De Jong legt voor het
laatst verantwoording af
Braks legt visserij
verder aan banden
Schrik over macrobiotisch
eten verbaast onderzoeker
Opnieuw twintig jaar en tbr moord op Heiji
Op de rem
INDEX VOLDOET SLECHT
Dr. Loe de Jong voor beginners
BINNENLAND
£etdóe Sou/unit
DINSDAG 22 NOVEMBER 1988 PAGIt
TE
;on
rQ
beladen met ellende", meent Schötz. „Ce
klinkt beter, doet denken aan thee en b«
ent v
Nieuwe bouwmethode
voor hogescholen
DEN HAAG Bouwers en architecten hebben
gisteren in Den Haag een nieuwe bouwwijze ge
presenteerd voor hogescholen, die uit een fusie
van hbo-scholen zijn ontstaan. Volgens Archi-
tektenbureau Van Dillen, IBC Bouwgroep Ne
derland en Nelissen Van Egteren Bouwgroep
combineert hun plan „Bouwstroom hogescho
len" de voordelen van een individueel ontwerp
met die van seriebouw. Het plan kent een aantal
algemene uitgangspunten die voor alle hoge
scholen gelden, maar waarbinnen grote variaties
mogelijk zijn naar de wensen van de school en
de eisen van de lokatie. Het idee is getoetst door
een ontwerp te maken voor de Hogeschool in
Den Bosch. Volgens de ontwerpers kunnen nu
hogescholen worden gebouwd waarvan de kos
ten lager liggen dan de reeds versoberde normen
van het ministerie van onderwijs.
Perestrojka
goed verkocht
UTRECHT Van het
boek „Perestrojka" van
de Russische leider Mi
chael Gorbatsjov zijn
sinds het verschijnen in
november 1987 een
kwart miljoen exempla
ren verkocht. Dat bete
kent dat in ons land per
hoofd van de bevolking
meer exemplaren van
Perestrojka zijn ver
kocht dan in enig ander
land. Wat de absolute
cijfers betreft, werden
er in het Engels
(800.000), Duits (400.000)
en in het Russisch meer
exemplaren verkocht.
Een passagier van lijn
39 dwong gisteravond
de chauffeur van deze
Amsterdamse bus
met een mes hem te
vervoeren. De be
stuurder had daar
weinig trek in en ging
prompt op de rem
staan. De wagen be
landde daardoor in de
bosjes. Niemand
raakte gewond.
Touroperator verandert Sri Lanka weer in Ceylc
MIJDRECHT Sri Lanka is volgens kenners
één van de tijdbommen van deze wereld, elk
moment kan het lont opraken. Het zou er zeker
voor toeristen niet pluis zijn, veel Europese
touroperators hebben hun klanten al met spe
ciale chartervluchten naar huis gehaald. Voor
de in verre reizen gespecialiseerde touroperator
A-Reizen in Mijdrecht, sinds jaar en dag orga
nisator van trips naar deze republiek, zijn de
spanningen op het eiland reden om in actie te
komen. Hij heeft de aanduiding „Sri Lanka" op
de voorpagina van zijn nieuwe mini-gids op het
laatste moment gewijzigd in Ceylon.
Volgens directeur Bernd M. Schötz is de terug
keer naar de oude, koloniale benaming van Sri
Lanka hard nodig om het toerisme naar het ge
bied te redden. „De naam Sri Lanka is zwaar
tijden".
Volgens Schötz, die vorige week nog ter pier hJ
was, ligt een groot deel van de toeristen» E.
strie op Sri Lanka stil en is een groot aantal
tels zelfs gesloten. „Op een paar brandhaate
na is het hele eiland veilig voor toeristen,n j,
heb ik zelf kunnen constateren". Kortgelejie
nog liet de regering van Sri Lanka wetenlfgesc
zij de veiligheid van toeristen niet meer jg
garanderen. De directeur van A-Reizen iq,
toegeven dat een naamsverandering opaa*;£
nieuwe in januari te verschijnen gids hetW(
bliek vermoedelijk niet van de wijs zal kun e
brengen: „Het duurt zeker nog tien jaar voo
het toerisme er weer op het oude niveau ij en.
Ie pr<
Vanaf vandaag ligt deel 13 van
„Het Koninkrijk der Nederlan
den in de Tweede Wereldoor
log" in de winkel en dat zal
menigeen verrassen. Want
werd het standaardwerk van
dr. L. de Jong dit vooijaar niet
definitief afgerond met de pu
blicatie van deel 12? Dat is
waar, maar wat nog ontbrak
was een wetenschappelijke ver
antwoording en een broodnodi
ge index om het speurwerk in
de 26 boeken te vergemakkelij
ken. En een overzicht van de
inmiddels aangebrachte correc
ties op het werk.
De reeks zal op termijn zelfs
nog verder worden aangevuld.
Een onafhankelijke commissie
werkt aan een deel 14, Reac
ties, waarin kritische beschou
wingen worden verzameld die
in de loop van de tijd op het
werk verschenen in dag-,
week- en maandbladen. Daarin
zal ook uit de doeken worden
gedaan welke kritiek er intern
bestond op kernelementen van
het werk. Dat die soms niet
mals was bleek wel uit het uit
lekken, vorig jaar, van het con
cept-hoofdstuk over de „oor
logsmisdaden" die door het le
ger in Nederlands-Indië zouden
zijn gepleegd. In de definitieve
publicatie bleek dit onderdeel
grondig te zijn gewijzigd. Deel
14 wordt samengesteld door
een commissie onder voorzit
terschap van prof.dr. E.H.
Kossmann. De Jong zelf heeft
niet het recht iets uit dit boek
te schrappen, „zelfs als zou het
beledigend voor mij zijn". Hij
heeft wel het recht iets toe te
voegen.
„Het Koninkrijk der Nederlan
den in de Tweede Wereldoor
log" is een omvangrijk naslag
werk geworden, dat zonder
twijfel eeuwenlang de belang
rijkste Nederlandse bron over
de periode 1940-1945 zal blij
ven. Het opzoeken van de be-
Over een jaar of zes zal, zo heeft dr. L. de
Jong aangekondigd bij de verschijning van
zijn „verantwoording" in deel 13, een samen
vatting verschijnen van „Het Koninkrijk der
Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog".
Dat wordt een wetenschappelijke uitgave,
waarin de kern van de vaderlandse oorlogsge
schiedenis wordt weergegeven, zoals die nu te
vinden is in zijn twaalfdelig standaardwerk
van 26 boeken met in totaal bijna 15.000 blad
zijden. Minder wetenschappelijk en zelfs in de
verte niet volledig is de samenvatting van het
werk die als „budgetboeken-uitgave" is ver
schenen. „Dr. Loe de Jong voor beginners", zo
schrijft de uitgever wat oneerbiedig ter bege^
leiding. De reeks bestaat uit vier kleine boek
jes, elk tussen de 65 en 80 pagina's, over de
vier belangrijkste aspecten van de Tweede
Wereldoorlog: de Duitse invasie, de jodenver
volging, het illegale werk en de gebeurtenis
sen in Nederlands-Indië. Doelgroep voor de
budgetboekendoos is de jeugd, de nieuwe ge
neraties die, zo zegt het persbericht, de oorlog
niet meer zelf hebben meegemaakt. „Bij hen
groeit de interesse in wat er toen werkelijk ge
beurd is. Wekelijks worden zij in de pers en op
de televisie geconfronteerd met de nasleep van
de oorlog, met NSB'ers en hun weduwen en
kinderen, met de jodenvervolging en de con
centratiekampen en met de Japanse bezetting
in Nederlands-Indië".
„Het Koninkrijk" in een notedop; Uitg. Budgetboeken
BV i.o., 5 boekjes, samen ca. 360 pag., 14,90.
schrijving van afzonderlijke ge
beurtenissen is echter langza
merhand ondoenlijk geworden,
zeker wanneer dat zaken be
treft waarvan men de exacte
tijd of plaats niet kent De we
tenschappelijke uitgave werd
per deel van een uitgebreide
index voorzien; de populaire
editie moest het zonder doen.
Aan dat manco komt deel 13
echter slechts voor een gedeelte
tegemoet. De samenstellers
hebben gekozen voor de publi
catie van een persoons- en een
plaatsnamenregister, maar na
gelaten daarbij enig verband
met gebeurtenissen te leggen.
De index blijft beperkt tot na
men en de pagina's waar ze
worden genoemd. De verwij
zingen naar koningin Wilhel-
mina beslaan bijna een hele ko
lom; ruim meer dan die naar
Adolf Hitler, terwijl J.C.W.
Onderdenwijngaard slechts
staat vermeld in een enkele
voetnoot. Tien maal wordt in
het werk verwezen naar de
Poolse stad Lodz en slechts één
keer naar Lekkerkerk, terwijl
Amsterdam maar liefst 313
maal een rol speelt. Dat zegt al
lemaal niets, omdat elke indi
catie waarom ontbreekt.
Het is een bijzonder gebruiker
sonvriendelijke aanpak, die
zelfs niet wordt ondervangen
door wat de simpelste oplossing
was geweest: het verzamelen
van de summiere inhoudsopga
ve van de twaalf delen in een
enkele bijlage. De titels van de
verschillende hoofdstukken en
de trefwoorden van de behan
delde materie geven althans
een indicatie waar bepaalde on
derwerpen te vinden zijn, maar
daarvoor blijft men op het
doorbladeren van de eerste pa
gina's van de afzonderlijke de
len aangewezen. Het is een
raadsel waarom de modale le
zer wordt onthouden wat in de
wetenschappelijke uitgaven
kennelijk wel heel normaal
werd gevonden.
Wijzigingen
Ondanks alle zorgen zijn er
toch fouten of niet geheel cor
recte weergaven van feiten in
het werk geslopen. „Ten eerste
was het mensenwerk en dus
feilbaar, ten tweede is er altijd
heel veel meer gebeurd dan uit
de bewaard gebleven documen
ten blijkt, en ten derde heb ik
van die documentatie slechts
een deel kunnen bestuderen",
geeft De Jong zelf aan. In de
meeste gevallen werden nood
zakelijk geachte wijzigingen
reeds in nieuwe drukken van
al verschenen delen aange
bracht/Om de bezitters van de
oudste exemplaren van dienst
te zijn wordt in deel 13 echter
een volledig overzicht gegeven
van alle veranderingen.
Duidelijk - met een sterretje -
is aangegeven wanneer het wij
zigingen betreft die aanleiding
kunnen geven tot een andere
beoordeling van genoemde per
sonen of gebeurtenissen. Zo
kwamen sommige mensen on
terecht als NSB'er in de ge
schiedschrijving terecht en is
uit aanvullende gegevens ge
bleken dat de beschrijving van
een episode niet geheel correct
was. Soms mag dat een under
statement worden genoemd, ze
ker als een fotobijschrift in
deel 11a, dat luidde: „Door het
KNIL uitgemoorde kampong
in de Bovenlanden van Atjeh"
dient te worden vervangen
door „Het KNIL heeft in de
Bovenlanden van Atjeh een
door de Atjehers versterkt punt
veroverd".
Uit het overzicht blijkt dat de
discussie rond het omstreden
hoofdstuk Excessen in Neder-
lands-Indië nog steeds voor-
duurt. De Jong sluit namelijk
niet uit dat in deel 14 nog een
aanvulling volgt, met name
over zijn Epiloog.
Verantwoording
In zijn wetenschappelijke ver
antwoording beschrijft De Jong
de historie achter de geschied
schrijving. Hij verhaalt over de
oprichting van het Rijksinsti
tuut voor Oorlogsdocumentatie,
over de gestrande poging, begin
jaren '50, van een kwartet his
torici om het standaardwerk te
verzorgen en over de opdracht
die hijzelf in 1955 kreeg van
minister Cals van onderwijs,
„op voorwaarde dat dit ge
schiedwerk uiterlijk op 1 janu
ari 1961 zal zijn voltooid". Een
datum, stelt hij vast, waarin hij
toen al niet geloofde. „Viel al
les tegen, dan zou het wellicht
'70 worden".
De verantwoording biedt nau
welijks verrassingen. De Jong
is immers 33 jaar lang in alle
openheid met het standaard
werk bezig geweest, werd hon
derden malen geïnterviewd en
trad bij talloze gelegenheden in
het openbaar op. Vele malen
vertelde hij over zijn werkwij
ze en het feit'dat hij de omvang
van het werk schromelijk on
derschatte. Dat het drieman
schap van de Nederlandsche
Unie probeerde de verschijning
van deel 4 tegen te houden
werd in 1983 onthuld in Vrij
Nederland. Dat het concept
van het hoofdstuk over exces
sen in deel 12 leidde tot de op
richting van een comité „Ge
schiedkundig Eerherstel Ne
derlands-Indië", dat probeerde
De Jong onbevoegd te verkla
ren, zal weinigen zijn ontgaan.
Vergeefse pogingen, want het
werk verscheen onder de eigen
verantwoordelijkheid van De
Jong. De Staat was slechts de
opdrachtgever.
Bronnen
De verantwoording bevat ver
der een overzicht van de be
langrijkste bronnen: de archief
stukken die door De Jong wer
den bestudeerd en de 147 men
sen die hij in verband met de
samenstelling van het werk in
terviewde. Per deel is aangege
ven welke personen zitting
hadden in de begeleidings
groep, die de manuscripten in
concept kritisch bestudeerde en
op wier advies soms ingrij
pende wijzigingen werden
doorgevoerd. „Hoezeer ik ook
in eerste instantie mijn concep
ten naar beste weten schreef",
zegt De Jong, „het bleek met
betrekking tot nagenoeg elke
bladzij wenselijk dat ik wijzi
gingen aanbracht en vervol
gens leidden de discussies met
de begeleidingsgroep tot weer
nieuwe wijzigingen. Al die wij
zigingen hebben mij niet in het
minst het gevoel gegeven dat
het werk niet bleef wat het in
oorsprong was; mijn werk. Ik
heb niet anders gedaan dan
lijke verbetering van mijn
cept-teksten - dat meendefei
aan de wetenschap en aan negel
opdrachtgever verplicht fentu
zijn". jij we
Tenslotte geeft De Jong aan die g<
het werk niet volledig is en o Jgti
niet kan zijn. „De door mij 1 ti
schreven materie kan op tal jen
ze punten verder worden uit litre
diept. V.oor mij is dit werk ee r
eindpunt - niet voor de
schiedschrijving".
ANDRÉ HORLINI
„Het Koninkrkijk der 1 1
derlanden in de Tweede V i
reldoorlog", deel 13; Staa s™
uitgeverij, prijs ƒ49,90 (1
voorintekening ƒ39,90);
tenschappelijke uitgai
Martinus Nijhoff, pri
ƒ47,50.
1<
DEN HAAG Volgend
jaar mogen de vissers nog
maar 130 dagen de zee op.
Dat is nu nog 152 dagen.
Vissers met een vergun
ning voor 172 dagen, krij
gen in 1989 niet meer dan
145 visdagen. Braks heeft
dit gisteren aangekondigd
in de Tweede Kamer tij
dens het debat over de be
groting van Landbouw en
Visserij voor 1989.
De CDA-bewindsman wil het
aantal zeedagen verminderen
om de vissers minder gelegen
heid te geven te veel vis te
vangen. Verder overweegt hij
een permanent visverbod in
de zuidelijke Noordzee om
verboden vangsten van kabel
jauw tegen te gaan. Ook denkt
hij erover om het gebruik van
vistuig waarmee kabeljauw
wordt gevangen, te verbieden.
De Tweede Kamer viel mas
saal over de minister heen,
omdat zij vindt dat Braks nog
steeds te weinig doet ter be
strijding van de illegale vis
vangst.
CDA-woordvoerder Nijland
beschuldigde Justitie en de
rechterlijke macht ervan over
tredingen van vissers met ille
gale vangsten eerder aan te
moedigen dan te ontmoedigen.
Voor de CDA-fractie is het on
begrijpelijk dat de kleine
groep vissers die telkens weer
illegale vis aan land brengt,
niet hard wordt aangepakt
door heel hoge boetes uit te
delen en de schepen aan de
ketting te leggen. Minister
Korthals Altes (justitie), die
ook aan het debat deelnam,
verklaarde tegen hogere boe
tes te zijn. Hij wees erop dat de
rechter in uiterste instantie
een vissersbedrijf kan sluiten
of een^ kotter aan de ketting
kan leggen. Dat lijkt hem ef
fectiever dan hoge geldboetes.
SUSKE EN WISKE DE KOMIEKE COCO
(c) Standaard Uitgeverij, Antwerpen-weesp
Ir. Dagnelie is
ontstaan door
vooral over de
nogal verbaasd over de ehorme opwinding die is
zijn onderzoek naar macrobiotisch eten, en dan
nadelige gevolgen voor kinderen, foto: pers unie
WAGENINGEN Ir.
Pieter Dagnelie is nogal
verbaasd over de golf van
publiciteit over zijn on
derzoek naar de macro
biotische voedingswijze;
geen vlees, geen vis, wél
granen, peulvruchten,
groenten, een beetje zee
wier, noten en zaden.
,,Het gaat niet om duizen
den gezinnen die macro
biotisch eten, zoals is ge
suggereerd, maar om on
geveer tweehonderd in
Nederland". Hoewel ma
crobiotisch eten volgens
hem leidt tot ondervoe
ding van babies en peu
ters, met alle gevolgen
van dien, wil hij de op
schudding daarover toch
graag terugbrengen tot
juiste proporties.
Tot nu toe heeft hij één offi
ciële reactie uit „macrobioti
sche kringen" gekregen op
zijn toch vrij opzienbarende
onderzoek en proefschrift,
waarop hij morgen aan de
Landbouwuniversiteit in Wa-
geningen zal promoveren. In
het algemeen vinden aanhan
gers van macrobiotische voe
ding dat Dagnelie ten onrechte
niet gewezen op de voordelen
ervan, zoals een laag choleste
rolgehalte. Er zijn in elk geval
heel wat mensen geschrokken.
Velen hebben zelfs meteen ar
men en benen van hun kinde
ren opgemeten en vergeleken
met de armen en benen van
de buurkinderen.
„Enerzijds is men blij dat het
onderzoek verricht is, ander
zijds had men het resultaat in
macrobiotische kringen niet
verwacht", zegt Dagnelie. De
levenswijze - het is niet alleen
een kwestie van specifiek
voedsel, het is een eenheid
van ideeën, idealen én eten -
leek terrein te winnen. De cul-
NE
>mi<
>r
luid
hir
tuur waarin bio-industneil
toch vooral getolereerd
zelfs aangemoedigd worde
leek een lichte deuk op te 1
pen. De verbreiding van i
macrobiotische levenswij Ver
kan nu echter weer flink g he
stagneerd worden door de n
gatieve publiciteit.
De moraal van Dagnelies ve Öe^
haal is dat men ontzetteiff.
moet oppassen met het wej_
tert van Voedingsstoffen die
tijd bij ons gebruikt zijn. Mi
crobiotisch eten mag
maar men moet om de
chaamsfuncties niet te versl
ren, toch bescheiden portii
vis, vlees en zuivelprodukte "P
blijven gebruiken. „Zo nie -
dan heeft dat consequentien
die pas op de langere termi; aJ
zichtbaar worden".
j"nI
gen
ZIJ
it aal
mc\
Itcl
Volgende week is er een con
gres over macrobiotisch etei
Dagnelie is uitgenodigd om
een lezing te houden.
'Éi
ADVOCATEN OVERWEGEN CASSATIE
AMSTERDAM - De ont
voerder en moordenaar
van Ahold-topman Gerrit
Jan Heijn, de 46-jarige
Ferdi E. uit Landsmeer, is
gisteren door het ge
rechtshof in Amsterdam
veroordeeld tot 20 jaar cel
en terbeschikkingstelling
van de regering. Tegen E.
was levenslange gevange
nisstraf geëist.
E. werd veroordeeld wegens
de ontvoering van en moord
op de 56-jarige Heijn op 9 sep
tember vorig jaar en afpersing
van het Ahold-concern en de
familie van de vermoorde top
man. De rechtbank in Haar
lem legde E. in juli dit jaar
eveneens 20 jaar cel op en tbr.
Tegen dit vonnis ging de ver
minderd toerekeningsvatbaar
geachte E. in beroep. Tbr vond
hij geen probleem, maar tegen
20 jaar cel maakte hij bezwaar.
Het arrest van het Gerechts
hof kwam in grote lijnen over
een met het vonnis van de
rechtbank in Haarlem. Ook
het Hof achtte de ontvoering,
moord en afpersing bewezen.
Daarbij werd in overweging
genomen dat E. lang tevoren
plannen daartoe had gemaakt
en zonder mededogen de hem
tevoren niet bekende Gerrit
Jan Heijn om het leven had
gebracht na hem ruim twaalf
uur lang van zijn vrijheid te
hebben beroofd.
„Vervolgens heeft de verdach
te de hierop volgende afper
sing met een verregaande ken
nelijk wel doordachte wreed
heid tot uitvoering gebracht.
Niet alleen heeft hij bij de fa
milie Heijn en het Aholdcon-
cern voortdurend de indruk
gewekt dat Gerrit Jan Heijn
nog in leven was, doch toen
naar zijn oordeel niet snel ge
noeg op zijn eisen werd inge
gaan heeft hij ook met succes
doen voorkomen alsof Gerrit
Jan Heijn daardoor direct fy
siek werd getroffen. Hij nam
hem immers zijn bril af en in
een later stadium sneed hij een
pink af", aldus het gerechts
hof.
E. heeft zich volgens het Hof
niet ontzien om in kille bere
kening iemands leven en het
levensgeluk van anderen op te
offeren aan op eigen genoeg
doening gerichte voornemens.
Bij de oplegging van de straf!
zei het Hof dat de ernst van d#A
bewezen feiten een langdurig ¥t
vrijheidsbeneming noodzake 3
lijk maakt. Hoewel de erns
van de ontvoering, moord er1^
afpersing op zich oplegginf
van een levenslange gevange 'VJ
nisstraf zou rechtvaardigen al
dus het Hof, betekent dat ii 27)
deze zaak onvoldoende reke êrkf
ning zou worden gehouden öb I
met de gebleken verminderde ér t
toerekingsvatbaarheid van E. "dei
De twee advocaten van E. zei-Waa
den na afloop te gaan bekijken "Pai
of zij in cassatie zullen gaan bi ^ri
de Hoge Raad. &rk<
