„Kerk ook gediend met bekeerde economen" h HELP HELPEN Oxford Dictionary in problemen over omschrijving „jood''' CcidoeSomcmli kerk wereld Meeste Amerikaanse anglicanen voor vrouwelijke bisschop brieuen lezers R >weer GEESTELIJK LEVEN/OPINIE EeidóeSou/umt DONDERDAG 5 JANUARI 1989 PAGINA Sgjjv Inventarisatie oud hervormd archief LEIDSCHENDAM Het oud-synodaal archief van de Neder landse Hervormde Kerk wordt geïnventariseerd. Deze maand begint mevrouw drs. A. Fris met de analytische inventarisatie van de archiefstukken uit de periode 1560-1816. Het archief be vindt zich bij het Algemeen Rijksarchief te Den Haag. De stuk ken zijn nu toegankelijk via een „catalogus" van de hand van de negentiende eeuwse predikant ds. H. Q. Janssen, uit St. Anna ter Muiden (1878). Het archief bevat informatie over de ontwikkeling van de kerkelijke instellingen, het dogma, de theologie, het diakonale werk, de hulpverlening aan het bui tenland, de bijbelvertaling, maar ook de verhouding kerk/ staat. Bovendien bevat het archief veel biografisch materiaal. Aantal lutheranen in 1988 afgenomen GENEVE Het .totaal aantal lutheranen in de wereld is vorig jaar gedaald. Waren er eind 1987 nog 59,7 miljoen lutheranen, een jaar later was dat aantal afgenomen tot 59 miljoen. Dat blijkt uit statistische cijfers die de Lutherse Wereldfederatie woensdag heeft gepubliceerd. Het aantal lutheranen blijft in Europa en Noord-Amerika dalen. In de ontwikkelingslanden is sprake van een stijging van het ledental. De meeste lutheranen wonen in de Duitse Bondsrepubliek: 12,2 miljoen. Daarna ko men de Verenigde Staten met 8,5 miljoen. De Zweedse staats kerk is met 7,7 miljoen leden nog altijd de grootste lutherse kerk in de wereld. De Lutherse Batak-kerk in Indonesië heeft 2 miljoen leden en is daarmee de grootste lutherse kerk in de Derde Wereld. FOTO: DIJKSTRA Raad van Kerken dreigt gesprek over vluchtelingen af te breken HILVERSUM De Raad van Kerken in Nederland dreigt het overleg met staatssecretaris Kor- te-Van Hemel van justitie over de vluchtelingen in Nederland af te breken, als zij een voorstel van de raad ten aanzien van uit geprocedeerde asielzoekers blijft afwijzen. „Ik ben bang dat je een soort ali bifunctie krijgt als je als kerken in gesprek bent met Justitie en je geen centimeter opschiet. Daar passen wij voor", aldus de secretaris van de Raad van Ker ken. ds. W.R. van der Zee voor de IKON-radio. Als het overleg wordt afgebroken, zal de raad niet aarzelen andere drukmid delen te kiezen. Als „laatste" middel denkt Van der Zee aan het verlenen van asiel aan uitgeprocedeerde vluchtelingen in kerken. De Raad van Kerken heeft de staatssecretaris voorgesteld een financiële bijdrage te geven aan vluchtelingen die geen asiel in Nederland hebben gekregen en vrijwillig terugkeren naar hun land van herkomst. De staatsse cretaris wees dit voorstel van de hand en kwam met een alterna tief. Zij bepleitte een proef met de Tamils. Hoewel de raad vol gens Van der Zee de Tamils voor de proefneming „uitermate ongeschikt" achtte, ging hij met het voorstel akkoord, mits aan drie voorwaarden zou worden voldaan. In de eerste plaats moesten er garanties zijn voor een menswaardige situatie voor de asielzoekers in hun land van herkomst. Voorts zou de proef in een alge mene regeling moeten uitmon den en tenslotte zouden er tij dens de proefperiode geen Ta mils onvrijwillig uit Nederland mogen worden gezet. Deze laat ste voorwaarde is voor de staats secretaris onaanvaardbaar. Een spreuk is een korte uitspraak die op lange ervaring berust. Miguel de Cervantes VOORZITTER GEREFORMEERDE BOND: ZEIST De kerk wordt niet alleen gediend door bekeerde dominees, maar ook door bekeerde econo men en ingenieurs en godvrezende artsen, vee houders en landbouwers, aldus de voorzitter van de Gereformeerde Bond, ds. C. van den Bergh, emeri tus-predikant uit Noord- wijk aan Zee. De voorzitter zei dit op de jaarlijkse predikantenconfe rentie van de Gereformeerde Bond te Zeist. Hij vroeg zich af of deze men sen zich in hun strijd „tegen de machten en krachten die de mens heeft ontwikkeld" voldoende gesteund weten door de prediking van de Bondsvoorgangers. De predikanten staan immers „hoog en droog op de preek stoel". Als vragen over mi lieubeheer aan de orde ko men, spreken zij volgens Van den Bergh gelijk over de „ge weldige afval der tijden en dé zondigheid der wereld" en wijzen zij direct naar „de nieuwe hemel en de nieuwe aarde". Van den Bergh weet ook wel dat de bijbel geen antwoord geeft op de vraag wat de huis vrouw met haar lege flessen en huisvuil moet doen. Ook de boer leest in de bijbel niks over mestoverschotten. „Wat leest een visser uit Urk in Gods Woord over visquota, behalve dan dat hij de over heid moet gehoorzamen", zo vroeg de predikant zijn tach tig gniffelende collega's. Het geloof in Christus en Zijn opstanding betekent voor christenen ook opstanding tot een nieuw leven en tot een nieuwe levensstijl, aldus Van den Bergh. Hij waarschuwde de orthodoxe predikanten voor de vrome schijn van de „wereldmijding". Met haar kersttoespraak heeft koningin Beatrix het milieu beheer volgens de voorzitter van de bond weggehaald „uit de politieke arena en het tot een ethisch vraagstuk ge maakt voor het gehele volk, tot de kerken toe". Met zijn pleidooi voor een „verantwoord rentmeester schap" wilde Van den Bergh direct aansluiten bij de bezin ning die in de kerken al ge ruime tijd gaande is over ge rechtigheid, vrede en behoud van de schepping (Conciliair Proces). Russische joden willen meedoen met Wereldcongres NEW YORK Opperrabbijn Adolf Sjajevitsj van Moskou heeft de voorzitter van het Joods Wereldcongres, Edgar Bronfman, gevraagd deel te mogen nemen aan vergade ringen van die organisatie, die joden uit de gehele wereld vertegenwoordigt. Het is de eerste keer sinds het einde van de Tweede Wereld oorlog dat een joodse leider in de Sovjetunie om samenwer king met het Wereldcongres heeft gevraagd. Sjajevitsj (51) laat Bronfman weten dat hij geen lid is ge weest van het inmiddels opge heven anti-zionistische comité in de Sovjetunie. De Sovjet autoriteiten stichtten in 1983 dit comité om het zionisme als een onverdraagzame vorm van extreem nationalisme aan de kaak te kunnen stellen. Het Wereldcongres heeft het comité altijd beschouwd als beletsel voor betere relaties tussen Moskou en het wereld- jodendom. Joden in de Sovjetunie en het Wereldcongres werkten tij dens de Tweede Wereldoorlog voor het laatst samen. Zij wa ren vertegenwoordigd in een anti-fascistisch comité dat een zwartboek over de gruwelda den van het Duitse leger te gen de joden in West-Rusland publiceerde. BOSTON De meerderheid van de episcopaalse (angli caanse) bisdommen in de Ver enigde Staten heeft ingestemd met de benoeming van de zwarte pastor Barbara Harris tot hulpbisschop van het bis dom Massachusetts. Daarmee is het vrijwel zeker dat zij de eerste vrouwelijke anglicaan se bisschop in de wereld wordt. Enige tijd geleden liet de paus weten dat de instel ling van het vrouwelijk bis schopsambt bij de anglicanen de samenwerking tussen de rooms-katholieken en de an glicanen negatiëf zou bein- vloeden. Volgens de leiding van het bisdom Massachusetts hebben inmiddels de besturen van 60 van de 118 Amerikaanse bis dommen laten weten dat zij de benoeming van Harris goedkeuren. Conservatieve leden van de Episcopaalse Kerk, die 2,5 miljoen leden heeft, hebben zich sterk verzet tegen de be noeming van Harris, die eind september vorig jaar door het bisdom Massuchusetts met krappe meerderheid tot hulp bisschop werd gekozen. Barbara Harris tijdens een dienst Beveiliging mag niet alleen op kosten joodse gemeenschap AMSTERDAM Het is vol gens het Nieuw Israëlietisch Weekblad (NIW) onaanvaard baar dat naar de mening van de Nederlandse overheid de beveiliging van joodse gebou wen tegen terrorisme voor re kening, moet komen van de joodse gemeenschap zelf. In een commentaar naar aan leiding van de brand in Beth Shalom, het joodse verpleeg- en verzorgingshuis in Amster dam, waarbij eind vorige week twee bejaarden om het leven kwamen, wijst het blad erop dat de joodse gemeen schap wordt gedwongen „gi gantische kosten te maken voor beveiliging aan scholen en synagogen, clubhuizen en welzijnsinstituten". Veiligheidsvoorzieningen ge dogen evenmin uitstel als de installatie van hulpwegen en brandpreventie, zo blijkt uit de brand. Het ware volgens het NIW wenselijk, dat de joodse organisaties, die zich moeten beveiligen én voor ex tra preventie moeten zorgen, gezamenlijk het parlement la ten weten dat de nood hoog is gestegen. Volgens het blad toont de brand de keerzijde van de veiligheidsvoorzieningen. De Amsterdamse brandweer poogde in eerste instantie de ruiten te breken, maar slaag de daar niet in, omdat de ven sters uit kogelvrij glas be staan. LONDEN De Britse „Dikke van Dale", de Concise Oxford Dictiona ry, heeft onlangs een compromisvoorstel ge daan in een al lang sle pend conflict met joodse en christelijke organisa ties over de omschrijving van het woord „jood" in het naslagwerk. In de huidige versie staan bij „jood" de volgende omschrij vingen: „1 - persoon van He- breewse afkomst, persoon die het joodse geloof aanhangt; 2 - (kwetsend, spreektaal) ie mand die hard onderhandelt, woekeraar; als werkwoord (kwetsend, spreektaal): be driegen, afdingen." Het compromis dat één van de redacteuren van het woor denboek heeft voorgesteld in een brief aan de Raad van Christenen en Joden, houdt in dat in de nieuwe editie van het woordenboek aan deze omschrijvingen de verklaring wordt toegevoegd:„dit stereo type, dat algemeen als kwet send wordt beschouwd, komt voort uit historische associa ties met de joodse kooplieden in het middeleeuwse Enge land." In een toelichting schrijft de redacteur, S.J. Tulloch, dat men met deze toevoeging de negatieve betekenis van het woord in een historische con text wil plaatsen. Zij wijst erop dat het de taak van woordenboeken is om uit drukkingen vast te leggen, niet om daar een oordeel over te geven. De kwetsende bete kenissen van het woord „jood" zijn volgens haar nog steeds in zwang. Niet tevreden De directeur van de Engelse Raad voor Christenen en Jo den, Canon Jim Richardson, neemt hier echter geen ge- noegen mee. Hij betwijfelt of het kwetsend gebruik van het woord jood wel zo „algemeen gebruikelijk" is als Tulloch beweert. „De joodse gemeen schap is erg geprikkeld over de definitie van „jood" in de Oxford Dictionary," zegt hij, „De definitie van jood' als een woekeraar, als iemand die ergens een slaatje uit probeert te slaan, bevordert een anti- joodse stemming." Richardson geeft toe dat het „aanbod" van Tulloch een stap in de goede richting is, maar laat weten dat zijn organisatie, die ijvert voor wederzijds begrip tussen joden en christenen, niet zal rusten voor de ge wraakte omschrijvingen ge heel zijn verdwenen. Shimon Cohen, een woord voerder van de Britse Opper rabbijn Lord Jakobovitz, zei dat hij „enigszins verheugd" was over het compromisvoor stel, maar ook hij vindt dat de kwetsende betekenissen ge heel uit het naslagwerk die nen te worden geschrapt. Andere Britse woordenboe ken bevatten overigens ook kwetsende betekenissen van „jood". Chambers 20th Centu ry Dictionary, die in Schot land verschijnt, geeft als bete kenissen „woekeraar, vrek". De Longman Dictionary of the English Language ver wijst voor de oorsprong van de negatieve betekenis naar de „vermeende sluwheid van de joden bij het zakendoen." Alle drie genoemde woorden boeken vermelden ook de scheldnamen die voor joden, zwarten, of Chinezen worden gebruikt, met de nadrukkelij ke toevoeging dat dit een kwetsende betekenis is. Het Amerikaanse standaard woordenboek, Webster's New World Dictionary, had de kwetsende betekenissen in de jaren zeventig op instructie van de toenmalige hoofdre dacteur David Guralnik ver wijderd, maar in de laatste editie, die in september van het vorig jaar is verschenen, zijn ze weer teruggekeerd. Zuivering Guralnik is inmiddels met pensioen gegaan. De „zuive ringsactie" van hun Ameri kaanse collega werd destijds door Britse lexicografen spot tend betiteld als „Guralnikis- me". In de „Webster's" wordt het werkwoord „to jew" omschre ven als „zwendelen, oplich ten" met daarbij de waarschu wing dat een dergelijk ge bruik vulgair en beledigend is, ook als het niet bewust wordt gebruikt als uiting van een anti-semitische houding. De huidige hoofdredacteur van Webster's, Victoria Neu- feldt, verklaarde in een reac tie dat „de tijden zijn veran derd", en dat er tegenwoordig een veel grotere tolerantie is van vulgair woordgebruik. Ze is bovendien van mening dat het al of niet opnemen van een betekenis of woord in een woordenboek geen invloed heeft op de frequentie van het gebruik. Het is niet eerste keer dat de Oxford Dictionary over de kwetsende betekenissen van het woord „jood" wordt aan gevallen. In 1973 daagde de Engelse textielhandelaar Mar cus Shlomovitz de redactie voor de rechter, en eiste dat de omschrijving van een jood als „schraperige, afpersende krediteur of woekeraar" zou worden geschrapt. Hij voerde aan dat het joodse volk in de loop der eeuwen tal van ge leerden, schrijvers, artiesten en rechters heeft voortge bracht, die allen hun land grote diensten hebben bewe zen, en niet kunnen worden gekwalificeerd als „geweten loze woekeraars." Shlomovitz verloor het proces omdat hij niet kon aantonen dat hij door de gewraakte de finitie persoonlijk schade had geleden. Hij bereikte wel dat in de nieuwe editie van de Oxford Dictionary de kwet sende omschrijving iets mil der van toon werd. MARCUS ELIASON In Nederland was er in 1970 bij het uitkomen van de negende editie van de Grote Van Dale tussen joodse instanties en de samensteller van dit woordenboek, dr. C. Kruyskamp, een soortge lijk conflict. Kruys kamp wees evenals zijn Engelse en Amerikaanse collega's nu doen op het feitelijk gebruik van het woord jood. Hij wilde daarom de door de joden als kwetsend beschouw de betekenissen en uit drukkingen niet schrap pen. In de editie van 1976, de laatste die door hem verzorgd werd, ble ven de pejoratieve bete kenissen en uitdrukkin gen dan ook staan zon der dat daar overigens veel misbaar over ont stond. Ook het onover gankelijke werkwoord joden, „bedriegen, be knibbelen" bleef staan. Wel vermeldde Kruys kamp dat het woord jood en daaruit afgeleide samenstellingen „voor heen als smaadnaam of scheldnaam" in gebruik waren en dat dit „in vrij wel alle Europese talen" het geval is. Ook de nieuwste editie uit 1985 van de Nederlandse Van Dale bevat een uitgebrei de catalogus van nega tieve bijbetekenissen van het woord jood". Vf' I Brieven graag kort en duidelijk geschreven. De redactie behoudt zich het recht voor ingezon den stukken te bekorten Seth Gaaikema Geluisterd naar de Oudejaars conference van Seth Gaaike ma. Knap, maar soms lijkend op roddel, soms zelfs beledi gend. Niet die wijsheid, nog niet dat evenwicht en die rust van een Wim Kan. Als het zo ook kon, kon het zo niet. A.A.A. Jordanus, DEN HAAG. Grootheidswaanzin Hitler had (onder meer) groot heidswaanzin die werd uitge drukt in enorme bouwwerken en autobahnen, waar alles voor moest wijken. In Brazilië moest ter ere van de dictators de nieuwe hoofdstad Brasilia worden gebouwd, waar het welzijn van de bevolking aan ondergeschikt was. In Roeme nië is Ceausescu als een groot grondbezitter bezig historische dorpen te vervangen door be tonnen flats en, terwijl de win kels leeg zijn, offert hij een historisch stadsdeel van de hoofdstad op om een groot ge bouw neer te zetten ter ere van zijn 25-jarig jubileum als staatshoofd. Enin Den Haag is de „landheer" Duive- steijn bezig zijn Stadhuis-pro ject er door te drukken. Ook hiervoor moet alles opgeofferd worden. Dit nu al miljoenen verslindende project is het zo veelste in een lange rij bouw plannen uit zijn koker, waar voor de bevolking van Den Haag (en de provincie en het Rijk) de financiële middelen zullen moeten aandragen. Bo vendien zullen echt noodzake lijke dingen, zoals de renovatie van de riolering, steeds verder naar achter moeten worden geschoven bij gebrek aan geld. Bij protesten tegen het beleid wordt er meestal op gewezen dat dit linkse college op een democratisch behaalde meer derheid in de bevolking steunt.Welke misdaden nog meer in de naam van de de- af te wachten, mocratie zullen worden ge- Rob Kalkman, pleegd valt derhalve nog maar ZOETERMEER. RODE KRUIS DEN HAAG GR06868 Sti bli Betreurenswaardig incident BREI kend Woer len ti In het verleden moest de eerste officiële lezing van de V ezei over een gewapend treffen waarbij Amerikaanse strijdkracl jeidc ten waren betrokken, later nog al eens worden bijgesteli lie D Het recentste voorbeeld daarvan was het neerschieten doo ie een Amerikaans marineschip van een Iraans passagiersvlieg tuig in de nadagen van de Golfoorlog tussen Iran en Irai arts Enige scepis tegenover de eerste Amerikaanse uiteenzettin basis over het neerschieten van de twee Libische straaljagers i bijl dus niet overdreven, maar toch lijkt er in dit geval weini stom reden voor twijfel aan de lezing van Washington. EeN vlooteskader zoals dat van de Amerikanen in de Mid dellandse Zee dertien schepen en 12.000 man word voortdurend bewaakt door onder meer straaljagers, die een flinke afstand een verdedigingsschild rond de schepei vormen. Dat is een internationale standaardaanpak, die der halve bij de strijdkrachten van andere landen, ook van Libië bekend is. Wie zo'n verdedigingsschild met straaljagers bin nendringt vraagt om moeilijkheden. Tijdens de Golfoorloj heeft de Amerikaanse marine bovendien een paar gevoeligi oorvijgen gehad, waardoor geen enkel risico meer wordt ge nomen. guldt De strijdkrachten van Libië stellen niet zo veel voor er vooral de Libische luchtmacht vormt een vreemd allegaartjf van vliegtuigen van Franse en Russische makelij. De MIG-2! straaljager, indertijd door Rusland geleverd, is nauwelijks op gewassen tegen de Amerikaanse F-14 Tomcat. Het is dan ooi 'n* verbazingwekkend, dat de twee Libische straaljagers ziel gisteren niet ijlings hebben teruggetrokken, ook niet toen d< twee Amerikaanse toestellen aanvankelijk duidelijk lieter blijken geen kwaad in de zin te hebben, bijvoorbeeld door o| geringe hoogte te gaan vliegen. De F-14 beschikt over gea vanceerde elektronische apparatuur, waarmee onder meer kan worden vastgesteld wanneer andere vliegtuigen hun ge vechtsradar, nodig voor een aanval, inschakelen. Toen dal gisteren gebeurde ging het aanvankelijke kat-en-muis-spe onmiddellijk over in een raketaanval, waarbij de beide pilo ten van de Libische vliegtuigen zich gelukkig nog met hun schietstoel hebben kunnen redden. am: novi Hog DAAR komt de Amerikaanse lezing in grote lijnen op neei en de marine van de VS zal waarschijnlijk in staat zijn dit uiteenzetting van Washington met geluids- en beeldbanden te ondersteunen. Het beeld dat dan overblijft is dat van een onbesuisde, nerveuze actie van Libische zijde, waarbij taal problemen, als gevolg van het feit dat in de luchtmacht van Libië ook piloten uit Noordkorea dienst doen, wellicht nog een rol hebben gespeeld. Dat neemt niet weg dat het incident, waardoor de span ning in het Midden-Oosten opnieuw is opgelopen, in hoge mate moet worden betreurd. Het neerschieten van de twee vliegtuigen zal niet zonder gevolgen blijven voor de betrek kingen tussen een aantal landen en voor het vredesoverleg van de VS met de Palestijnse bevrijdingsorganisatie PLO, maar de mogelijkheid bestaat dat de schade verder beperkl blijft. het van Rar; ren van groi reel apri tien was huis blik gelr tel van zoel reel daai gew cate bew mat ZOE lijke reid De Libische leider kolonel al-Gaddafi heeft gespierde taa! geuit en wraak gezworen, maar hij beschikt niet over de mi- Dat litaire middelen om zijn woorden waar te maken, al blijft de van weg van de terreur voor hem open. De VS hebben het inci-ivan' dent haastig voor gesloten verklaard en mogelijk lukt datjj (oncj Washington ook in diplomatiek opzicht. De plannen van pre-} satie sident Reagan om zonodig met geweld een eind te makenlnng aan de Libische fabriek voor chemische strijdgassen zulleiJDe daarentegen nu wel voor een poosje de ijskast ingaan. Da Amerikaanse bondgenoten en de Arabische landen stondenï daar al afwijzend tegenover en het vliegtuigincident heeft het politiek klimaat er niet beter op gemaakt. Veel bewolking en regenperioden DE BILT (KNMI) Het weer in ons land komt morgen on der de invloed van een actieve oceaanstoring die via Schot land in de richting van onze omgeving koerst. Het ziet er naar uit dat het centrum van dit laag over ons land trekt. De bewolking bereikt ons al in de loop van de avond. De meeste regen valt in de nacht en morgenochtend, later op de dag gaat de neerslag een meer buiig karakter krijgen. Het verschil tussen de temperatuur komende nacht en morgeno- verdag is maar gering, de tem peratuur komt rond de 6 gra den te liggen. De wind gaat eerst uit het zuidwesten waai en en is vrij krachtig, aan de kust en op het IJsselmeer kan de wind zelfs even stormachtig worden. In de loop van de dag neemt de wind geleidelijk af en draait naar een noordelijke richting. Weersvooruitzichten voor diverse Europese landen, geldig voor vrijdag ,en zaterdag: Zuidelijk Zweden en Noorwegen: Half tot zwaar bewolkt en zaterdag perioden met regen. Middagtempera- tuur net boven het vriespunt. In de nacht lichte vorst. Denemarken: Veel bewolking en za terdag perioden met regen. Middag- temperatuur rond 4 graden, in de nacht temperaturen om het vries- Britse EilandenVeel bewolking en alleen in het noorden later wat re gen. Middagtemperatuur rond 9 gra- Benelux en de Bondsrepubliek Duits land: Veel bewolking en af en toe wat regen. Middagtemperatuur om streeks 5 graden. In zuidelijk Duits land in de nacht temperatuur om het vriespunt. Frankrijk: Eerst veel bewolking en regen, later vooral in het westen wat opklaringen. Middagtemperatuur rond 10 graden langs de Atlantische kust, rond 13 graden langs de Mid dellandse Zee en omstreeks 7 graden landinwaarts. Alpenlanden: Veel bewolking en morgen regen, maar boven 1500 me ter sneeuw. Zaterdag aan de noord zijde van de Alpen ook een enkele opklaring. Middagtemperatuur dalen en lage gebieden van 5 graden in het westen tot om het vriespunt het oosten. Spanje en Portugal: Veel bewolking en eerst in het noorden af en toe regen, later van het noorden uit opklaringen. Middagtemperatuur 11 graden in het noorden tot 17 het zuiden. In het binnenland in nacht plaatselijk temperatuur om I vriespunt. Italië, Joegoslavische en Griekse kust: Half tot zwaar bewolkt en plaatselijk een bui. Middagtempera tuur van 5 graden in het noorden tot 14 graden in het zuiden. WEERRAPPORT HEDENMORGEN Casablanca Damascus DE

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1989 | | pagina 2