Spijkerbroek,
hoge
hakken
en minirok onder een chador
zonder bel
Chinese fiets
kan niet
Armoede voor Amerikanen steeds groter probleem
DDR poogt glasnost te weren
firti'/HJirTM
BUITENLAND
£etdóe@outa/nt
ZATERDAG 3 DECEMBER 1988 PAGINA 6 gy
Gretig lepelt een zwervend oud vrouwtje haar avondeten uit een
potje voor ze zich in een van de metrogangen in New York te
slapen legt.
FOTO: AP
NEW YORK Jongeren
op peperdure racefietsen
rijden langs even jonge
cocaïneverslaafden die
ziek in een hoek liggen of
wezenloos voor zich uit
staren. Een macaber
schouwspel. In een ander
deel van New York leeft
een jongeman op het trot
toir en verkoopt pocket
boeken, terwijl om de
hoek mensen in jazzcafés
dure coctails drinken.
In de Verenigde Staten leven
32 miljoen mensen onder de
armoedegrens en nergens
wordt dit beeld duidelijker ge
schetst dan in New York. Dit
is meer dan de voltallige popu
latie van bijvoorbeeld een land
als Argentinië. In de Verenig
de Staten leef je onder de ar
moedegrens als je minder dan
5.778 dollar per jaar verdient.
Ter vergelijking: een gemid
delde arbeider in de Verenig
de Staten verdient bij een vijf
daagse werkweek 26.896 dollar
per jaar.
Sommigen schuiven de schuld
op de armen die lui zouden
zijn en zich tevreden zouden
koesteren in de hulp die door
instanties wordt geboden. An
deren hekelen het maatschap
pelijke systeem, de stijgende
werkloosheid, het slechte on
derwijssysteem, het schreeu
wende tekort aan betaalbare
woningen en de ontoereikende
overheidsprogramma's. Maar
wie of wat er ook verantwoor
delijk zeker is in ieder geval
dat armoede een serieus te ne
men probleem is in dit machti
ge en welvarende land.
Uitkeringen
De Amerikaanse regering
spendeert elk jaar miljarden
dollars voor nood voorzien ings-
paketten, opvang en gezond
heidsprogramma's. Maar het
aantal mensen dat op straat
leeft is zo groot, dat de gebo
den hulp niet voldoende is.
In 1987 gaf de Amerikaanse
regering meer dan 126 miljard
dollar uit aan gezondheidshulp
voor de armen en bejaarden.
Bovendien werd er 16,3 mil
jard dollar aan sociale uitke
ringen verstrekt, kwam er 10,5
miljard dollar voor behuizing
op tafel en werd 20,3 miljard
dollar aan voedselprogram
ma's besteed.
Toch is het volgens de rege-
ring-Reagan allemaal niet zo
erg als het lijkt. Sinds de re
cessie van 1981-1982, toen het
werkloosheidscijfer in de dub
bele cijfers raakte, ziin er bijna
15 miljoen nieuwe banen ge
creëerd, aldus Reagan. Het
werkloosheidscijfer in septem
ber stond op 5.4 procent, wat
betekent dat ongeveer
6.596.000 mensen zonder werk
zaten. In juni dit jaar bedroeg
dat cijfer 5,3 procent, het laag
ste cijfer in 14 jaar. Maar vol
gens professor William Wilson
van de universiteit in Chicago
zegt dat dalende werkloos
heidscijfer niet zoveel. „De
meeste banen zijn ontstaan
door een opleving van de in
dustrie. Daardoor kwam er
een grote vraag naar onge
schoolde arbeid en dat wordt
heel slecht betaald".
Luiheid
Wilson heeft meerdere studies
naar de oorzaken van armoede
verricht en kwam tot de con
clusie dat er voor arme men
sen drie keuzes overblijven: ze
kunnen afhankelijk worden
van openbare instanties, kun
nen laagbetaalde banen accep
teren of een part-time baan
nemen die echter geen sociale
zekerheden biedt.
Als mensen een parttime baan
accepteren hebben ze kans dat
ze te weinig verdienen om van
te leven en te veel krijgen om
nog recht op sociale zekerhe
den te hebben. Hulp van open
bare instanties zou in ieder ge
val medische basiszorg, eten
en zelfs in noodgevallen een
dak boven het hoofd moeten
bieden. Maar een onderzoek
van het Instituut voor Onder
zoek naar Sociale Zekerheden
van Arbeiders heeft aange
toond dat 18 procent van de
onder de 65 jaar geen
zekerheid heeft dat zij in geval
van nood op welke wijze dan
ook gezondheidszorg ontvangt.
„Volgens mij denken veel
mensen dat de armen het aan
hun eigen' luiheid te danken
hebben dat ze zo diep zijn ge
zonken, maar dat is niet
waar", zo zegt Susan Rees, uit
voerend directeur van de Coa
litie voor Menselijke Behoef
ten. „Zij hebben juist een erg
groot verantwoordelijkheids
gevoel ten opzichte van ar
beid".
Drugs
In een van de hotels die in
New York zijn omgebouwd tot
opvangtehuizen leeft de 78-ja-
rige Emilio Santomaria met
zijn vrouw en zoon. Hij ziet
geen uitweg meer. Hij ont
vangt elke maand een uitke
ring van 691 dollar. In New
York betaal je voor de goed
koopste flat met een slaapka
mer zeker 850 dollar. Ondanks
alles is Emilio Santomaria er
nog betrekkelijk goed vanaf
gekomen. Velen zijn minder
fortuinlijk en komen op straat
terecht. Het aantal daklozen in
de Verenigde Staten wordt ge
schat tussen de 300.000 en de 3
miljoen mensen.
Toch zegt Paul Ramos van het
Betances Gezondheidscentrum
in de Lower East Side van
New York dat de behuizing
voor deze mensen niet het eni
ge probleem is. „Veel van de
probleemgevallen komen uit
probleemgezinnen en kunnen
dat milieu niet meer ontvluch
ten. Hierbij spelen ook drugs
een grote rol", aldus Ramos.
Volgens hem zou er al veel op
gelost worden met een banen-
garantieplan waaraan belas
tingvoordelen gekoppeld zou
den moeten worden. Ook zou
den mensen in staat gesteld
moeten worden iets te sparen-
zonder dat ze meteen al hun
sociale zekerheden zouden
verliezen. In de huidige situa
tie lijkt armoede echter een vi
cieuze cirkel, waaruit nauwe
lijks is te ontsnappen.
IRAN HEEFT WESTERSE INVLOED NIET AFGEZWOREN
gade
top
weir
ken
S Allee
teVrai
TEHERAN Teheran is
een stad vol tegenstellin
gen. De straten geven een
kleurrijke mengeling te
zien van traditionele en
moderne levensstijlen. In
de drukke bazaar wande
len jonge vrouwen, ge
huld in de islamitische
chador. Kreupele oorlogs
veteranen strompelen op
houten krukken tussen de
stalletjes van de kooplie
den door. Een paar blok
ken verderop lopen
nieuwsgierige kinderen te
hoop voor de voormalige
residentie van wijlen sjah
Mohammed Reza Pahlavi.
Sommige inwoners van Tehe
ran steken hun onvrede met
de revolutionaire islamitische
regering, die aan de macht
kwam na de val van de shah
in 1979, niet onder stoelen of
banken. Met een zekere wee
moed antwoordt een^boekver-
koopster op het verzoek om
een recente gids van Teheran,
dat die sinds de islmatische re
volutie niet meer te krijgen is.
Vervolgens haalt ze een ver
fomfaaide gids tevoorschijn,
een uitgave van voor de revo
lutie Zij wijst op een foto van
de familie van de sjah, die in
het boekwerkje is opgenomen.
De figuren op de beeltenis zijn
praktisch onherkenbaar ge
maakt door de dikke zwarte
strepen van de islamitische
censuur. „Het is toch zonde",*
zegt de verkoopster enigszins
geërgerd.
Nu in de oorlog met Iraq een
bestand van kracht is, likt
Iran zijn wonden en probeert
het de schade die acht jaar
strijd hebben achtergelaten te
herstellen. In dit kader stelt
Iran pogingen in het werk om
zijn relaties met een aantal
westerse landen wat op te vij
zelen. Bezoekende minsters uit
Europa, met in hun gevolg
veel zakenmensen, worden
dan ook met open armen door
de Iraanse autoriteiten be
groet.
Onder de traditionele zwarte chador zijn hoge hakken geen vreemd verschijnsel.
In hoeverre de strikte islamiti
sche principes die de Iraanse
leiding zegt na te leven een
spoedig herstel van de maat
schappij zullen toestaan, valt
nog te bezien. De oorlog met
Iraq heeft in Teheran zijn spo
ren achtergelaten.
Bouwvallen en open plekken
in de rijen woonhuizen zijn
stille getuigen van de Iraakse
bombardementen. Hier en
daar zijn tekenen van een ge
strande werderopbouw waar
FOTO: SP
te nemen. Op een verlaten
bouwplaats even achter het
Hotel Esteghlal, het vroegere
Royal Teheran Hilton, rennen
de kippen tussen de materia
len van een onvoltooid bouw
werk. Roestig staaldraad ligt
op de grond en wekt de in
druk dat hier al in geen tijden
werkzaamheden zijn verricht.
In het hotel zelf kan de kli
maatregeling alleen wolken
vochtige lucht uitblazen.
Maar het islamitisch funda
mentalisme heeft nog steeds
een stevige greep op het dage
lijks leven in Iran. In de stra
ten van Teheran zijn de gewa
pende leden van de Revolutio
naire Garde daarom ook van
daag de dag nog een normaal
verschijnsel. Zij zien scherp
toe of de islamitische regels
niet worden overtreden.
Portretten
Ondanks de voortdurende
aanwezigheid van het islamiti
sche fundamentalisme, lijkt de
bevolking van Teheran de
westerse invloeden uit de tijd
van de sjah toch niet geheel te
hebben afgezworen. Veel jon
ge vrouwen in de Iraanse
hoofdstad dragen onder hun
zwarte chador een spijker
broek of korte rok en niet zel
den steekt een lok haar onder
hun sluier vandaan. Vrouwen
op schoenen met hoge hak
vormen geen uitzondering.
De afkeer van het islamitische
regime voor de sjah is nog
steeds groot, zo blijkt bij een
bezoek aan het paleis waar de
voormalige vor§t en zijn gezin
hun dagen doorbrachten. In de
zalen van het paleis, dat nu als
museum dienst doet, hangen
de portretten van de sjah on
dersteboven. Rond tafels
waarop de rijkdommen van de
keizerlijke familie staan uitge
stald, zijn foto's opgehangen
die de ellende en de armoede
van de bevolking tonen onder
het bewind van de sjah.
Bordjes bij de ingang van elke
kamer vertellen de bezoeker
van het paleismuseum, waar
voor de ruimte die hij betreedt
vroeger werd gebruikt. Uit de
teksten op de bordjes kan de
verachting van het huidige
bewind voor de verdreven
heerser worden opgemaakt:
„Voormalige werkkamer van
de sjah die de benen nam",
zegt het bordje bij diens vroe
gere bureau.
OOST-BERLIJN De
DDR, decennia lang een
van de trouwste volgelin
gen van Moskou, is weinig
gelukkig met de frisse
wind die de laatste tijd uit
het oosten waait. Het oude
motto „Leren van Sovjetu
nie betekent leren hoe te
overwinnen" heeft voor
de leiders van de Oost-
duitse communistische
partij (SED) zijn geldig
heid inmiddels verloren.
In hun streven het nieuwe
denken van Moskou buiten de
deur te houden, schrikken ze
er zelfs niet voor terug Sovjet-
publikaties en -films te weren.
De Oostduitse leiders hebben
zich van begin af aan verzet
tegen de hervormingspolitiek
van Sovjet-leider Goroatsjov.
Glasnost (openheid) en pere
strojka (herstructurering) wa
ren in de DDR niet nodig, zo
luidde het verweer van Oost-
Berlijn, omdat het land niet de
problemen kent waar de Sov
jetunie voor staat. Recente toe
spraken van de Oostduitse
partijleiders ademen nog
steeds deze sfeer.
Ondanks deze mooie woorden
kan het de Oostduitse leiding
niet zijn ontgaan dat de poli
tiek van Gorbatsjov een steeds
grotere steun geniet onder de
bevolking van de DDR, die
verlangend uitziet naar her
vormingen in eigen land. Dit
heeft de SED-leiding enigszins
nerveus gemaakt, wat geleid
heeft tot hardere maatregelen
om ervoor te zorgen dat de
hervormingsdrift aan de gren
zen van de DDR halt houdt.
Spoetnik
Het afgelopen jaar werd de
verspreiding van bepaalde edi
ties van kranten en tijdschrif
ten uit de Sovjetunie al tegen
gehouden. Op 20 november
bereikte deze censuur haar
vorlopige hoogtepunt, met het
besluit het Sovjet-maandblad
Spoetnik niet langer toe te la
ten. Oostduitse abonnees van
het blad kregen een beleefd
briefje van de posterijen van
de DDR. waarin hun werd
meegedeeld dat de bezorging
ervan met onmiddellijke in-
tang werd gestaakt,
poetnik was de Oostduitse
partijleiding al enige tijd een
doorn in het oog wegens de
kritische toon in zijn artikelen.
Een reeks artikelen waarin
Sovjet-dictator Josef Stalin
werd aangevallen en de poli
tiek van de Duitse Commmu-
nistische Partij (KPD) de
voorgangster van de SED
ten aanzien van de nazi's werd
gehekeld, ging Oost-Berlijn
blijkbaar te ver.
In zijn oktobernummer sug-
geerde Spoetnik dat Stalin, na
de ondertekening van het
Niet-aanvalsverdrag tussen de
Sovjetunie en de Nazi-Duits-
land in augustus 1939, min of
meer een marionet van Hitier
was geworden. Daarnaast
schreef het blad dat de KPD
Hitier indirect aan de macht
had geholpen, door te weige
ren met de sociaal-democraten
een coalitie aan te gaan tegen
de nazi's. Tenslotte verweet
Spoetnik de KPD na de onder
tekening van het Niet-aan
valsverdrag op bevel van Sta
lin haar anti-fascistische pro
paganda te hebben gestaakt.
Honecker
Dit zijn zware beschuldigingen
aan het adres van een partij
die zich altijd heeft beroepen
op haar consequente strijd te
gen Hitier. Bovendien behoor
den de Oostduitse president en
partijleider Erich Honecker en
tal van vooraanstaande SED-
leiders voor de Tweede We
reldoorlog al tot de actieve ka
ders van de KPD. De kritiek
van het Sovjet-blad had der
halve ook op hen betrekking.
De verspreiding van Spoetnik
werd dan ook onmiddellijk ge
staakt. De partijkrant Neues
Deutschland beschuldigde
Spoetnik van geschiedverval
sing en verdedigde hiermee
het verbod van het tijdschrift.
De krant legde de nadruk op
het feit dat de artikelen in
Spoetnik niet het officiële
standpunt van de communisti
sche partij van de Sovjetunie
weergaven en achtte ze dan
ook in strijd met de Sovjet-
Oostduitse vrienschap.
„Deze historische feiten tasten
de fundamenten aan van de
partijleiding in de DDR
meent de Oostduitse dissidente
schrijver Stephan Heym. „Dit
soort artikelen verstoort het
beeld dat zij van zichzelf heb
ben geschilderd".
Het besluit om Spoetnik te we
ren werd spoedig gevolgd door
XIAMEN Midden op
het kruispunt is een
volksoploop ontstaan. In
Hfct midden van de kring
nieuwsgierigen staan twee
mannen die elkaar de
vreselijkste verwensingen
naar het hoofd slingeren.
Naast hen op de grond lig
gen hun fietsen. Het is
duidelijk dat zich een bot
sing heeft voorgedaan.
Steeds meer mensen stromen
toe en de discussie over wie
schuld had wordt heftiger. De
beide heren lopen rood aan en
beginnen uitdagend naar el
kaar te slaan. Dan plotseling
geeft één het op en raapt zijn
fiets en boodschappentas van
de grond. Beiden vertrekken
met woedend gezicht.
Een tafereel als dit is in China
aan de orde van de dag. Zoals
wellicht bekend is China een
land van fietsers. Eén op de
twee Chinezen bezit een fiets
en maakt daar dan ook veel
gebruik van. Goed, zou men
zeggen, maar dat geldt ook
voor Nederland. Maar bij ons
gebeurt het niet zo vaak dat
fietsers met elkaar in botsing
komen. Nu, het grote verschil
ligt 'm daarin, dat in Neder
land talloze verkeersregels
gelden en in China nauwelijks,
en dat de meeste Chinezen
zich niet houden aan de regels
die er wél zijn.
Rood licht
Door rood licht rijden met de
fiets of auto komt vaak voor,
evenals inhalen bij een door
getrokken streep en parkeren
bij een stopverbodsbord. Dat
dergelijke dingen kunnen ge
beuren komt vooral doordat er
te weinig controle is op de na
leving van verkeersregels.
Waar gezagsdienaren te zien
zijn, verandert het verkeersge
drag op slag. Zo zijn er in veel
steden op kruispunten met
De Oostduitse president en
partijleider Erich Honecker.
FOTO: AP
een verbod van vijf Sovjet
films, die eveneens het stali
nistische verleden als thema
hadden. Ook een populaire
Oostberlijnse cabaretgroep, die
de draak stak met de nerveuze
reacties van de SED-leiding,
moest de optredens staken.
„De persoon van Stalin is hier
nog steeds heilig, hoezeer hij
in de Sovjetunie ook wordt
verguisd", zo zei een lid van
de SED, die zijn naam liever
niet vermeld wilde zien.
stoplichten verkeerstorentjes
van waaruit agenten verkeer-
sovertreders via een schallen
de luidspreker vermanend toe
spreken. Op drukke over
steekplaatsen en op plaatsen
waar oversteken verleidelijk
maar verboden is, staan vaak
gepensioneerde dames en
heren op wacht. Zij zijn her
kenbaar aan een rode arm
band en aan hun onverbiddel-
lijk optreden. Houd je je niet
aan hun aanwijzingen dan is
geschreeuw, gefluit en een be
risping, waarvan alle omstan
ders zichbaar meegenieten, je
deel.
Toen twee jaar geleden in de
stad Xiamen de eerste stop
lichten werden geïnstalleerd,
kregen deze gepensioneerde
armband-dragers een opvoe
dende taak toebedeeld. Ze
moesten de Xiamense bevol
king de betekenis van de lich
ten duidelijk maken. Zodra
het stoplicht rood werd, spron
gen zij de weg op, blazend op
fluitjes en zwaaiend met rode
vlaggen fietsers en ander ver
keer tot stoppen te dwingen.
Werd het licht groen dan blie
zen en zwaaiden ze het ver
keer door.
Links rijden
Er is in China één regel, waar
men zich in het algemeen ook
zonder toezicht wel aan houdt:
het rechts houden op de weg.
Dat geldt zeker voor auto's,
maar minder voor fietsers.
Maar als er op een hete zomer
dag aan de linkerkant van de
straat een rij bomen staat die
fietsers een verkoelende scha
duw biedt, dan steekt men
massaal over en vervolgt zijn
weg aan de linkerkant. Een
dergelijke manoeuvre veroor
zaakt geen scheldpartijen bij
het tegemoetkomende ver
keer. Hooguit ontstaat er wat
verwarring of kijkt men licht
verstoord op.
Chinezen fietsen langzaam en
met een in zichzelf gekerde
blik. Dat betekent dat men,
zonder eerst op of om te ke
ken, plotseling links of rechts
af slaat of vol op de remmen
gaat staan. De enige manier
om als achteropkomende fiet
ser het vege lijf te redden is
om veilige afstand te bewaren
en bij inhalen altijd flink te
bellen.
Chinese fietsen zijn gemiddeld
van niet pi te hoge kwaliteit:
als men een fiets heeft gekocht
doet men er goed aan deze
eerst naar de fietsenmaker te
brengen om deze te vragen
alle moeren aan te draaien, de
ketting te spannen en de rem
men gebruiksklaar te maken
Ook daarna blijft men een re
gelmatige klant van de fiet
senmaker. Daarentegen is de
Chinese fietsbel van uitsteken
de kwaliteit. De beste zijn de
gene die met slechts een keer
bellen heel langerekt rinkelen.
Toeters en bellen
Zonder gebruik te maken van
de bel is fietsen in China een
hachelijke onderneming. Ook
voor vrachtwagens, taxi's en
bussen geldt dat inhalen zon
der te toeteren uit den boze is.
Alleen door te toeteren kan
men yrij zeker zijn dat fietser
en voetgangers niet plotseling
besluiten de straat over te ste
ken.
Het verkeer in China is mis
schien nog het beste te om
schrijven als een lawaaiige
chaos. Naarmate het gemotori
seerde verkeer zal toenemen
vooral het aantal uit Japan
geïmporteerde lichte motoren
ziet men wekelijks stijgen
zal de Chinese overheid onge
twijfeld meer verkeersregels
instellen en de controle op na
leving ervan verscherpen. Op
dit moment lijken de wijdver
breide borden langs China's
wegen met in grote karakters
„Blij naar je werk, veilig naar
huis" nog weinig effect te heb
ben.
MARILOU DEN OUTER
Met meer dan levensgrote borden manen de autoriteiten tot voorzichtiger gedrag in het verkeer.
FOTO: MARILOU DEN OUTER
CHINESE INDRUKKEN
Chinese indrukken. Onder deze noemer schrijft Marilou den
Outer, in het Chinees Ou Meilou, een serie over haar ervaringen
n Xiamen, een stad in Zuid-China, waar zij verbleef in het ka
ler van een uitwisselingsproject voor studenten. Vandaag haar
aatste bijdrage: fietsen in China.
