IH mrm
'JK
Overzichtstentoonstelling in
Stedelijk Museum Amsterdam
I
F
£eidóe@ou/ca/nt
Stampvolle Grote Kerk voor Kerstconcert
Tournee van Nederlands
Studenten Orkest
- -111 ppipm
Australische zakenman
kocht Irissen Van Gogh
Grote animo voor
Kersttoernooien
Spraakmakende voorstelling van Vondels „Gijsbrecht
"Gerard heeft zijn eerste baan: LEUK!1
KUNST
ZATERDAG 24 DECEMBER 1988 PAGINA 21
Dl
'ER
sr z
er 1
iVI
akt
i
hei
ime
iom
ieke
/at iï
iverki
laat
Kerstconcert door het Christelijk
Christelijk Jeugdkoor Vivace te
Zwijndrecht onder leiding van
Margaret de Swart, organist Frans
Gort en pianist Hans Verburg.Gro-
te Kerk Den Haag.
Het Kerstconcert door het
Christelijk Residentie Man
nenkoor trok gisteravond een
overweldigende belangstelling,
de 1600 in de Grote Kerk op
gestelde stoelen waren stuk
voor stuk bezet.
lend koor de medewerking
van het Christelijk Meisjes
koor Vivace uit Zwijndrecht
en de combinatie van beide
koren bleek bijzonder ge
slaagd.
Het C.R.M. streeft de laatste
tijd meer naar kwaliteit dan
naar, kwantiteit en dat is een
goede zaak. Selecteren - het is
in deze kolommen eerder ge
signaleerd - met de konsek-
wentie dat een aantal leden
verzocht moet worden het
koor te verlaten is een even
vervelende als noodzakelijke
maatregel. Beter een perfect
koor met 150 leden dan een
koor met 240 leden waarbij de
kwaliteit in het geding is. Een
opdracht voor dirigent en be
stuur.
Het was het tweede achtereen
volgende jaar dat het C.R.M.
in de Grote Kerk zong. Dit
maal werd gekozen voor een
opstelling onder het orgel. Di
rigent Aad van der Hoeven
koos een veelheid aan interna
tionale kerstliederen en kon
niet aan de verleiding van het
bewerken ontkomen. Een
koor van het niveau van het
C.R.M. moet toch in staat ge
acht worden een meer origi
neel programma samen te stel
len. Los daarvan moet gezegd
dat de uitgevoerde werken
met expressie, zuiver en ge
kund ten gehore werden ge
bracht.
Dirigent Margaret de Swart
heeft haar jeugdkoor (meisjes
koor) technisch en muzikaal
op uitstekende wijze leren zin
gen. "Het zijn net engeltjes"
zei een concertbezoeker en hij
doelde op de zuiverheid en
prilheid van klank, op de on
gekunsteldheid, op de teder
heid. Organist Frans Gort
speelde op lichtvoetige wijze
het Andante cantabile uit Wi-
dors vierde symfonie.
ADRIAAN HAGER
BERGEN Het Nederlands Studenten Orkest begint 15 januari
in het Klooster van de lusters Ursulinen en het Noordhollandse
Bergen de 37ste tournee 'door ons land. Er ziin tien concerten
voorzien onder leiding van Kasper de Roo. De bijna honderd ge
selecteerde amateurmusici zijn dan tien dagen in Bergen bijeen
geweest om de te spelen composities in te studeren. Daarbii is
„Nagras", een nieuw werk dat Paul Termos speciaal voor net
NSO heeft geschreven. Op het programma staan verder het eer
ste celloconcert in a van Camille Saint-Saëns, met de soliste La-
rissa Groeneveld en de zevende symfonie in E van Anton
Bruckner. Het orkest speelt na de première in Bergen de achter
eenvolgende dagen in respectievelijk Haarlem, Utrecht, Den
Haag, Eindhoven, Groningen, Rotterdam, Arnhem, Maastricht
en Amsterdam. Net als andere jaren gaat de opbrengst van de
tournee, waaraan ook het bedrijfsleven bijdraagt, naar gehandi
capte studenten. Zij kunnen daarmee hulpmiddelen aanschaffen
die hen het studeren mogelijk of makkelijker maken.
EXPOSITIE
LAWRENCE
WEINER:
EENTONIG
AMSTERDAM Bij de
opening van het nieuwe
museumseizoen in septem
ber, stak directeur Wim
Beeren zijn trots niet on
der stoelen of banken. In
het Stedelijk Museum in
Amsterdam stond een bij
zondere tentoonstelling
verwachten: een over
zichtsexpositie van werk
van Lawrence Weiner.
Beeren nam tegelijk de gele
genheid te baat om deze kun
stenaar te omschrijven als ie
mand die voor de na-oorlogse
Amerikaanse kunst een even
belangrijke rol vervulde als
Frank Stella. Weiner als sleu
telfiguur dus.
Inderdaad hoort het werk van
Weiner (geboren in 1940 te
New York en afwisselend wo
nend in Amsterdam en in zijn
geboortestad) tot de invloedrij
ke stroming die midden jaren
zestig ontstond, de conceptuele
kunst. Het woord zegt het al:
de uiteindelijke verschijnings
vorm van het kunstwerk staat
hier niet centraal maar het
idee erachter, het concept.
Een conceptueel kunstwerk
heeft veel weg van een recept
uit een kookboek. Schetsen,
aanwijzingen, en woorden die
mogelijke keuzes aangeven,
daar blijft het bij. Het zal nie
mand verbazen dat deze kunst
in eeuwige staat van wording
zich overwegend en vaak uit
sluitend, bedient van het
woord in plaats van het beeld.
Desinteresse
De anti-expressieve benade
ring van Weiners collega-con-
septualisten betekende desin
teresse in het kunstwerk als
overdracht aan het publiek. Er
werd een idee ontwikkeld of
een ingreep gedaan waarvan
het publiek vaak alleen de do
cumentatie zag als bewijs ach
teraf.
Weiner daarentegen doet met
zijn werk wel degelijk een
beroep op de actieve participa
tie van de beschouwer. Hij is
evenwel representant van de
conceptuele kunst voor zover
hij gekozen heeft voor een ma
nier van werken die nadruk
legt op inhoud in plaats van op
vorm. Tekenend voor zijn op
vattingen zijn de vier zinnen,
een van zijn kunstwerken,
waarin hij zijn visie gaf op
kunst. Zijn omschrijving luid
de:
1. Een kunstenaar kan een
werk vervaardigen
2. Een werk kan uitgevoerd
worden
3. Een werk hoeft niet ge
maakt te worden
Al deze mogelijkheden zijn ge
lijkwaardig en in overeen
stemming met de bedoeling
van de kunstenaar, de beslis
sing over de conditie is afhan
kelijk van de behoefte van de
ontvanger op het moment van
de ontvangst.
Drukwerk
De vormgeving van deze en
andere boodschappen die Wei
ner sinds 1964 de wereld in
stuurt, is uiterst zakelijk en
minimaal. De korte zinnen
zijn aangebracht in strakke,
meestal schreefloze hoofdlet
ters op muren en vloeren, zo
wel binnen als buiten, of ge
drukt op muren en vloeren,
zowel binnen als buiten, of ge
drukt op affiches, platenhoe
zen of verzameld in bundels.
De techniek van drukwerk
dus. Soms zijn de zinnen om
geven door een strak kader,
rechthoekig of met een schuin
afgekapte hoek.
Natuurlijk heeft de gedaante
waarin de woorden ons onder
ogen komen, gevolgen voor de
betekenis die we aan ze toe
kennen. Het formaat en de
vorm van een letter, materiaal
en kleur van de ondergrond,
het 'wit' erom heen, dat zijn
allemaal factoren die een stu
rende rol spelen bij het inter
preteren van een boodschap.
Van minstens even groot be
lang is het in welke omgeving
een tekst wordt aangeboden.
„Een voorwerp afhankelijk
van een ander voorwerp om
zelfstandig te functioneren"
als tekst in een boek leidt tot
een andere betekenis dan op
de plek waar de woorden fei
telijk zijn te vinden, namelijk
in de hal van het Haags Ge
meentemuseum. Hier ontkom
je moeilijk aan de drang om de
woorden te betrekken op het
presenteren van objecten in de
historisch-conserverende con
text van het gebouw erom-
Berichten
Weiner confronteert ons met
berichten als „Schachten ge
broken marmer op de grond
gezet hier en over het water".
Of „Een platte steen een an
dere platte steen bovenop een
platte steen die op de grond
rust". Er zit een constante in
het soort mededelingen waaro
ver Weiner ons aan het den
ken wil zetten: ze hebben alle
maal betrekking op materie en
op de plaats en functie van ob
jecten.
Wat is de diepere zin van der
gelijke teksten? Ter verklaring
voert de kunstenaar aan dat
hij in 1967 tot de ontdekking
kwam dat woorden op zichzelf
genoeg zijn om een visueel
beeld te scheppen. De uitspra
ken die hij aanbrengt op mu
seum- of galeriewand zijn dus
evocatief, plaatsvervangend.
De kunstenaar reikt ons een
begin en wij doen de rest. We
bouwen als het ware onze ei
gen sculpturen uit het materi
aal dat Weiner voor ons heeft
klaar gezet.
Hoe ziet een tentoonstelling
van dergelijk werk eruit? Saai
en eentonig, is helaas het ant
woord. Dat de spreuken in
verschillende kleuren zijn op
gebracht is een pover doekje
voor het bloeden. Fleurigheid
is allerminst het resultaat.
Weiner laat na waarin de
IW m 5
Lawrence Weiner: „A grouping of that which is connected...".
foto: stedelijk museum
schrijver van een gedicht of
verhaal hem overtreft. Die
neemt immers wel de eervolle
taak op zich om een idee uit te
werken tot een vorm. We zijn
vrij om bij Weiners teksten
onze eigen gedachten te laten
gaan. Maar we zijn ook vrij om
onze schouders op te halen. De
'ontdekking' dat teksten beel
dende kwaliteiten hebben,
verheft zich met andere
woorden niet boven de status
van de open deur.
Misvatting
Het idee dat beeldend kunste
naars zichzelf kunnen ont
slaan van de plicht om met
plastische middelen uiting te
geven aan wat zij te zeggen
hebben, berust op een misvat
ting. De kwaliteit van Weiners
werk ligt volgens Rudi Fuchs
voor een belangrijk deel in het
gegeven dat zijn kunstwerken
niet gebruikt kunnen worden
voor bevrediging van opper
vlakkige beeld-consumptie.
Is dat nog wel een voordeel
wanneer blijkt dat Weiner met
het badwater ook het kind
heeft weggegooid? Volgens mij
kan een beeldend kunstenaar
maar een ding overkomen dat
erger is dan consumptieve
toeëigening door het publiek:
Dat is dat hij geen aanspraak
kan maken op de toevoeging
'beeldend'. Om het in 'Weine-
riaans' te zeggen: een spreuk
kan een kunstwerk worden,
maar het hoeft niet. Oftewel
het publiek kén komen. Maar
ook dat hoeft niet.
De tentoonstelling „Wat op de
tafel staat staat op de tafel,
Lawrence Weiner-werken
vanaf het begin van de jaren
zeventig tot het einde van de
jaren tachtig" is te zien tot 1
januari in het Stedelijk Mu
seum, Amsterdam. Catalogus
f 55.-.
ADA VAN DER VELDEN
Voor een uitgebreide agen- t/m za. 14.00.18.45, 21.30. zo. t/m,.
da, ook voor de komende wonARYi1nN i6/S? V? 45t 21r°1
dagen, raadplege men byion. tei. 47i656)mBeeUejuiJce (a?);
„UIT de gratis wekelijkse 14 30. 16.45. 19 00. 21.30. ba-
bijlage van deze krant. bylon 2 spoorloos (16); 14 30.
a 17.00, 19.30, 21.45. babylon 3:
White mischief (12): 14.30. 17.00.
H i iMKibWilSH 19-30-2145- C,NEAC 1 <Bui,en-
hof 20tel- 630637): Moonwalker
(al); do. t/m za. 14.00, 18.45, 21.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN EURO- zo. t/m wo. 13.15, 16.00, 18.45,
CINEMA I (Van Boetzelaerstraat 6. 21.30. CINEAC 2: Walt Disney'a
tel. 01720-20800): Moonwalker Frank en Frey (al); do. t/m za.
(al); do. t/m zo. 13.45, 18.45, 21.15. 14.00. zo. t/m wo. 13.15, 16.00,
ma. dl. wo. 12.30, 14.30, 16.30, 18.45. Big business (al); 21.30. do.
18.45, 21.15. EUROCINEMA II: t/m zo. ook 18.45. CINEAC 3:
Buster (al); do. vr. 13.30, 19.00, Die hard (16); do. t/m za. 14.00,
21.30. za. t/m wo. 19.00, 21.30. 18.45, 21.30. zo. t/m wo. 13.15,
Frank en Frey (al); za. zo. 14.00. 16.00, 18.45, 21.30. METROPO-
ma. t/m wo. 13.00, 15.00, 17.00. LE 1 (Carnegielaan, tel. 456756):
EUROCINEMA III: Who framed Who framed Roger Rabbit (al); do
Roger Rabbit (al); do. t/m zo. t/m za. 14.00, 18.45, 21.30. zo. t/m
13.30, 18.30, 21.00. ma. t/m wo. wo. 13.15, 16.00, 18.45, 21.30.
13.30, 16.00, 18.30 .21.00. EU- METROPOLE 2: Pippi Langkous
ROCINEMA IV: Coming to Ameri- (al); do. t/m za. 14.00. zo. t/m wo.
ca (al); do. vr. 13.45. 18.45, 21.30. 13.15. 16.00. 18.45. De ondraaglij-
za. t/m wo. 18.45, 21.30. Nieuwe ke lichtheid van het bestaan (al);
avonturen van Pippi Langkous 20.45. METROPOLE 3: Walt Dis-
(al); za. zo. 14.00. ma. t/m wo. ney's Frank en Frey (al); do. t/m
12.30, 14.30, 16.30. za. 14.00. zo. t/m wo. 13.15, 16.00.
Made in heaven (16); 18.45, 21.30,
LEIDEN LUXOR (Stationsweg 19. METROPOLE 4: Moonwalker
tel. 071-121239): Moonwalker (al); (al); do. t/m za. 14.00, 18.45, 21.30.
19.00, 21.15. za. zo. ma. di. wo. 20. t/m wo. 13.15, 16.00, 18.45,
ook 14.30. LIDO en STUDIO 21.30. METROPOLE 5: Midnight
(Steenstraat 39, tel. 124130): Wil- run (al); do. t/m za. 14.00, 18.45,
low^al); 14.30, 18.45, 21.15. Co- 21.30. zo. t/m wo. 13.15, 16.00,
ming to America (al); 14.30, 19.00. 18.45, 21.30. ODEON 1 (Heren-
Scrooged (al); 19.00, 21.15. do. vr. gracht 13, tel. 462400): Big (al); do.
ook 14.30. Frantic (12); 21.15. Big t/m za. 13.45, 18.45, 21.30. zo. t/m
(al); Who framed Roger Rabbit (al); wo. 13.30, 16.00, 18.45, 21.30.
14.30, 19.00, 21.15. Frank en Frey ODEON 2: Coming to America (al);
(al); za. zo. wo. 14.30. TRIANON do. t/m za. 13.45, 18.45, 21.30. zo.
(Breestraat 31. tel. 123875): De on- t/m wo. 13.30, 16.00, 18.45, 21.30.
draaglijke lichtheid van het be- ODEON 3: Pippi Langkous (al);
staan (al); 20.00. za. zo. 00k 14.00. do. t/m za. 13.45. zo. t/m wo.
REX (Haarlemmerstraat 52. tel. 13.00, 15.00, 17.00. Die hard (16);
071-125414); Cicciolina in action 18.45, 21.30. ODEON 4: 18
(16); 14.30, 19.00, 21.15. Again (al); do. t/m za. 13.45, 18.45,
21.30. zo. t/m wo. 13.30, 16.00,
KATWIJK CITY THEATER I 18.45, 21.30. STUDIO 1 (Ketting-
(Badstraat 30, tel. 01718-74075): straat 12b, tel. 656402): Bird (al);
Die hard (16); 14.45, 19.00. Big 20.00. STUDIO 2: La Bohème
business (al); 21.15. CITY THE A- (16); 14.15, 19.00, 21.30. STU-
TER II: Coming to America (al); DIO 3: Frantic (al); 19.00, 21.30.
19.00, 21.15. do. vr. zo. 00k 14.45. HAAGS FILMHUIS: Zaal 1: Dis-
Junglebook (al); za. wo. 14.45. tant voices, still lives; 19.30,
21.45. zo. ma. 14.00, 16.15. My fair
VOORSCHOTEN GREENWAY lady; zo. ma. 14.00. Zaal 2: Some-
(tel. 01717-4354): Salsa (al); do. 1/ one to love; 19.30, 21.45. zo. ma.
m wo. 19.00. Good morning Viet- 14.00, 16.15. Zaal 3: 19.30, 21.45.
nam (al); za. t/m wo. 15.45. A zo. ma. 20.00. An American in Pa-
world apart (al); 20.45. beh. za. ris; do. Roman Holiday; vr. Fas-
Coming to America (al); do. vr. hions of 1934; za. My fair lady; zo.
19.00, 21.15. za. 15.45, 19.00. zo. ma. Opo (I'amour); di. Mascara;
t/m wo. 15.45, 19.00, 21.15. wo.
NACHTVOORSTELLINGEN
KINDERVOORSTELLINGEN CINEAC 1: 9W Weeks (16); za.
Jungle book; za. t/m wo. 14.00. De 00.15. CINEAC 2: Hell raiser
reddertjes; za. t/m wo. 14.00. (16); za. 00.15. CINEAC 3: Die
hard (16); za. 00.15.
WASSENAAR ASTRA (tel.
01751-13.269): Coming to Ameri- KINDERVOORSTELLINGEN
ca (al); vr. za. ma. di. wo. 20.00. CINEAC Walt Disney's Frank
en Frey; do. t/m za. 14.00. zo. t/m
KINDERVOORSTELLINGEN wo. 13.15, 16.00, 18.45. METRO-
Jungle book; za. t/m wo. 14.00. POLE 2: Pippi Langkous; do. t/m
za. 14.00. zo. t/m wo. 13.15, 16.00,
DEN HAAGASTA 1 (Spul 27. tel. 18.45. METROPOLE 3: Walt Dis-
463500): Willow (al); do. t/m za. ney's Frank en Frey; do. t/m za.
14.00, 18.45, 21.30. zo. t/m wo. 14.00. zo. t/m wo. 13.15, 16.00.
13.15, 16.00, 18.45, 21.30. ASTA ODEOty: Pippi Langkous; do. t/
2: Scrooged (al); do. t/m za. 14.00, m za. 13.45. zo. t/m wo. 13.00,
18.45, 21.30. zo. t/m wo. 13.15, 15.00. 17.00. STUDIO 1: Jungle
16.00, 18.45, 21.30. ASTA 3: book; 14.30. STUDIO 3: Bambi;
Who framed Roger Rabbit (al); do. 14.00.
jks
•lade
ande
lenen
rin d
Toon
haalt
ida
PERTH De Australische za
kenman Alan Bond heeft gis
teren gezegd dat hij de koper
is geweest van de Irissen van
van Gogh, het duurste schilde
rij ter wereld. Bond zei dat hij
tot nu toe anoniem was geble
ven omdat hij geen plek had
om het schilderij op te hangen.
De Irissen zijn in november
vorig jaar voor een recordbe
drag van 53,9 miljoen dollar
(108 miljoen gulden) geveild
bij Sotheby in New York.
Bond zei dat hij het schilderij
ingepakt had gelaten tot hij
een ruimte had die veilig ge
noeg was naar de zin van de
verzekeraars. De Australische
zakenman, die grote belangen
heeft in de media- en brouwe
rijwereld, heeft het afgelopen
jaar in Perth een zwaar bevei
ligde kunstgalerie laten bou-
Hij gunde verslaggevers giste
ren een blik op het doek, op de
49ste verdieping van het hoog
ste gebouw van Perth, R and I
Tower. Sinds de aankoop, zei
Bond, waren hem voor de Iris
sen van verschillende zijden
aanbiedingen gedaan die het
door hem betaalde recordbe
drag „verre te boven" gingen.
ie Shi
uls'w
ALPHEN AAN DEN RIJN-
WARMOND/LEIDEN De
traditionele Kersttoernooien
van de tenniscentra Nieuwe
Sloot in Alphen aan den Rijn
en Dekker Tennis te War
mond hebben opnieuw een
maximale bezetting. Nieuwe
Sloot is tevens gastheer van de
strijd om de Districts Indoor
B-titels. Dekker ging vanwege
de grote deelname donderdag
reeds van start. Vandaag be
ginnen in Warmond de eerste
rondes van de kwalifikaties
voor het A-toernooi.
Tweede Kerstdag begint wed
strijdleider/centrummanager
Jan Willem Bruin met de eer-
zal er ziin laatste Cl-toernooi
(hij wordt B-speler) stellig met
een zege willen afsluiten.
Dekker A-toemooi
Vandaag om 13.00 uur strijden
in Dekker Tennis Warmond
zestien mannen in de eerste
ronde van de kwalifikatie-
wedstrijden om vier plaatsen
in het hoofdschema van' het
ORAP/Dekker A-toemooi.
Onder de deelnemers zullen
Casino-speler René van der
Wilk en Unicummer Martijn
Krans de Leidse eer hoog
moeten zien te houden. Naast
Krans en Van der Wilk werd
de kopman van het RUG uni
versiteitsteam van Groningen
en studenten A-kampioen
Evert-Jan Hulshof met een
wild card verblijd. De vierde
wilde kaart zal onder de niet
toegelaten deelnemers verloot
worden. De kwalifikatie wordt
dinsdag 27 december voortge-
dameskwalifikatie, waarin on- lml
der meer Heieen van den Berg
uitkomt, verspeeld. Het hoofd
toernooi dames en heren A
start woensdag 28 december.
De finales worden Nieuwjaars
dag afgewerkt.
PETER KLEIN
Plaatsing Nieuwe Sloot Cl+2, Dl+2 t/m
E toernooi:
HEC1: 1 O Guinau, 2 G. Schepes. 3 J.
Draulans. 4. P. Paauw DEC1: 1 S. Schepes,
2. N.v.d. Voort HDC1: 1. Van Draai/Lui
ten, 2 Suyver/Hamming. HEC2: 1. E. Slee-
Van der Salm 2x. GDC2: 1. Klem 2x, 2.
HED1: 1 A. Chevalier. 2. C. Jongejan. 3. J.
Stals. 4 E Smid. HDD1: 1 Chevalier/de
Jeu. 2. Nederhof/Van Os. DDD1: poule: 1.
de Roo/Verkerk. GDD1: 1. Van Hoff/Sta-
kenburg, 2. Verkerk/Van Tol. DED1+2: 1.
E Zevenhoven. 2. W. van Rijswijk HED2:
1. O. Gesman. 2. G. Kraay. HDD2: 1. De
Vries/Verkerk. 2 Gcsman/Gnffioen.
DDD2: 1 Meester/Schouten, 2. De Jon
g/Leer. GDD2: 1. Maeijer/Kemker. 2. Van
Munster/Van der Meer In E is niet ge-
fnro'l. c. Kortekaas. 2. W Heijer. 3.
Dv.d Berg. 4. J. Witteveen. DEV: 1 A.
Oudshoorn. 2 E Zevenhoven. HDV: 1.
DDV: LDe R^/Thjo. 23Oudshoora-
/lïeijers. GDV: 1. Van Bijsterv
Plaatsing"dekker Cl+2, Dl+2. E en Vete
ranen dubbelspel toernooi:
HDC1: 1 M van Maaren/J.vd Lippe. 2.
Taat/G J Minnée. 4. Varf der Linden 2x.
HDC2: 1. G. Stigtcr/E. Warmerdam. 2 M
Baan/M Galjema. 3. A. den Hartog/T. Ba-
v^rde DDC1+2.T J.^an Riet/V. Wester
hout. 2. T. van Duinen - J. Tiandra. GDC1:
1. T. van Dumen/J Bierlmg, 2 C.v.d.
Mcer/J.v.d Geest GDC2: 1. I. T. Bave-
HDD1: i. A. den Hartog/J. Los, 2. A.
'e Mooy. 3. J. Gesta Fernandez/K.
F. van Duyb/A. Jonker. DDD1:
Croix/W
G Dave
Turk/J. c
Beijen, 2. J. Dessing/C.
HDV^T' CatDekker/R. Blommendaal, 2. H.
Meijer/E. Meinders. 3. P. van Duyvenvoor-
de/J Beckwith. 4 D van Galen Last/J.
Barth DDV: 1. N. Vogelaar/L.v d. Bent, 2.
J Grimbergen/I. ten Hage GDV: 1. mw.
Pufkus/Bruininga, 2. echtp. Meiier, 3. mw.
HET NATIONALE TONEEL HERSTELT AMSTERDAMSE VONDEL-TRADITIE
Het Nationale Toneel: „Gijsbrecht
van Aemstel" van Joost van den
Vondel. Regie: Hans Croiset Be
werking: Guus Kekers. Decor en
kostuums: Mirjam Grote Gansey
en Tessa Lute. Licht: Reinier
Tweebeeke. Met o.a. Gees Linne-
bank, Marie-Louise Stheins, Gijs
Scholten van Aschat en Adriaan
Olree. Koninklijke Schouwburg,
vrijdag 23 december, herhalingen
t/m 28 december aldaar en t/m 10
januari in de Stadsschouwburg
Regisseur Hans Croiset
maakte Joost van den
Vondels meest gespeelde,
maar niettemin vaak on-
speelbaar genoemde
„Gijsbrecht van Aemstel"
bij Het Nationale Toneel
tot een spraakmakende
voorstelling. Hij laat een
radioverslaggever over
het toneel hollen, zet de
verschijning van de engel
Rafaél neer als een ana
chronisme en laat het
volk de verlossende uit
spraak doen over het lot
van de Heer van Aemstel-
land.
Dergelijke nouveauté's voegen
iets toe aan het pathetische
drama dat gebogen gaat onder
het dwingende ta-dé-ta-dé-ta-
dé van Vondels alexandrijnen.
Dat dreuntje doet menig ac
teur de das om en kan clausen
als verdelgde stad wij gaan/en
komen nimmermeer./Vaar
wel, mijn Amsterland,/ver
wacht een and'ren heer/ tot
verstikkende zinnen maken.
De noodzaak van de uitvoe
ring van deze „Gijsbrecht",
anders dan het als het opne
men van een soort traditie, is
echter ver te zoeken.
Croiset laat vóór het stuk be
gint flarden uit het oorspron
kelijke voorspel door de luid
sprekers van de Koninklijke
Schouwburg klinken. Het stuk
ging ter ere van de nieuwe
Stadsschouwburg te Amster
dam op 3 januari 1638 in pre
mière (het was ooit voor de
Kerst bestemd maar het stuk
van de bekeerling Vondel
werd door de bestuurderen als
„te paaps" gezien). Nu gaan
dus de woorden „de trotze
Schouwburg heft zijn spitze
kap" weer aan de beroemde
openingsregels „het hemelse
gerecht heeft zich ten lange
lesten" vooraf. Een saillante
verwijzing naar de recente en
huidige theatersituatie: De tra
ditie van de „Gijsbreght"
wordt in Den Haag hersteld en
het toneelbeeld toont een ro
kende puinhoop van de Am
sterdamse Stadsschouwburg,
waar Croiset leider was van
het Publiekstheater en weg
ging. Op die puinhopen verde
digt Gees Linnebank als Gijs
brecht van Aemstel Amster
dam tegen de oprukkende Wa
terlanders, Friezen en Hollan
ders, die hem verdenken van
schuld aan de moord op graaf
Floris. Het is onbegonnen
werk, want de vijand heeft via
een Trojaanse list in het schip
't Seepaerd een vijfde colonne
binnen de muren gesmokkeld.
Gijsbrechts vrouw Badeloch
ziet de onzin van verdere ver
dediging bijtijds in, maar de
Van Aemstels vertrekken pas
als de engel Rafael hen daar
toe maant.
Er is in feite weinig aan dat
origineel veranderd. Het ver
schil zit hem hier in de regie.
Croiset laat zowel heden als
verleden meespelen in het
stuk, dat een traditie kent van
afrekenen met de onjuist ge
achte aanpak van voorgangers
op de planken. Dat brengt
Croiset ertoe meermalen flash
backs van die oude voorstel
lingen (de laatste in de traditie
van de Amsterdamse Stads
schouwburg vond in 1969
plaats, later deed Carel Briels
nieuwe pogingen) zien op het
achtertoneel: acteurs gekleed
in klatergoud die met gezwol
len stem Vondel brallen. Zo
moet het dus niet. Hoe het an
ders kan, toont Croiset onder
andere door een acteur met
bandrecorder als verslaggever
op te laten komen, door het
volk (in plaats van Rafael)
Gijsbrecht te laten overhalen
te vluchten en door de Rei van
Edelingen te brengen als een
prachtige monoloog van Gijs
Scholten van Aschat in avond
kleding.
Het geheel werkt soms goed.
Zo'n Gaston van Erven doet
als Egmond de alexandrijnen
natuurlijk klinken, waar ande
ren in een dreun vervallen.
Het valt op hoe sterk en over
tuigend Marie-Louise Stheins
als Badeloch tegenover een
dito Gees Linnebank staat. Het
blijft evenwel duister of hèt
opnemen van deze „Gijs-
Wie dat zou willen kan in deze
voorstelling hele theorieën
kwijt. Die kan de rokende
puinhopen van de Amster
damse Stadsschouwburg zien
als de as, waaruit na het ver
trek van Croiset geen nieuwe
Phoenix is verrezen. Die ziet
misschien het zoveelste plei
dooi van Croiset voor groot,
klassiek toneel. De op en af
dravende personages uit Von
dels in feite rommelige stuk
bieden daar tal van aankno
pingspunten toe.
PETER SNEL
Marie-Louise Stheins als Badeloch en Gees Linnebank als
Gijsbreght. v foto: pan sok
(ADVERTENTIE)
Terwijl hij toch epilepsie heeftZo'n 1 op de 150 Nederlanders
heeftuepi!epsie. Velen van hen willen en kunnen-werken, dankzij o.a.
medicijn-gebruik. Helaas blijken vooroordelen hardnekkig.
Epilepsie en Werk: "Als je't:weet,i;/t heel normaal"
w f «ra
Steun de
campagne 19
t£hny NATIONAAL EPILEPSIE FONDS/
l)E MACHT VAN HKT KLE1NK
v '^ns Postbus 212100 AA Heemstede, giro 34781
r
