88
te kijk
„Het vertrouwen in de leiding was te groot"
CeidóeSou/umt
3-0CT0BER-
FEESTEN
EREPENNING
PRINSELIJK BEZOEK
VOLKSWOEDE
REMBRANDT HERSTELD
VERKEERSVERWARRING
DE LAATSTE DAGEN VAN MEELFABRIEK DE SLEUTELS
BRINKMAN CENTRAA
ZATERDAG 31 DECEMBER
De 3 October-feesten, die dit jaar over drie
dagen waren uitgesmeerd, verliepen zonder
problemen. Het omdraaien van de route van
de traditionele optocht had een gunstig
effect: er waren veel minder opstoppingen
dan vorig jaar en de stoet brak niet. Wel uitte
het bestuur van de 3 October-Vereeniging
FOTO: WIM VAN NOORT
Het gemeentebestuur had er al eens ruzie om gehad, mi
voorjaar gebeurde het dan toch: Mary Beij, nationaal bekend aj
de Zangeres zonder Naam, kreeg de erepenning van de stad
Leiden. Mary Beij werd geboren in de Alexanderstraat. Zij kree
de erepenning uit handen van burgemeester mr. C. Goekoop irl
de Leidse schouwburg bij haar afscheid als zangeres.
FOTO: HENK VAN DEN Ef|
Vorstenhuizen zijn in Leiden kind aan huis. Niet alleen worden
opleidingen aan de Leidse universiteit gevolgd door leden van het
Oranjehuis, ook de Britse prins Charles kwam langs. Omstuwd
door veiligheidsagenten bezocht hij in oktober het
Academiegebouw aan het Rapenburg.
FOTO: LOEK ZUYDERDUIN
Met de naderende afronding van 6,e wijk Stevenshof is Leiden
bijna volgebouwd. De wethouders D. Tesselaar en J. Peters (de
laatste zou korte tijd later opstappen) verdedigden de plannen om
de spaarzame stukjes groen in de stad te offeren voor de bouw
van woningen. De volkswoede was ongekend massaal en furieus.
Met als uiteindelijk gevolg dat van de oorspronkelijke plannen
slechts een gering deel is overgebleven.
FOTO: WIM VAN NOORT
Lang werd gesproken 'over de buste van de schilder Rembrandt.
De tand destijds had stevig geknaagd aan het beeld van de
beroemdste figuur die Leiden ooit heeft voortgebracht, grondig
herstel was derhalve noodzakelijk. Niet alleen het kostbare herstel
stond ter discussie; velen waren niet gelukkig met de plaats van
het beeld aan de Witte Singel. In het najaar werd het beeld van zijn
sokkel getild om er na een stevige onderhoudsbeurt in de loop
van volgend jaar weer teruggeplaatst te worden.
FOTO: TEJO RINGERS
De verkeerssituatie in de Leidse binnenstad bracht opnieuw de
gemoederen in beweging. In de Breestraat werd na een
langdurige proef met afsluiting voor alle autoverkeer behalve
bussen en taxi's in oktober gedeeltelijk eenrichtingverkeer
ingesteld. Ook het Noordeinde werd voor verkeer vanuit de stad
afgesloten. Openbaar vervoer mag in beide straten echter wel in
twee richtingen rijden. De verwarring was derhalve groot en is dat
tot op heden gebleven. Want je kunt thans vanaf deze kant wel de
stad inrijden, maar eruit is nagenoeg niet meer mogelijk.
FOTO: TEJO RINGERS
LEIDEN Het staat hem nog helder voor de geest,
zijn laatste werkdag bij de Leidse meelfabriek De
Sleutels. Vrijdagochtend 1 juli was J. Offereins (58)
nog gewoon naar zijn werk gegaan met het idee: nog
een kleine twee maanden, dan is het afgelopen. Na
een dienstverband van 32 jaar zou hij per 22 augus
tus worden ontslagen. Maar 's middags was de per
soneelschef naar hem toe gelopen en had gezegd:
„Jan, je hoeft morgen niet meer terug te komen. Er
is geen werk meer". De produktie was stilgelegd.
Vijf maanden later zegt de voormalig voorzitter van
de ondernemingsraad en chef van de proefbakkerij
dat hij zich niet meer zo betrokken voelt bij wat in die
periode is gepasseerd. Met opmerkingen als „wat
gebeurd is, is gebeurd" en „gedane zaken nemen
geen keer" probeert hij enige nonchalance ten toon
te spreiden, maar naarmate de herinneringen aan de
ondergang van de fabriek weer boven komen drijven,
wordt duidelijk dat het Offereins nog altijd bijzonder
hoog zit. Voor hem staat het als een paal boven wa
ter dat de fabriek helemaal niet had hoeven sluiten.
Maar de praktijk bewijst anders: in de kolossale ge
bouwen aan de Oosterkerkstraat zijn nu nog slechts
zo'n vijftien mensen werkzaam. Adjunct-directeur De
Boer haalt 's ochtends zelf de post van het postkan
toor. De maalmachines staan al maanden stil. Wel
leggen in het water van de Zijlsingel nog schepen aan
die granen, zaden en peulvruchten vervoeren. De fa
briek wordt gebruikt voor de opslag totdat de direc
tie een geschikte koper voor de gebouwen heeft ge
vonden. Heel lang kan dat niet meer duren. Het bete
kent het einde van een tijdperk, want De Sleutels
was Leidens laatste grote fabriek binnen de singels.
„Weet je wat nu zo erg is aan die hele kwestie? We
hebben altijd dik winst gemaakt. Samen met de ves
tiging in Rotterdam soms dertig miljoen per jaar, dat
kwam voor. Maar op de eindafrekening stond een
verlies van vijf miljoen. Dat kon natuurlijk niet", kijkt
Offereins terug. „Verkeerd management", verklaart
hij in één adem. „Sinds we in handen zijn gekomen
van Meneba, is het fout gegaan".
Directeur De Koster verkocht de Leidse meelfabriek
in 1965 aan het Meneba-concern, dat ook in Rotter
dam een vestiging had. „Hij had al zien aankomen
dat het buitenland zich ook op onze markt zou bege
ven. Toen de fabriek nog goed draaide, heeft hij hem
van de hand gedaan. Tien jaar later kwamen de pro
blemen".
Dat was in 1975. „Diversifiëren was toen het mode
woord", weet Offereins nog. „Bedrijven moesten hun
geld ook in andere zaken stoppen, dus deed Meneba
ook mee. Recreatie, vuilverbrandingsschepen en
jachthavens, overal ging het geld naartoe. Miljoenen,
want toen was er geld genoeg. Op zich was dat nog
niet zo'n gek idee, maar het pakte faliekant verkeerd
uit. De hoofddirectie in Rijswijk deed verkeerde in
vesteringen, al het geld ging verloren".
LEF
Volgens Offereins kwam dat doordat er geen zaken
mensen aan het roer zaten, maar wetenschappers.
Tot zijn grote ergernis zag hij het aantal duur betaal
de directeuren groeien, terwijl er in de Leidse fabriek
veel te weinig werd geïnvesteerd. „Eén goede be
drijfsleider aan de top van Meneba was genoeg ge
weest. De rest van het geld had aan automatisering
besteed kunnen worden. Een van de argumenten om
Leiden te sluiten was dat de installatie zo verouderd
was".
„Natuurlijk hebben we in Leiden gezegd: dit kan zo
niet langer doorgaan. Dat gold zowel voor onze di
recteuren Bouterse en De Boer, als voor het perso
neel. Bouterse en De Boer hebben zich echt wel in
gezet voor het behoud van onze fabriek, daar ben ik
van overtuigd. Maar ze hadden gewoon veel te wei
nig te vertellen. Voor De Boer en Bouterse was het
een verschrikkelijke afgang. Ze konden niet op tegen
de hoofddirectie. De laatste twintig jaar hebben hier
in Leiden alleen maar zetbaasjes gezeten, met alle
respect voor hun inzet".
Dat het personeel nooit krachtig heeft geprotesteerd
bij de directie is, aldus Offereins, typerend geweest
voor de instelling op de Leidse werkvloer. „In tegen
stelling tot Rotterdam waren in Leiden weinig vak
bondsleden. Ja, toen het al te laat was, werden ze
alsnog lid. Het Leidse personeel had veel te veel ge
loof in de leiding. Trouw aan de bazen, geen lef om
te vragen waarom er nou precies verlies werd gele
den terwijl het in Leiden goed ging. Alleen twee leden
van de ondernemingsraad zaten er achteraan. De
rest wachtte af".
„En: voor veel personeelsleden gold alleen maar of
ze hun loon op tijd kregen. Achteraf beschouwd is
het nog een wonder dat het tot het laatst toe goed is
gegaan in de fabriek. Er zijn wel mensen ziek gewor
den, de stemming was echt rot, maar een puinhoop
werd het geen moment. Dat is vooral te danken aan
die twintig man die naar Rotterdam konden worden
overgeplaatst. Zij hebben er de gang in gehouden".
WANDELGANGEN
Als voorzitter van de ondernemingsraad had Offe
reins wel enig inzicht in de begroting, maar specifica
ties kreeg hij pas te zien toen de sluiting zo goed als
zeker was. „We hoorden geruchten in de wandelgan
gen. In de jaarverslagen was niets terug te vinden
over de werkelijke achtergronden van de sluiting.
Over het management en de gigantische verliezen op
de binnenlandse markt werd niet gerept. Later, toen
er weinig werk meer was, heb ik alle cijfers eens op
een rijtje gezet. Tussen 1972 en 1986 is de afzet van
bloem in Nederland met 100.000 ton teruggelopen.
Dat kwam echt niet alleen doordat Amerikaanse boe
ren hun graan voor veel lagere prijzen op de Europe
se markt konden verkopen".
Offereins had, naar eigen zeggen, wel een erg grote
mond tegen zijn directeuren, maar die wilden de ver
halen uit de wandelgangen over de dreigende sluiting
niet bevestigen. Vanaf 1986 deden de onheilspellen
de geruchten al de ronde. Totdat de directie op 2
maart 1987 bij de ondernemingsraad liet doorsche
meren dat zij de fabriek wilde sluiten. Offereins: „Een
paar dagen later vergaderden we met de bonden.
Jos Duynhoven van de FNV deed wel alsof de sluiting
nog kon worden voorkomen, maar in zijn hart wist
ook hij wel beter".
De sluiting was daarmee een feit, het afbouwen
moest beginnen. Van de 79 man die er toen nog
werkten, hebben de meesten elders onderdak ge
vonden. Een aantal 55-plussers heeft gebruik ge
maakt van een gunstige afvloeiingsregeling, maar
nog altijd zijn veertien jongere ex-werknemers werk
loos.
Offereins verdween uit de fabriek zonder dankwoor
den, zonder afscheid. „Het gebeurde gewoon. Je
werd gewoon afgeschreven en zo ben ik ook wegge
gaan. Het heeft twee jaar geduurd voordat ik wilde
accepteren dat de fabriek dicjrt zou gaan, nadat ik
de eerste geruchten had vernomen. Toen het zover
was, heb ik me er bij neergelegd. Financieel ben ik er
niet slecht uitgesprongen, ik heb genoeg te doen,
maar het liefst was ik natuurlijk gewoon tot mijn vijf
enzestigste blijven werken".
PIETER EVELEIN
NEPBOMMEN
De maand november stond in
Leiden in het teken van verdachte
koffertjes en nepbommen.
Doelwit was onder meer de auto
van Pieter van Vollenhoven die in
de Breestraat een diësviering bij
studentensociëteit Minerva
bezocht. Gedurende een korte
afwezigheid van zijn chauffeur
was een pakje onder het voertuig
gelegd. De brandweer spoot het
pakket onder de auto vandaan.
Bij nader onderzoek bleek de
„bom" te bestaan uit een
verzameling draadjes, eén stukje
vuurwerk en een batterijtje.
FOTO: WIM VAN NOORT
De uitzendingen van televisiezender Nederland 3 mochten
beginnen met een cultureel programma van de hand van WVCl
minister Beo Brinkman. Hij maakte een programma over zijn I
woonplaats Leiden en speelde daarin de centrale figuur. Om vr
aardige plaatjes te schieten, kroop Brinkman met Joop
Stokkermans achter een vleugel en liet zich door de Leidse
grachten varen.
FOTO:
MONUMENT VERWOEST
Voor de ogen van een paar duizend mensen ging een monurrn
aan het Leidse Rapenburg in juli grotendeels in vlammen op. I
brand ging gepaard met enorme rookwolken. De vlammen
dreigden over te slaan naar een hofje en naastliggende huize
Dat liep echter goed af. Enkele weken later brak brand uit in h
achterhuis van het monument. De verwoesting was daarmee f
compleet. De brandweer constateerde in beide gevallen
brandstichting.
FOTO: HENK VAN DEN E I
