Emancipatie in popmuziek
een afgesloten hoofdstuk
f
meer dan de
neer sjezen
Ik wil
gang op en
Dubbele moraal
in de vorige eeuw
Ld zandvliet
NA BOEKEN/PLATEN
CeirtóeOowumt
DECEMBER 1988 PAGINA 15
er (i
3°. 1_
alt Dbi
13.15
3 SfVic sprak cr in 1988 nog over
18 45 emancipatie? In de populaire
polemuziek was het in elk geval
OA m-n versleten woord. Waar de
jij (9)l \irouw in maatschappelijk op-
q p-1 zicht misschien nog het strijd-
16.cS k moest betreden, was het
laglijk jjjrvccht in muzikaal opzicht
(ai tiimiddels gestreden. Hand in
fuind zorgden man en vrouw
yjlor een uiterst interessant
Mi jjuir, waarin bij de dans met de
tfuze de naakte schoonheid
viiïn de notenbalk met even-
fpL fantasie werd betast. Dat
strijd op de hitlijsten nog
ifltft helemaal is beslecht, komt
litndat de mannen nu eenmaal
jn de meerderheid zijn, maar
iifek daar verliezen ze lang
ham terrein. „Troy" van Si-
uiad O'Connor, maar ook
.Orinoco Flow" van Enya zijn
l«[rels in de zwarte zee der hit-
jWrades. 1989 wordt het jaar
Waarin het zwakke geslacht
haar ware gezicht toont en
JDlÖj wen dominant aanwezig zal
zijn als haar mannelijke tegen -
hol. De nieuwe elpee van
ate Bush, die in het voorjaar
verschijnt, is daarvan een eer-
ker(a
14.30
rjgens al het afgelopen jaar
zichtbaar. Zo waren de sterk-
debuut-elpees afkomstig
van Tracy Chapman, Adele
len Ik-rtei, Tanita Tikaram, Gail
Ann Dorsey en Melissa Ethe
ridge en was het aantal memo
rabele vrouwen-albums niet
op een hand te tellen. De sa
menstellers van VARA's „Kip-
pevel" waren in elk geval zo
onder de indruk, dat ze don-
Franl derdag (Ned. 1 om 22.40 uur)
15. zaten hele aflevering aan vrou-
Pipp wen-in-de-muziek wijden.
Als je aan het einde van het
jaar de balans opmaakt van
twaalf maanden popmuziek, is
het altijd weer een opgave om
de beste tien te moeten kiezen.
Schuif je de mannelijk helft
gemakshalve even aan de kant
n doe je een keuze uit de
rouwenmuziek dan blijkt die
iiik voor nog even veel pro
lemen te -zorgen. Die stapel
>1 ijkt in 1988 namelijk even
indrukwekkend als tijdloos te
:ijn. Een selectie maken voor
lie bekende trip naar dat on-
icwoonde eiland, is dan ook
[een onmogelijke klus. Ik zou
waarschijnlijk zonder één
plaat vertrekken (dat scheelt
gewicht), maar wel met een
bagage van duizenden songs
stevig opgeslagen in mijn ge
heugen.
De tien elpees die uiteindelijk
het lijstje van de beste vrou-
wenelpecs van 1988 bepalen,
zijn dan ook werkstukken die,
sinds ze verschenen, meer in
het compaet-disc-laadje heb
ben gelegen dan al die ande
ren. Dat doet echter niks af
aan de kwaliteit van langspe-
lers als „Stop" van Sam Brown
bijvoorbeeld. Okee, er zaten
heel slechte tussen (Wendy O.
Williams' „Ultrafly and the
Hometown Girls"), maar Joni
Mitchells „Chalk Marks In
The Rain" bezorgt mij even
veel plezier als „Short Sharp
Schocked" van Michelle
Sehocked. Het verschil is al
leen dat de kwaliteit van Joni
Mitchell na veertien elpees
voorspelbaar is geworden en
Michelle Shocked met haar
tweede elpee bewijst het talent
in huis te hebben dat op haar
debuut al sluimerend aanwe-
*jf. 4 j
Nanci Griffith ...onderhouden
de liefdesdrama's...
FOTO: WEA
zig is.
De vrouwen bewogen zich het
afgelopen jaar muzikaal op
evenveel terreinen als hun
mannelijke collega's. De Cana
dese zangeres Mary Margret
O'Hara legt op haar debuut
„Miss America" op een even
indringende wijze haar hart
bloot als John Hiatt en k.d.
lang hobbelde evenals Lyle
„Human Rights Tour" tegen
over een wereldpubliek. "Toni
Childs wiegt haar bijna bezwe
rende vocalen op „Union"
meerdere malen op de rijke
scharkcring van een Afri
kaans koor terwijl Adele Ber-
tci je op „Little Lives" mee
neemt op een droomreis door
muziekland, een land waar
schoonheid en talent de muze
kietelen.
Sfeervol
Wie wil wegdromen kan te
recht bij Enya. De muziek van
de ex-zangeres van Clannad is
sfeervol. Door middel van
haar composities kleurt ze de
beelden in, die ze bij haar luis
teraars oproept. Melissa Ethe-
ridge leverde met haar stem
en akoestische gitaar de meest
sensuele elpee van het afgelo
pen jaar af. Haar debuut is
verplichte kost voor geliefden. r
De nummers bezorgen de luis
teraar kippevel door de inten
siteit van haar ruwe, tedere
stem en de gepassioneerde ma
nier waarop Melissa over lief
de zingt. Het materiaal snijdt
recht door je hart en vormt
een emotionele wandeling
door het liefdeslandschap
ditionalists" en blies daarmee waarin pijn en vreugde hand
de wat versleten country in hand gaan.
western-muziek nieuw leven Nanci Griffith heeft een druk
in. Zij deed dat echter wel op jaar achter de rug. Behalve
zo n eigen manier, dat haar el- een overvol tour-schema stal
pee „Shadowland" een juweel- ze dit jaar de show met twee
tje van de eerste orde is. Hij. elpees. In de lente verscheen
herbergt niet alleen het in- „Little Love Affairs", waarop
Tracy Chapman ...emotie en
eenvoud...
FOTO: AP
Adele Bertei ...droomreis...
FOTO: CHRYSALIS
Michelle Shocked ...talent...
FOTO: PHONOGRAM
Lovett mee met de „New Tra-
k.d. lang ...juweeltje...
Si
drukwekkende stemgeluid
van k.d, maar ook haar uiterst
swingende dansmuziek. De
Amerikaanse zangeres Gail
Ann Dorsey. die Engeland
koos als thuisbasis toonde zich
op haar debuut „The Corpora
te World" een muzikale dui
zendpoot. Met haar gouden
stem flirt ze met soul, maar
ook met funk en country-
blues. De rijke produktie vol
indrukwekkende arrangemen
ten staat in schrille tegenstel
ling tot het debuut van Tracey
Chapman die met haar pak
kende stem en akoestische gi
taar koude rillingen veroor
zaakt. Emotie en eenvoud zijn
bij Tracy de sleutelwoorden.
Dat ze buiten de vier muren
van de studio aan kracht win
nen, bewees ze tijdens het Nel
son Mandela concert en de
de kleine Texaanse folk en
country op een charmante ma-
FOTO: WEA
nier samensmolt tot onderhou
dende liefdesdrama's, waarin
haar talent als verhalenvertel-
ster als nooit tevoren floreer
de. Op haar live-elpee „One
Fair Summer Evening" laat ze
horen, dat ze ook op het podi
um de show steelt met emotio
nele songs, die het hart stre
len, hoewel de afloop niet al
tijd even gelukkig is.
Melissa Etheridge ...verplichte plaat voor geliefden...
FOTO: ARIOLA
FOTO: POLYDOR
De 19-jarige Tanita Tikaram
leverde een van de meest am
bitieuze debuutplaten af met
„Ancient Heart". Het is een
poëtische plaat, die aan het
werk van Joni Mitchell doet
denken, maar die zijn eigen
stijl ontleent aan Tanita's
weelderige, lage stem. die ge
voed door haar akoestische gi
taarspel een blijvende juweel
tje bleek te zijn.
De tien beste vrouwen-elpees
van 1988 zijn dan ook in wille
keurige volgorde:
1)Tanika Tikaram „Ancient
Heart".
2) Melissa Etheridge „Melissa
Etheridge".
3) Adele Bertei „Little Li
ves".
4) Tracy Chapman „Tracy
Chapman".
5) Gail Ann Dorsey „The
Corporate World".
6) Enya „Watermark".
7) Nanci Griffith „Little Love
Affairs".
8) Michelle Shocked „Short
Sharp Shocked".
9) k.d. lang „Shadowland".
10) Toni Childs „Union".
HANS PIËT
pt
rikas
zodan
lik ni n
gemi
el >ru
EDUARD HEFTI SCHRIJFT OVER
ZIJN LEVEN MET HANDICAP:
Eduard Hefti: „ledereen waarschuwt me voor het uitgeven van het boek. Ze denken dat ik niet weet
wat ik doe. Die bezorgdheid is natuurlijk wel lief, maar ik ben wat dat betreft eigenwijs en doe
gewoon wat ik zelf wil".
FOTO: PERSUNIE
..Ik ben Eduard en ik ben ge
handicapt. Oké, dat is best rot,
maai* als je steeds bij de pak
ken neer giuat zitten, gebeurt
er niets. Ik wil best toegeven
dal ik soms knettergek word
"Vaii al die weken die er het
zelfde uitzien. Ik wil meer dan
de gang op en neer sjezen in
iiujn rolstoel. Ik baal ervan dat
ik niet alles kan aanpakken
wat ik wil. Maar ik probeer
eruit te komen. Ze moeten me
brui cen ^ans 6even; ik w'i erbiJ
s h u V0rt?n
i»eJu ..Ik heb jaren gedacht dat ik
els m als Gehandicapte geen fouten
mocht maken. Ik was de hele
dag bezig me te bewijzen, een
y-Jhoan roadrunner gevoel. An-
ders was ik niks. Nu heb ik
dat nog wel een beetie hoor,
want ieder mens heeft waar-
Tpps Ccr'n6 nodig. En als gehandi-
capte krijg je die waardering
niet vanzelf, want de meeste
mensen zijn niet gewend een
gehandicapte als een volwaar
dig mens te behandelen. Dus
moet je vechten voor je plek-
kie. En daarvoor heb je heel
veel lef, tact en bovendien ge
duld nodig".
Levensverhaal
Dit is een stukje uit het boek
dat de 22-jarige Eduard Hefti
uit Zwolle aan het schrijven is.
Eduard is meervoudig licha
melijk gehandicapt (spastisch
en slechtziend) en heeft sinds
zijn peuterleeftijd in verschil
lende tehuizen gewoond. Al
twee jaar is Huize De Koppels
in Zwolle zijn thuis.
Eduard heeft besloten zijn le
vensverhaal op schrift te stel
len, omdat „te weinig mensen
beseffen wat het is om gehan
dicapt te zijn. Ik wil gewoon
aan iedereen laten zien hoe
het voelt om een goed ver
stand te hebben, maar licha
melijk haast niks te kunnen.
Bijna alle gehandicapten voe
len zich weggedrukt en min
derwaardig. Ik kan tenminste
mijn verhaal nog vertellen, al
kost me dat heel veel moeite.
Het boek is niet bedoeld om te
klagen of mensen onder de ta
fel te werken. Maar ik be
schrijf wel de realiteit, dus ook
de minder leuke dingen, want
ik wil dat er wat met mijn er
varing gebeurt. Ook al zal het
boek de wereld niet verande
ren, ik wil de mensen vertel
len dat ik ook niet verander",
aldus Eduard.
Thuis
De titel van Eduards boek
staat al vast: „Voel je thuis in
een tehuis" en hij weet ook
precies wat hij allemaal wil
vertellen. Praten kan Eduard
als Brugman, maar hoe schrijf
je een boek als je door je spas
me niet kunt schrijven.
Eduard: „Daar heb ik een op
lossing voor gevonden. Zoals
ik mijn brieven* ook inspreek
op een cassettebandje, zo heb
ik mijn levensverhaal ook op
zes bandjes vastgelegd. Die
cassettes worden uitgetikt door
mijn allerbeste vriend Henk".
Begin volgend jaar of zo leest
Henk me de tekst voor en dan
kijken we of ik er nog net zo
over denk als nu. Maar dat zal
veel tijd kosten, want ik ben
heel gauw moe. Daarna zien
Mooie namen
„Meestal kan ik niet realiseren
wat ik wil', vervolgt Eduard
zijn verhaal. „Mijn handicaps
hebben heel mooie namen als
declahuppeldepup ofzo, maar
ik ben volledig afhankelijk
van andere mensen. Ik kan
niet staan of lopen. Ik moet
geholpen worden bij het op
staan, bij het douchen, bij het
aankleden enzovoorts, enzo
voorts. Het is voor mij al heel
vermoeiend als ik moet vertel
len welke kleren ik aan wil.
Door mijn slechtziendheid kan
ik niet alleen buiten een ritje
in mijn rolstoel maken. Boven
dien heb ik erg weinig ener
gie, ik ben gauw moe en ga
daardoor nog slechter zien,
praten en bewegen".
Al lijkt Eduards slechtziend
heid niet zijn ergste handicap,
het belemmert hem toch het
meest in z'n verstandelijke
ontwikkeling. Eduard: „Omdat
lezen mij zoveel moeite kost
kan ik geen studie volgen,
want elk onderwijs is geba
seerd op lezen. Ik heb een
goed verstand, maar ik ben
niet verder gekomen dan de
tweede klas basisschool; ik heb
alleen een EHBO-diploma".
Verveling
Eduards mogelijkheden zijn
dus beperkt. Verveling is dan
ook een heel bekend gehandi
captenprobleem. Eduard: „Ik
moet dus oppassen dat ik niet
de hele dag met mezelf en
mijn probleem bezig ben. Als
je in een rolstoel zit, denk je
gauw dat jij alleen problemen
hebt, maar dat is niet zo".
Door het „schrijven" van het
boek is Eduard de afgelopen
maanden juist heel erg bezig
geweest met zijn eigen „we
reld". „Ik heb alles opnieuw
moeten beleven. Dat was heel
moeilijk, want ik heb niet be
paald een jeugd om trots op te
zijn. Met mijn geboorte viel de
droom van mijn oudere in dui
gen. Ze verwachtten een twee
ling: m'n broertje overleed bij
de geboorte en ik ben dus ge
handicapt als gevolg van een
hersenbeschadiging door zuur
stofgebrek bij de geboorte".
„Ik heb eerst wel een tijdje
thuis gewoond, maar mijn
moeder kon er niet tegen. De
dokter heeft haar toen geadvi
seerd zich niet meer met mij te
bemoeien. Niemand heeft dus
voor mij gekozen, dat moet je
wel even verwerken", aldus
Eduard.
Kritiek
Omgaan met mensen vindt
Eduard een hele kunst. „Ge
handicapt zijn vraagt heel veel
tact. Het tehuispersoneel zegt
bijvoorbeeld: eet nou maar,
want dat hebben we met liefde
voor je gekookt. Maar dan kan
ik dat eten toch nog wel vies
vinden! Ik moet altijd maar
dankbaar zijn en mag geen
kritiek hebben. Omdat ik af
hankelijk ben, kan ik niks
zeggen. Ik eet dus altijd mijn
bord leeg, want ik kan immers
zelf niks klaarmaken.
Zo zijn heel veel dingen niet te
bespreken. Maar iemand moet
een keer het initiatief nemen
en daarom schrijf ik nu dit
boek. Daarin wordt verwoord
wat ik voel. Ze moeten maar
eens wat van me pikken, ik
heb al zoveel gepikt. Als ik
niet eerlijk mag zijn, is dat
mijn grootste handicap".
„Iedereen waarschuwt me ook
voor het uitgeven van het
boek. Ze denken dat ik niet
weet wat ik doe. Die bezorgd
heid is natuurlijk wel lief,
maar ook vervelend. Gelukkig
ben ik wat dat betreft eigen
wijs en doe ik gewoon wat ik
zelf wil".
Radio
Naast het boek heeft Eduard
trouwens nog een grote wens:
professioneel radio maken. „Ik
ben ontzettend geïnteresseerd
in radio. Mijn mond is mijn
grootste mogelijkheid en die
kan ik daarin gebruiken. Ik
heb al voor een piraat ge
werkt. Programma's maken is
iets fantastisch. Muziek uitzoe
ken, interviews doen, heerlijk.
Ik heb al behoorlijk wat erva
ring".
„Iedereen die mijn program
ma's op een bandje hoort, zegt:
je heb talent. Maar daar schiet
ik niets mee op als ik verder
geen mogelijkheden krijg om
iets te doen. Ik heb er echter
hartstikke veel schik in en doe
alles gewoon stapje voor stapje.
Ook al is het ook voor mij
moeilijk om altijd alles lang
zaam en rustig te moeten
dóen. Toch knok ik voor mijn
toekomst. Alleen heb ik er ge
woon wat meer tijd voor no
dig. Ook voor mijn boek, maar
dat komt wel".
JACQUELINE VISSER
De dubbele moraal van de ne-
gentiende-eeuwse samenleving
ten opzichte van seksualiteit,
huwelijkstrouw en prostitutie,
heeft in de literatuur vaak als
inspiratiebron gediend. Een
van de vragen die men zich
daarbij kan stellen is de func
tie van de schrijver hierin.
Terwijl de prostituee aan de
ene kant als het vuigste uit
schot van de maatschappij
werd beschouwd, als de ver
persoonlijking van alle zonde
en slechtigheid, werd ander
zijds veelvuldig en onbe
schroomd van haar diensten
gebruik gemaakt, juist door de
heren die het fatsoen zo hoog
in hun vaandel hadden staan.
In een aardig boek van Jaap
Harskamp, „Hoeren en heren"
bespreekt hij deze schijnheilig
heid uit de moraal van onze
grootouders, waarbij hij uit
gaat van romans en verhalen
uit de negentiende eeuw.
Veel schrijvers uit de vorige
eeuw probeerden de dubbele
moraal aan het licht te bren
gen. Vooral de Fransen waren
hier duidelijk mee bezig. „Ma
dame Bovary", de romans van
Zola („Nana"), Guy de Mau
passant. Diens verhaal „Boule
de Suif', over de reis per koets
van een stel sjicke lieden die
gered worden, doordat een
hoertje in hun gezelschap
zwicht voor de aandrang van
een Duitse officier, is een heel
schrijnend voorbeeld. Als het
vrouwtje haar aandeel gele
verd heeft en de reis kan wor
den voortgezet in veiligheid,
laten ze haar „dood vallen".
Harskamp haalt veel voorbeel
den aan. Interessant is dat hij
ook nog veel rond de „klassie
kers" op dit gebied heen leest.
Zo vermeldt hij ergens een
studie van een Frans rechter
uit 1900. Een boek van Louis
Proal dat bij verschijnen als
een bom insloeg. De stelling
van deze auteur was de morale
verwording van Frankrijk,
waar de heren literatoren een
1 lot* ren (*ii
Horen
hidct9tle~eeuwse
Hit'ral uur
belangrijke bijdrage toe gele
verd hadden. Proal zag een di
rect verband tussen misdaad
en de corruptie van de litera
tuur. Hij constateert dat zowel
in de literartuur als in het le
ven liefde een dominerend
thema geworden is. In de
maatschappij was in zijn ogen
een ware epidemie gaande:
huwelijks-ontrouw, verleiding,
moord en zelfmoord. Oorza
ken volgens Proal: alcoholis
me. het te vroeg rijpen van de
jeugd, lakse opvoeding en
vooral ook: de verwording van
de literatuur (pornofrafie, ze
deloosheid in het theater).
Zo kon deze bewaker van de
publieke moraal de beschuldi
gende vinger heffen naar de
Franse romantici, naar Musset,
Balzac en Flaubert. Deze
heren hadden, samen met zo
veel anderen, alles beschre
ven, alle vormen van laagheid
tot kunst verheven, „behalve
de waardige ideeén van ge
zondheid, gezin, werk en naas
tenliefde".
Nederlanders
Uitvoerig komen in de studie
van Harskamp ook Nederland
se auteurs aan bod. „Een lief
de" van Lodewijk van Dcijs-
sel, bijvoorbeeld. En later
„Rood paleis" van Bordewijk,
die aan het slot van zijn ver
haal blijkt in te zien dat door
de Eerste Wereldoorlog een
heel nieuwe man-vrouwver
houding ontstaat, waardoor
een lange episode in de ge
schiedenis van de prostitutie
wordt afgesloten.
Voor een later boek uit de Ne
derlandse literatuur, waarin
dit onderwerp ter sprake
komt, Vestdijk's „De dokter en
het lichte meisje" heeft Hare
kamp geen goed woord over,
wanneer het om de probleem
stelling gaat: „Het thema van
de rehabilitatie van de hoer
dat door Vestdijk is uitgewerkt
-redding in moederschap - be
hoort tot de 19e eeuw en is
door de auteurs van dat tijd
perk uitgeput". In zijn hoofd
stuk „Rehabilitatie en naaima-
chien" gaat Harekamp uitvoe
rig in op dit stramien: hoe de
jonge deernen gered kunnen
worden uit het bordcel, door
eerzame arbeid, bijvoorbeeld
als modisten of door een eer
zaam bestaan als huisvrouw
Uit dit bock begrijp je hoe on
rechtvaardig zo'n wereld was
voor de machteloze slachtof
fers van de dubbele moraal
JAN VERSTAPPEN
Jaap Harskamp: „Ilocrcn en
heren" -in de 19de-ecuwsc li
teratuur. Uitgave Hes. Prijs
35.-.
Victoria Holt
geeft blijk van
vakmanschap
In „Geluk is als een zijden
draad" draait alles om zijde en
om twee families, een Engelse
en een Franse, die handelen in
dit kostbare materiaal. Hoewel
beide families onderling met
elkaar verbonden zijn, be
schouwen zij zich toch als con
currenten. Hoofdpersoon in
deze boeiende roman is het
meisje Lenore. dat als wees be
landt bij de Engelse „zijdcfa-
milie" Sallonger. Met haar
stiefbroers Charles en Philip
en haar sliefzusje Julia groeit
zij op in Het Zijdehuis van
deze familie. De zorgeloze
jeugd wordt gevolgd door een
huwelijk met Philip. Het hu
welijk, waaruit het meisje Ka
tie wordt geboren, is echter
van korte duur omdat Philip
op mysterieuze wijze overlijdt.
Langzamerhand komt Lenore
tot het besef dat haar geheim
zinnige afkomst een gelukkig
leven in de weg staat. Ze ver
trekt naar Frankrijk. Daar
ontmoet zij een graaf, naar la
ter blijkt haar vader, die haar
verder op weg helpt. Lenore
ontpopt zich tot een ware za
kenvrouw en maakt furore in
de zijdewercld. Victoria Holt,
die al meer dan 25 romans
schreef, geeft met „Geluk is
als een zijden draad" opnieuw
blijk van haar vakmanschap.
De roman is boeiend geschre
ven en „leest vlot weg".
KEES VAN HERPEN
Victoria Holt: „Geluk is als
ccn zijden draad". Uitgeverij
Van Ilolkcma Warcndorf.
Prijs ƒ34,90.
Kattekoning
Wie op zoek is naar een fijn
vertelboek voor de kinderen
doet met „Kattekoning Mui
zenburg" van Erwin Moser
een goede keus. Het gaat over
katten en muizen, die elk in
een eigen land wonen. Het
boek is spannend, maar ook
grappig. Er komt een ongeluk
kige kattenkonig in voor, een
vreselijk doolhof, een reuzen
spin, een oude burcht, drie
merkwaardige dieven, een
grote schat, een onweermachi
ne, een vliegenzwam, kortom:
allerlei dingen die voor heel
wat avontuurlijke gebeurtenis
sen zorgen. „Kattekoning Mui
zenburg" is uigegeven bij Leo
pold en kost ƒ29,50.
(ADVERTENTIE)
1 (3) Isabella Allende,
Eva Luna
2 (1) Adriaan van Dis,
Zilver
4 (4) Kees van Kooten,
Zeven sloten
Cazemier
Boeken- Tijdschriften
Kopermolen 10,
2317 PB Leiden
Tel. 071-22.00.22
J. Ginsberg bv
Breestraat 127-129
Boek- en kantoorboekhandel
Veenerick
Noordeinde 33
2371 CM Roelofarendsveen
Tel. 01713-16033.
BOEKHANDEL BV
l<@DREMAN s. STOLK.
Nieuwe Rijn 9
Leiden - 071-12.21.44
Voor al uw boeken en CD's
DEKKER
gratis elke woensdag de
BIJLAGE Bil UW KRANT MET
INFORMATIE OVER FILMS.MUZIEK
THEATER. RECREATIE.EXPOSITIES
EN EEN COMPLETE AGENDA
