Hindoestaanse school geeft leerlingen een identiteit Humaniteit in onderwijs staat op het spel ZATERDAG 14 JANUARI 1989 Directeur S. Jagesar: Deze school is een verlengstuk van het hindoe-gezin". FOTO: CEES VERKERK te vormen. Ze worden een persoon en gaan dan de maatschappij in. Trouwens, de maatschappij komt hier toch wel bin nen. We praten hier echt niet over grote deren eten net als de Nederlandse kinde ren patat, vieren Sinterklaas en ik neem op zijn tijd een harinkje. Kijk, het moet geen eliteschool worden. We streven naar identiteitsvorming. Daar gaat het om. En als dat lukt, kunnen de kinderen overal aarden". DHARMA De school is al uit, als we in de direc teurskamer met Jagesar zitten te praten. In de verte klinken nog wat kinderstem men. De onderwijzers ruimen hun lo kaal wat op. Opeens komt een leerling binnenlopen. „Meester, het busje komt maar niet". Jagesar pleegt even een tele foontje en het meisje kan toch veilig naar huis. Het vervoer van de leerlingen is nog een probleem. De meeste kinderen wonen in de Schilderswijk en Transvaal en het is te"1 gevaarlijk hen alleen door het verkeer te laten gaan. Om die reden had de school het liefst onderdak gevonden in een van die twee wijken, maar dat lukte niet. Daarom betrok de school een ge bouw aan de Da Costastraat, waar tot af gelopen zomer de Canisiusschool gehuis vest was. De Shri Vishnu-basisschool verschilt nauwelijks van andere basisscholen. Er wordt tijdens de les gewoon Nederlands gesproken en ook het lesrooster ziet er vrijwel hetzelfde uit. Enige verschil is dat er twee en een half uur plaats is inge ruimd voor dharma. Dat zijn lessen in de eigen taal (het Hindi), cultuur en M. Baayens: Helaas moet ik constateren dat het toetspatroon zoals we dat nu kennen anders uitpakt, namelijk als sorteersysteem FOTO: PERS UNIE Het onderwijs in Nederland dreigt slachtoffer te worden van „Thatcheris- me" in het onderwijsbeleid. De trefwoorden daarvan: produktie, con sumptie en distributie stellen hun eisen en wie daaraan niet kan voldoen, valt maatschappelijk af. Daarmee is een eind gekomen aan het uitgangs punt van de gelijkwaardigheid van mens, ooit de grond voor de Wet op het basisonderwijs en al eerder, voor de Mammoetwet. Eigenlijk moeten we terug naar de jaren zestig, toen in de studentenwereld van Parijs werd gestreden voor de humaniteit van ieder mens. Een terugblik en een voor uitkijken met de ogen van een strijder voor gelijkwaardigheid van mensen, uitgewerkt naar het onderwijs, M. Baayens. Hij was onder meer school meester, leraar aan een kweekschool, voorzitter van dé Innovatie Commis sie Basisonderwijs (ICB) en als zodanig mede-vormgever van de Wet op het Basisonderwijs en voorzitter van de Inspectieraad Europese Scholen van de EEG. structurele vernieuwing waarvan de be woording de sfeer van de jaren zestig verraadt. Er heerste veel optimisme om trent de mogelijkheden om via scholing achterstanden door bijvoorbeeld milieu factoren weg te werken. Uitgangspunt ,WE HEBBEN ECHT IETS TOT STAND GEBRACHT" godsdienst. Op „gewone" basisscholen is daar geen mogelijkheid voor. Terwijl bij voorbeeld Turkse en Marokkaanse kin deren enige ureri per week les krijgen in de eigen taal en cultuur, kunnen hindoe staanse kinderen op dergelijk onderwijs geen aanspraak maken, omdat ze als Ne derlanders worden aangemerkt. Ondanks de hindoestaanse signatuur staat de school open voor andere cultu ren en invloeden. Twee leerkrachten zijn Nederlands. Ook worden Nederlandse leerlingen toegelaten, of ze nu wel of niet hindoe zijn. „We moeten ons realiseren dat we in een multi-culturele samenle ving wonen", meent Jagesar. Daarom doen we bijvoorbeeld ook aan Kerst. Dat spreekt de kinderen aan. En zoals het hindoeïsme zegt, moet je het goede van alle culturen overnemen. Daarom kunnen Nederlandse kinderen hier ge woon naar school gaan, over hun eigen geloof praten en het behouden. Ik zou het erg vinden als een goede christen- hindoe werd of andersom. VRIJE VOGELS Jagesar zit al jaren in het onderwijs. Hij gaf onder meer les in Suriname en op een protestants-christelijke school in Utrecht. Hij gelooft dat zijn leerlingen van de Shri Vishnu-basisschool meer zelfvertrouwen krijgen dan op een chris telijke of openbare school. „Het zijn hier echt vrije vogels. Ze durven meer. Dat zie je trouwens ook bij de ouders. Die zijn meer gemotiveerd en durven wat te zeggen. Op die andere scholen hingen de hindoestaanse kinderen er een beetje bij. Dat gaf conflicten. Bij deze school heb ben ze een wereld die thuis is. Maar ook voor de hindoestaanse ge meenschap als geheel is de oprichting van de school volgens Jagesar van enor me betekenis. „Als een bepaalde bevol kingsgroep zijn eigen scholen gaat stich ten, verheft zo'n groep zich. Dat is bij voorbeeld ook in Suriname gebeurd. Daar waren eerst alleen katholieke scho len en pas in de zestiger jaren werden de eerste hindoestaanse scholen opgericht. Zo komt de emancipatie van een groep op gang. De mensen moeten zich organi seren, brieven schrijven, initiatieven ne men". Over een school voor voortgezet hindoe- staans onderwijs wil directeur Jagesar ei genlijk nog niet nadenken. „De oprich ting ervan zou waarschijnlijk veel moei te kosten", voorspelt hij. Wat hem be treft moet de basisschool zich eerst maar wat stabiliseren. En misschien verhuist men nog eens naar de Schilderwijk of Transvaal. CLARISSE BUMA was de humaniteit van ieder mens en blokkades op de leerweg zoals een „valse start" zijn belemmeringen voor die hu maniteit. Goed onderwijs kan de ver schillen in afkomst helpen overwinnen". Baayens voegt er aan toe dat in het stre ven naar optimale mogelijkheden voor ieder kind ook iets calvinistisch zit. Vooral de gereformeerde traditie ver bond de gelijkwaardigheid van mensen in het perspectief van het scheppingsge- loof: alle mensen zijn door God gescha pen, naar diens beeld en gelijkenis. Je bent gehouden om zo'n „goed mogelijk beeld" te zijn. En dat betekent: ontwik keling. Bovendien is er het „gereformeerd opti misme": de mens hoeft niet ten onder te gaan aan zijn lot, eerder het tegendeel. Je kon en moest je uitwerken boven de omstandigheden-van-huis-uit. Of, nega tiever gezegd: je moest eruit halen wat er in zit. Vandaar de emancipatie-beweging die veel gereformeerden vanuit de arbei dersstand verhief tot de middengroep. Die tendenzen hebben feitelijk de hele Nederlandse samenleving doortrokken en dus ook het onderwijs. De sterke ont wikkeling van het speciaal onderwijs in ons land is mede een gevolg van dit „calvinistische trekje" in de Nederlandse volksaard. In landen waar de rooms-katholieke kerk de overheersende geestelijke factor is, zie je lang niet zo die nadruk op per soonlijke ontplooiing ook en juist van kinderen die extra zorg en middelen no dig hebben. Daar is meer berusting: het is niet anders. OMSLAG In een optimistische kijk op de mogelijk heden van onderwijsgevenden en kinde ren is de Wet op het Basisonderwijs ge groeid. Baayens moet constateren dat van de verwachtingen die uit de Wet spraken, bar weinig is terecht kunnen komen. Er zijn verschillende oorzaken aan te wijzen voor de omslag. Een ervan is dat er bijna onbarmhartig veel van de onderwijsgevenden wordt verlangd, aldus Baayens. In slechtere omstandigheden - wat is er over geble ven van de kleinere klassen waardoor kinderen meer individueel gerichte aan dacht kunnen krijgen; het toenemend aantal vakken; de vierjarigen-maatregel; leer- en werkplanontwikkeling, etc. - wordt meer gevraagd. Maar ook andere dingen spelen mee, vindt Baayens. „Het onderwijs is „ver sleten", de klad zit er in. Wie gaat er nu nog in een schoolbestuur zitten? Welke betekenis hecht de politiek nog aan het onderwijs? De pedagogische academie trekt een heel ander type student dan vroeger de kweekschool. Met andere woorden: wat is de status van de onder wijsgevende eigenlijk nog?" „Deels hiermee samenhangend is de ver zakelijking van de samenleving. De tweedeling van de verdieners en de- steuntrekkers krijgt steeds grimmiger trekken. Alle krachten concentreren zich op het brede maatschappelijke midden veld dat de auto niet wil missen, net zo min als de tweede of derde vakantie. Die brede middengroep (75 tot 80 procent) gelooft graag dat allerlei bezuinigings maatregelen nodig zijn. En dat daardoor vooral de „laagste klasse" wordt getrof fen is jammer, maar het is niet anders. „Moeten ze de handen maar uit de mou wen steken", is het verhaal. „Er zijn be drijven die immers niet voldoende per soneel kunnen krijgen". ONBESCHAAFD Natuurlijk zorgt de samenleving wel voor die „onderlaag": Het is zo onbe schaafd als in Nederland mensen van honger of kou zouden sterven. Dus krij gen de mensen uit die onderlaag de res: tjes, de fooien van de meerderheid. Baayens is nog niet helemaal zonder hoop, maar hij vreest het ergste: het on derwijsbeleid van minister Deetman lijkt de Thatcheriaanse samenleving eerder te versterken dan af te breken. „Ik ben bang dat Deetman het hoofd te zeer in de economische schoot heeft ge legd, maar hij weet beter. Daar ben ik van overtuigd" Baayens doelt onder meer op de plannen met de basisvorming, de opleiding voör 12- tot 15- 16-jarigen. Een kenmerk van die plannen zijn de eindtermen, dat zijn eisen waaraan iedere leerling moet voldoen. De minister wil dat de over heid die eisen vaststelt, om zo een in strument tot kwaliteitsverhoging en -be waking in handen te krijgen. Samenhan gend met die eindtermen voor de basis vorming wil de minister eindtermen in voeren op de basisschool. Baayens: „Ik ben niet tegen eindtermen als ze worden gebruikt om er achter te komen op welke punten de school on voldoende tegemoet komt aan de eisen die het individuele kind stelt. Dus: eind termen als instrument voor het aanbie den van een gedifferentieerde leerweg. Helaas moet ik constateren dat het toet spatroon zoals we dat nu kennen anders uitpakt, namelijk als sorteersysteem. Wie niet aan de norm van de CITÓ- toets voldoet, wordt „weggeschreven". Naar het speciaal onderwijs, bijvoor beeld. En we zorgen ervoor dat deze mens bijna de rest van z'n leven „spe ciaal" blijft. We geven een uitkerinkje en een plekje in de „sociale woningbouw". Aan het leven van de meerderheid kan hij of zij niet meedoen. De cultuur is vaak alleen toegankelijk voor mensen met geld; de mobiliteit wordt ook steeds duurder; een vakantie bljft beperkt tot de reclame ervoor. Eigenlijk wordt zo ie mand pas weer normaal op 65-jarige leeftijd. Dan krijgt'ie aow, net als ieder ander". AARDAPPELROOIER „Ik moet toegeven dat het niet zo goed 'lijkt te gaan met de plannen van Deet man. Want de basisvorming mag niets extra kosten, maar onderwijs op maat van het kind kost altijd meer geld. Dus dan krijgen we toch dat sorteer-eflect. De school als aardappelrooier: de klein sten vallen af'. „Maar ik wil het nog niet echt geloven; Wim Deetman weet heel goed wat hu maniteit in het onderwijs is. Hij weet dat het in de pedagogiek altijd moet gaan om verbétering van mogelijkheden voor mensen". „Wat dreigt te gebeuren is erg slecht. Wat mij betreft raakt dit het hart van de christelijke levensovertuiging. De huma niteit staat op het spel. Ik vraag me dan ook steeds af: waarom laten de kerken niets van zich horen?" LÜTSEN KOOISTRA DEN HAAG - Het is de hindoe staanse gemeenschap in Den Haag dan toch maar gelukt. Met vereen de krachten werd de Shri Vishnu (hindoe)-basisschool opgericht, die op 22 augustus jongstleden in de Da Costastraat haar deuren open de. De school voorziet in een enor me behoefte. Sinds de opening is het leerlingenaantal gestegen van naar 104. De school zit dan ook bomvol. Er kan eigenlijk geen leer ling meer bij. Terugkijkend op de eerste maanden toont directeur Ja gesar zich een tevreden man. „Eerst geloofden de mensen er niet in. Maar nu overheerst toch het ge voel dat we echt iets tot stand heb ben gebracht". De Shri Vishnu-basisschool - Vishnu is een van de goden uit de heilige drieêen- heid - is de eerste hindoestaanse school in Nederland. Zelfs de eerste in Europa. „We zijn dan ook wereldberoemd en corresponderen bijvoorbeeld met een achtl h'ndoestaanse sc^°o1 'n Amerika".'Juist jacjj in Den Haag kon een hindoe-school van de grond komen vanwege de omvangrij ke hindoestaanse gemeenschap van 25.000 mensen in de stad. De meesten van hen zijn afkomstig uit Suriname. v i Volgens Jagesar is de Shri Vishnu:basis- VtU1j school opgericht omdat veel hindoe staanse jongeren met de vraag zitten: j wie ben ik? Nederlander of hindoestaan? j ri Jagesar: „De kinderen krijgen in het ge- jwone onderwijs niets van hun identiteit mee. Hindoes bestaan er gewoon niet. En wat merk je dan: de kinderen zijn geen Nederlander, maar ook geen hin doe. Je ziet generatieconflicten, proble men thuis. Sommigen vluchten zelfs in drugs". De kritiek dat hindoestaanse kinderen als gevolg van een eigen basisschool nog moeilijker in de samenleving zouden in tegreren weerlegt Jagesar: „Je moet deze school als een verlengstuk zien van het hindoe-gezin. Kinderen krijgen wat lan ger de tijd om zich klaar te maken voor de maatschappij. Langer de tijd om zich M. BAAYENS, MAN ACHTER WET OP BASISONDERWIJS: AMERSFOORT - De filosofie van de Engelse premier Thatcher is simpel: zorg voor een sterke econo mie, dat is goed voor de meeste mensen. Er ontstaat een grote mid denlaag voor wie voorwaarden worden geschapen om gelukkig te zijn: inkomen, behuizing, mobili teit (per auto) gezondheidszorg, één of meer vakanties per jaar en goede opleidi ngsmogelij kheden In naam van dat „middenstandsge- luk" worden maatregelen getroffen die niet zo leuk zijn 'voor mensen die niet kunnen voldoen aan de normen van de middenstand. Bijvoorbeeld korting op uitkerin gen voor werklozen. Maar die maatregelen heten verantwoord omdat ze het geluk dienen van driekwart of een nog groter deel van de bevolking. De rest moet niet zeuren, die heeft kennelijk z'n kansen niet gegrepen. Voor wie echt werken wil, is er immers altijd wel iets om aan te pakken... In het onderwijsbeleid heerst eveneens de geest van Thatcher. Er wordt geld ge stopt in de „economische vakken", bij voorbeeld informatica (scholen krijgen computers), maar op de zorg voor kin deren die speciale zorg nodig hebben, wordt gekort. Zij dragen immers niet bij tot de versterking van de economie, de voorwaarde voor het grootste geluk voor het grootste deel van het volk. Baayens herinnert aan het klimaat waar in de plannen voor de basisschool tot stand kwamen: „Het werd weieens wat slordig gezegd: gelijke kansen. Het is na tuurlijk: alle mensen zijn gelijkwaardig en hebben recht op scholing die hun de kans geeft om hun eigenheid te ontwik kelen. Dat betekent een gedifferentieerd scholings- en vormingsaanbod, afhanke lijk van het kind". „Je kunt het ook anders zeggen: we streefden er naar dat het kind in zijn zo- zijn zou worden geaccepteerd in de school. En er waren scholen waar het met een goede opzet en vooral veel inzet lukte. We gingen ervan uit: de zwakke ren moet je met extra middelen probe ren in te voegen in de rij. Iedereen hoort er immers bij". „De wetgeving voor de basisschool stond in dit perspectief. Het was een

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 31