Oeuvre Wolkers: diepe sporen
door Nederlandse letterkunde
Roy Orbison overleden op
de terugweg naar de roem
■""KUNST
CeidóeSoiwcwit
KMK ZET ACHTTIEN MARSEN OP EEN CD
Hoogwaarig danstheater ensemble Roland Petit
PC HOOFTPRIJS VOOR GEDREVEN SCHRIJVER
Oude meesters eer bewezen in Oudheden
Leidse Courant: voor meer dan nieuws alleen. Een krant voor u!
DONDERDAG 8 DECEMBER 1988 PAGINA
het conservatorium te Maastricht. Schönberg-
zaal van het Koninklijk Conservatorium, Den
Het concert dat gisteravond in het Ko
ninklijke Conservatorium werd gegeven
was voor de Koninklijke Militaire Ka
pel de gelegenheid bij uitstek om de
nieuwste CD te presenteren. Een CD
met niet minder dan achttien marsen
uit zes landen met componisten als Sou-
za. Blankenberg en Wichers.
Het drukbezochte concert werd gegeven
in samenwerking met de Operastudio
van het Maastrichts conservatorium en
in die keuze zal ongetwijfeld majoor-di
recteur Pierre Kuijpers de hand hebben
gehad. Hij is immers een ras Limburger
die geboren werd in Thorn, opgeleid
werd in Maastricht, als hoboïst speelde
in de orkesten van de Zuid-Nederlandse
Opera en het Limburgs Symphonie Or
kest en die in 1974 in Kerkrade de Gou
den Dirigeerstok won. Het Maastrichts
conservatorium heeft een goede naam
op het gebied
het feit dat
gisteravond
vervangen
i de
vocaliteit en uit
het aandeel van
sopraan kon
sou men kunnen conclude-
daar in het zuiden over een
arsenaal beschikt. De acht vocalisten
brachten met de KMK een ode aan Leo
nard Bernstein die in augustus zeventig
jaar werd. Bernstein verstaat de kunst
op verrassende wijze de lichte toets te
raken en met wisselend succes wisten
de acht van Maastricht die sfeer te tref
fen.
Zo'n harmonie-orkest klinkt in de
Schönbergzaal toch wel bijzonder hard
en meestal té hard. Dat bleek in twee
transcripties: Capriccio Espagnol van
Rimsky-Korsakov en Dansen uit Galan-
ta van Kodély en in het originele werk
van Alfred Reed getiteld Armenian
Dances. Pierre Kuijpers is een uitbundig
en temperamentvol dirigent die zijn
(voortreffelijke) musici tot even perfect
als klankrijk spel weet te inspireren,
maar mooi en hard gaan doorgaans
slecht samen. Het is een goede zaak dat
de KMK zich regelmatig op dit soort
concerten laat horen, het is echter de
vraag of dat in deze zaal moet gebeuren.
ADRIAAN HAGER
Uiteraard is lang niet alle theaterdans scènisch
naadloos en dramatisch zich logisch ontwikkelend
danstheater. Maar als een internationaal gerepu
teerd, onvervalst operaballet als het door Gert
Reinholm geleide ensemble van de Deutsche Oper
Berlin met een zeer volwassen, avondvullende
choreografie van niemand minder dan Roland Pe
tit voor slechts één voorstelling naar ons land
komt, pendelen de publieke gevoelens tussen ze
kerheid en verwondering. Zekerheid omtrent het
absolute primaat van de academische danstechniek
met haar gracieus spitzenwerk en nimmer falende
pirouettes - een operaballet is van deze techniek
immers het moederensemble! - en verwondering
om zoveel lege plaatsen in het Circustheater, dat
voor zo'n gebeurtenis meer dan uitverkocht had
moeten zijn. Want het ging hier niet om choreo
grafische parafrasen van bepaalde handelingsmo
menten uit de befaamde roman van Heinrich
Mann „Professor Unrat", in de verfilming waar
van Marlène Dietrich zich onsterfelijk maakte,
maar om hoogwaardig danstheater. Invloeden van
Kurt Jooss waren zichtbaar in deze choreografie,
waarin ruimte was gelaten voor speek- en zang
stemmen, die - en zoiets kan men aan Duitse thea
termensen overlaten - op basis van volmaakte dic
tie en articulatie zelfs de vanuit lege stoelenrijen
echoënde Circuszaal akoestisch moeiteloos vulden.
Deze Berlijners voegden aan het menselijk drama
van de professor en zijn femme fatale geen syllabe
zedenmeesterij toe, maar desondanks zou men het
eens kunnen zijn met hen die dit ballet een sociaal-
pathologische bewegingsstudie op basis van gemo
tiveerd lijden willen noemen.
FRANK DELBOY
DEN HAAG Jan Wol
kers krijgt de PC Hooft-
prijs 1989 voor verhalend
proza. Aan de prijs is een
bedrag van 25.000 gulden
verbonden. Wolkers
krijgt de prijs omdat hij
volgens de jury „een
groot oeuvre op zijn
naam heeft dat diverse
hoogtepunten bevat". De
jury bestond uit Martin
van Amerongen (voorzit
ter), Hermine de Graaf,
Hanny Michaelis, J.J.A.
Mooij en Frans C. de
Rover.
Wolkers' werk kenmerkt
zich, verklaart de jury ook,
door „zowel gedrevenheid als
een ongeëvenaard vertellend
vermogen. Thematisch heeft
oorlogse Nederlandse letter
kunde getrokken. Op elke
bladzijde van zijn werk pre
senteert hij zich als een kun
stenaar van wie reeds nu kan
worden vastgesteld dat hij als
schepper van een aantal on
miskenbare klassieken de li
teratuurgeschiedenis in zal
gaan".
De prijs wordt Wolkers in
mei volgend jaar uitgereikt
in het Letterkundig Museum
in Den Haag.
Jan Wolkers werd 26 oktober
1925 in Oogstgeest geboren.
Hij studeerde beeldhouw
kunst in Den Haag, Amster
dam en Salzburg en kreeg
een beurs voor een stage bij
Zadkine in Parijs. In de
Franse hoofdstad begon hij in
1957 verhalen te schrijven,
naar hij zelf eens verklaarde
omdat hij geen atplier had
waar hij 's nachts kon wer
ken. Onderwerpen in die
verhalen waren onder meer
zijn geïsoleerde positie in het
elf kinderen rijke streng ge
reformeerde ouderlijke gezin,
zijn dogmatische domineren
de vader en zijn liefde voor
dieren die hij uit onmacht
ook wel kwelde. Deze verha
len verschenen eerst in 1961
in „Serpentina's petticoat".
Wolkers vestigde er meteen
die
de
realistische, beeldende, ge
voelige, rauwe, volkse en hu
moristische verteller.
In volgende bundels en ro
mans hanteerde hij plasti-
scher vormen voor het gemis
aan contact, de haat-liefde
voor zijn vader en overleden
broer, de godsdienstige druk
en tragische seksualiteit. De
finitief met zijn verleden re
kende hij af in de sterk auto
biografische roman „Terug
naar Oegstgeest".
Turks fruit
Vier jaar later, in 1969, ver
scheen „Turks fruit", waar
van Paul Verhoeven in 1972
een film maakte, die velen in
hoge mate heeft aangespro
ken. Dat was ook het geval
met de verfilming van „Kort
Amerikaans" uit 1962 die een
herschreven versie oplever
de. Felle kritiek spuide Wol
kers op de koloniale politiek
in het Nederlands Indië na
1945 in zowel „De walgvo
gel" uit 1974 en „De kus" van
drie jaar later. In „De perzik
van de onsterfelijkheid" uit
1980 blijkt een vernietigende
nawerking van de Tweede
Wereldoorlog. In „Brandende
liefde" van het jaar erop ver
haalt Wolkers een episode uit
het leven van een jonge be
vlogen kunstenaar.
Behalve proza schreef Wol
kers onder meer het toneel
stuk „De Babel" (1963), dag
boeken in verhaalvorm en de
foto-autobiografie „Werkkle
ding" (1971). Hij kwam in
1982 nog in het nieuws toen
hij de Constantijn Huygens-
prijs voor zijn gehele literaire
oeuvre weigerde. Veel be
langstelling en publiciteit
trok ook de overzichtsten
toonstelling die de Leidse La
kenhal in 1986 wijdde aan de
beeldende kunstenaar die
Jan Wolkers was voor hij
schrijver werd, en waarom
hij zich nog steeds beeldend
kunstenaar-schrijver, in deze P.C. Hooftprijs voor het verhalend proza van Jan Wolkers,
volgorde, acht. FOTO: ANP
(ADVERTENTIE)
Want samen met jou doen we er
alles aan om van december een
extra feestelijke maand te maken.
Kijk hier maar wat we deze week
voor je in petto hebben
E 1 SO NIEUWE
GEZICHTEN FLAIR
Maar liefst 150 ideeën voor een
stralende feestmake-up en een
echt party-kapsel. Om naar te
ki|ken en... uit te kiezen!
EUK!50
CADEAU-IDEEEN
Voor je man, je kind, je vriendin,
jezelf... Heel veel cadeautjes om
zelf te maken, origineel én
goedkoop I
LANNEN VOOR EEN
WINTER VAKANTIE
Flair vertelt je alles wat je erover
wilt wetenwaar ga je naartoe,
met welk vervoer, welke kleding
heb je nodig... heel veel tips,
informatie en... voorpret
MtÖ-
HENDERSONVILLE De
dood van Roy Orbison, de
country-zanger met de scherpe
stem, de slechte ogen en de dik
ke zonnebril, heeft in brede
kring diepe verslagenheid te
weeg gebracht. Orbison die, zo
als gisteren gemeld, 52 jaar
werd en overleed aan een hart
aanval, was bij leven al een le
gende met zijn ballades over
verloren liefdes en gebroken
harten.
Aan het begin van de jaren zes
tig bereikte Orbison het top
punt van zijn roem met een se
rie van 27 grammofoonplaten
die de een na de ander de hitlij
sten beklommen. Het hoogte
punt, dat hem ook internatio
naal tot een beroemdheid
maakte, was het liedje „Oh,
pretty Woman". Andere top
pers uit die tijd waren „Only
the Lonely", „Blue Angel" en
„I'm hurtin'".
In mei 1963 maakte hij een
tournee door Groot-Brittannië
met de Beatles, die toen in de
Verenigde Staten nog nauwe
lijks bekend waren. Paul
McCartney noemde Orbison's
dood gisteren „een grote
schok".
„Wij hebben in de begindagen
met Roy tournee gemaakt, en
hij was een prima kerel. Het is
bijzonder triest dat hij sterft nu
hij juist een comeback beleef
de", zei McCartney in verkla
ring vanuit Londen. „Hij was
en zal altijd een van de groten
van de Rock 'n' Roll blijven".
In 1977 werd hij door Elvis
Presley geïntroduceerd als „de
beste zanger van de wereld".
Hij zei zelf dat hij ongeveer 30
miljoen platen moest hebben
verkocht. Andere nummers
van Orbison waren „Cryin'",
„It's Over" en „Blue Bayou".
Orbison bleef niet zijn leven
Roy Orbison, bij leven al een legende, was terug op de weg naar
roem, toen een hartaanval een einde aan zijn leven maakte.
FOTO: ANP
lang aan de top staan, maar werd gefilmd en verspreid voor
juist de afgelopen twee jaar kabelnetten,
stond hij weer volop in de be- Eerder dit jaar werkte Orbison
langstelling. Op 30 september samen met een groep artiesten
1987 gaf hij een concert in de onder wie Bob Dylan, George
Coconut Grove in Los Angeles Harrison en Tom Petty, onder
met een groep „friends". De de naam The Traveling Willbu-
vrienden waren Elvis Costello, rys.
Jackson Browne, Tom Waits, T-
Bone Burnett, J.D. Souther, In 1980 kreeg Orbison een
Bonnie Rait, Jennifer Warnes Grammy, een „muziek-Oscar",
en K.D. Lang. Het concert voor het duet „That Loving
You Feeling Again", dat hij op
nam met Emmylou Harris.
Orbison groeide op in het
plaatsje Wink in Texas, waar
hij als jongetje van 6 van zijn
vader, een oliearbeider, gitaar
leerde spelen. Twee jaar later
speelde hij al voor een plaatse
lijk radiostation en op zijn 14de
speelde hij voor het eerst in een
band. Zijn eerste opname
maakte hij aan het begin van
de jaren vijftig bij Sun Records
in Memphis, de maatschappij
die ook Presley, Johnny Cash
en Jerry Lee Lewis lanceerde.
Pionier
Roy Orbison was een van de
pioniers van „Rockabilly", het
mengsel van rock and roll en
hillbilly muziek dat later coun
try and western zou gaan heten.
De dikke zonnebril droeg Orbi
son sinds 1963. Hij had zijn ge
wone bril per ongeluk thuis la
ten liggen toen hij naar Londen
was vertrokken en droeg nood
gedwongen zijn zonnebril. Dat
viel op en werd ontvangen als
een excentriek trekje. Orbison
zette zijn gewone bril sindsdien
niet meer op.
Zijn carrière raakte aan het
eind van de jaren zestig in het
slop door twee enorme persoon
lijke tragedies. In 1966 kwam
zijn vrouw om het leven bij een
motorongeluk en twee jaar later
kwamen twee van zijn drie
zoons om het leven toen .zijn
huis afbrandde.
Toen hem in 1986 tijdens een
interview met AP werd ge
vraagd hoe hij zou willen voort
leven in de herinnering, ant
woordde hij: „Als ze op een dag
mensen opnoemen die invloed
hebben gehad, als ze mij dan
zouden noemen tussen de rest
van al die jongens en meiden,
dan zou dat geweldig zijn."
Hans Liberg
virtuoos en flauw
Han* Liberg: „Wortel Bach live". Di-
ligentia, 7 december. Herhalingen
vanavond en morgen.
In Hans Libergs programma
„Wortel Bach live" flitsen
spectaculair veel melodieën uit
zeer uiteenlopende streken uit
de muziekwereld voorbij. Van
Bach tot Madonna, van oer
woudklanken tot fragmenten
uit romantische pianoconcer
ten. Op piano, klavecimbel,
tamtam en basgitaar is de
skinhead onder de cabaretiers
verbazend vaardig. Tegelijker
tijd kletst hij het publiek ook
nog eens de oren van het
hoofd. Liberg is niet te stop
pen en verbindt alles met al
les, instrumentaal zowel als
verbaal. Muzikaal levert dat
een boeiende voorstelling op,
maar zijn grappen zijn zo
flauw, dat als er niets veran
dert de wereld waarschijnlijk
verdeeld zal blijven in een
trouwe groep fans en veel
anti-Libergers die de lol van
zijn programma niet inzien.
(Er zit alweer een amazone op
mijn strippenkaart, is een ty
pisch voorbeeld van zijn vaak
associatieve humor.)
Waarschijnlijk zal dat dat de
„porno sapiens", zoals Hans Li
berg zich noemt, een zorg zijn.
Hij heeft volop succes. Maar er
zou zoveel goeds mogelijk zijn
als hij zijn muzikaliteit, zijn
theaterpersoonlijkheid en zijn
energie zou koppelen aan tek
sten waarin meligheid niet
steeds op meligheid wordt ge
stapeld. Het postmoderne van
„Wortel Bach live" zit hem in
het fragmentarisch behande
len van een brede algemene
ontwikkeling. Aan enorm veel
onderwerpjes ruikt Liberg
even, en als hij zijn grap er
mee uitgehaald heeft, laat hij
ze vaak verder liggen. Van
een verhaal of zelfs maar een
rode draad door de voorstel
ling, is geen sprake. Onder
werpen komen wel terug,
maar geven het programma
geen ruggegraat.
DICK VAN TEYLINGEN
bioscopen
wo. ook 13.30.
13.30. 16.00. EUROCINEMA 1$
(12); 18.30. 21.00.
America (al); 18.45, 21.30.
wo. ook 13.45. zo. ook 13.45f.'
16.15. EUROCINEMA I
hard (16); 18.30, 21.15. i
16.00. Spaurnauzan (al); za. i
LEIOEN a LUXOR (Stations*
19. tal. 071-121239): Dia hartf
(16); 19.00, 21.15.
14.30. dag 18.45, 21.15. Spoor4e
(al); 14.30, 19.00. 21.15. RE*
(Haarlemmerstraat 52. tel. 071-jo
125414): Sax corruptie (16)1
14.30, 19.00, 21.15.
KATWIJK CITY THEATER
(Badstraat 30. tel. 017l8-74075)praken,
Hanna'a war (12Y, do. t/m zo^rs0onlij
wo. 14.45. 19.00, 21.15. ma. dL:
19.00, 21.15. CITY THEATER-1"
II. Ironwaad (12y. 19.00. 21.l5P°r» ma'
do. vr. zo. ook 14.45. Aladin enaardig
zijn wonderlamp (al); za. wo ijn op
14.45. |oortdure
VOORSCHOTEN GREENWA\FschouV'
(tel. 01717-4354): Color» |16)f6even
do. t/m zo. 21.15. ma. t/m wo.'hap.
20.15. Salaa (al); do. t/m zo)ver zijr
-- -orA
19.00, ma. t/m wo. 20.15.
zo. wo. 15.45. Iron waad (I6)^ders
do. t/m zo. 20.45. KINDEReu hier\
VOORSTELLINGEN: Pietje korten ge we
(al); ma di. wo. 20.00. KINOER* belang
VOORSTELLINGEN: Bambi; zaa-oorlog
wo. 14.00. [j daaro
4.00. 18.45. 21.30. zo. 13.15 ij maak
16.00, 18.45, 21.30. a ASTA 2ioordkui
Who framed Roger Rabbit (aitetgevers
14.00, 18.45, 21.30. zo. 13. 6
16.00, 18.45. 21.30. ASTA
Buster (al); 14.00, 16.45. 21
13.15. 16.00. 18.45. 21.3
schief (12); 14.30. 16.45, 19.0
21.30. BABYLON 2: Spoo
loos (16); 14.30, 17.00, 19.3..
21.45. BABYLON 3: U2 Rattldij bescl
and Hum (al); 14.30, I7.00erd doo
19.30. 21.45. CINEAC 1 (BUHAIC ju 0
tenhol 20. tel. 630637): Die hard"1
NEAC 2: Big business (alHrief
14.00. 18.45, 21.30. zo. 13.15jeeft
heel jo
18.45, 21.30. do."
14.00.
tel.
Rabbit (al); 14.0
18.45. 21.30. zo. 13.15. 16.0
18.4S, 21.30. a METROPOLE i
Distant voices, still lives (1fl
14.00, 18.45, 21.30. ZO. 1"
16.00, 18.45. 21.30. a ME1HU«
POLE 3: Midnight run (al)
14.00. 18.45, 21.30. ZO. 13.15
16.00, 18.45, 21.30. a METRO
POLE 4: Bird (al); 14.00. 20.30
a METROPOLE 5: Da ondraag
lijke lichtheid van hat bestaai
(al); 20.30. do. vr. ma. di. ooijfc
America
21.30. ZO. 13.30. 16.00, 18.4
21.30. a ODEON 2: 18 Agahl
13.30, 16.00, 18.4
STUDIO 1 (Kettlngl
caroni (16); do. vr. Cosi comf
sai; za. zo. Oci ciomie;
wo. a STUOIO 2: The manchuri
an candidate (16); 19.00. 21.301
zo. wo. 14.30. a STUDIO 3
Frantic (al); 19.00. 21.3d
a HAAGS FILMHUIS: Zaal 1: Bi(
time; 19.30. zo. ook 14.00. Can!
dy mountain; 21.45.
16.15. Blow-Up; zo. 14.01}-
16.15. Zaal 2: A world apai
19.30, 21.45. zo. ook 14.0
16.15. Zaal 3: za. zo. ma.
19.30, 21.45. do. 20.00. vr. w
19.30. 22.00. Casino Royale; da
The damned; vr. Qui etes-vouf.3
Polly Maggoo; za. Blow-Up;
Lovely to look at; ma. L'Anne^ o
derniere a marienbad; di. Tho
roughly modern Millie; v
NACHTVOORSTELLINGEN:
a CINEAC 1: Die hard (16);
00.15. a CINEAC 2: Big bu
ness (16); za. 00.15. a CINE
14.00.
a STUDIO 3:
14.30.
Wim van Krimpen interim
directeur Kunsthal Rotterdam
ROTTERDAM De Amsterdamse galeriehouder Wim van
Krimpen (47) is benoemd tot interim-directeur van de
Kunsthal Rotterdam, die in het najaar van 1991 zal worden
geopend in het Museumpark. De Kunsthal vormt de afslui
ting van de driehoek met het Museum Boymans-Van Beu-
ningen en het binnenkort te bouwen Architectuurmuseum.
De Dienst Gemeentelijke Musea van de Maasstad heeft Van
Krimpen aangetrokken om hem in nauwe samenwerking
met architect Rem Koolhaas een gebouw te laten ontwikke
len dat geschikt is voor groots opgezette manifestatie op cul
tuurgebied,, die niet in de bestaande musea passen.
Behalve genoemde manifestaties zal ook een eigen program
ma voor de Kunsthal worden ontwikkeld en zullen biënna
les (tweejaarlijkse evenementen) en triënnales (driejaarlijk
se) er een vaste plek krijgen.
Van Krimpen heeft veel ervaring op het gebied van de or
ganisatie van tentoonstellingen en kunstmanifestaties. Hij is
tien jaar galeriehouder in Amsterdam en mede-oprichter en
directeur van de Kunst-Rai, een internationale kunstmani
festatie die elk jaar in Amsterdam wordt gehouden.
warking van hat anaambla Tragi-
1400 tot 1600" in da Taffahzaal
hat Muaaum van Oudhadan in
Loidan. Gahoord op 7 dacambar.
avond in het programma van
het Gesualdo Consort centraal
stonden, bestrijken de tweehon
derd jaar van grote bloei die de
Bourgondische hofcultuur, met
name in de zuidelijke Neder
landen, doormaakte. Vrijwel
alle componisten uit de Neder
landse school die in het concert
aan bod kwamen, konden hun
beroep uitoefenen dankzij een
uitgebreid mecenaat van de
hoge Bourgondische heren.
Het spreekt dan ook vanzelf dat
in het werk van deze musici
elegantie en verfijning sterk op
de voorgrond treden. Bij het
Gesualdo Consort en bij de voor
dit programma aangetrokken
instrumentalisten zijn alle mo
gelijkheden om deze prachtige
muziek tot leven te brengen
voorhanden: een tot in de pun
tjes verzorgde techniek, muzi
kale intelligentie en een voor
treffelijke ensemblegeest.
Zo was de volle zaal voor de
pauze getuige van knappe ver
tolkingen van werk van onder
anderen Gilles Binchois, Guil-
laume Dufay, Johannes Ockeg-
hem, Alexander Agricola en Ja
cob Obrecht. De zangers, Bar
bara Borden en Yvonne Ben
schop (sopraan), Simon Schou
ten (altus), Michiel ten Houte
de Lange en Robert Coupe (te
nor) en Harry van der Kamp
(bas), werden hierbij begeleid of
afgewisseld door Stephen
Stubbs (luit), Andrew Laurence
King (harp), Eron Haedley (vio
la da gamba), Bruce Dickey
(zink) en Charles Toet (trombo
ne). Viel op de perfectie van
het spel van voor de pauze niets
aan te merken, de expressiviteit
van deze vooral vijftiende-
eeuwse muziek kreeg nu en
dan te weinig reliëf. Dit verbe
terde aanmerkelijk tijdens het
tweede concertgedeelte met
werk van onder anderen Or
lando di Lasso, Jacob de
Brouck, Cipriano de Rore en
Jan Tollius, waarin al meteen
de gloedvolle interpretatie van
Nicolas Gomberts „O quam
moesta dies" het publiek over
tuigde van het meesterschap,
niet alleen van deze componist,
maar evenzeer van de uitvoe
rende groep.
Maar niet minder maakt het ie
dere toehoorder enthousiast
voor deze muziek wanneer deze
heldere en wendbare stemmen
di Lasso's „Madonna m
ta", de onbegrijpelijk m
componeerde en uitgevoeé.5
hulde aan de zoete westenwi
„Zefiro torna" van Jan Toll
of Cipriano de Rores „An<
che col partire" ten gehc
brengen. En vervolgens vol l
wondering voor de musici:
solo voor zink, het weerbarst
ste aller blaasinstrumenten,
speeld door Bruce Dickey, i
instrumentale bewerking
dit werk van de Rore var
hand van Giovanni Battista
vicelli, grensde aan het onj
looflijke.
Van dit concert is een opnai '25
gemaakt die volgend jaar
compact dies uitgebracht RX 2
worden in het kader van
tiendelige Teleaccursus
ziek in de Nederlanden
1100 tot heden".
TOM STRENGE1
