Ikonen tonen verborgen wereld
Egyptische reisimpressies in Rijksmuseum van Oudheden
Plezier in kunst
1
1
Rijksmuseum van
-luidheden (Leiden): Willem
le Fa mars Testas (1834-
896) - Egyptische
eisimpressies. Tot en met
2 maart.
n 1985 ontdekte een medewer-
:er van het Rijksmuseum van
)udheden in Leiden in het
:iuseumarchief een schrift, dat
ie dagboeken bleek te bevatten
an de schilder Willem de Fa-
lars Testas, die leefde van
834 tot 1896. Deze dagboeken,
esch reven tijdens een tweeja-
ige expeditie van de kunste
aar naar Egypte, waren zo
oeiend om te lezen dat men
esloot om ze te publiceren,
len vatte tevens het plan op
m, gekoppeld aan deze publi-
atie, een onderzoek te doen
aar leven en werken van de
o goed als vergeten Willem de
'amars Testas. resulterend in
en tentoonstelling in het Mu-
jum van Oudheden. Afgeló-
en maand was het zover: het
oek 'Reisschetsen uit Egypte'
n de expositie 'Willem de Fa-
ïars Testas - Egyptische Rei-
mpressies' werden ten doop
ehouden in het RMO.
Iet boek bevat niet alleen de
olledige transcriptie van de
agboeken, maar ook een groot
antal brieven, die Testas aan
.jn ouders schreef tijdens de
arste reis. Niet zelden op een
omische manier vullen deze
rieven de dagboeken aan. De
xpositie toont werk van Wil-
•m de Fa mars Testas, gemaakt
jdens en naar aanleiding van
jn twee reizen naar Egypte.
>RIENTALISME
Villem de Fa mars Testas werd
1834 te Utrecht geboren en
olgde zijn opleiding aan de
lij specialiseerde zich in de
.estiids zeer populaire stijl van
iet Oriëntalisme, waarin exoti-
che en antieke taferelen een
entrale rol spelen. Toen een
er famileilid van hem, de
'ranse Egyptoloog Frisse d'A-
ennes, in 1858 een expeditie
naar Egypte organiseerde,
kreeg hij de kans zich daarbij
aan te sluiten. Zo verbleef Tes
tas meer dan twee jaar in Egyp-
DOOR ONNO SCHILSTRA
te en werd aldus tot een van de
weinige Europese kunstenaars
die het Oriëntalisme kon beoe
fenen op grond van eigen
waarnemingen. In 1868 reisde
Testas, inmiddels een gevierd
Oriëntalist, nog een keer naar
Egypte in het gezelschap van
enkele andere bekende
kunstenaars.
De eerste reis naar Egypte zou
volgens plan vijf maanden du
ren; het werden twee jaar, vol
ziekte en ontbering, waarin
Testas door Prisse d'Avennes
werd gebruikt als loopjongetje
bij zijn archeologische explora
ties. Testas vervaardigde voor
Prisse d'Avennes een zeer
groot aantal tekeningen en
aquarellen, waarop nauwkeu
rig te zien is in welke staat de
beroemde oud-Egyptische mo
numenten toen verkeerden,
monumenten die nu veelal
verwoest of geplunderd zijn. In
zijn dagboeken schreef Testas
op een hoogst onderhoudende
manier al zijn wederwaardig
heden op en schiep daarmee
een document, dat een gede
tailleerd beeld geeft van de
werkwijze van archeologen en
kunstenaars in de negentiende
HERONTDEKT
Bij het onderzoek naar Willem
de Famars Testas werden vele
van zijn tekeningen heront
dekt. Tevens konden enkele
schilderijen met Oriëntalistsi-
che voorstellingen van zijn
hand worden opgespoord. Deze
zijn nu te zien in het RMO. Wil
lem de Famars Testas zag
Egypte geheel door een West-
europese bril. Zijn beschrijvin
gen zowel als zijn tekeningen
zijn zeer negentiende-eeuws en
academisch van sfeer. Hij had
voornamelijk oog voor dingen
die in de Europese cultuur van
belang werden geacht, zodat
men als moderne toeschouwer
vaak het gevoel krijgt dat wat
Testas ons laat zien er in wer
kelijkheid toch anders uit heeft
gezien. Dat neemt niet weg dat
Testas een groot vakman was.
Zeer duidelijk kan men op de
tentoonstelling zijn werkwijze
reconstrueren: hij werkte van
uit trefzekere schetsen, die hij
vervolgens omwerkte tot ver
halende composities. Zijn stijl
doet enigszins denken aan die
van striptekenaar Hergé; de
dynamiek en de levendigheid,
die zijn eerste schetsen ken
merken, verdwijnen steeds ge
heel uit de latere versies. De
verdienste van Testas ligt dan
ook vooral in het feit dat hij
zulke nauwkeurige weergaven
heeft gemaakt van de Egypti
sche monumenten in de negen
tiende eeuw, waarvan er velen
zijn verdwenen of verwoest
De tentoonstelling is sober van
opzet en hoewel misschien niet
zo heel opwindend of spectacu
lair, kan men er veel plezier
aan beleven, vooral wanneer
men zich na de bezichtiging het
boek met het reisverslag van
Testas aanschaft. Het boek
'leest als een trein' en biedt tus
sen neus en lippen door inte
ressante achtergrondinfroma-
tie over het ontstaan van de
Egyptologie. Het RMO toont
met deze expositie eigenlijk
een stukje van haar eigen ge
schiedenis en dat is buitenge
woon interessant voor wie nu
ook wel eens wil weten hoe die
al die mummies op het Rapen
burg terecht zijn gekomen.
Oud-Egyptisch paleisinterieur, tekening uit 1860 van Willem de Famars Testas (Foto: PR).
Galerie het Oude Raadhuis
(Dorpsstraat 36. Warmond):
Ikonen van Kalli Tsitsiloni.
Tot en met 5 januari.
Kalli Tsitsiloni is geboren in
Athene in Griekenland, waar
zij een opleiding volgde tot iko-
nenrestaurateur en -schilder.
Sinds vier jaar woont Kalli in
Nederland en oefent zij hier
haar beroep uit. Zij schildert
vaak in opdracht. Veel ikonen
in Nederland zijn Russisch, en
vaak oud of antiek. In Odst-Eu-
ropa is het schilderen van iko
nen echter ook heden ten dage
nog een springlevende traditie.
De kunstenares schildert in de
Grieks-Byzantijnse traditie en
in de oorspronkelijke techniek
van ei-tempera (minerale pig
menten vermengd met eigeel
en azijn). De ikonen kwamen
tot stand in overleg met de op-
rachtgevers vanuit het besef
dat een object met een devoot
karakter, zoals een ikoon, per-
Op de expositie zijn echter ook
ikonen te zien van verschillen
de thema's, formaten en tech
nieken. De meesten zijn ge
schilderd op hout, maar er zijn
ook ikonen op papyrus en per
kament in de stijl van de By
zantijnse boek-illustraties. Een
ikoon is meer dan een wandde
coratie. De othodoxe kerk be
schouwt het schilderen van
ikonen als het zichtbaar maken
van een voor stervelingen an
ders verborgen wereld, verge
lijkbaar met de manier waarop
God zich heeft gemanifesteerd
in de geboorte van Christus.
Het exposeren van ikonen in
de tijd rond Kerstmis is daarom
erg toepasselijk.
De aartsengelen Michaël en
Gabriël, ikonen van Kalli Tsit
siloni (Foto: PR).
ekeningen van cursisten (Foto: PR).
emeen tehuis
Statendaalder 1,
eiderdorp): Schilderijen,
quarellen en tekeningen
an cursisten K&O. Tot en
iet 3 februari.
n het cursusaanbod van K&O
-eiderdorp nemen de cursus-
ïn aquarelleren, schilderen en
?kenen een eigen plaats in. Er
estaat een duidelijke samen-
ang tussen deze creatieve cur-
ossen. Schilderen (met olie-
erf) is verwant aan aquarelle
en, tekenen is een uitgangs-
unt voor aquarelleren en
:hilderen. De onderwerpen
stillevens, landschappen en in
mindere mate portretten staan
centraal. K&O Leiderdorp
maakt in dit geval geen onder
scheid tussen beginners en ge
vorderden. De verscheiden
heid blijkt stimulerend te wer
ken. Met name de beginners
hebben baat bij de ervaring van
de routiniers. De cursisten blij
ken vaak veel plezier in hun
hobby te hebben. Dat piezier
komt tot uiting in de expositie,
die een gevarieerd beeld laat
zien van de prestaties van zeer
uiteenlopende amateur-
kunstenaars, en ook wel wat
van hun karakter weerspie
gelt.
L 1.1/1
bioscopen
LIDO/STUDIO
Bic (dag 14.30,19.00 en 21.15) Komi
sche film met Tom Hanks (alle
leeftijden, tweede week).
scrooged (dag 19.00 en 21.15) Ei
gentijdse versie van het bekende
kerstverhaal van Dickens met Bill
Murray (alle leeftijden, tweede
week).
willow (dag 14.30, 19.00 en 21.15)
Filmsprookje van George Lucas en
Ron Howard. Een boze koningin
maakt jacht op een pasgeboren
kind, dat haar volgens een voor
spelling van de troon zal stoten.
Alle baby's worden vermoord, op
één meisje na dat door de moeder
bijtijds op een vlot wordt gelegd en
door de rivier wordt meegenomen.
Een dwergenvolk neemt het kind
aanvankelijk op, maar wil er ook
weer snel van af- De dwerg 'Wil
low' moet het het mensenkind te
rugbrengen, waarna een gevaarlij
ke tocht vol ontberingen volgt. Met
onder andere Mariska Benschop
uit Oegstgeest in één van de bijrol
len (alle leeftijden, derde week).
who framed roger rabbit (dag
14.30,19.00 en 21.15) Komische film
met als opmerkelijk kenmerk dat
acteurs zeer natuurlijk samenspe
len met getekende figuren, waar
onder een konijn. Roger Rabbit
wordt in de tekenfilmstad Toon-
town valselijk beschuldigd van
moord op een filmbaas. Een privé-
detective (Bob Hoskins) moet hem
uit de penarie halen. De film is van
Robert Zemeckis en Steven Spiel
berg (alle leeftijden, zevende
frank en frey (dag 14.30) Teken
film van Walt Disney, Nederlands
gesproken (alle leeftijden, tweede
week).
LUXOR
moonwalker (dag 14.30 en 19.00)
Film waarin popster Michael Jack
son centraal staat. In deze in vijf
delen uiteenvallende muziekfilm
worden werkelijkheid en fantasie
door elkaar heen gevlochten, ter
wijl de nadruk ligt op de muzikale
prestaties van Michael Jackson
(alle leeftijden, derde week).
coming to america (dag 21.15) De
zwarte komiek Eddie Murphy als
Afrikaanse prins die in "New York
op zoek gaat naar een geschikte le
vensgezellin in dit sprookje van re
gisseur John Landis. Incognito als
schoonmaker in een hamburger-
tent heeft hij haar gauw gevonden:
ze is de dochter van de eigenaar
van de zaak. Haar vader heeft ech
ter het plan opgevat om zijn doch
ter te koppelen aan een rijke niets
nut. Murphy speelt, zwaar gegri
meerd, nog enkele andere rollen:
die van een buurtkapper, een mis
lukte zanger en een Joodse New
Yorker (alle leeftijden, dertiende
TRIANON
de ondraaglijke lichtheid van
het bestaan (dag 20.00, za en zo
ook 14.00) Film naar het boek van
de dissidente schrijver Milan Kun-
dera. De Tsjechische chirurg To-
mas kan niet kiezen tussen twee
vrouwen, de sensuele Sabina en
het kindvrouwtje Tereza. De
Praagse lente en de daar op volgen
de inval van het Russische leger in
1968 hebben echter verstrekkende
gevolgen voor de levens van de
drie hoofdpersonen. Zij vluchten
naar Zwitserland. Tomas en Tereza
keren uiteindelijk terug naar Tsje-
cho-Slowakije. Het onverzoenlijke
communistische bewind heeft daar
echter voorgoed afgerekend met
de lichtheid van het bestaan. In de
rollen Daniel Day-Lewis, Lena
Olin en Juliette Binoche. De regie
is van Philip Kaufman (alle leeftij
den, derde week).
MREX
cicciolina in action (dag 14.30,
19.00 en 21.15) Sexfilm (16 jaar,
tweede week).
De bioscopen in Alphen zijn op
oudjaarsdag 's avonds dicht: op
nieuwjaarsdag beginnen de voor
stellingen om 16.00 uur.
W EUROCINEMA I
(Alphen aan den Rijn)
moonwalker (dag 12.30, 14.30,
16.30 en 18.45) Zie Luxor Leiden
(alle leeftijden, derde week).
frantic (dag 21.15) Film van Ro
man Polanski over een man die
zijn vrouw in Parijs kwijtraakt en
een wanhopige speurtocht naar
haar onderneemt. Met Harrison
Ford (alle leeftijden, eerste week).
EURO CINEMA II
(Alphen aan den Rijn)
midnight run (dag. 18.45 en 21.30)
(alle leeftijden, eerste week)
frank en frey (dag 13.00, 15.00,
17.00) Zie Lido/Studio Leiden (alle
leeftijden, tweede week).
EUROCINEMA III
(Alphen aan den Rijn)
who framed roger rabbit (dag
13.30, 16.00, 18.30 en 21.00) Zie Li
do/Studio Leiden (alle leeftijden,
zevende week).
EUROCINEMA IV
(Alphen aan den Rijn)
coming to america (dag 18.45 en
21.30) Zie Luxor Leiden (alle leef
tijden, dertiende week).
nieuwe avonturen van pippi
langkous (dag 12.30, 14.30 en
16.30) Het supersterke Zweedse
wonderkind in een nieuw avon
tuur (alle leeftijden, tweede week).
De bioscopen In Katwijk zijn op
14.45) Klassieke tekenfilm, vrij
naar het beroemde werk van Ki
pling over een jongetje en zijn
vrienden en vijanden in de jungle.
Nederlands gesproken (alle leeftij
den, tweede week).
m CITY THEATERU
(Katwijk)
coming to america (dag 14.45 en
19.15) Zie Luxor Leiden (12 jaar,
tweede week).
CITY THEATERI
(Katwijk)
die hard (dag 21,15) Actiefilm
waarin een torenflat van 40 verdie
pingen centraal staat. Een taaie po
litieman moet afrekenen met ter
roristen die kantoorpersoneel heb
ben gegijzeld. Met Bruce Willis (16
jaar, tweede week).
big business (dag 19.00, zo ook
14.45) Komische film met Lily
Tomlin en Bette Midler (alle leeftij
den, tweede week).
junglebook (do, vr, ma, di en wo
GREENWA Y THEA TER
(Voorschoten)
coming to america (dag 15.45,
19.00 en 21.15) Zie Luxor (alle leef
tijden, tweede week).
action jackson (dag 15.45, 19.00)
Actiefilm (16jaar, eerste week).
world apart (ma t/m wo 20.45)
Film over de apartheid in Zuid-
Afrika gezien door de ogen van een
12-jarig meisje (16 jaar, derde
week).
good morning vietnam (do t/m zo
20.45) Robin Williams als discjoc-
key voor de legerradio in Vietnam.
Door zijn ongewone manier van
presenteren is hij geliefd bij de sol
daten, maar gevreesd bij de supe
rieuren (alle leeftijden, vierde
junglebook (dag 14.00) Beroemde
Disney-film met het hertje Bambi
(alle leeftijden, derde week).
reddertjes (dag 14.00) Tekenfilm
met muizen in de hoofdrollen (alle
leeftijden, tweede week).
M ASTRA
(Wassenaar)
coming to america Eddie Murphy
als Afrikaanse prins in New York
op zoek naar de ideale vrouw (a.l.);
vr. en zo. t/ m wo. 20.00. the jungle
book Briljante Disney-tekenfilm
naar de verhalen van Kipling over
de avonturen van Mowgli in de
jungle (a.l.); vr. t/m ma. en wo.
14.00.
Alternatief
Filmcircuit
28 december
KiJKHUis. 19.30 en 21.45: 'Hairspray'
van John Waters; 20.00 en 22.15:
'Un ragazzo di Calabria' van Luigi
Comencini.
m 29 december
KiJKHUis. 19.30 en 21.45: 'Hairspray'
van John Waters; 20.00 en 22.15:
'Un ragazzo di Calabria' van Luigi
Comencini.
De verdere lotgevallen van een zeer
sterk Zweeds meisje in 'Nieuwe
avonturen van Pippi Langkous'(Eu
rocinema IV Alphen).
MOTEL DE GOUDEN LEEUW
Wist u dat
Wij de komende feestdagen voor u
koude schotels kunnen verzorgen zoals:
Huzarensalade 6.50 p.p.
Russische eieren 7.50 p.p.
Zalmsalade 7.75 p.p.
Zalmsalade rood 11.50 p.p.
Krabsalade 15.00 p.p.
Garnalensalade 9.50 p.p.
Hors d'oeuvre vis 10.50 p.p.
Hors d'oeuvre vlees 10.50 p.p.
Hors d'oeuvre select 15.00 p.p.
Op 25 en 26 december kunt u van
12.00 tot 15.30 uur salades en
wildschotels afhalen.
Op 31 december tot 20.00 uur.
Voor de schalen berekenen wij
statiegeld.
Op 31 december kunt u ook dit jaar
weer bij ons afhalen:
Appelflappen 1.00 p.st.
Appelbeignets 1.75 p.st.
Oliebollen 0.75 p.st.
Ananasbeignets 2.00 p.st.
Sneeuwballen 1.25 p.st.
Appelbollen 2.25 p.st.
Gebak 2.00 p.st.
Saucijzenbroodjes 2.50 p.st.
Veurseweg 180
2250 AG Voorschoten
Telefoon: 01717-5916
Bill Murray in het eigentijdse kerst
verhaal 'Scrooged' (Lido/Studio
Leiden).
30 december
KIJKHUIS, 19.30 en 21.45: 'Hairspray'
van John Waters; 20.00 en 22.15:
'Un ragazzo di Calabria' van Luigi
Comencini.
2 januari
KiJKHUis. 19.30 en 21.45: 'Hairspray'
van John Waters; 20.00 en 22.15:
'Un ragazzo di Calabria' van Luigi
Comencini.
U 3 Januari
KiJKHUis. 19.30 en 21.45: "Hairspray'
van John Waters; 20.00 en 22.15:
'Un ragazzo di Calabria' van Luigi
Comencini.
4 januari
KiJKHUis, 19.30 en 21.45: 'Hairspray'
van John Waters; 20.00 en 22.15:
'Un ragazzo di Calabria' van Luigi
Comencini.
lvc. 21.15 uur "The Killing' van
Stanley Kubrick.
MS januari
lvc, 21.15 uur: The Killing' van
Stanley Kubrick.
6 Januari
lvc. 21.15 uur 'Dressed to kill' van
Brian de Palma.
7 januari
lvc. 21.15 uur: "Dressed to kill' van
Brian de Palma.
11 januari
lvc. 21.15 uur: 'Edipo Re' van Pier
Paolo Pasolini.
12 Januari
lvc. 21.15 uur 'Edipo Re' van Pier
Paolo Pasolini.
13 januari
lvc, 21.15 uur. 'La Luna' van Ber
nardo Bertolucci.
14 januari
lvc. 21.15 uur: 'La Luna' van Ber
nardo Bertolucci.
15 januari
de vonk noordwijk. 20.15: The
Family' van Lodewijk de Boer.
17 Januari
lak. 19.30: 'A zed and two noughts'
van Peter Greenaway. 22.00:
'Drowning by numbers' van Peter
Greenaway.
18 Januari
lvc. 21.15 uur: "Jazz Ball' van Her
bert Bregstein en 'Chicago Blues'
van Harley Cokliss.
19 januari
lvc. 21.15 uur: 'Round Midnight'
van Bernard Tavernier.
20 januari
lvc. 21.15 uur: 'Jazz on a Summer's
Day' van Bert Stern.
21 januari
lvc, 21.15 uur: 'Paris Blues' van
Martin RitL
24 Januari
lak. 20.00: 'Foolish wives' van
Erich von Stroheim. 22.00: 'Men-
schen am Sonntag" van Robert
Siodmak.
25 januari
LVC. 21.15 uur: 'Coup de Torchon'
van Bertrand Tavernier.
26 januari
lvc, 21.15 uur 'Coup de Torchon'
van Bertrand Tavernier.
27 januari
lvc. 21.15 uur 'a Fistful of Dollars'
van Sergio Leone.
28januari
Lvc, 21.15 uur 'a Fistful of Dollars'
van Sergio Leone.
31 Januari
lak. 20.00: 'Giant' van George Ste-
Bioscopen
lido i. ii. ill. iv; Steenstraat 39, Lei
den, 071-124130 (dag 14.30,19.00 en
21.15, zo ook 16.45).
studio: Steenstraat 39, Leiden, 071-
133210 (zie Lido).
trianon Breestraat 31, Leiden,
071-123875.
rex. Haarlemmerstraat 52, Leiden,
071-125414.
luxor; Stationsweg 19, Leiden,
071-121239 (dag 14.30. 19.00 en
21.15, zo ook 16.30).
eurocinema i. li. ill. iv Raadhuis
straat, Alphen a/d Rijn 01720-
20800.
city theater, Badstraat 30, Kat
wijk, 01718-74075 (bgg 74185).
Filmhuizen
lak-cinema: Theatèrzaal Doelen
complex (Cleveringaplaats 1, Lei
den)
kijkhuis: vrouwenkerkkoorsteeg
17, Leiden. 071-142895 of 133900.
filmhuis lvc: Breestraat 66, Lei
den, 071-146448.
kapelzaal k&o Oude Vest 45 (in
gang Hazewindsteeg), Leiden, teL
141141.
greenway theater: Schoolstraat
69, Voorschoten, 01717-4354.
filmliga voorschoten: zie Green-
way Theater.
SKan filmhuis: De Vonk. Westein
de 94, Noordwijk, 01719-10813.
filmhuis lisse. (in Artopa) Greve-
lingstraat 50, Lisse, secr. 02522-
13458.
filmhuis katwijk. Zie City Thea
ter.
filmwerkgroep muzenhof. Mu-
zenhof, Cor Gordijnsingel Leider
dorp, 071-410957.
Chris Barber Jazzband (Engeland), Climax Jazzband
(West Duitsland), Marjorie Barnes (USA), Joan
Harrington and trio (USA), Harbour Jazzband,
Berhard Berkhout's Swingmates, Rob Hoeke Kwartet,
Wim Koopmans, Batida, Trio Dolf de Vries e.v.a.
Kaartverkoop:
Nic de Tombe, Pieterskerk Chorsteeg 11Leiden
John A. Hankart Jr., Winkelcentrum Langevoort 33, Oegstgeest
Sigarenmagazijn Relemon, Bevrijdingsplein 1, Leiden
Foto/film Ton Jansen, Winkethof 42, Leiderdorp
WV Leiden, Stationsplein 210, Leiden
Leidsch Dagblad, Witte Singel 1Leiden
Alphens Dagblad, Julianastraat 19, Alphen aan den Rijn
Jazzcafé The Duke, Oude Singel, Leiden
Jan Bemer Produkties, Levendaal 173, Lelden
Jazz on Sunday
Dit evenement kwam tot stand met medewerking van:
Slaapkamercentrum Lunchroom Banketbakkerij Hendriks Nutsspaarbank Van Arkel
Lodder Accountants Aannemersbedrijf Gebr. De Bolster Uitg. Mij. Leidsch Dagblad Staal
Verzekeringen Groenoordhallen Restaurant Stadsgehoorzaal Aannemersbedrijf Du Prie
Star Neon Lichtreclame Organisatieboro Jan Bemer Produkties Autoschadebedrijf Van Spijker
Heineken Bier Naturo Kurk Handelsonderneming Rekré Sport Automobielbedrijf Auto-
Home Leiderdorp Handelsdrukkerij Leidsch Dagblad.
