te kijk
BUITEN
LAND
Boeren zijn het meer dan zat en emigreren
Seidóc SowuMit
RAKETTEN
WEG
BIZAR
GILBERT
RAVAGE IN ALGIERS
BHUTTO PREMIER
PALESTIJNSE STAAT
JAAR VOL RAMPEN
Opgeruimd staat netjes. Als uitvloeisel van
het INF-akkoord is dit jaar, voor het eerst in
de geschiedenis, een begin gemaakt met de
opruiming van een complete generatie
Amerikaanse en Russische atoomraketten.
Op een Russische raketbasis bevestigden
militairen onder toeziend oog van westerse
waarnemers explosieven aan raketten, die
vervolgens tot schroot werden opgeblazen.
De hoop is dat de komende jaren nog meer
wapens zullen worden afgeschaft. Maar
intussen zijn zowel Oost als West wèl druk
doende de door het INF-akkoord verboden
systemen door andere wapens te
vervangen.
foto:epa
'erbijstering, verslagenheid en woede. Dat waren de
voornaamste reacties op de bizarre bankoverval-kaping half
^augustus in de Bondsrepubliek. Na een mislukte bankoverval in
jHamburg namen twee Duitsers eerst het bankpersoneel en
(vervolgens de inzittenden van een bus in gijzeling. Na een lange
-tocht door de Bondsrepubliek werd de bus aan de Nederlandse
'grens ingeruild voor een snelle vluchtauto. In het centrum van
'Keulen hielden de overvallers, die twee gijzelaars hadden
./neegenomen, voor de ogen van verbijsterde omstanders een
^persconferentie. Enkele uren later maakte de Duitse politie een
einde aan de gijzeling. Daarbij werd een van de gijzelaars, de 18-
'jarige Silke Bischoff, gedood. Na afloop daalde een storm van
'kritiek neer op de Duitse politie, die veel eerder had moeten
ingrijpen, en op de pers, die van de ontvoering een media-show
rzou hebben gemaakt.
3 foto: ap
Een boer tijdens het oogsten. De boeren hebben steeds grotere stukken land nodig om nog iets te verdienen en moeten tegelijk meer betalen om land, lucht en water rein te houden.
foto: sp
DEN HAAG Soms zijn ze woedend, maar altijd zijn
ze teleurgesteld, de boeren die weg willen. Ver weg,
naar Canada, Australië, Nieuwzeeland en soms Brazi
lië. Het kost ze moeite, veel moeite vaak, en de
meesten schamen zich zo voor hun familie of omge
ving dat ze in alle stilte emigreren. Maar hoe erg ze
hun vaderland ook zullen missen, liever heimwee dan
Holland.
Het is ze allemaal te veel geworden, varkenshouders,
akkerbouwers, melkveehouders en tuinbouwers. De
een wat meer dan de ander, maar voor iedereen
geldt dat Nederland te klein en te vuil is geworden.
Ze hebben steeds grotere stukken land nodig om
nog iets te verdienen en moeten tegelijk meer beta
len om land, lucht en water rein te houden. „Ach, ik
weet best dat er te veel mest is en natuurlijk moet
het milieu schoon blijven. Maar ik moet toch ook
mijn brood verdienen en dat kan hier écht niet
meer", zeggen de boeren. Anoniem, want met naam
en toenaam willen ze absoluut niet in de publiciteit.
Frans Buysse kan er over meepraten. Hij is consulent
van de Maatschappelijke Emigratie Organisatie die
zetelt in Den Haag, en hij hoort zowel de klachten
aan als de verzoeken om advies. „Als je bedenkt",
zegt hij, „dat van de totale beroepsbevolking maar
vier a vijf procent boer is, maar dat van het aantal
emigranten liefst tien procent boer is. dan zegt dat
toch wel iets van de nood bij die mensen".
Buysse vertelt ze over Canada, waar de laatste tijd
vooral de provincie New Brunswick z'n uiterste best
doet Nederlandse boeren te lokken. De mogelijkhe
den zijn er groot: uitgestrekte en goedkope landerij
en, lage kostprijzen, hoge opbrengsten. Maar Buysse
ziet zelf nog meer in Brazilië, waar de kostprijs bijna
belachelijk laag is en drie oogsten per jaar normaal
zijn. „Maar taal en cultuur zijn daar natuurlijk wèl een
groot probleem voor Nederlanders. In een Engelsta
lig land als Canada speelt dat nauwelijks".
MEST
Neem de varkenshouderijen. Met z'n allen produce
ren die bedrijven zoveel mest, dat het milieu er onder
lijdt. Dus, zei minister Braks van landbouw, moet elke
boer betalen voor het aantal kubieke meters gier dat
hij gebruikt om zijn grond te bemesten. Hoe meer
gier, hoe hoger de heffing. Een doorsneebedrijf kost
alleen dat al zo'n 75.000 gulden per jaar.
Het gevolg van de mestheffing was dat iedereen er
varkensstallen (voor de bio-industrie) begon bij te
bouwen om dat geld terug te verdienen, want hoe
groter het bedrijf, hoe groter de kans om te overle
ven. Maar het gevolg laat zich raden: nog meer mest,
dus nog meer heffing èn veel meer varkens dan er
werden gevraagd dus kelderden de prijzen. De kleine
bedrijven legden stuk voor stuk het loodje, want die
hadden, in tegenstelling tot de grote bedrijven, niet
genoeg reserves om de klappen op te vangen. Frans
Buysse: „Je kunt het heel goed vergelijken met de
kruidenier op de hoek. Die is ook vrijwel overal opge
slokt door de grote bedrijven. In een provincie als
Brabant komen per week acht boeren in de bijstand
terecht".
Emigratie biedt uitzicht op een nieuwe toekomst,
maar wie geen geld heeft, kan ook dat vergeten.
„Dat geld heeft een boer natuurlijk niet op de bank
staan, maar het moet komen uit de verkoop van zijn
onroerende goederen. Zo'n drie ton heb je toch wel
nodig om in Canada iets te ■kunnen kopen, maar dan
heb je bijvoorbeeld als akkerbouwer wel meteen tien
keer zoveel grond als in Nederland. Bovendien zijn
vanuit New Brunswick geweldige afzetgebieden als
New York en Boston niet ver weg. Bedrijven die met
nieuwe technieken werken, krijgen in Canada ook
nog eens forse overheidssubsidie, en je weet dat bij
na alle innovatie in deze sector uit Nederland komt".
„Dat is allemaal zeer aanlokkelijk, maar vrijwel alle
boeren die bij me komen, vinden toch wel het aller
belangrijkst dat ze ergens een bedrijf kunnen voeren
zonder beperkende maatregelen. Door al die regel
geving, soms nationaal, soms door de EG, zijn ze
zichzelf steeds meer als een ambtenaar gaan zien.
Elke stap moeten ze verantwoorden en dat gaat ze
met de dag meer tegenstaan".
OVERLEVEN
„Dat geldt ook voor de akkerbouwers, die de laatste
jaren al snel 1000 gulden per hectare hebben
moeten toeleggen. Enerzijds omdat hun vrije produk-
ten als aardappels en uien niet meer opbrachten dan
de kostprijs en anderzijds omdat ze voor gesubsi
dieerde produkten als graan in de laatste drie jaar
twintig procent minder subsidie hebben gekregen.
Op elke kilo graan moeten ze al drie cent inleveren.
De marges om te overleven zijn wel ontzettend klein
geworden".
Bij de melkveehouders hebben beperkende maatre
gelen zich ook flink doen voelen. De overheid vond
dat er te veel melk werd geproduceerd en dat heeft
ertoe geleid dat de veestapel sinds 1984 ongeveer
een kwart kleiner is geworden. Ook hier verdwenen
veel kleine bedrijven en overleefden alleen de groten.
Relatief hebben de tuinbouwers nog het minst te kla
gen. Een aantal jaren dreigde de hoge gasprijs hen
te nekken, maar die tijd is voorbij. De laatste jaren
verdienen de meeste tuinbouwers toch al snel een
modaal inkomen en dat kunnen de meeste onderne
mers in de andere drie sectoren hun niet nazeggen.
Maar diverse tuinbouwers vinden dat ze voor dat in
komen toch wel erg veel moeten doen en voor hen is
emigratie de uitgelezen kans om eens echt goed geld
te gaan verdienen.
Frans Buysse: „Over het algemeen emigreren boeren
die tussen de dertig en veertig jaar zijn. Dat is de
groep die nog weinig heeft kunnen opbouwen, maar
net genoeg om ergens anders te kunnen beginnen.
De andere groep bestaat uit boeren van rond de 55
jaar, mensen met een gezin. Zelf zijn ze vrijwel uitge
werkt, maar alleen in het buitenland kunnen ze hun
zoons en/of dochters nog een bedrijf nalaten. In Ne
derland is dat vrijwel onmogelijk, want de meeste
kinderen van boeren hebben er onder de huidige
omstandigheden weinig trek in. In Canada doet het
er weinig toe als er een hectare braak blijft liggen".
CRISIS
Als er straks veel boeren zijn verdwenen, naar het
buitenland of omdat ze failliet zijn gegaan, is Neder
land dan weer een aantrekkelijk land voor de weini
gen die er nog over zijn? Frans Buysse: „Nee hoor,
het proces van schaalvergroting en sanering houdt
niet op. Als de ene crisis achter de rug is, dient de
nieuwe zich alweer aan".
„Elke twintig jaar gebeurt er wel iets drastisch met
de boeren. In de jaren zestig hadden we het plan-
Mansholt waardoor veel kleine boerenbedrijven ver-
idwenen en nu heb je weer nieuwe overheidsmaatre
gelen. Waarbij ik moet zeggen dat er natuurlijk veel
te laat is ingegrepen, want al in de jaren zeventig
diende het uiterst kwalijke probleem van de verzuring
zich aan. Enfin, in de eerste jaren van de volgende
eeuw zullen er ongetwijfeld nieuwe saneringsmaatre
gelen nodig zijn. Dat zal zo door gaan tot er nog één
boer over is. En één supermarkt. En één krant. Je
ziet het proces overal in de samenleving. Wat de
boeren betreft is emigratie natuurlijk niet de ultieme
oplossing, maar één van de oplossingen. Ik denk dat
er voor de meeste problemen uiteindelijk een techni
sche oplossing gevonden zal moeten worden. Ja, ook
voor de verzuring van het milieu".
DICK HOFLAND
Een souvenir van Gilbert: dat is dit schip dat in de Mexicaanse
badplaats Cancun direct naast een modern toeristenhotel werd
„neergezet". Gilbert was de tropische storm die met
windsnelheden tot driehonderd kilometer per uur, gepaard
gaande met hevige regenval, in september in het Caribisch gebied
een enorme schade aanrichtte. Vooral Jamaica en Mexico werden
zwaar getroffen. Het precieze aantal slachtoffers is nooit bekend
geworden, de materiële schade loopt in de miljarden guldens.
foto: ap
Het bezuinigingsbeleid van de regering van Algerije leidde in
oktober tot een heftige uitbarsting van ontevredenheid onder de
Algerijnse bevolking. Duizenden mensen, in eerste instantie
vooral jpngeren, trokken de straat op en richtten enorme
ipNRUST IN SOVJETUNIE
i Terwijl hij op internationaal terrein successen boekt, wordt de
Russische president en partijleider Gorbatsjov in eigen land
'geconfronteerd met toenemend nationalisme in de
.'deelrepublieken. De Baltische staten vragen vooral meer politieke
"Sn economische onafhankelijkheid. In de zuidelijke republieken
Armenië en Azerbajdzjan uit het nationalisme zich in een massale
Volkswoede tegen andere bevolkingsgroepen. Bij de onlusten zijn
'alrijke mensen om het leven gekomen. Ondanks de inzet van
^anks en troepen duurt de onrust in de Kaukasische republieken
•Onverminderd voort.
foto: ap
Een vrouw aan het hoofd van de regering van een streng
islamitisch land. Dat was het uiteindelijke resultaat van de
parlementsverkiezingen in Pakistan, half november, waaruit de T
partij van Benazir Bhutto (35) als grootste naar voren kwam. Het
blijft de vraag of de verkiezingen op dezelfde wijze zouden zijn
verlopen, als Bhutto's grootste tegenstander, president Zia UI- Vc
Haq, nog in leven was geweest. De generaal, die in de jaren °P
zeventig Bhutto's vader als premier afzette en liet ophangen, O'
kwam bij een vliegramp om het leven.
foto: al a<
Geëmotioneerd ondertekende PLO-leider Arafat tijdens een
vergadering van het Palestijnse parlement in ballingschap in
Algiers een document. Vlak daarvoor had hij de Palestijnse
onafhankelijke staat uitgeroepen, waarbij indirect het bestaan var
de staat Israel werd aanvaard. Nadat hij enige tijd later openlijk
het bestaansrecht van Israel had erkend en het terrorisme
afgezworen, werd Arafat door de VS aanvaard als
gesprekspartner over vrede in het Midden-Oosten. Daarmee
kwam Israel, dat niet van plan is met de PLO te praten,
geïsoleerder te staan dan ooit tevoren. foto: ap
De aardbevingscatastrofe in Armenië, begin december, heeft de
vele andere rampen die de wereld in 1988 troffen in de schaduw
gesteld. Toch moet gevreesd worden dat het aantal slachtoffers in
de twee meest getroffen landen van de wereld, Sudan en
Bangladesh, zeker zo groot is als in Armenië. In Sudan trad na
jarenlange droogte de Nijl buiten haar oevers als gevolg van
hevige regenval. Duizenden mensen kwamen om het leven en
bijna twee miljoen mensen raakten dakloos (foto). Toen het water
gezakt was en het eerste groen opschoot, werd Sudan getroffen
door een sprinkhanenplaag. Bangladesh werd in enkele maanden
tijd twee maal getroffen door overstromingen die vele
tienduizenden slachtoffers maakten. Miljoenen mensen raakten
dakloos. De economische schade is niet te overzien, foto: ap
vernielingen aan. Op grote schaal werd er geplunderd. De straten
van de hoofdstad Algiers waren dagenlang met puin bezaaid. Na
enkele dagen van geweld en een onbekend gebleven aantal
cfoden gaf de regering toe aan een deel van de eisen van de
demonstranten. Er werden politieke en economische
hervormingen afgekondigd, die hun succes echter nog moeten
bewijzen.
foto: epa
