,We hebben het overleefd,
dat is het belangrijkste"
WAT ZULLEN
ZE WEER
KNALLEN
VANAVOND.
I-
„Iley, laten we opschieten
met dat president- gedoe'''
Lü ÜITENLAND OaidMOowvant ZATERDAG 31 DECEMBER 1988 PAGINA 13
>UDE FRANSE ADEL HERDENKT REVOLUTIE NIET VAN HARTE
ADVERTENTIE
Eens per jaar, op oudejaarsavond, komen
twee van onze mooiste gebruiken samen: buiten
een daverend vuurwerk en binnen een paar knal
lende beugels van Grolsch.
Vanavond zal het niet anders zijn.
Want bij zo'n traditioneel feest als Oud en Nieuw
hoort nu eenmaal ook het bier van Grolsch, dat
al meer dan 300jaar op natuurlijke en ambachte
lijke wijze wordt gebrouwen.
Dus als u straks een serie knallen hoort
die u niet zo gauw kunt thuisbrengen... proost!
*{fïo£6clt
VAKMANSCHAP IS MEESTERSCHAP
CRUS - De oude Franse
^1 wacht een beladen
,r. Met de nodige reser-
zullen de nog onge-
er 3500 adellijke fami-
wier stamboom voor
89 wortel schoot, straks
elnemen, aan het groots
gezette feest ter gele-
i nheid van de tweehon-
rdste verjaardag van de
;e Revolutie.
)rt<
ns.
>m
er
festiviteiten, die over niet
te "lange tijd beginnen en
jjwel de hele zomer gaan
'f rerrr moeten een hoogtepunt
reiken op „quatorze juillet"
juli), de wereldberoemd ge-
rden dag van de bestorming
it <Te" Bastille en tevens na-
ialë feestdag in Frankrijk.
Bastille-gevangenis, een
ddeleeuwse vesting waar op
dag in 1789 slechts zeven
rsonen werden vastgehou-
n (vier valsemunters, twee
kkén en de jonge losbandige
iaf De Solages die er óp ver-
ik van zijn vader moest af-
den) deed vooral dienst als
nbool van feodalisme en ko-
iklijke willekeur. De af
lak ervan door het volk
een nieuw tijdperk in.
privileges van adel en
estelijkheid, respectievelijk
itè en Tweede Stand wer-
afgeschaft. Als nationale
ize kozen de Fransen „Vrij-
id, Gelijkheid en Broeder-
ïap". Een maand na de Bas
e-bestorming aanvaardden
eerste volksvertegenwoor-
rers de Verklaring van de
chten van de Mens en de
rger. De bepalingen hiervan
iaën in 1949 worden over-
lomen in dé' door de Vere-
jde Naties uitgevaardigde
rklaring van de Rechten
n de Mens.
ihaduwzijde
nzien in wrok wil hij niet,
ar een onvoorwaardelijke
rheerlijking van de revolu-
inaire periode zou markies
erre de Vogüé, voorzitter
'in de exclusieve Vereniging
dor onderlinge hulp van de
snse Adel (ANF) toch te ver
n. Daarvoor was er een „te
ikere schaduwzijde", name-
de Terreur. Het tragische
ild van adellijke families
op een boerenwagen naar
schavot werden gevoerd,
eft menig filmmaker aange-
oken. De „ongetwijfeld de-
icratische idealen" van de
ste revolutiemannen (zoals
laf De Mirabeau die zo'n
irname rol zou spelen) wer-
i volgens De Vogüé bezoe-
d door de heksenjacht van
bespierre en de zijnen. Wat
[wanend kijken de markies
het ANF daarom naar de
3rbereiding van het rëvolu-
feest die in handen is van
socialistische minister van
tuur. Jack Lang, en de
iet kleurloze" (begrijp: link-
DE TURBOTAAL VAN GEORGE BUSH
se) historicus Jean-Noël Jean-
neney. Na rijp intern beraad
achtte het ANF-bestuur het
verstandiger niet actief deel te
nemen aan het officiële pro
gramma, waarvoor het overi
gens ook geen uitnodiging
heeft ontvangen. Maar omdat
het gaat om een „gebeurtenis
die veel landgenoten interes
seert" laat de vereniging zich
toch niet helemaal onbetuigd.
Waar nodig willen de leden
(wier adellijke komaf is gecon-
trolleerd door een zware, ge
deeltelijk uit historici bestaan
de ballotagecommissie) wijzen
op de historische rol die som
mige edelen zeker aan het be
gin van de revolutie hebben
gespeeld. Het komend num
mer van ANF-blad gaat daar
op in, alsook op verwijten van
linkse geschiedkundigen dat
de prijs die de Eerste Stand bij
de revolutie heeft betaald in
het niet valt bij eeuwen onder
drukking en uitbuiting van
het volk. De Voguë laat weten
dat volgend jaar een herden
kingsmis wordt opgedragen
voor de slachtoffers van de re
volutie in het algemeen en de
familie van verenigingsleden
in het bijzonder.
Zondebok
Om hoeveel adellijke slachtof
fers het precies gaat is voer
voor onderzoekers. Nogal wat
nobiliteit handelde zoals de fa
milie De Vogüé, die haar kas
telen in de Ardèche achterliet
en naar Zwitserland emigreer
de (om het eigendom later
overigens met hulp van de ge
meenteraad onder gunstige
voorwaarden terug te kopen).
Vaststaat dat in naam van de
gelijkheid duizenden werden
geguillotineerd, opgehangen of
verdronken. Het verzet van
adel, boeren en geestelijken in
koningsgezinde streken als
Normandië en de Vendee
werd door de republikeinse le
gers al even bloedig de kop in
gedrukt.
„Al met al vinden we het ver
standiger ons terughoudend op
te stellen. We willen de tradi
tionele rol van zondebok die
de aristocratie en de kerk zo
vaak is toebedeeld, niet riske
ren", meent de markies.
„Kortzichtige en partijdige vi
sies" betreurt Pierre de Vogüé
bij voorbaat. Als navrant voor
beeld noemt hij een „pre-revo-
lutionair feest" dat onlangs
werd gehouden in een door
communisten bestuurd dorp
bij Dieppe. „Het eindigde met
een groot vreugdevuur. Pop
pen die de aristocraten voor
stelden werden erin ver
brand". De markies hoopt dat
het bij dit incident zal blijven.
Meer van „dat soort demago
gie" zou hem ten zeerste spij
ten. Aangenaam verrast was
de voorzitter daarentegen toen
een van de ANF-leden, een
graaf woonachtig in een notoi
re communistische gemeente,
liet weten dat de stadsbestuur
ders hem hadden benaderd
met de vraag hoe ze het kas
teel bij het herdenkingsfeest
konden betrekken. „Twee ui
tersten", aldus De Vogüé, die
niettemin op zijn hoede blijft.
„In onze samenleving is, via
de media, een verkeerd idee
immers zo verspreid".
Lantaarnpaal
„Ah, ca ira, ca ira, ca ira, les
aristocrates a la fontaine, ah,
ca ira, ca ira, ca ira, les aristo
crates on les aimera!".
Christian de Bartillat, schrij-
ver-edelman heeft de woorden
van het oude revolutieliedje
een beetje veranderd. In zijn
versie komt de adel er af met
een nat pak en hoeft er nie
mand te worden opgeknoopt
aan een lantaarnpaal, waartoe
de oorspronkelijke tekst zo
dreigend opriep. En „wij zul
len van de aristocraten hou
den" (de laatste versregel)
klinkt een stuk aardiger aan
„we zullen ze wel krijgen".
De Bartillac heeft een taboe
doorbroken. In zijn onlangs
verschenen boek „Histoire de
la Noblesse Frangcaise" breekt
hij een lans voor vaak verguis
de voorouders. „Men zegt al
tijd dat de adel slecht was.
Maar kijk ik naar mijn eigen
familie dan zie ik in de docu
menten dat ze in 1789 een
kwart van hun fortuin hebben
weggegeven. Op dat moment
heerste er in Frankrijk een
enorme hongersnood". Tot
groot plezier van de schrijver
wordt zijn boek goed verkocht
in de minder chique wijken
van Parijs.
De jonge Provencaalse edel
man Frédéric d'Agay verbaast
zich er niet over. Hij zegt abso
luut niet te vrezen dat de adel
straks in het schandblok wordt
gezet. „Het belangrijkste is dat
we het hebben overleefd.
Twintig jaar geleden zouden
linkse extremisten ons daar
misschien nog op hebben aan
gekeken en uitgescholden
voor rotte vis. Dat soort flau
wekul hebben we wel gehad.
Bij een objectieve beschouwing
van de feiten hoeft niemand
van ons zich te schamen, inte
gendeel. Onze ideeën zijn al
tijd nobel geweest".
D'Agay verdeelt zijn dagen
tussen een kleine tweekamer
flat in Parijs, waar hij als his
toricus verbonden is aan een
uitgeverij, en het ouderlijk
kasteel d'Agay, in de gelijkna
mige badplaats aan de Middel
landse Zee. In zijn dorp is de
historicus actief bij de festivi
teiten betrokken. Toen de ge
meente-archivaris na intens
zoekwerk documenten had op
gespit voor een tentoonstelling
over de fameuze „cahiers de
doléances" (de verzoeken en
klachten die het volk via zijn
afgevaardigden aan koning
Lodewijk XVI kenbaar mocht
maken) werd hij aan zijn jasje
getrokken. De „cahiers" van
de adel, die volgens Frédéric
d'Agay lang niet tevreden was
met het beleid van de koning,
ontbraken. Voor zover er nog
leemtes zijn zullen die per
soonlijk door hem worden ge
vuld met een lezing over hoe
Ziju familie de „werkelijk ver- lutionairen sloten hem op in
schrikkelijke revolutie door- gevangen,s waar hij een ge-
kwam. bedenboek bijhield. Elke dag
schreef hij een gebed. Het
frfctoniirrl boek is tegenwoordig een trots
ou familiebezit. Deze verre voor-
Een deel van de d'Agays koos ouder overleefde de Terreur.
Markies Pierre de Vogüé, voorzitter van de Vereniging voor onderlinge hulp van de Franse Adel.
voor emigratie. Net als de De
Voguës vluchtten ze naar
Zwitserland en Engeland. An
dere voorouders waren min
der fortuinlijk; een familielid
werd geguillotineerd, eeh
tweede gestenigd in Toulon.
Maar zijn vier zoons waagden
de gok niet en besloten hun
spullen te pakken. Na een lan
ge zwerftocht vol ontberingen
zouden ze uiteindelijk naar
Frankrijk terugkeren. Een
van hen schreef voor hij stierf
in zijn dagboek dat zijn gezin
beter thuis had kunnen blij
ven, zo beroerd hadden ze het
gehad. „Emigreer nooit, maar
laat je doden op je geboorte
grond" is sindsdien de lijf
spreuk van de d'Agays. De va
der van Frédéric, burgemees
ter van Agay, herinnerde de
familie daaraan op een avond
in mei 1981; de socialisten wa
ren aan de macht gekomen.
„Voor de adel was dat een
enorme schok", herinnert de
jonge historicus zich. „Ik heb
echt mensen ontmoet die een
nieuw 1789 zagen opdoemen.
Mitterrand was nog geen vijf voorbeeld noemt hij markies
behoorden tot de gerespecteer
de Bretonse krijgsadel. Af
gaande op een imposante port
rettengalerij hebben heel wat
familieleden door de Franse
geschiedenis gemarcheerd.
Zelf zegt hij beter overweg te
kunnen met een pen, wat twee
dikke boeken bevestigen.
Werkloos
„Die revolutie heeft plaatsge
vonden, en gelukkig maar an
ders zouden wij historici op dit
moment werkloos zijn", lacht
de graaf. Het zal hem straks
geen enkele moeite kosten
mee te vieren met de socialis
tische gemeenteraad van Lam-
balle, „want ik ben niet secta-
risch en heel wat edelen wa
ren bij de revolutionairen van
het eerste uur". Als lokaal
minuten gekozen of mijn
grootmoeder werd opgebeld
door bezorgde vrouwen uit het
dorp die haar vroegen wat ze
nu zou doen". De angst bleek
ongegrond. Er kwam een ver
mogensbelasting maar nie
mand werd onthoofd. Integen
deel, de socialistische minister
van justitie, Badinter, schafte
de doodstraf af
Rol
Volgens de jonge d'Agay is
De la Rouairie, een constitutio
nele monarchist, die zijn spo
ren verdiende in de Ameri
kaanse vrijheidsoorlog. Maar
terug in Frankrijk werd hij
een van de leiders van het
anti-republikeinse verzet. „De
adel was voor een verande
ring, maar toen die ontaardde
in terreur hebben velen afge
haakt. Emigreren of in het
verzet, dat was de keuze. Ik
heb een brief bewaard van een
vooraanstaande burger die
schrijft dat hij niemand meer
voor de Franse adel nog steeds kent. Iedereen was vertrokken
een rol weggelegd in de sa
menleving. „Op allerlei gebied
of onthoofd. Dat is toch niet al
Een keerzijde van de
moeten we laten zien hoe het medaille is echter dat de wol-
Graaf Daniel de la Motte-Rouge, hereboer en streekhistoricus, in zijn voorvaderlijk huis: een eeuwenoude hoeve in Bretagne.
FOTO: PERS UNIE
hoort. Met genoegen consta
teer ik bijvoorbeeld dat welle
vendheid en elegantie weer in
opkomst zijn".
Achter dat laatste zou graaf
Daniel de la Motte-Rouge, een
sympathieke hereboer en
streekhistoricus wel enige
vraagtekens willen zien. In
zijn eeuwenoude hoeve bij
Lamballe (Bretagne) filoso
feert hij graag over manieren
en wat wel en niet hoort. „De
jeugd wordt niet meer opge
voed", luidt zijn oordeel. Zijn
vijf kinderen houdt hij „nog
altijd aan de teugel, zo goed en
zo kwaad als het gaat". Schei
dingen komen volgens hem in
adellijke families dan ook be
duidend minder voor dan el
ders. En als het soms wel tot
een scheiding kwam „dan was
er echt niets meer aan te
doen".
De voorouders van de graaf
elkaar hebben opgevreten.
Danton, Robespierre, de Gi
rondijnen, allemaal zijn ze
door hun vrienden naar de
guillotine gebracht. Je kunt
wel zeggen dat Napoleon pas
de rust heeft hersteld", doceert
de graaf met zichtbaar genoe
gen.
Zijn eigen voorouders emi
greerden niet en werden dus
gevangen gezet. Op aandrin
gen van de boeren uit de buurt
werden ze later vrijgelaten en
kregen ze hun hoeve terug.
Daarom misschien een beetje
uit dank, maar vooral omdat
hij het als een taak van de
adel ziet zijn streekgenoten
„wat geschiedenis voor te zet
ten" leent de familie De la
Motte-Rouge enig bezit uit
voor de onvermijdelijke expo
sitie, waaraan ook Lamballe
heeft gedacht.
BOB VAN HUËT
vreemd klinkt. Een veelvuldig
door Bush geuite kreet is:
„hey, lighten up" (kalm aan),
de moderne versie van de ze
ventiger jaren uitdrukking
„keep it cool, man".
Te gek
Natuurliik vormt de televisie,
vooral de reclame-spots, ook
een grote bron van inspiratie.
De aan de televisiewereld ont
leende uitdrukking „is this for
real?" (is dit écht, geen na
maak?) is niet meer weg te
denken uit het hedendaagse
Amerikaans. De eerbiedwaar
dige dr. Henry Kissinger
vroeg zich in de „Washington
Post' van afgelopen week af:
„Is Gorbachov for real?". Door
het hele land sporen Amerika
nen elkaar aan vooral „écht te
zijn". Het grootste compliment
dat je iemand dan ook kunt
maken is te zeggen dat hii of
zij een „very real person' is.
Het tegenovergestelde daarvan
is „phoney" (nep, geveinsd).
Zo veranderen woorden ook
van betekenis. Het populaire
„groovy" (te gek) uit de zesti
ger jaren betekent inmiddels
volgens de trendy turbotaal:
uit de tijd, passé. En om de
verwarring nog groter te ma
ken; het is absoluut geen bele
diging om Bush goedkeurend
„compleet radikaal" te noe
men, of kortweg „rad". Daar
mee wordt namelijk „uitste
kend" bedoeld.
CHARLES BREMNER j
(c) The Times, Londen
NEW YORK „Hey, la
ten we opschieten met dat
president-gedoe". Deze
woorden komen welis
waar niet letterlijk uit de
mond van George Bush,
maar een willekeurige
Amerikaan die de aan
staande president al een
paar keer heeft horen pra
ten, zou zweren dat dat
wel zo was. Dit is name
lijk een typisch Bushiaan-
se manier van spreken.
De nieuwe president bedient
zich van een soort turbotaal,
die veel zegt over zijn persoon
lijkheid. In het belang van een
trans-atlantisch begrip, volgt
hier een korte kennismaking
met het taalgebruik van de
nieuwe Amerikaanse presi
dent.
Om te beginnen is er Bush'
grammatica of eigenlijk, de
afwezigheid daarvan. Wellicht
heeft gouverneur Michael Du
kakis zijn verlies ten dele te
danken aan het feit dat hij al
les zo keurig formuleert en
zijn zinnen bestaan uit onder-
werp-gezegde-lijdend voor
werp. Zijn verbale vaardighe
den hebben blijkbaar niet bij
gedragen tot zijn poging man
van het volk te worden.
De Bush-taal echter kenmerkt
zich als een onsamenhangen
de, hakkelende, innerlijke mo
noloog; „En ik zei tot me
zelf:...Een stijl die geïntro
duceerd en gepopulariseerd
werd door president Reagan
en die nu ook is aangeslagen
bij andere politici, popsterren,
jongeren en sportverslagge
vers. Aangezien het er niet
naar uitziet dat Bush zich een
andere stijl zal aanmeten, zal
de transcriptie-afdeling van
het Witte Huis genoodzaakt
zijn de presidentiële toespra
ken overvloedig te larderen
met leestekens, omdat anders
niemand er meer wijs uit
wordt.
Macho-jargon
Bush is een fervent luisteraar
van Country-and-Western
programma's op de radio en
hij legt dan ook een zekere
voorliefde aan de dag voor het
macho-jargon dat daar gebe-
Bush heeft een
grote voorlief
de voor het
macho-jargon
van radio en
televisie.
FOTO: AP
zigd wordt. Als hij kwaad is,
vuurt hij graag „laser shots"
af, oftewel, hij zegt precies
waar het op staat. „It was Ten
sion City", zegt hij als de situa
tie bijzonder gespannen is ge
weest. En hij is dol op het
„hey" dat de laatste twee jaar
bijzonder in is onder de Ame
rikanen.
„Thing" (gedoe, geval) behoort
ook tot Bush' favoriete
woorden. Hij plakt het letter
lijk overal achter. Zo heeft hii
het over „the vice-presidential
thing" (dat vice-president-ge-
doe) en „the Persian Gulf
thing" (het Perzische Golf-ge-
val).
Verder maakt het Bushiaans
vrijelijk gebruik van het tren
dy jeugd-slang, alhoewel dat
uit de mond van een man op
leeftijd zoals Bush enigszins
