„Isolement buiten De Koepel
knellender
zijn
le,
Ik heb ze kapot zien gaan"
VOOR TWEE VAN BREDA GEEN HEERLIJKE OUDE DAG
.Misschien is 't wel goed dat dit
met de zaak-Hirohito samenvalt'
KOOP EEN LOT,
VERBETER HUN LOT.
Kameruitspraak kan
weg effenen voor
vrijlating na 44 jaar
pan
BINNENLAND
£aidóc6ou*<mt
WOENSDAG 25 JANUARI 1989 PAGINA 4 ^EI
Ere-voorzitter
Teengs Gerritsen
van het
gezamenlijk
verzet lichtte na
afloop van een
bezoek aan het
Catshuis zijn
advies voor
vrijlating aan
journalisten toe.
foto: anp
EX-ZIELZORGER DS. ERNST WILM:
(Van onze correspondent Rink Drost)
BONN - „Ik had niet meer gedacht
dat het ooit 7.0 ver zou komen. Ik zou
het werkelijk toejuichen wanneer
deze twee gevangenen worden vrijge
laten", zegt de inmiddels 87-jarige ex-
praeses van het diakonale werk van
de Evangelische Kirche in Duitsland,
Ernst Wilms, uit Espelkamp in de
deelstaat Niedersachsen. Meer dan
twintig jaar heeft hij de twee Duitse
oorlogsmisdadigers in hun levenslan
ge gevangenschap geestelijk begeleid.
„Ik heb ze heel geleidelijk kapot zien
gaan", zegt hij.
Dominee Wilm geeft grif toe, dat de
misdaden waarvoor Franz Fischer en
Ferdinand Hugo aus der Fünten zijn
veroordeeld evenzeer in de categorie
onmenselijk vallen. „Maar dat ze nu
nog onmenselijk zijn, dat kun je van
deze beide mannen niet zeggen",
meent hij. „Zij hebben in 1987 in een
brief aan het Nederlandse volk hun
misdrijven toegegeven. En ze hebben
daarover oprecht berouw getoond.
Wat kunnen ze dan nog meer doen?
Hun chefs, wier opdrachten ze hebben
uitgevoerd, zijn al vele jaren geleden
vrijgelaten".
Wilm: „Help er asjeblieft aan mee dat
deze twee zich voor hun dood nog bij
hun familie kunnen voegen. Hun bei-
1 leven nog. Hun kinderen
die aan het eind van de oorlog nog
heel klein waren, hebben zelf inmid
dels volwassen kinderen. Hun vrou
wen zijn hun door de jaren heen
trouw gebleven en bezoeken de man
nen nog regelmatig in de gevangenis
in Breda".
Waarom heeft de Evangelische Kir
che van Duitsland zich het lot aange
trokken van deze beide oorlogsmisda
digers? Fischer is nog steeds katho
liek, Aus der Fünten was katholiek,
maar was als SS'er uit de kerk getre
den. Wilm: „Tja, de katholieke kerk
heeft zich al die jaren weinig met de
begeleiding van beiden bezig gehou
den. Waarom, dat weet ik niet. Aus
der Fünten is tijdens zijn gevangen
schap toegetreden tot de Evangelische
Kirehe. Fischer is steeds katholiek ge
bleven. Ik heb het steeds als mijn taak
gezien, me ook het lot van deze ver
oordeelden aan te trekken".
Speciale
telefoonnummers
UTRECHT De instellingen
logsgetroffenen hebben speciale tel
foonnumers ter beschikking geste
voor reacties op het plan van de regi
ring om de „Twee van Breda" vrij
laten.
Mensen die over deze kwestie hun ha
willen luchten, kunnen tijdens kaï
tooruren bellen met de volgende org;
nisaties: Stichting Joods Maatschappi
kijk werk (020-73.06.29), de Stichtii
1940-1945 (020-56.00.944), de Stichtii
Pelita (070-69.43.71) en de Stichtir il<
Burger-oorlogsgetroffenen (05.
22.00.88).
De Stichting Icodo in Utrecht heeft
algemene coördinatie en is te bereike*
1ECHT
JLngsvei
'en op
versta
huwel
scheid i
same
partne
voor
rfcting
irfecht d
eggei
wel
jeker!",
Zanc
1 030-73.08.1
DEN HAAG Kan het
voor een gevangene erg
zijn om vrijgelaten te wor
den? Hoe houden twee
bejaarde nazi's na een vol
strekt isolement van 44
jaar het hoofd boven wa
ter in een democratisch
West-Duitsland? Deze
vraag zal mensen die vin
den dat Twee van Breda
hun straf nog niet hebben
uitgezeten wellicht nau
welijks interesseren. Toch
is dat wonderlijk, aange
zien juist gevoelens van
vergelding aan de wieg
hebben gelegen van de le
venslange detentie voor
Fischer en Aus der Fün
ten. Ware het niet effec
tiever voor diegenen die
de twee bejaarde oorlogs
misdadigers een maximaal
lijden toewensen, juist
krachtig voor hun vrijla
ting te pleiten?
„Met de vrijheidsbeleving van
voormalig zeer langdurig ge
straften jé praat hier ten
slotte over een gevangenisstraf
van bijna een halve eeuw
hebben wij in Nederland wei
nig ervaring", aarzelt de Bre
dase reclasseringsambtenaar
Van Hemert. „Dat een plotse
linge vrijlating na zo'n lange.
Ceriode een enorme schok kan
etekenen, kunt u zich wel
voorstellen. Ook na kortere
straffen, van enkele jaren tot
zestien jaar, is het erg belang
rijk dat de gedetineerde zich
goed op zijn vrijheid kan voor
bereiden. Stapje voor stapje in
de samenleving terugkeert.
Daar is bij die twee nu juist
geen sprake van".
Thuisfront
Volgens Van Hemert is het ge
bruikelijk dat langdurig gede
tineerden ruim voor hun vrij
lating al in de gelegenheid
worden gesteld de banden met
het thuisfront aan te halen.
„Als dat niet gebeurt gaat het
vaak mis. De gevangene kan
in een isolement terecht ko
men dat nog veel knellender
wordt ervaren dan het isole
ment van de Koepelgevange
nis hier in Breda. Buiten de
gevangenis moet de gedeti
neerde voor het eerst zelf
weer de kar trekken, terwijl
hij er juist aan gewend was om
Aus der Fünten (r). foto'S: archief
Vice-voorzitter R. Verpalen
van de Coornhert Liga is het
bij de roerige discussies in 1972
over de (toen nog) Drie van
Breda opgevallen dat zowel
voor- als tegenstanders van
vrijlating veel „onzuivere" ar
gumenten gebruikten. De
Coornhert Liga zélf, een vere
niging van juristen die strafre
chthervorming bepleit, nam
indertijd geen standpunt in.
Verpalen: „Dat doen we ook
nu niet, aangezien deze zaak
zulke buitengewone proporties
heeft, dat hij nauwelijks met
gewone juridische argumenten
te beoordelen is. Het enige wat
je zou kunnen zeggen is dat
het misschien inhumaan is
mensen in gevangenschap te
laten sterven. Maar evengoed
kun je verdedigen dat het on
menselijk is ze voor die tijd
vrij te laten".
Hoewel de Coornhert Liga
over de rechtmatigheid -van de
levenslange gevangenisstraf
voor Aus der Fünten en Fi
scher dus weinig wil zeggen,
heeft Verpalen weinig moeite
lating van het tweetal. Hij zegt
met grote stelligheid: „Deze
mensen hebben geen eigen
omgeving meer. Wat betekent
hun vrijheid dan nog? Je kunt
natuurlijk zeggen dat ze er zelf
om gevraagd hebben en het
dus vermoedelijk zelf wel wil
len. Maar sommige mensen
concluderen meteen dat de
heren van een heerlijke ouwe
dag op de Bahama's zullen ge
nieten. Dat is natuurlijk vol
strekt ongeloofwaardig. Ik
denk dat ze zich nauwelijks in
de vrije wereld durven te be
wegen, al was het alleen al
vanwege de pers die hen tot in
het graf zal volgen. Ook het
verhaal dat invrijheidstelling
iets in zich draagt van verge
ving is een waanargument.
Want hoe kun je van verge
ving spreken als je eerst 44
Excursie
Dat vrijheid een relatief be
grip is illustreert een reportage
die een Amerikaanse film
ploeg in 1987 maakte over het
wel en wee van een aantal
naar de VS geëmigreerde Rus
sische dissidenten. Daarbij
kwam een vrouw in beeld die
vier jaar na haar oversteek
nog steeds toeristische dag
tochten maakte in haar nieu
we woonplaats New York. Al
leen op die manier kon zij
haar nieuw verworven vrij
heid hanteren; de wereld bui
ten de busraampjes was te dy
namisch om werkelijk aan
deel te kunnen nemen.
De Utrechtse gerechtspsychia
ter Scheffer, verbonden aan
het Pieter Baancentrum, rea
geert: „Het is nog maar de
vraag of je van twee hoogbe
jaarden kunt verwachten dat
zij zich in vrijheid kunnen
handhaven. Je zou een verge
lijking kunnen maken met
mensen die heel hun leven in
een klein huisje hebben ge
woond en door een stadsver
nieuwingsproject plotseling
weggesaneerd worden. Een
heleboel vaste punten en ver
trouwde rituelen uit hun leven
vallen dan weg. Dat geldt in
principe ook voor een gedeti
neerde die plotseling op vrije
voeten komt. Dat kan heel be
angstigend werken".
Hoog tijd
Mr. W.F. de Gaay-Fortman
(CDA), die in het kabinet-Den
Uyl minister van binnenland
se zaken was, vindt het „hoog
tijd" dat de Twee van Breda
op vrije voeten komen. „Nog
langer vasthouden is in strijd
met de beginselen van de
rechtsstaat en in strijd met de
bescherming van de mensen
rechten, waar ook oorlogsmis
dadigers een beroep op mogen
doen", zegt hij. „Overigens be
twijfel ik of je de twee een ple
zier doet door ze vrij te laten.
Je moet ze vrijlaten omdat de
straf die hun is opgelegd zijn
werking verloren heeft. Er is
dan ook geen enkel land meer
ter wereld dat nog misdadigers
vanaf 1945 achter de tralies
heeft. Dat is het enige zinnige
argument dat ik kan verzin-
Ook jurist Verpalen van de
Coornhert Liga ziet vrij of
in gevangenschap een som
bere toekomst voor Aus der
Fünten en Fischer: „Het beste
wat die twee zwakke, bejaarde
mannen kan gebeuren is dat
ze thuis bij hun echtgenoten of
in een verzorgingstehuis rustig
kunnen wachten op de dood.
Toch zal ook dan sprake zijn
van een omgeving waar ze op
weinig sympathie van mede
mensen kunnen rekenen. Een
lolletje zal het niet zijn. Ik stel
mij zo voor dat ze daar op
nieuw uit het raam zullen tu
ren. Maar dan een raam zon
der tralies. Dat is misschien
wel het enige verschil".
PAUL KOOPMAN
Frau Aus der Fünten wil niet herkenbaar verder leven
DUISBURG - „Wij zijn dank
baar als mijn man naar huis
komt, maar verder wil ik daar
niet op ingaan". Maria Aus der
Fünten (79) weet dat over die
mogelijke thuiskomst van haar
echtgenoot momenteel in Ne
derland wordt gesproken. Zij
is al verscheidene keren daar
over door journalisten gebeld,
ook vanuit Nederland.
Maar mevrouw Aus der Fün
ten wil geen enkel commen
taar op de mogelijke vrijlating
leveren. „Wij willen alleen
maar in alle rust en vrede le
ven. We willen stil en terugge
trokken leven en willen nie
mand enig commentaar ge
ven", aldus een duidelijk en
ontspannen sprekende me
vrouw Aus der Fünten, telefo
nisch vanuit Duisburg.
Ook op de vraag of zij haar
echtgenoot de afgelopen tijd
nog bezocht heeft, wil me
vrouw Aus der Fünten niets
kwijt. „Wees u niet boos op
me, maar we willen alleen
maar heel rustig en niet-her-
kenbaar verder leven. We ge
ven geen enkele krant, ook
geen Westduitse, verder enig
Evenmin wil zij ingaan op de
vraag of zij nog contact heeft
met mevrouw Fischer die in
de Hauptstrasse in Bigge
woont. „U vraagt maar, maar
neemt u nu maar genoegen
met de mededeling dat wij al
leen maar rustig, heel rustig
hier willen verder leven".
SUSKE EN WISKE DE KOMIEKE COCO
Hahbha Jk ben helin jullie lulltn
\mt nof ioniet ttrupitn
\Hahaha jfr-
J Uitgeverij, Antwerpen-Weesp
Voor- en tegenstanders van vrijlating besloten na de brief van de regering hun standpunten tr
verduidelijken. Oud-staatsraad Van Lier benadrukte de argumenten voor vrijlating, voorzitter Minite Z1
co van de stichting Samenwerkend Verzet gaf te kennen waarom de Twee gevangen zoudeij jonge
moeten blijven. jiaaltij'
it g<
schild
door.
leren
ipelt
[traat i
iwkoc
met 1
digers vanaf 1945 vasthoudjene h
En ook vind ik dat we niet a| st
maar aan de gang moeten blijj, zjt
ven met het oprakelen van dl
discussie over vrijlating oF' z
niet. Daarmee doe je de ver branc
zetsstrijders en slachtoffer kist.
meer pijn dan wanneer je dj
knoop definitief doorhakt eij
ze het land uitstuurt". 101 ia
Voordat de heer Minco aan df^ll 1
uiteenzetting van zijn argu
menten tégen vrijlating beginl
zet hij eerst even een^mogelij| £101
DEN HAAG Hoewel
hij het nauwelijks durft
toegeven heeft de heer S.
Minco, voorzitter van de
Stichting Samenwerkend
Verzet, toch een héél
klein positief puntje ont
dekt in het kabinetsvoor
stel om de Twee van Bre
da vrij te laten. „Mis
schien", zegt hij voorzich
tig, „is het tactisch wel
een goede zet geweest om
die vrijlating aan de orde
te stellen in dezelfde
week waarin wordt beslist
wie ons land op de begra
fenis van Hirohito gaat
vertegenwoordigen. Nu
kunnen we die twee
kwesties tenminste samen
in één keer verwerken".
„Anderzijds", voegt hij er on
middellijk aan toe, „kun je het
natuurlijk ook zeer ongelukkig
noemen dat we uitgerekend
kort voor de Auschwitz-her-
denking in Amsterdam met dit
soort zaken worden gecon
fronteerd. Maar ja, was het
nieuws later gekomen, dan
was het misschien samenge
vallen met de herdenking van
de februaristaking of met 4 en
5 mei. Zo is er altijd wel wat".
De man naast Minco, mr.
Th.J.A.M. van Lier. één van
de 19 prominente onderteke
naars van het verzoek aan het
kabinet om De Twee op vrije
voeten te stellen, kan een
glimlach niet onderdrukken.
Maar hij herstelt zich snel.
Zo'n 5 miljoen Afghanen zijn op de vlucht Al
jaren leven ze van dag tot dag. Niets hebben
ze over, hooguit een sprankje hoop Hulp is
daarom hard nodig
De Willem en Mary
Loterij wil zoveel mogelijk geld inzame
len voor deze vluchtelingen. Het geld
komt toe aan de Nederlandse 'Stichting
Vluchteling Het 'Hoge
Commissariaat der Vere
nigde Naties voor Vluch
telingen' ziet erop toe dat
het geld goed terecht
komt. Zelf maakt u kans
op een mooie prijs. Volvo. Philips, de Staats
loterij, de Lotto, de ABNze staan er voor.
Loten a f 5.- zijn t/m 4 maart verkrijgbaar
bij verkoopadressen van de Staatsloterii
(de organisator van deze eenmalige loterij).
En bij alle Grenswissel- en Postkantoren
Aarzel dus niet; koop loten. En vraag
meteen even naar de folder
de
prijzen staan vermeld e
men of u tot de winnaars
behoort. De trekking
vindt plaats op maandag
DE WILLEM EN MARY LOTERIJ.
HULP VOOR DE AFGHAANSE VLUCHTELINGEN.
:rLO 880/120/216 88 d
„Minco heeft gelijk", zegt hij.
„Er is nu eenmaal geen dag te
verzinnen waarop er voor nie
mand bijzondere omstandighe
den zijn", zegt hij. „Velen lij
den nog dagelijks onder de
verschrikkingen die zij in de
oorlog hebben meegemaakt".
Van Lier en Minco, respectie
velijk voor- en tegenstander
van vrijlating van De Twee,
besloten gisteren in allerijl sa
men een persconferentie te ge
ven om hun standpunten nog
eens duidelijk voor het voet
licht te brengen. Het kleine
zaaltje aan het Buitenhof dat
hun door de Rijksvoorlich
tingsdienst ter beschikking is
gesteld kan de toegestroomde
journalisten, fotografën en ca
meraploegen maar net bevat
ten.
Rechtsstaat
Van Lier, oud-PvdA-kamerlid
en voormalig lid van de Raad
van State, neemt als eerste het
woord. „Ten tijde van de dis
cussies in 1972 over het al dan
niet gratiëren van de toenma
lige Drie van Breda was ik als
kamerlid aanvankelijk vóór
vrijlating. Ik was ervan over
tuigd dat vrijlating in het be
lang was van onze rechtsstaat,
waar we in de oorlog nu juist
zo voor hadden gevochten.
Toch ben ik toen né de gehou
den emotionele hoorzittingen
van mening veranderd, zodat
ik uiteindelijk tégen vrijlating
stemde. Maar nu, 17 jaar later,
heb ik mijn oorspronkelijke
standpunt weer ingenomen".
„Diverse redenen hebben mij
daartoe gebracht", legt Van
Lier uit. „Ten eerste is het
voormalig verzet momenteel
niet meer unaniem tegen vrij
lating. Ten tweede heeft het
begrip 'rechtsstaat' zich de af
gelopen jaren sterker in de al
gemene opinie verankerd. Bo
vendien is Nederland sinds de
dood van Rudolf Hess in de
Spandaugevangenis van Ber
lijn, twee jaar geleden, het
enig overgebleven land ter
wereld dat nog oorlogsmisda-
gepr
ne (E
1 bij gi
klceller
misverstand recht. „Er i
sprake van een enorme tegen)
stelling tussen de mensen van
de Stichting Samenwerkend
Verzet en de groep van 19 did
vorig jaar mei al in een briePTELV
aan het kabinet om vrijlatingsraac*
van De Twee heeft gevraagdW'jk
Velen van de 19 zijn namelijk?6
ook lid van verzetsorganisa|w> ze€
ties. We zijn dan ook eensgefe^ v
zind in onze blijvende afschuwf z'e
over de personen en daderfoet^en
van De Twee. Het enige verf*e rec0
schil tussen de groep van 19 erf.
ons is dat we elk een andere!
afweging maken".
„Wij kunnen de gevoelens
de slachtoffers die nog dagef
lijks met de gevolgen
holocaust worden geconfronj
teerd niet opzij zetten voor he| m^€
belang van onze rechtsstaat"fst bij
aldus Minco. „Te meer nietFnten
omdat is gebleken dat voor ve4unct'°
len de wonden in de loop deipge b
tijd alleen maar dieper zijn geJ
worden. Die gevoelens blijvenbloedai
wat ons betreft voorop staan, alleer
Het kabinet en de groep van bloei
19 vinden dat humane over-pan v
wegingen ten aanzien van dept dez<
twee gevangenen ook een rolpte j
moeten spelén. Ook wij pleitenfrdoor
voor humaniteit, maar danlmerpa
niet jegens de moordenaars,ft en
maar jegens de slachtoffers. UD
moet overigens niet vergeten'
dat deze gevangenen in het|ënten
verleden al een keer hegena-jen zjC
digd zijn. Hun doodstraf is im-L het i
mers omgezet in levenslang.Lnger
Tweemaal begenadiging.... dat de y
lijkt ons te veel van het goedeLbose
voor dit uitschot". L waa.
DICK VAN RIETSCHOTEN|ySeerd
De Zi
de k
(Vervolg van de voorpagina)
DEN HAAG - Het ziet er naar
uit dat de meerderheid van de
Kamer deze week de weg zal
effenen voor vrijlating van De
Twee. De scheidslijnen tussen
voor- en tegenstanders zullen
echter, evenals bij de in 1987
gevoerde debatten over het
staatspensioen van de weduwe
Rost van Tonningen, dwars
door de meeste fracties heen
lopen.
Formeel hoeft de Kamer zich
morgen en vrijdag niet na
drukkelijk uit te spreken voor
of tegen vrijlating van Fischer
en Aus der Fünten. Minister
Korthals Altes heeft de Kamer
in zijn brief alleen
de regering de vrijheid te
ven een besluit tot „collectieve
gratie" van de Twee van Bre
da te nemen.
In 1972, tijdens de emotionele
kamerdebatten over de toen
malige Drie van Breda, is af
gesproken dat de regering
meer zonder toestemming
de Tweede Kamer zo'n gratie
besluit zou mogen nemen. Al
leen individuele gratie
grond van bijzondere persoon
lijke omstandigheden (bijvoor
beeld ernstige ziekte) zou nog
zelfstandig door de regering
kunnen worden verleend. Na
recente medische onderzoe
kingen van Fischer en Aus der
Fünten is echter gebleken dat
voor individuele gratie in bei
de gevallen geen grond be
staat.
Als de Kamer de regering het
recht tot collectieve gratiëring
van De Twee teruggeeft,
wordt daarmee echter indirect
de vrijlating van De Twee be
werkstelligd. Uit de brief var
Korthals Altes is immers op t<
maken dat de regering vast
van plan is een eind te maken
aan de al bijna 44 jaar durende
gevangenschap van het twee
tal.
N H,
Eur
estelc
ieupr
ropee
te
ceerd
merli
(CD
is eer
CD
Ichri