Skimarkt raakt verzadigd
Klein
wild
bergvolk
bekeerd
tot
toerisme
flnali
PINZGAU:
Fietsen met
onwijs grote
voorwielen
£eidóc Soiwa/nt-
De mono-ski is een van de vindingen van de afgelopen jaren, die sterk aan populariteit heeft gewonnen.
DEN HAAG - Voor de professio
nals is er altijd nog wel wat bijzon
ders, maar voor de gemiddelde va
kantie-skiër hebben de fabrikanten
van lange latten dit jaar weinig
nieuws te bieden.
Wie een goed paar op zolder heeft han
gen hoeft ze niet spoorslags in te wisse
len voor een set van de nieuwste, met
behulp van de computer ontworpen ge
neratie ski's van nieuwe materialen met
interessante namen als titanal, kevlar,
aramid en boron. Ook de verschillende
ski-testen in de wintersportbladen leve
ren weinig spectaculaire resultaten op.
Bij de bindingen gaat het om detailver
beteringen en meer modekleuren. Wel
blijft het zaak de afstelling van de bin
dingen elk jaar opnieuw door een des
kundige te laten controleren. Nieuwe
skischoenen zijn er te kust en te keur,
waarbij de pasvorm met knopjes en
schroefjes geheel aan de voet kan wor
den aangepast. Wie op zoek is naar een
nieuw paar, moet niet aarzelen een hoge
skischoen aan te schaffen. Uit onderzoek
is gebleken dat deze schoenen juist meer
bescherming geven dan de lage schoen
met wat stijvere schacht. Op het terrein
van de accessoires is het aanbod onuit
puttelijk, in alle mogelijke modellen en
kleuren. Wel aardig is een nieuwe ski
stok, die vooral de breukgevoelige duim
wat beschermt.
Tweedehands
Misschien dat het ontbreken van opzien
barende vindingen (met uitzondering
dan van de ski's voor de professionals)
iets te maken heeft met de langzame
verzadiging van de skimarkt. Volgens de
Franse Rossignol-groep, die een kwart
van de skimarkt in handen heeft, zal de
verkoop in de komende jaren niet zo
sterk stijgen als de voorbije jaren is ge
beurd. Het afgelopen jaar ging het
recordaantal van zeven miljoen nieuwe
ski's over de toonbank.
De bestaande ski's zijn in het algemeen
goed, zodat nieuwe vindingen en tech
nieken niet een, twee, drie tot de aan
schaf van een nieuw paar zullen leiden.
Bovendien is de tweedehands-markt
goed voorzien. Fabrikanten verleggen
daarom een deel van de produktie naar
nieuwe vindingen als monoski's, snow
boards, sneeuwsurfplanken en modege-
voelige accessoires.
Overigens is Frankrijk, ondanks het suc
ces van Rossignol, niet ski-producent
nummer één. Dat is, hoe kan het ook
anders, Oostenrijk. Bekende merken als
Fischer, Blizzard, Kastle, Kneissl en
Atomic hebben ruim 35 procent van de
markt in handen. De Zwitserse skifabri
kanten zijn intussen vrijwel geheel uit
beeld verdwenen. Zelfs de Zwitserse
kampioen-skiérs, in hun eigen land na
tionale helden, glijden tegenwoordig
vooral op Oostenrijks fabrikaat van de
hellingen.
toe. Maar omstreeks 1910 raakte de
markt verzadigd en moest de ene na de
andere fabriek sluiten.
De echtgenoot van Riet Pouwels, Toon,
is hoofdrestaurateur en leermeester van
het museum. Er hoort een imponerende
werkplaats bij het museum, waar onder
leiding van Toon Pouwels een aantal
werkloze jongeren „antieke" fietsen re
pareert. Er worden daar kunststukjes
vervaardigd, want soms moeten onder
delen met de hand worden gemaakt, pre
cies zoals ze in de vorige eeuw gemaakt
werden. Toon Pouwels: „Er zijn vanuit
Amerika vijf oude mijn werker sfietsen
naar ons onderweg. Daarmee reden de
mijnwerkers van de mijn naar huis,
langs een soort rail, konden ze nooit val
len of de weg kwijtraken. Die fietsen
schijnen in een zeer slechte staat te ver
keren, misschien kunnen we van die vijf
één „nieuwe" maken.
AAD NEKEMAN
Velorama, Waalkade 107 in Nijmegen,
tel. 080-225851. Het museum is dagei f
geopend van 10 tot 17 uur, op zon-'en
feestdagen van 11 tot 17 uur. Toegangs
prijzen variëren van 2,50 tot 4 gulden.
Komende uit de richting Arnhem bevindt
de Waalkade zich juist over de brug
rechts beneden langs de Waal. Vanaf het
station is het een kwartier lopen, maar er
rijdt ook een bus.
ZATERDAG 19 NOVEMBER 1988 PAGINA
LEOGANG - „Een klein, wild
bergvolk". Sepp Altenberger uit het
Oostenrijkse Leogang glimlacht
zijn brede glimlach. Wanneer hij
het hoofd weer opheft blijft zijn
blik even rusten op de ruim 2600
meter hoge Birnhorn. „Ein kleines,
wildes Bergvolk Tenminste, dat
schreef een redacteur van een
Amerikaanse encyclopedie", voegt
hij er verklarend aan toe.
De kwalificatie, die Altenberger zoveel
plezier verschaft, geldt de inwoners van
de Pinzgau, een landstreek in de buurt
van Salzburg en de Groszglockner,
rechts van de drukke Autobahn Mün-
chen-Salzburg. Altenberger is zo'n Pinz-
gauer, een zakenman en skileraar die de
vruchtenbrandewijn (Obstler) hogelijk
waardeert. Ooit bracht hij de wereldbe
roemde dirigent van de Berliner Philhar-
moniker, Herbert von Karajan, de eerste
beginselen van het alpine-skiên bij.
Trouwens, ook de vroegere bondspresi
dent van West-Duitsland, Walter Scheel,
weet goed de weg in het Salzburgerland
nadat hij in Maria Alm neerstreek en
door „der alte Sepp" onder handen werd
genomen.
Sepp Altenberger is een geslaagd man in
Leogang. Het riante hotel Krallerhof is
zijn eigendom, evenals de bijbehorende
sleeplift, waarmee honderden beginnen
de skièrs de „leichte Hang" worden op
getrokken. Daarmee is de ambitie van
Altenberger overigens niet gestild. Naast
Krallerhof is zijn nieuwe hotel in aan
bouw. En ook de genoegelijke skihut
naast de skilift blijkt van hem te zijn. En
steeds opnieuw is daar die brede glim
lach in dat met zon doordrenkte gezicht,
dat markant afsteekt tegen de azuurblau
we, hier en daar met witte wólkenwatten
gestoffeerde hemel.
Wilde rivier
Het Pinzgauer Saalachtal in Oostenrijk:
een regio met elf gemeenten nabij de
stad van Mozart, Salzburg. De dorpen
liggen op een hoogte die varieert van
700 tot 1000 meter. De bergtoppen ste
ken daar royaal bovenuit: van 1500 tot
2900 meter. Het gebied, waar de rivier
de Saalach doorheen stroomt, kan aan
spraak maken op duizend kilometer ge
markeerde wandelpaden. Op haar weg
slingert de Saalach zich door en langs
dorpen als Hinterglemm, Saalbach, Saal-
felden, Weissbach, St. Martin, Lofer en
Unken in het noorden. Op enige afstand
liggen Maria Alm, Hütten, Dienten en
Leogang, terwijl ook het grotere Zeil am
See zich aandient, gelegen als het is tus
sen enerzijds de Schwalberwand en de
Schmittenhöhe. Overigens kan dat ri
viertje flink te keer gaan. Dat ervaren
wildwaterkanoèrs, die het kolkende wa
ter van de Saalach willen trotseren.
Spectaculair is het zogenaamde rafting,
het uit de Verenigde Staten overgewaai
de wildwatervaren met speciale opblaas
bare rubberboten, die een acht tot tien
koppige bemanning tellen. In Lofer be
staat daarvoor een speciale leerschool,
waar ook het varen in een kajak wordt
geïnstrueerd.
Vandaag de dag zijn op de meeste plaat
sen de oevers van de Saalach voor wan
delaars opengesteld. Hier en daar een
uitkijkpost, vanwaar men een prachtig
uitzicht heeft over de wilde rivier. Voor
al wanneer zich 's nachts een dikke wit
te sneeuwdeken over het landschap heeft
uitgestrekt, is het fascinerend langs het
smalle oeverpad te lopen onder de bui
gende takken door. Vooral bij de Loferer
Niet alleen wandelaars en alpine
skiërs komen in de Pinzgau aan hun
trekken. Langlaufers zullen er
prachtige loipes vinden.
FOTO: PR
Teufelsschlucht, waar ook de wildwater-
fanaten hun passie uitleven, is de aan
blik overweldigend. En 's zomers is het
uitstekend water voor het vissen op fo
rellen. Het is een prachtig gebied dit deel
van Oostenrijk.
Het „bergfietsen" is een opkomende
sport en ook wordt er steeds meer golf
gespeeld, maar vooral trekt het gebied
veel wandelaars.
In het Pinzgauer Saalachtal is de land
bouw, waar de bevolking vroeger voor
namelijk van leefde, een nevenactiviteit
geworden. Het roer is om; defintief om.
Sinds een jaar of dertig, veertig heeft de
streek zich geworpen op een nieuwe
bron van inkomsten: het toerisme. Niet
alleen in de zomer, maar vooral ook in
de winter. Het gebied is tamelijk
sneeuwzeker en de skiliften zijn dan ook
geopend van begin december tot na Pa
sen van het volgend jaar. Overal zijn
prachtige skipistes aanwezig met allerlei
type liften, die overigens ook zomers
worden gebruikt om bergwandelaars
naar hoger gelegen oorden (tot 2000 me
ter zoals bij Saalfelden) te brengen,
's Winters zijn via „ski-schaukels" kilo
meterslange afdalingen te maken, waar
bij de skièr van het ene gebied overgaat
in het andere. Busjes brengen hem of
haar (gratis zoals in Leogang en Lofer)
naar onder meer de Loferer Alm. En
verder is daar het „Tiefschneegebiet"
van Weisbach waar ervaren skièrs hun
weg zoeken door metershoge sneeuwdui-
nen zonder daarbij terug te kunnen val
len op de comfortabele liften.
In totaal telt het gebied 120 stoeltjes- en
sleepliften, twee gondelbanen (in Saal
bach en Lofer), 450 kilometer alpine-pis
te, 250 kilometer langlauf-loipe, acht ro
delbanen, terwijl van de duizend kilo
meter wandelweg er 's winters 450 kilo
meter sneeuwvrij of in elk geval „be-
wandelbaar" worden gemaakt. Met al
die liften kunnen elk uur 82.000 skièrs
naar boven worden gebracht.
Niet minder dan 40.000 hotelbedden tt
de Pinzgau. Maar ook een wintercai
fling (in Viehhofen), die vlak naast
oipe van de langlaufers ligt. Een staai
plaats op deze camping kost ongeveer l
?ulden, waar de prijs-per-persoon (cirt
gulden) nog bij komt. Voor een kin
in de leeftijdscategorie van 3 tot 12 ja
moet 4 gulden worden betaald. Nog e
paar cijfers: een zevendaags arrangemei
in Maria Alm op basis van half pensic
dan wel van logies met ontbijt varie«
in prijs van twee- tot vijfhonderd gu
den, waarbij inbegrepen is een skipas (i
skiles) of een langlaufcursus. Met nan
de periode tussen 9 en 30 januari
„preisgünstig".
In Lofer is het mogelijk via diverse lif
combinaties een afdaling van in tota
30 kilometer te maken. Maar Lofer hee
ook voor de langlaufer het nodige in pe
to. Er zijn in Lofer twee loipes: een wij
vertakt net van bij elkaar 50 kilometi
beneden bij het dorp (dat op 650 meti
ligt) en eentje of de Lofener Alm 150
meter) die 6 kilometer lang is. Met nam
vorig jaar toen tijdens de kerstdagen e
de jaarwisseling het dorp groen wa
werd er op de Lofener Alm volop
skied, terwijl ook de langlaufers
schitterende loipe tot hun beschikkiij
hadden. Lofer is sedert een reeks van j
ren het oord waar de Nederlandse sl
kampioenschappen worden georgan
seerd. Men hoopt het prestige verder o
te krikken met het organiseren van lang
lauf-kampioenschappen voor Nederlai
ders.
En dan is er natuurlijk de verlichte
delbaan, die zfch uitstrekt van de Wal
fahrtskirche Maria Kirchental tot Sanl
Martin. De sleeén hoeven niet naar b<
ven gezeuld te worden wanneer men hi
twee en een halve kilometer lan§
sneeuwlint is afgegleden.
Van Leogang naar Saalbach-Hinte
glemm kunnen (onder leiding) ski-afd,
lingen gemaakt worden, die de gehe
dag duren en waarbij de skiër hoogu
twee keer van dezelfde lift gebrui
maakt. En Saalfelden maakte ond<
meer furore met de organisatie van
Nordische wereldkampioenschappe
voor junioren (langlaufen), waarmee d
kwaliteit van de loipes wordt geïllu
streerd. Trouwens, Saalfelden is ook he
langlaufcentrum waar het Oostenrijks
leger zijn speciale ski-eenheden traint.
Veengebieden
De naam Pinzgau is afgeleid van
woord „Pinz", dat staat voor biezen,
een ver verleden bestond dit gebied da
ook uit vrijwel louter moerassen m<
een veenachtige grondstructuur. Gee
wonder dat er vroeger turf gestokei
werd. De hotelnaam „Moorhof' bi
Sankt Martin herinnert daar nog aai
Vandaag de dag worden er modderba
den gegeven ter bestrijding van reuma
jicht en ischias. „En vrouwen, die onge
wild kinderloos blijven varen er even
eens wel bij", weet Franzl, ook al zo'
olijke Pinzgauer, te vertellen. Hij is koe
sier op de arreslee, waarmee 's avonc
gasten naar het Eisstockschiessen wo
den vervoerd. „Onze dokter heeft h
zelf verteld", gaat hij verder. „Tw
vrouwen, die geen kinderen konden kr;
gen, hebben deze modderbaden 'gen
men". En daarna? „Es hat jedes Jah
'eingeschlagen", bast Franzl, terwijl hi,
de twee Haflingers aanspoort door de
koude nacht. Het eerste wat hij doet naj
dat hij zijn passagiers heeft afgeleverd
bij een piepklein ijsvloertje is dan oo|
een Obstler achterover slaan I
KLAAS GOING-
4è
In het kader Nederland
Museumland" belichten wij elke
week een minder bekend museum.
In november slaat Gelderland
centraal. Vandaag aandacht voor
het Velorama. het fietsmuseum in
Nijmegen.
Piet Ziere (27), medewerker van het Ve
lorama (fietsmuseum) in Nijmegen,
maakt deel uit van het twintig personen
tellende team dat met stokoude fietsen
demonstraties geeft in binnen- en bui
tenland. Het berijden van de antieke
karretjes vergt heel wat behendigheid en
evenwichtsgevoel. Piet Ziere attendeert
daar niet zonder reden op, want nog niet
zo lang geleden is hij met zo'n fiets met
„onwijs groot voorwiel" over de kop ge
gaan. Hij brak zijn pols en de fiets een
van de buizen.
Samen met Riet. Pouwels, het hoofd van
het Velorama aan de Waalkade, verzorgt
Piet Ziere deze dag de rondleiding langs
de 260 fietsen van alle leeftijden, soor
ten, maten en materialen. Daar staan ze
te blinken („er is heel wat poetswerk no
dig") op de verschillende verdiepingen
van het museum. De loopfiets van 1824,
de hobby horse (de Engelse variant op
de loopfiets), de velocipède van 1866, dé
boneshaker van 1867 (de wegen waren
indertijd zo slecht dat de fietser door be
hoorlijk elkaar werd geschud), het Tret-
kurbelfahrrad ook van 1867, de Shire
van 1879 en zo gaat het maar door, tot
aan onze huidige tijd. Het ene gave
maar allang in de vergetelheid geraakte
model na het andere. Die voorouders
hébben wat uitgedacht: grote voorwielen
en kleine achterwielen, andersom, hou
ten frames en metalen frapies, directe
aandrijving, indirecte aandrijving, hou
ten banden, metalen banden, luchtban
den („pomp moest mee want ze bleven
maar een paar uur hard"), houten spa
ken, metalen spaken.
In het Velorama rolt de bezoeker van de
ene verbazing in de andere. Parachutis-
tenfietsen, bamboefietsen, ligfietsen (die
van 1922 lijkt trouwens veel op die van
1988) en zelfs overkapte fietsen. Maar
hoe dan ook, de bezoeker mag niet neer
kijken op de vaak absurd lijkende stra-
patsen van de (vroegere) bouwers.
„Want", zegt Piet Ziere „elementen van
de fietsfabricage werden later gebruikt
bij het ontwerpen van auto's en zelfs
van vliegtuigen. Neem de differentiaal,
het onderdeel dat de verschillende om
wentelingen van de wielen bij het nemen
van een bocht regelt". Omdat bij de fiet
sen vaak sprake was van driewielers en
tandems waarbij de mensen niet achter
maar naast elkaar zaten, en dus van
twee wielen die naast elkaar door de
bocht moesten, was een differentiaal
geen overbodige luxe. Ziere: „De gebroe
ders Wright, de vliegtuigbouwers in de
Verenigde Staten, waren van origine fiet-
senbouwers". Aparte afdelingen zijn er
in het museum voor de driewielers, tan
dems, kinderfietsen en voor curiosa als
verlichting, belastingplaatjes (gratis voor
de werklozen, maar dan wel met een gat
erin) en leren banden met handgreep om
Onze voorouders hebben heel wat vreemde fietsontwerpen gemaakt. Maar zonder hen
hadden we nu geen Tour de France.
FOTO: PERS UNIE
iemand de fietskunst bij te brengen, wie I klasse die zich een fiets kon veroorlo-
weet daar nog van? ven. Tegen de eeuwwisseling nam het
Aanvankelijk was het vooral de midden- J aantal fietsfabrieken ongelooflijk snel
