Boymans-van Beuningen exposeert werken Dali Leven Salvador Dali was surrealistisch kunstwerk Nederlandse krijgt Sovjetprijs voor beste kinderboek Opvallende uitspraken van Salvador Dali Opsporingsteam staakt onderzoek naar gestolen Van Goghs KUNST CcidócSoumnl DINSDAG 24 JANUARI 1989 PAGINJ |ADI( Unieke schilderingen ontdekt op Malta ROME Een Italiaanse archeologische expeditie heeft op Malta prehistorische rotsschilderingen ont dekt. De afbeeldingen duiden erop dat ten minste 10.000 jaar voor de geboorte van Christus mensen op het eiland woonden, aldus de archeologen. De in to taal 20 schilderingen zijn ontdekt in een grot en stel len een menselijke figuur, afdrukken van handen en symbolische tekens voor. De kleuren van de afbeel dingen zijn rood, bruin, grijs en oker. De schilderin gen duiden op een bevolking van jagers. Tot nu toe waren er alleen bewijzen voor een bevolking van landbouwers, die rond 5000 voor Christus leefden. Twee schilderingen stellen olifanten voor. Deze dier soort verdween van Malta toen de verbinding met Si cilië rond 10.000 voor Christus verloren ging door de stijging van de zeewaterspiegel. Zuster George ziek: geen voorstelling DEN HAAG Door ziekte van Josephine van Gasteren kunnen de voorstellingen van „Vaarwel, zus ter George!" op 1 en 2 februari in de grote zaal van de Koninklijke Schouwburg niet doorgaan. AMSTERDAM De Nederlandse kinderboekenschrijfster Els de Groen heeft gisteren samen met collega Eduard Uspenski de prijs voor het beste vorig jaar verschenen boek in de Sovjetunie gekregen. In Moskou ontvingen zij voor hun boek „Het Jaar van het goede kind" de „Arkadi Gaidar Literaire Prijs". De beide auteurs hebben het boek samen met een tolk geschreven. Het boek is in verschillende afleveringen in een Russisch jeugdtijd schrift verschenen. De publikatie van het boek heeft enige tijd op zich laten wachten omdat de kritische toon van het boek een doorn in het oog was van de autoriteiten. Na publikatie van een hoofdstuk in het blad Ogonjok, bekend om zijn kritische hou ding, werd besloten het boek alsnog uit te geven. James Brown opnieuw veroordeeld AUGUSTA De Amerikaanse zwarte rockzanger James Brown is gisteren opnieuw wegens een reeks delicten veroordeeld. Van de rechtbank van Augusta in de staat Georgia kreeg hij zes jaar ge vangenisstraf. Ruim een maand geleden kreeg hij in South Carolina ook al zes jaar wegens agressie tegen politie-agenten. Brown zit de straf tegelijker tijd uit. Deze keer verklaarde de zwarte zanger zich wel schuldig aan gevaarlijk rijgedrag met een verlopen rijbewijs, zonder geldig nummerbord, en in kennelijke staat. Hij bekende ook schuld aan verboden wapenbezit en verscheidene verkeers overtredingen. In een vraaggesprek met de pers zei James Brown dat hij zich in de gevangenis zou Schikken in zijn toestand: „Men kan van een win naar geen verliezer maken". FIGUERAS Dali werd door sommigen aanbeden omdat hij de burgerlijke zeden en gewoonten aan viel maar door anderen verafschuwd. De Engelse schrijver George Orwell noemde Dali ooit „zo anti sociaal als een vlo". De kunstenaar zélf stond borg voor tal van provoce rende en cynische uitspra ken. Zoals: Het enige verschil tussen mij en een gek is dat ik niet gek ben". ..Als ik me vergelijk met tijdgenoten, dan ben ik de beste. Niet dat ik goed ben, maar de anderen zijn zo slecht". 0 „Ik ben een exhibitionist. Het leven is te kort om onop vallend te leven 0 „De dood is het enige pro bleem dat me bezighoudt en me beangstigt. Maar dat zal zich op het laatste moment wel regelen". 0 Over leeftijdgenoten: „Mao Zedong: een buitengewone dichter, van het genre van Homerus". „De Gaulle: niet autoritair genoeg". Matisse de triomf van de burgerlijke smaak". „Picasso: hij is een genie, ik ook. Hij is miljar dair, ik ook. Hii is commu nist, ik ook niet„Freud: Ik rangschik hem zonder meer tot de helden SPANJE ROUWT OM OVERLEDEN KUNSTENAAR ROTTERDAM Het mu seum Boymans-van Beu ningen in Rotterdam heeft vandaag een zaal opengesteld met werk van de gisteren overleden Spaanse surrealist Salva dor Dali. Het Rotterdamse museum is het enige mu seum in Nederland dat ooit een tentoonstelling van Dali's werk heeft ge had, dat was in 1970. Het is ook het enige museum dat schilderijen van Dali bezit. Enkele daarvan hingen al permanent op de afdeling surrealisme. In de Dali-zaal hangen alle acht schilderijen, een aantal tekeningen en twee sculpturen die in bezit zijn van het mu seum. Al deze werken dateren van voor de Tweede Wereld oorlog, volgens conservator moderne kunst De Groot „zijn sterkste periode". De conservator verwacht niet dat de waarde van het werk van Dali veel zal stijgen nu hij is overleden. „Zijn werk was al waanzinnig duur", aldus De Groot. Dali overleed gisteren na een zeer lang ziekbed. De kunste naar was afgelopen woensdag voor de derde keer in korte tijd opgenomen in het zieken huis van Figueras met hart- en ademhalingsproblemen. Er restte weinig hoop meer. toen de artsen donderdagavond ook nog een longontsteking consta teerden. Voor Dali, een van de laatste overlevenden van de generatie van surrealistische kunste naars uit de jaren '20 en '30, had het leven weinig zin meer na de dood van zijn vrouw Gala in 1982. Hij leidde sinds dien een teruggetrokken le ven, kampend met een voort durende depressie. „Sinds de liefde, zonder Gala, ben ik Dali niet meer", zei hij een paar jaar geleden. De laatste maanden ging het zienderogen slechter. In no vember en december werd Dali tot twee keer toe opgeno men wegens complicaties als gevolg van een zware griep. Het waren zijn hart en lucht wegen die klachten gaven. De tweede keer speelde een maagbloeding Dali parten. Maar op wonderbaarlijke wijze herstelde de hoogbejaarde ar tiest telkens weer. Tegen de Spaanse koning Juan Carlos, die hem vorige maand be zocht, zei hij zelfs dat hij weer wilde gaan schilderen. de laatste jaren kunstmatig be ademd en gevoed via een slan getje in zijn neus. Hij vertoon de zich nog amper in het open baar, hooguit een enkele keer verscheen hij op de Spaanse televisie. Dali bleek een sterk vermagerde man die in een rolstoel zat en sterk trillende handen had. Onder de kristallen koepel van het Dali-museum zijn de afgelopen dagen bouwvakkers onafgebroken in touw geweest om een graftombe te bouwen. Aanvankelijk was aangeno men dat Dali naast zijn vrouw Gala wilde worden begraven. Koning Juan Carlos en konin gin Sofia stuurden een condo leance-telegram naar Jord Pujol, de premier van de rege ring van Cataionië, waar zij hun medeleven betuigden met het „verlies van een Catalaan se, universele Spanjaard, die hen zeer dierbaar was. We willen ook eer betuigen aan zijn onnavolgbare werk, dat in de geschiedenis van de schil derkunst altijd een uniek refe rentiepunt was". Het koninklijk echtpaar stuur de ook een rouwtelegram naar het gemeentehuis van Figue ras. De Spaanse minister van cultuur, Jorge Semprun, roem de Dali als „de laatste groot heid van een generatie kunste naars die een revolutie veroor zaakte in de kunst van deze ken van zijn klasgenootjes stortte hij zich in de schoolhal blindelings van de trappen af. Hij stierf van de angst, maar niets was hem te dol om in het middelpunt van de belangstel ling te staan. Befaamd was ook zijn wisseltruc: met enorm veel succes verkocht hij kwar tjes voor een dubbeltje per stuk. Een unieke combinatie van een geniaal schilder- en teken talent, gepaard met een absur de fantasie en een briljant ge voel voor de public relations vormen het geheim van de on sterfelijke roem. Het is de roem van de notariszoon Sal vador Dali de Dominech. Al op 6-jarige leeftijd schilder de hij zijn eerste landschap, dat door zijn moeder als een schat werd bewaard. Het is een gezicht op Cadaques, het kleine mystieke dorpje aan de Costa Brava waar hij het grootste deel van zijn leven heeft gewoond. Sindsdien heeft hij penseel en potlood nooit meer naast zich neerge legd. Zijn vader stimuleert een op leiding aan de kunstacademie San Fernando in Madrid. Het is 1920 en Salvador is net zes tien jaar oud. In Madrid valt hij vanaf de eerste dag uit de toon. Aan een eindexamen werk stoorde hij zich niet. Ter wijl de andere aspirant-stu- aenten dagenlang zwoegden aan de opgegeven examenfi guur, tekende Dali in enkele minuten de opdracht en in een veel kleinere verhouding dan was opgedragen. De examen commissie erkende echter di rect het enorme meesterschap en verklaarde hem voor ge slaagd. Op de academie in Madrid raakte hij bevriend met be roemde intellectuelen als Gar cia Llorca, de dichter/schrij ver die later in de burgeroor log door Franco-aanhangers is vermoord. Ook kwam hij in contact met de vermaarde Spaanse cineast Luis Bunuel met wie hij later enkele ge ruchtmakende surrealistische films zal maken. Op aanraden van de Spaanse schilder Miro vertrekt Dali vervolgens naar Parijs, het toenmalige centrum van de ar tistieke avant-garde. Waarin Andre Breton's surrealisme de toon aangeeft. Tot ieders verbazing gaf zijn vader hem toestemming. Maar deze was er heilig van over tuigd, dat Dali binnen de kort ste keren terug zou komen. En dat was juist ingeschat. Bunuel zoekt opnieuw contact. Samen maken zij in 1929 'El Perro Andaluz' (de hond uit Andalucia), een van de aller eerste films die in de nieuwe mode van het surrealisme zijn gemaakt. Breton is laaiend en thousiast en besluit Dali in Fi gueras - waaj- hij verzeild was geraakt - op te zoeken. Lala Daar ook ontmoette Dali voor de eerste maal de Russin Gala Eldikov, die was getrouwd met de Franse dichter Paul Eluard. Dali wordt op Gala verliefd en zij besluit om bij hem te blijven. Gala is voor Dali de ideale vrouw, zoals hij zich die steeds in zijn dromen had voorgesteld. Maar de vader van Dali wil evenwel niets te maken heb ben met Gala. Voor hem is deze Russische vrouw een spion van de Sovjets. Salvador wordt daarom het ouderlijke huis uitgegooid en opnieuw vertrekt hij naar Parijs. In dat Parijs sluit hij zich aan bij de surrealistische groep van Breton. Het betekent de defi nitieve wending in zijn schil derkunst. Dali heeft vanaf dat moment deze kunstvorm niet meer verlaten. Hij doet zelfs zijn uiterste best om van zijn eigen leven een groot surrea listisch kunstwerk te maken: zijn hele carrière hangt van geruchtmakende stunts aan el kaar. De Parijse high society, die zijn film gezien had, droeg hem op handen. Een nieuwe film die hij met Bunuel maak te, vestigde definitief zijn re putatie. „La Edad de Oro" (de gouden leeftijd) sloeg in als een bom. De roem van Dali was ver diend. Want alles wat hij on dernomen heeft geeft blijk van een buitengewone be gaafdheid. Hij is briljant als ontwerper van juwelen, als schilder maar bovenal als te kenaar. Als illustrator bereikte hij een van zijn hoogtepunten in een Don Quichotte-uitgave van 1949, waarin hij een origi nele voorstelling geeft van de landschappen van de onsterfe lijke roman. Dali is tevreden over zijn roem maar klaagt over zijn ge brek aan geld. Want zijn schil derijen worden maar slecht verkocht in die Parijse tijd. Amerika In 1940 vertrokken Dali en Gala daarom naar Amerika om daar het geluk te zoeken. Acht jaar zouden ze er blijven. In New York had Dali al twee individuele tentoonstellingen gehouden. Vooral de expositie geweest. Alle werken werden al op de dag van de opening verkocht. Zijn ster stijgt, en weldra verstomt het gezucht over alle financiële ellende. Uiteraard liet het surrealisti sche genie ook in New York weer geducht van zich horen. Hij maakte urenlange wande lingen door de stad met achter zich aan een piepklein hondje aan een honderd meter lang touw. Een andere keer sloeg hij de etalageruiten van een groot warenhuis aan diggelen toen de chef van de zaak zijn surrealistische uitstalling van een vrijwel naakte vrouw in een badkuip „corrigeerde" omdat er zo'n oploop op straat ontstond. In 1948 keert Dali terug naar zijn geboortestreek Cataionië in Spanje. In het piepkleine dorpje Port Lligat, op 2 kilo meter afstand van Cadaques vestigde hij zich in een schitte rend wit vissershuis aan de rand van een van de mooiste baaien van de rotsachtige Ca talaanse kust. Het surrealistische genie is dan al rijk en beroemd. Binnen de kortste keren wordt Port Lli gat een vermaard ontmoe tingscentrum voor kunste naars uit de hele wereld. Dali zijn roem dringt zelfs door tot het paleis van de Spaanse dic: tator Franco die hem in 1956 in audiëntie ontvangt. Franco Dali heeft zijn bewondering voor de generalissimo Franco nooit verbloemd. „Franco be- Dali met de door hem aanbeden Gala. tekent voor Spanje wat mijn vrouw Gala voor mij bete kent", zo heeft hij gezegd, „Gala bracht orde in mijn ver warde geniale geest en dankzij Franco heerst er orde en vrede in het land wat ik zo lief heb, mijn Spanje". Onverbloemde bewondering van een minder verdacht soort gold die voor het werk van.de Hollandse schilder Vermeer. Over de kwaliteit van schil ders uit zijn eigen tijd was Dali ook duidelijk. In zijn boek „Een open brief aan Salvador Dali" drukt hij een hele statis tiek af over de waarde van zichzelf en zijn tijdgenoten. Daarbij geeft hij zichzelf onder' het hoofdstuk „Genie" een 10+,+,+. Collega Picasso komt er met een gewone 10 toch ook nog goed vanaf. De 60ste verjaardag van de in Malaga geboren schilder Picas so wordt in 1961 in heel Spanje uitbundig gevierd. Zijn ten toonstellingen in Madrid en Barcelona zijn reuzesuccessen en in de Catalaanse hoofdstad Barcelona wijst het gemeente bestuur een oud paleis aan al; Picasso-museum. Dali kon het natuurlijk niet op zich laten zitten dat de „concurrentie" nota bene op zijn eigen ge boortegrond, Cataionië, zo werd geëerd. Eind 1974 opent hij z'n eigen theatermuseum. PAUL VAN DER VOORT EDE Het speciale re chercheteam dat de dief stal van de drie Van Goghs uit het Kröller- Müller Museum onder zoekt zal eind deze week worden opgeheven. Het onderzoek wordt dan voortgezet door de politie van Ede. Van de dieven ontbreekt tot nu toe elk spoor. Er werkten dertig rechercheurs in het zoge noemde Van Gogh-team. Volgens een politiewoordvoer der is het meeste onderzoek in de afgelopen zes weken uitge voerd. De resultaten zijiv-ech- ter zo gering dat het functio neren van het Van Gogh-team op volle sterkte geen enkele zin meer heeft. „We zitten weliswaar nog niet helemaal op dood spoor, maar voorlopig komen we niet verder", aldus de woordvoerder. Hij zegt te verwachten dat de gestolen schilderijen ooit een keer boven water komen, maar dat zoiets nog zeer lang kan duren. Het recherche bij standsteam gaat ervan uit dat de dieven de kunstwerken proberen te verkopen, maar daar geruime tijd mee zullen wachten. snelling te komen toen bekend werd dat de politie Gelderse criminelen van de roof ver dacht. Het onderzoek in Gel derse criminele kringen lever de echter geen concrete aan wijzingen op. De werken werden op 12 de cember gestolen. De dieven verschaftenzich met grof ge weld toegang tot het door een raam te vernielen. De bewakingsdienst, die zelf geen actie mag ondernemen, waarschuwde de politie, maar toen die arriveerde waren de daders al gevlogen. Ondanks een tipgeld van vele duizen den guldens is over hun ver blijfplaats geen enkele aanwij zing binnengekomen. Voor een uitgebreide agen da, ook voor de komende dagen, raadplege men „UIT", de gratis wekelijkse bijlage van deze krant. h'O Sfli i 21.307«"ASTA 3 Beetlejuice 18.45, 21.30. BABYLOifcpramm. alranlrnm Dühulnn avonturen van Pippi Langkous /ai\. 4-j iiR - PiinnriwPMA n- 1 13.45. EUROCINEMA I Moonwalker (al); 18.45. wo. 13.45. Coming to America jal); 21.30. LEIDEN LUXOR (Stationsweg 19, 1.30. LIDO en STUDIO (Steen straat 39, tel. 124130): A fish cal led Wanda (al); 14.30, 19.00, 21.15. Willow (al); 14.30, 18.45, 21.15. Moonwalker (al); wo. 14.30. Fran tic (12); 19.00. 21.15. Big (al); 14.30, 19.00, 21.15. Frank en Fray (al); wo. 14.30. Coming to America (al); 19.00 21.15. «TRIANON (Bree- straat 31. tel. 123875): De on draaglijke lichtheid van hat be staan (al); 20.00. REX (Haarlem merstraat 52. tel. 071-125414): Candy strippers II (16); 14.30, 19.00, 21.15. (1 (al); 14.30, 16.45, 19, 21.30. BABYLON 3: Spoorl< ^den "TP?. 19-30.__211 zullen 21.30. CINEAC'2: Die hard (tef mee 14.00. 18.45, 21.30. CINEAC el wat fl Midnight run (al); 18.45, 21.30. METROPOLEN (Carnegielaan, tel. 456756): framed Roger Rabbit (al); 14. 12b, tel. 656402): Twice ii Kern. ferai 'ia Br DNDE Action Jackson (16); 19.00, 21.15. wo. ook 14.45. CITY THEATER II: Cop (12); 21.15. Coming to Ameri ca (al): 19.00. Bambi (al); wo. lightness of being (al); 20.15. Coming to America (al); v 15.45. Spoorloos; ma. t/m 20.15. dertjes; wo. 14.00, 15.45. ;oST2iD300 3. haai ïdoelir FILMHUIS: Zaal 1: Distant voic e nieU still lives; 19.30, 21.45. Zaal Hermetisch zwart; 19.30, 21.' Zaal 3: wo. 19.30, 21.45. di. 19.jaanse 1 22.00. ma. 20.00. La te Torn curtain; dl. Night r jeld aarin KINDERVOORSTELLINGEN CINEAC 3: Walt Disney's Fra en Frey; wo. 14.00. METROP LE 4: Pippi Langkous; wo. 14 METROPOLE 5: Frank en Fi wo. 14.00. STUDIO 2: Jur ieuwsfc sbrach „In het licht van Mesdag' hpj uiterst behoudende exposit' DEN HAAG/LEID- SCHENDAM Pulchri Studio staat in het teken van Mesdag. In de grote bovenzaal is een tentoon stelling ingericht met schilderijen van Hendrik Willem Mesdag (1831- 1915) en in de andere za len is onder de noemer „In het licht van Mesdag" werk te zien van leden van Pulchri Studio en de Haagse Aquarellisten Ver eniging. De tentoonstel lingen zijn georganiseerd door het ingenieursbureau Grabowsky en Poort ter gelegenheid van zijn 35- jarig jubileum. Van de hand van de president commissaris van dit bureau is tevens een ongeveer 550 pagi na tellende gebonden oeuvre- catalogus over het leven en werk van Mesdag verschenen. Mesdag speelde in 1896 een be langrijke rol bij de verwerving van het huidige pand van Pulchri Studio aan de Lange Voorhout in Den Haag. Op 9 augustus legde hij de eerste steen voor de verbouwing van het pand en men liet in 1901 de viering van de officiële opening gelijktijdig vallen met de viering van Mesdag's ze ventigste verjaardag. Mesdag was 18 jaar lang voorzitter van Pulchri Studio. Hij behoorde tot de avant-garde van die tijd en stond er bekend om dat hij het als voorzitter 'van deze kunstenaarsvereniging steeds opnam voor jongere, vooruit strevende kunstenaars. Dit vaak tegen de zir^van de meer behoudende leden. Als men dan nu de tentoon stelling van leden van Pulchri Studio „In het licht van Mes dag" bekijkt, wordt sterk de indruk gewekt dat er heden ten dagen niet veel ruimte meer is voor de vooruitstre vende kunstenaars. Op een en kele uitzondering na, komt het werk op deze tentoonstelling namelijk wel zeer behoudend De Sluis Bij galerie De Sluis in Leid- schendam aandacht voor twee jonge kunstenaars die galerie- «ÏS! 5 50 Sti 650-17. 7.30 houder Wim V romans m dit jaar laat deelnemen aan 7.55 Ni Chicago International Art B.oo Til position in Amerika. Vrom doet dit „uitzenden" van 8^5 C( paradepaardjes overigens j'n tien jaar naar kunstbe ;n in Keulen, Bazel e go. Door jonge kunstenaars kans te geven zich i tenland te presenteren mal" Vromans van zijn galerie 9.30 Ni podium voor nieuwe talenf°°0 B' Een tendens die hij de komL 20 de jaren nog verder wil q^q w bouwen, zonder zich te bint bepaalde stromingen Bij Galerie De Sluis th schilderijen en werken op pier van Jeroen Olthof beelden van Luc Huijbrec Het werk van beide kun; naars combineert beelden van Luc Huijbrec gaan erg uit van de vc het materiaal. Hij toont mentale beschilderde beelf hout, die aan de opp! Z) vlakte bewekt zijn met kle^ ingegutste lijnen. Het statis van de vorm, heeft door de werking tegelijkertijd ook grilligs gekregen. De versf beelden roepen daardoor ciaties op met de natuur. Jeroen Olthof hanteert ii schilderijen en werken op pier een krachtige vorment De vormen lijken soms sym^3.45 C lische tekens, waardoor werken dan een haast r sche zeggingskracht krijf Dit is vooral het geval bij kleinere werken op papie: het schilderij „La vapeur" boven bij de beelden hangt, de meer recente schilderi lijkt de krachtige vormenl te vervagen, alsof de v°rnJ|Jg uitwaaieren en buiten de 19 30 t willen treden. De schilderi kloo l verliezen daarmee het my che, dat de werken op pajj hebben, maar winnen delijkheid wat de perspect sche thematiek van Olthof treft. Vooral bij de doeltoyg waar hij glad geschilde zwarte delen combineert r) een meer luchtige heftige 1800 kleurige toets, is dit duideli SYLVIA VAN LEEUW 18.30 Pulchri Studio, Lang* Voorhout Den Haag: T/m 12 februari „M dag terug in Pulchri" en „In licht van Mesdag". Galeri* Sluis, Sluiskant 24, Leidschem T/m 24 februari beelden van Huijbrechts en schilderijen en ken op papier van Jeroen Olthol r 3RT Geen krant ontvangen? Bel tussen 18.00 e en 15.00 uur. telefoon 071-12.22.48 en u nabezorgd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 14