de Staats loterij, de Lotto, de ABNze staan er voor. Loten a f 5.- zijn t/m 4 maart verkrijgbaar bij verkoopadressen van de Staatsloterii (de organisator van deze eenmalige loterij). En bij alle Grenswissel- en Postkantoren Aarzel dus niet; koop loten. En vraag meteen even naar de folder de prijzen staan vermeld e men of u tot de winnaars behoort. De trekking vindt plaats op maandag DE WILLEM EN MARY LOTERIJ. HULP VOOR DE AFGHAANSE VLUCHTELINGEN. :rLO 880/120/216 88 d „Minco heeft gelijk", zegt hij. „Er is nu eenmaal geen dag te verzinnen waarop er voor nie mand bijzondere omstandighe den zijn", zegt hij. „Velen lij den nog dagelijks onder de verschrikkingen die zij in de oorlog hebben meegemaakt". Van Lier en Minco, respectie velijk voor- en tegenstander van vrijlating van De Twee, besloten gisteren in allerijl sa men een persconferentie te ge ven om hun standpunten nog eens duidelijk voor het voet licht te brengen. Het kleine zaaltje aan het Buitenhof dat hun door de Rijksvoorlich tingsdienst ter beschikking is gesteld kan de toegestroomde journalisten, fotografën en ca meraploegen maar net bevat ten. Rechtsstaat Van Lier, oud-PvdA-kamerlid en voormalig lid van de Raad van State, neemt als eerste het woord. „Ten tijde van de dis cussies in 1972 over het al dan niet gratiëren van de toenma lige Drie van Breda was ik als kamerlid aanvankelijk vóór vrijlating. Ik was ervan over tuigd dat vrijlating in het be lang was van onze rechtsstaat, waar we in de oorlog nu juist zo voor hadden gevochten. Toch ben ik toen né de gehou den emotionele hoorzittingen van mening veranderd, zodat ik uiteindelijk tégen vrijlating stemde. Maar nu, 17 jaar later, heb ik mijn oorspronkelijke standpunt weer ingenomen". „Diverse redenen hebben mij daartoe gebracht", legt Van Lier uit. „Ten eerste is het voormalig verzet momenteel niet meer unaniem tegen vrij lating. Ten tweede heeft het begrip 'rechtsstaat' zich de af gelopen jaren sterker in de al gemene opinie verankerd. Bo vendien is Nederland sinds de dood van Rudolf Hess in de Spandaugevangenis van Ber lijn, twee jaar geleden, het enig overgebleven land ter wereld dat nog oorlogsmisda- gepr ne (E 1 bij gi klceller misverstand recht. „Er i sprake van een enorme tegen) stelling tussen de mensen van de Stichting Samenwerkend Verzet en de groep van 19 did vorig jaar mei al in een briePTELV aan het kabinet om vrijlatingsraac* van De Twee heeft gevraagdW'jk Velen van de 19 zijn namelijk?6 ook lid van verzetsorganisa|w> ze€ ties. We zijn dan ook eensgefe^ v zind in onze blijvende afschuwf z'e over de personen en daderfoet^en van De Twee. Het enige verf*e rec0 schil tussen de groep van 19 erf. ons is dat we elk een andere! afweging maken". „Wij kunnen de gevoelens de slachtoffers die nog dagef lijks met de gevolgen holocaust worden geconfronj teerd niet opzij zetten voor he| m^€ belang van onze rechtsstaat"fst bij aldus Minco. „Te meer nietFnten omdat is gebleken dat voor ve4unct'° len de wonden in de loop deipge b tijd alleen maar dieper zijn geJ worden. Die gevoelens blijvenbloedai wat ons betreft voorop staan, alleer Het kabinet en de groep van bloei 19 vinden dat humane over-pan v wegingen ten aanzien van dept dez< twee gevangenen ook een rolpte j moeten spelén. Ook wij pleitenfrdoor voor humaniteit, maar danlmerpa niet jegens de moordenaars,ft en maar jegens de slachtoffers. UD moet overigens niet vergeten' dat deze gevangenen in het|ënten verleden al een keer hegena-jen zjC digd zijn. Hun doodstraf is im-L het i mers omgezet in levenslang.Lnger Tweemaal begenadiging.... dat de y lijkt ons te veel van het goedeLbose voor dit uitschot". L waa. DICK VAN RIETSCHOTEN|ySeerd De Zi de k (Vervolg van de voorpagina) DEN HAAG - Het ziet er naar uit dat de meerderheid van de Kamer deze week de weg zal effenen voor vrijlating van De Twee. De scheidslijnen tussen voor- en tegenstanders zullen echter, evenals bij de in 1987 gevoerde debatten over het staatspensioen van de weduwe Rost van Tonningen, dwars door de meeste fracties heen lopen. Formeel hoeft de Kamer zich morgen en vrijdag niet na drukkelijk uit te spreken voor of tegen vrijlating van Fischer en Aus der Fünten. Minister Korthals Altes heeft de Kamer in zijn brief alleen de regering de vrijheid te ven een besluit tot „collectieve gratie" van de Twee van Bre da te nemen. In 1972, tijdens de emotionele kamerdebatten over de toen malige Drie van Breda, is af gesproken dat de regering meer zonder toestemming de Tweede Kamer zo'n gratie besluit zou mogen nemen. Al leen individuele gratie grond van bijzondere persoon lijke omstandigheden (bijvoor beeld ernstige ziekte) zou nog zelfstandig door de regering kunnen worden verleend. Na recente medische onderzoe kingen van Fischer en Aus der Fünten is echter gebleken dat voor individuele gratie in bei de gevallen geen grond be staat. Als de Kamer de regering het recht tot collectieve gratiëring van De Twee teruggeeft, wordt daarmee echter indirect de vrijlating van De Twee be werkstelligd. Uit de brief var Korthals Altes is immers op t< maken dat de regering vast van plan is een eind te maken aan de al bijna 44 jaar durende gevangenschap van het twee tal. N H, Eur estelc ieupr ropee te ceerd merli (CD is eer CD Ichri

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 4