Gorbatsjov toont macht
over de militaire top
VAN HET EEN KOMT HETANDER.
Ontwapening, vrede en milieu centraal in rede Gorbatsjov
Shultz
reageert
koel op
verklaring
Arafat
bi
P
DE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
BUITENLAND
SaidM^owuwt
DONDERDAG 8 DECEMBER 1988 PAGINA 4 BIN
Estland houdt vast
aan souvereiniteit
MOSKOU Het parlement van de Sovjet
republiek Estland houdt vast aan de eigenzin
nige koers binnen de Sovjetunie. Gisteren be
sloot het parlement opnieuw dat het het recht
heeft veto's uit te spreken over wetten, die
door Moskou zijn uitgevaardigd. Vorige week
was dit besluit door het nationale parlement
in Moskou verworpen. Het is nog niet duide
lijk wat de juridische gevolgen zullen zijn van
de besluiten van het parlement van Estland.
Het parlement verhief verder in een amende
ment op de grondwet het Estisch tot officiële
taal van de republiek. De afgevaardigden
schrokken evenwel terug voor aanvaarding
van een wetsvoorstel waardoor honderddui
zenden Russen die in de republiek woonach
tig zijn, gedwongen zouden worden de regio
nale taal te leren.
Activisten mogen
betogen in Praag
PRAAG In Tsjechoslowakije zullen
activisten voor de mensenrechten za
terdag voor de eerste maal sinds de
Praagse Lente van 1968 een demon
stratie houden, waarvoor door de auto
riteiten toestemming is verleend. Op
een klein plein buiten het centrum
van Praag mag ter gelegenheid van
het veertigjarig bestaan van de Uni
versele Verklaring van de Rechten
van de Mens een bijeenkomst worden
gehouden. Het verzoek de demonstra
tie in het centrum van de stad te mo
gen houden, werd eerder afgewezen.
De toeschietelijkheid van de Tsjechi
sche leiders zou verband kunnen hou
den met het bezoek van de Franse pre
sident Mitterrand, vandaag aan Praag.
Aanklacht wegens
vervuiling Rijn
SCHWEIZERHALLE Het Bureau
voor Milieuzaken van het Zwitserse kan
ton Basel-land heeft bij de justitie een
aanklacht ingediend tegen het bedrijf
Saurefabrik AG. De fabriek wordt ervan
beschuldigd niet tijdig de autoriteiten te
hebben ingelicht, nadat in oktober 1.600
kilo insektenbestrijdingsmiddel in de
Rijn was geloosd. De Zwitserse autoritei
ten nemen de zaak hoog op. Zij menen
dat bij tijdige melding van het incident
de schadelijke stoffen in het industrie-
afwateringssysteem hadden kunnen
worden opgevangen. Concentraties van
het insektenbestrijdingsmiddel drongen
in de weken na de vervuiling door tot
het duinwater langs de Nederlandse
kust, waaruit voor delen van West-Ne
derland drinkwater wordt geleverd.
Aanklachten tegen
Rust ingetrokken
ITZEHOE Matthias Rust, de
Westduitse amateurpiloot die vorig
jaar internationale bekendheid ver
wierf door zijn landing op het Rode
Plein in Moskou, zal in de Bondsre
publiek niet worden vervolgd. Vol-
g;ns een woordvoerder van het
penbaar Ministerie in Itzehoe, niet
ver van Rusts woonplaats Wedel,
zijn de eerder ingebrachte aan
klachten tegen de piloot ingetrok
ken. Deze aanklachten betroffen
het in gevaar brengen van het
luchtverkeer, het schenden van in
ternationale luchtverkeersregels en
bedrog. De jonge stuntman werd in
de Sovjetunie veroordeeld tot vier
jaar cel. Na iets meer dan een jaar
kwam hij in augustus dit jaar vrij.
Ambtenaar aan de kant
na kritiek op Thatcher
LONDEN Het Britse ministerie van buitenlandse za
ken zal een nader onderzoek instellen naar de publikatie
in het dagblad The Guardian van een open brief van een
van haar ambtenaren.
Daarin werd premier Thatcher beschuldigd van het spre
ken met „dubbele tong" in haar strijd tegen het terroris
me. Zij zou zich „hypocriet" hebben gedragen met haar
reacties op de Belgische weigering de voormalige Ierse
priester Patrick Ryan aan Londen uit te leveren. Ryan,
die van de Belgen naar Ierland mocht reizen, wordt er
door de Britten van verdacht banden te hebben met de
IRA. Diezelfde Thatcher zou volgens de ambtenaar ech
ter hebben toegestaan dat vier (blanke) Zuidafrikanen in
1984, die beschuldigd werden van overtreding van het
wapenembargo, de kans kregen aan de Britse justitie te
ontkomen. De betrokken ambtenaar is inmiddels uit zijn
functie ontheven.
NEW YORK Sovjetlei
der Michail Gorbatsjov
heeft de afgelopen weken
achter de muren van het
Kremlin een belangrijke
politieke overwinning ge
boekt op het Rode Leger.
Terwijl alle aandacht gericht
was op zijn campagne tegen de
bureaucratie in de partij en
het overheidsapparaat, moet
Gorbatsjov de afgelopen
maanden ook bezig zijn ge
weest de militaire top de zeg
genschap over het defensiebe
leid van zijn land te ontfutse
len. De gisteren aangekondig
de troepenreductie was im
mers nu precies, waartegen
zijn militaire adviseurs hem
altijd gewaarschuwd hebben.
Met het spectaculaire aanbod,
waarvoor de NAVO-landen
niets terug hoeven te doen, liet
Gorbatsjov blijken dat hij en
de hervormingsgezinde civiele
adviseurs het defensiebeleid
bepalen, en niet de legertop.
Tegelijkertijd liet hij zien dat
hij erkende dat hij de beden
kingen die het Westen al sinds
jaar en dag tegen de militaire
doctrine van de Sovjetunie
koestert, niet helemaal onte
recht vindt.
Twijfels
Met de troepenvermindering
komt Gorbatsjov tegemoet aan
de twijfels bij politieke en mi
litaire leiders in de NAVO-
landen omtrent de oprechtheid
van de bewering van Moskou
dat het bezig is over te.schake-
len van een „offensieve" mili
taire doctrine op een puur „de
fensieve". Volgens de NAVO-
landen was daar tot nog toe
niet veel van gebleken en was
er niets veranderd aan het
overwicht dat de Sovjetunie
wat betreft tanks en troepen
sterkte heeft.
De afgelopen maanden waren
er in Moskou al tekenen die
wezen op meningsverschillen
tussen het Kremlin en de mili
taire top. In Sovjetbladen over
buitenlandse zaken versche
nen kritische beschouwingen,
waarin de militaire top het
verwijt kreeg dat zij haar ma
nier van denken niet had ver
anderd sinds de dagen van
Sovjetdictator Jozef Stalin,
toen kwantiteit en niet kwali
teit het parool was. Misschien
nog tekenender was dat in
Sovjetkranten werd gesproken
over een militair-industrieel
complex in de Sovjetunie, een
verschijnsel dat tot dan toe al
leen met het Westen werd ge
associeerd.
Gezaghebbende commentato
ren hekelden de overdreven
hang naar geheimhouding on
der de militairen en sugge
reerden zelfs dat de militaire
leiding daarmee bewust de
„haviken" in het Westen in de
kaart speelde, omdat zij zelf
niet voor wapenreducties
voelt.
INF-akkoord
Het lijdt geen twijfel dat het
INF-akkoord over de afschaf
fing van de middéllange-af-
standsraketten, dat Gorbatsjov
en president Reagan in mei dit
jaar tekenden, de nodige on
vrede wekte in militaire krin
gen, omdat het de Sovjetunie
verplichtte driemaal zoveel ra
ketten weg te halen als de
Verenigde Staten. De toenma
lige stafchef van de Sovjet-
strijdkrachten, maarschalk
Sergej Achromejev, moest in
de Pravda uitleggen dat de
veiligheid van de Sovjetunie
niet werd aangetast door de op
het eerste gezicht onvoordelige
afspraak.
In mei vorig jaar liet Gorbats
jov al zien dat hij de militaire
top aandurft, toen hij minister
van defensie Sergej Sokolov
en een aantal hoge officieren
Dubbelganger zorgt voor verwarring
NEW YORK Ronald Knapp, een imitator die sprekend
lijkt op de Russische partijleider Michail Gorbatsjov, heeft
gisteren in New York enkele malen voor grote verwarring
gezorgd. Zo stapte hij een half uur voor de aankomst van de
echte Gorbatsjov vlak voor het gebouw van de Russische di
plomatieke missie in New York uit een glimmende limousi
ne. Terwijl de vertegenwoordigers van de media haastig hun
camera's en blocnote's zochten, stond Knapp op een straat
hoek via een tolk de bevolking toe te spreken. Zijn bood
schap was echter van commerciële aard, want hij deelde vi
site-kaartjes uit waarop vermeld stond hoe men hem kan
huren.
de laan uitstuurde, nadat de
Westduitser Mathias Rust met
een sportvliegtuigje voor de
poorten van het Kremlin op
het Rode Plein was geland. De
post van Sokolov ging naar
Dimitri Jazov, die gewillig
Gorbatsjovs denkbeelden ver
tolkte, maar er niet in leek te
slagen de overstap van een of
fensieve naar een defensieve
opzet van de Sovjetstrijd
krachten te verwezenlijken.
Hoe sterk de positie van Jazov
is, valt nog te bezien. Sovjet-
woordvoerder Gennadi Gera-
simov zei gisteren dat de mi
nister gewoon op zijn post
blijft, maar een andere func
tionaris zei onder vier ogen
dat hij vervangen zal worden
door een burger.
Gezondheid
Maarschalk Achromejev, die
zich na enige bedenkingen
leek te hebben bekeerd tot het
„nieuwe denken" van Gor
batsjov, is intussen met pen-
sioeri gegaan. Volgens Russi
sche woordvoerders heeft zijn
vertrek niets te maken met de
troepenverminderingen en
blijft hij adviseur voor defen
siezaken van Gorbatsjov. De
Sovjet-media maakten gisteren
echter geen melding van Ach-
romejevs aftreden en een op
volger is nog niet benoemd.
Achromejev (65), die de rang
van maarschalk bekleedde,
werd tot stafchef benoemd na
dat in 1984 een Zuidkoreaans
burgervliegtuig boven Sovjet-
grondgebied was neergehaald.
Daarbij kwamen alle passa
giers om het leven. Hij kwam
toen op de plaats van maar
schalk Nilolaj Ogarkov.
Uitbundig lachend poseren Gorbatsjov en Bush voor de talrijke fotografen op de kade van Gover
nors Island waar ze gisteren een lunch-afspraak hadden. Op dat moment was het nieuws over de
zware aardbeving in de Sovjetunie nog niet bekend. President Reagan leek enigszins aangedaan
door de afscheidsontmoeting met Gorbatsjov. In totaal heeft Reagan vijf topontmoetingen met de
Sovjet-leider gehad. De twee presidenten namen uitgebreid afscheid van elkaar voordat Gorbats
jov in zijn zwarte Zil-limousine stapte en vertrok.
„DAMESTOP" IN TEKEN
VAN NIEUWE REGERING
„Tanks zijn
belangrijker
dan troepenr
NEW YORK De ontmoeting van de eerste dames van de Ver
enigde Staten en de Sovjetunie stond gisteren reeds in het teken
van de overgang naar een nieuwe Amerikaanse regering. Raisa
Gorbatsjov zat naast de toekomstige Amerikaanse eerste dame,
Barbara Bush, en niet meer naast Nancy Reagan. Tussen Nancy
en R3isa troonde de echtgenote van VN-secretaris-generaal Pe- (Vervolg van de voorpagina)
rez de Cuellar. Of Marcela Perez de Cuellar daarmee een even
tuele koele verstandhouding wilde maskeren is niet bekend. De
verhouding tussen mevrouw Gorbatsjov en Nancy Reagan zou
volgens berichten niet geheel zonder spanningen zijn.
NEW YORK De grote vergaderzaal van de Verenigde Naties
zat gistermiddag volgepakt, toen president en partijleider Gor
batsjov aan zijn toespraak begon. Functionarissen van de VN
zeiden later dat de aankondiging over de Russische troepenver
mindering niet was opgenomen in de oorspronkelijk aan hen
uitgereikte versie van Gorbatsjovs rede.
Helemaal onverwachts kwam de aankondiging overigens niet:
de laatste dagen hadden Russische functionarissen al gesproken
over een „kerstverrassing". Hieronder de belangrijkste punten
en voorstellen uit de toespraak van Gorbatsjov:
De Sovjetunie zal eenzijdig de troepensterkte en de conventio
nele bewapening verminderen. Binnen twee jaar wordt de
sterkte van het Sovjet-leger met 500.000 man verminderd. De
NAVO schat de totale sterkte van de Sovjetunie op ruim vijf
miljoen manschappen, waarvan twee miljoen in Europa. Verder
zullen zes tankdivisies (in totaal vijfduizend tanks) worden te
der zal de Sovjetunie 8.500 artilleriesystemen (nu 33.000 volgens
de NAVO) en achthonderd gevechtsvliegtuigen (volgens NAVO
thans 6.050) terugtrekken.
In Afghanistan moet op 1 januari een staakt-het-vuren van
kracht worden, waarvan de naleving moet worden gecontro
leerd door een vredesmacht van de Verenigde Naties. De secre
taris-generaal van de VN, Javier Perez de Cuellar, zou een in
ternationale conferentie moeten organiseren over de neutraliteit
en demilitarisering van Afghanistan. Er moet een einde komen
aan de wapenleveranties aan alle partijen in het conflict.
De armste ontwikkelingslanden moeten honderd jaar worden
vrijgesteld van het betalen van rente en aflossing over hun
schulden. In bepaalde gevallen moeten de schulden worden af
geschreven. Onder leiding van de VN moet er een top komen
van regeringsleiders van schuldenlanden en hun crediteuren.
Voor de schuldenlanden die niet tot de allerarmste groep beho
ren, zou de afbetaling afhankelijk moeten wofrden gemaakt van
de economische ontwikkeling.
In het kader van de Verenigde Naties moet een centrum voor
noodhulp bij milieurampen komen. De Sovjetunie is bereid mee
te werken aan de vestiging van een internationaal ruimte-labo
ratorium, uitsluitend bedoeld om de toestand van het milieu te
volgen.
Om militair gebruik van de ruimte te voorkomen, moet een
Wereld-Ruimte-or^anisatie worden opgericht onder auspiciën
van de Verenigde Naties.
In de Sovjetunie zelf zal meer aandacht komen voor de men
senrechten en de bewegingsvrijheid, waaronder de emigratie uit
de Sovjetunie. Ons credo is dat alle politieke problemen met po
litieke middelen moeten worden opgelost, en alle menselijke
problemen slechts op menselijke wijze, aldus Gorbatsjov.
Aan het eind van zijn opzienbarende toespraak richtte de Sov-
vindt. Volgens hem heeft de gehele wereld echter in de afgelo
pen jaren duidelijk voordelen gehad van de verbetering in de
onderlinge relaties van zijn land met de VS en hij blies de lof
trompet over de inzet daarbij van de Amerikaanse president,
Ronald Reagan, en diens minister van buitenlandse zaken,
George Shultz.
„De volgende regering van de VS, die van de gekozen president
George Bush, zal aan ons een partner hebben die bereid is de
dialoog, zonder lange onderbrekingen of stappen terug, voort te
zetten in de geest van realisme, openheid en goede wil", zei hij.
„Wij zijn bereid tot concrete resultaten wat de belangrijkste the
ma's betreft voor de Sovjet-Amerikaanse betrekkingen en de ge
hele wereldpolitiek".
NEW YORK/LONDEN
Het Internationale Instituut
voor Strategische Studies
(IISS) noemde de eenzijdige
stap van Gorbatsjov een bewijs
van de wil van Moskou om de
onderhandelingen over verde
re wapenreducties te laten sla
gen. Het verwijderen van
tanks vindt het IISS van een
grotere betekenis dan de te
rugtrekking van 500.000 solda
ten.
De terugtrekking van man
schappen zou de Sovjetunie
gewoon kunnen gebruiken om
haar strijdkrachten te hervor
men tot een kleiner maar slag
vaardiger leger.
Minister Van den Broek van
buitenlandse zaken vindt dat
de rede van de Russische lei
der in de VN „vrij verrassende
voorstellen" bevat. De voor
stellen van Gorbatsjov zullen
volgens hem de onderhande
lingen tussen Oost en West
over conventionele wapenbe
heersing positief kunnen beïn
vloeden. Van den Broek wees
er wel op dat de onevenwich
tigheid tussen Oost en West zo
groot is, dat het Oostblok nog
veel verder moet gaan.
NEW YORK De Ame
rikaanse minister van bui
tenlandse zaken, George
Shultz, heeft gisteren nog
al koel gereageerd op een
verklaring van de PLO-
leider Yassir Arafat, (Vai
waarin deze bevestigde
dat de Palestijnse Bevrij-
dingsorganisatie de staat
Israel erkent.
Op een persconferentie na een
tweedaagse ontmoeting met
Amerikaanse joden in Stock
holm zei Arafat: „De Pale
stijnse Nationale Raad aan
vaardt twee staten: een Pale
stijnse staat en een joodse
staat, Israel. Is dat niet duide
lijk genoeg?". In een ook door
zijn joodse gesprekspartners
ondertekend communiqué
nam Arafat verder afstand
Shultz ziet echter geen aanlei
ding gesprekken met de PLO
te beginnen. Volgens Shultz,
die vorige week een storm van
verontwaardiging veroorzaak
te door Arafat een visum een
bezoek aan de Verenigde Na
ties in New York te weigeren,
moet de PLO het bestaans
recht van Israel „onomwon.
den en niet indirect" erken
nen en alle vormen van ter
reur afzweren.
De Israëlische regering deed
de verklaring af als een „pu
bliciteitsstunt". „Zij kunnen
alles verklaren, maar hun be
doeling, ambitie en filosofie
de vernietiging van Israel
blijven onveranderd", aldus
premier Yitzhak Shamir. Des
kundigen op het gebied van
het Midden-Oosten noemden
de verklaring van Arafat ech
ter een doorbraak.
Mandela woont nu
in bewaakt huis
JOHANNESBURG De
Zuidafrikaanse zwarte leider
Nelson Mandela is van het zie
kenhuis in Kaapstad, waar hij
herstelde van tuberculose,
overgebracht naar een be
waakt woonhuis in Paarl, een
plaatsje in het hart van Zuid-
afrika's wijnbouw-gebied.
Daar is hij vrij om „onbe
perkt" zijn familie te ontmoe
ten, aldus de Zuidafrikaanse
minister van justitie, Coetzee.
Winnie Mandela heeft dit aan
bod echter van de hand gewe
zen. Zij is van plan alleen ge
bruik te maken van de oude
bezoekregeling van veertig
minuten, zolang haar echtge
noot en andere politieke ge
vangenen niet worden vrijge
laten. De nieuwe huisvesting
voor Mandela is een nieuwe
stap in een gefaseerde vrijla
ting van de zwarte leider, die
in 1964 tot levenslange gevan
genisstraf werd veroordeeld
wegens hoogverraad.
VS blijven
in de Golf
KUWAYT De Amerikaan
se minister van defensie,
Frank Carlucci, heeft na ge
sprekken met de regering van
Kuwayt verklaard dat de Ver
enigde Staten 25 marinesche
pen in de Perzische Golf en de
zee van Oman houden totdat
Iran en Iraq vooruitgang ge
boekt hebben in hun vredes
besprekingen. „Het is zaak om
op onze hoede te blijven in de
Golf", aldus Carlucci.
pNI
ritse
laai
eth
•nd
ei
imer
rouw
ebbe
eeft
t'leuf'
abou
hort
p hei
ven v
jeledij
Nijpels: milieu-samenwerking is breekijzer in Oost-Europa
BUDAPEST De samenwer
king op milieuterrein tussen
West-Europa en Oost-Europa
kan als „breekijzer" dienen in
de politieke verhoudingen.
Dat zei minister Nijpels van
milieu gisteren in Budapest bij
de ondertekening van een sa
menwerkingsovereenkomst op
milieugebied tussen Hongarije
en Nederland. Juist kleine
West- en Oosteuropese landen
kunnen in dit opzicht een
voortrekkersrol spelen, aldus
Nijpels die ervoor pleitte dat
de milieu-samenwerking tus
sen Oost en West sterker
wordt.
Nederland en Hongarije gaan
op technisch milieugebied in
formatie uitwisselen en elkaar
steunen bij milieuprojecten.
Verder heeft Nijpels zijn Hon
gaarse collega een computer
gestuurd meetnet aangeboden
voor informatie over luchtver
vuiling. Na Polen is Hongarije
het tweede Oosteuropese land
dat zo'n systeem krijgt.
Nijpels en zijn Hongaarse col
lega Marothy spraken ook
over „schone" auto's. In Hon
garije rijden veel auto's van
Oostduitse makelij. Die heb
ben een sterk vervuilende
tweetakt-motor, die niet kan
worden voorzien van een ka
talysator. Afgesproken is on
der meer dat Hongaarse des
kundigen binnenkort het
nieuwe motorlab van TNO in
Delft bezoeken om daar erva
ring op te doen over schonere
motoren.
De Hongaarse regering over
weegt ook toetreding tot het
protocol van Montreal dat de
aantasting van de ozonlaag
door het gebruik van drijfgas-
sen wil terugdringen.
Het Pinguïnland van Professor Lupardi
241) Aan boord van het vliegtuigmoederschip bespreekt Rob
met de officieren wat er moet worden gedaan om dr. Ree en de
twee matrozen uit de handen van prof. Lupardi te krijgen. „En
dat niet alleen," zegt hij, „we moeten die geleerde ook onscha
delijk maken. Wat die kerel uitspookt in zijn laboratorium kan de
ondergang van de wereld betekenen. Dat gebouw moeten we In
ieder geval de lucht inblazen." „Dat zal niet zo eenvoudig zijn,"
meent een der officieren, „bij atoomsplitsing komen levensge
vaarlijke radio-actieve stralen los en..." Daar weet Rob ook
van mee te praten en hij vertelt van Lupardi met zijn gouden har
nas. En dan opent hij de zak, die hij heeft meegenomen. „Kijk,"
zegt hij, „wanneer we hiervan nu eens een jasje gingen maken'"
De officieren kijken zich de ogen uit. Hoe komt die Rob aan zulke
goudklompen? Hij vertelt in het kort zijn avonturen: hoe het oude
scheepsjournaal in zijn handen kwam en hij na veel omzwervin
gen de schat van Peer de Schuymer ontdekte. En dan wordt de
koperslager ontboden om uit het goud voor Rob een harnas te
smeden.
(ADVERTENTIE)
