Groepswonen voor ouderen:
oefening in democratie
De mens is onderweg
'finale
De
andere
jaren
f T 1
«8
KIJKEN IN
DE SPIEGEL
£eidóc6ouxont
ZATERDAG 19 NOVEMBER 1988 PAGINA
UTRECHT - „En dit, beste men
sen, is de ruimte waar de orgieën
plaatsvinden". Luuk Donk (70)
zwaaide de deur van een slaapka
mer open, zijn bezoekers stonden
een beetje met de ogen te knippe
ren, wat had dit nu weer te beteke
nen? „Grapje", zo licht Luuk
Donk toe, anderhalf jaar later.
>>We hadden de mensen uit de
buurt uitgenodigd om eens te ko
men kijken toen we ons project in
gebruik hadden genomen. Want er
gingen zulke rare praatjes rond.
Opa's en oma's in de commune,
heette het. Dat soort dingen. Maar
goed, iedereen kon nu met eigen
ogen zien hoe we hier wonen en
werken. Zo kwamen ze er dan ach
ter, dat wij echt niet anders zijn
x dan onze buren van de overkant".
Luuk Donk is secretaris van de Landelij
ke Vereniging Groepswonen van Oude
ren in Utrecht, zelf woont hij in het pro-
ject aan het Madame Curieplein in Bre-
da, dat begin 1987 door de deelnemers
werd betrokken. Hij noemt Breda een
voorbeeld van „hoe het kan". Directe
betrokkenheid van alle béwoners bij de
opzet vanaf het moment dat het op de
tekentafel lag. Zo werd het mogelijk dat
een streep werd gezet door het interieur
plan voor de keukens, waarin maar wei
nig ruimte overbleef om te werken.
..Gepf-ons' dat deel van het bestekgeld
maar"; zeiden de bewoners, „dan tim-
nwscn we zelf het aanrecht en de kastjes
ijpiSjvZo gebeurde het ook. De vorming
van de groep, via het bureau huisvesting
_van de gemeente en de woningbouwver-
-erjjging, vond eveneens plaats in goed
overleg. En voor 't overige maakten de
bewoners, via een „huisvereniging" met
fekozen bestuur, van meet af aan afspra-
en waaraan iedereen zich houdt.
„Niet samen eten", was een van de eer-
Er zijn voor oudere mensen de laatste jaren meer mogelijkheden gekomen om op zich
zelf te blijven wonen, maar toch mensen in de buurt te hebben om op terug te vallen als
dat nodig mocht zijn.
ste afspraken. Hooguit een gezamenlijk
ontbijt op paasochtend, misschien eens
een dinertje als er iets te vieren valt.
Aanspreekbaar
Luuk Donk: „Eigenlijk weer hetzelfde
verhaal, dat we net zo zijn als de men
sen aan de overkant van de straat. Die
eten toch ook niet samen? We hebben er
zeker een flink stuk mogelijke ergernis
mee in de kiem gesmoord". Verder
wordt in de ledenvergadering van de
„club" overleg gevoerd met betrekking
tot vrijwel alles wat zich voordoet en
van belang kan zijn voor de bewoners.
Als op welk gebied dan ook irritaties
ontstaan komen die eveneens ter sprake
op de vergadering. Maar ook extern
heeft de bewonersvereniging een belang
rijke taak: zij fungeert als aanspreekbaar
instituut voor de buitenwereld, ambte
lijk of in de sfeer van bijvoorbeeld de
woningbpuwvereniging. Omgekeerd kan
de vereniging uiteraard ook zelf initiatie
ven nemen om als rechtspersoon allerlei
instanties aan te spreken.
Luuk Donk: „Openhartig overleg is ook
belangrijk omdat -er zo makkelijk
machtsblokken kunnen ontstaan. Onder
schat dat gevaar niet. Overal waar men
sen bijeen zijn krijg je dat, zelfs in groe
peringen die toch een zekere gelijkge
zindheid hebben. In sommige projecten
zijn er ook echt problemen door ont
staan en wij houden het er op dat je 't
alleen voorkomt door goed en duidelijk
met elkaar te praten. De bewonersvere
niging is daarvoor een goed orgaan, als
de leden tenminste genoeg zelfdiscipline
hebben om afgesproken zaken ook in
derdaad na te komen. Belangrijk is ook
dat je op deze manier een strikt demo
cratische opzet van de leefgemeenschap
houdt". In zijn eigen hal, vlak achter de
voordeur, heeft Luuk Donk een fraai ge
schilderd bordje hangen met de spreuk:
„Wie regeren wil door dwang, regeert
niet goed en zelden lang". Hij kijkt er
graag naar. wil de tekst ook nog wel
voor eigen rekening aanvullen: „Groeps
wonen voor ouderen, dat is een oefening
in democratie".
B
uitenlanders
Hoe de toekomst er uit zal voor het
groepswonen van ouderen? Luuk Donk:
Zelfstandig blijven op gevorderdi
leeftijd, maar toch altijd mensen
de buurt hebben op wie je kunt
terugvallen als het nodig is. Zo is
omstreeks 1980 het idee van
groepswonen voor ouderen in de
wereld gekomen, met al z'n voor
en tegens. Actief blijven, krachte
en kennis bundelen, duidelijk
ergens bij horen, zijn duidelijke
voordelen. Maar de nadelen
hebben zich óók gemanifesteerd:
soms toch te dicht op eikaars lip
zitten, meningsverschillen overd
aanpak van zaken die
gemeenschappelijk geregeld
moeten worden, soms ook gewoo
ongenoegen tussen mensen. Maa
tot dusver is van de twintig
projecten (vijfenzeventig zijn in
voorbereiding) die zich
georganiseerd hebben in de
Landelijke Vereniging
Groepswonen Ouderen nog maat
één echt gesneuveld. In de andere
projecten hebben de - gemiddek
uit vijftien woningen bestaande
eenheden zich aardig
gestabiliseerd. Overigens zijn
buiten het verband van de
vereniging ook nog zo'n tachtig
projecten van groepswonen voor
ouderen tot stand gekomen. Alle
projecten hebben met elkaar
gemeen dat ze bestaan uit aparte
woningen voor de deelnemers en
bepaalde ruimten voor
gemeenschappelijk gebruik. De
huurprijs ligt in veel gevallen op
woningwetniveau: tussen de
vierhonderd en zeshonderd guide
per maand.
„Mogelijk weten we dat over een jaar
vijftien pas. 't Is eigenlijk nog maar ni
begonnen, er moet nog veel meer erv,
ring mee worden opgedaan. Toch kome
er nu al veel bezoekers uit het buitei
land kijken hoe we het hier doen. Gro
pen uit Canada hebben we zelfs gehai
het lijkt er kennelijk op dat we op ee
interessante manier bezig zijn. Vindt
we zelf ook trouwens. Getalsmatig vj
er veel minder over te zeggen, als
denkt aan de lange termijn. Zelf makt
we de voorzichtige raming dat het et
goede en te verwezenlijken oplossii
kan zijn voor vijf procent van de bevt
king boven vijfenzestig jaar. Houd c
percentage maar even aan, hoewel 1
toch ook wel jongeren in de groep
hebben, zeg vanaf vijfenvijftig. Mai
goed. je komt dan bij een aantal val
twee miljoen vijfenzestig-plussers, dt
maakt honderdduizend man aan echtpt
ren en alleenstaanden. Dan zou er plaa
zijn voor vijfentwintighonderd projectt
in totaal. De tijd zal het leren".
AAD SCHOUTE
Landelijke l'eremging voor Groepswonen Oud
renKorle EHsabelhstraat 13, 3511 JG-Utred
lel. 030-318222
5z
j v'TjiflF'.;..
reacties
van lezers
(3)
Het belangrijkste kenmerk van
onze beschaving is dat de westerse
mens altijd onderweg is naar wat
anders. Dat was het thema van het
derde artikel in deze serie.
Een bouwvakker uit Assen van 57,
die „van plan is zijn studie aan de
leerschool van het leven nog een
poosje voort te zetten" heeft niet
veel op met „ronkende titels en
ruisende toga's". Hij schrijft: „Met
hun dikdoenderij is nog nooit een
aardappel boven de grond geko
men. Ook schijnt men eindelijk te
begrijpen dat geleerdheid nog geen
wijsheid is. De gewone man wist
dat al lang, al heel lang, maar kreeg
niet de kans het te zeggen.
Veel kerkelijke en landsbestuurlijke af
godsbeelden worden door de publici
teitsmedia uit de hoogte geplukt en op
de begane grond gezet. Zij blijken bij na
dere beschouwing onder de steenpuisten
te zitten. Vaak was de kerk een comfor
tabele instelling waarin de duivel en zijn
hofhouding hun residentie hadden. Vaak
heeft de kerk gezwegen, daar waar ge
sproken moest worden. Wanneer de
kerk haar stem liet horen, dan was het
meestal om de belangen van het groot
kapitaal te verdedigen of om sociate
wantoestanden in stand te houden. Zo'
heeft de kerk de liefde van het volk ver
speeld, terwijl de groten des lands de
kerk niet trouw gebleven zijn. Nu kun
nen dominees optreden als grappenma
ker'in een leeg huis. In de komende tijd
ben ik toch liever toeschouwer dan deel
hebber aan de voorstelling".
Een werktuigbouwer van 63 uit Rijswijk
analyseert de mens als volgt: „Een skelet
van 206 beenderen, die functioneel per
fect op elkaar en op het gehele organis
me zijn afgesteld; de huid, de spieren en
pezen; hart en bloedvaten, hersenen en
zenuwstelsel; de structuren en organen,
die de ademhaling, voeding, vernieu
wing van de cellen, uitscheiding van
schadelijke stoffen, afweer van vijandige
virussen en bacteriën verzorgen; de zin
tuigen en hersenen, die indrukken van
buiten doorgeven als materialen voor
het verstand, geheugen en gevoelens plus
de spraakorganen, die de mens tot ge
makkelijke communicatie met zijn
soortgenoten in staat stellen. Het is alle
maal doelmatig en volmaakt met als
matrix de in elke cel volledig aanwezige
dubbele DNA-helix. De mens kan veel;
hij is boven alle levende wezens verhe
ven in staat om zichzelf en zijn omge
ving te kennen. Hij kan samenhangen in
heelal en natuur doorvorsen om nieuwe
mogelijkheden te ontdekken en eigen
plannen te maken en doelbewust uit te
voeren. Men raakt echter versteld, als
men tegelijkertijd ontdekt, dat weten
schap en technologie daar geen weet
meer van hebben en alles wat schepping
is afdoen met evolutie. In elk geval
wordt met alles wat bestaat gemanipu
leerd, alsof de schepping het terrein is
van geleerden, die menen daarin een.
monopolie te hebben. Zij menen alles te
kunnen doen en laten om zichzelf te be
wijzen; ze sluiten God overal buiten. En
dus vernietigen deze intellectuelen de
schepping, de mens incluis. De mens is
niet onderweg; hij is op zijn retour".
Alleen
Een Haagse mevrouw van 64 met vijf
kinderen, die twaalf jaar geleden na
moeizame strijd gescheiden is, past de
vraag van het waarheen persoonlijk toe.
„De mens is in elk opzicht een uniek
wezen, die bijna altijd kan wat hij wil
met veel of weinig moeite en met meer
of minder resultaat. De mens wil geluk
kig zijn al beseft hij dat vaak niet en de
mens mag alles zolang hij de medemens
niet kwetst of benadeelt. Ik heb veel
vrienden, mijn kinderen en kleinkinde
ren en doe veel met name vrijwilligers
werk. Ik ben niet eenzaam maar wel al
leen. Je kunt aan niemand je belevenis
sen of emoties kwijt. Ik heb jaren
moeten vechten om een redelijk even
wicht te vinden. Mijn vader, een zeer
wijs man, zei vroeger: „Het leven is ge
ven en nemen, maar geven het meest,
anders kun je het nemen niet volhou
den". Wat de zin van deze wereld is?
Daar ben ik helaas nog niet achter".
Een vrouw uit Friesland met gehandi
capte kinderen schrijft dat haar dagelijk
se bezigheid is: verantwoord eten koken.
„Denkend aan de zin van het leven, heb
ik geen zin meer te leven. Weloverwo
gen sta ik te koken voor mijn huisgeno
ten. Het beeld van een hongerend Der
de-Wereldkind staat mij voor ogen. Wat
Derde-Wereldkind? Mijn eigen dochter
gestoord, zit ineengedoken naakt op de
grond. Heb ik mijn kind dan niet ge
koesterd? Heb ik mijn kind dan niet be
mind? Ach, een misser in de natuur;
dank de Heer, dat het jou treft en niet je
buur. „Hij is vroom en jood alzo zijn
Heer. Hem treft het kwaad: zijn zoon is
pienter èn ongeneeslijk ziek. Ik doe goed
en kwaad ontmoet. Voorwaar, ik ben
vroom. Mijn Heer is niet goed. De zoon
sterft; de vader vergeeft zijn Vader; de
Heer kan het ook niet helpen, zijn arm
is niet lang genoeg. Wat denk ik doem.
Liever langer leven, zegt Okke Jager; hij
heeft nog veel te doen". Mijn disgenoten
hebben genoten. Ik dus ook. Mijn kind
leeft nog. Het hongerkind is dood. Maar
wat geeft het? Er zijn nog stervenden ge
noeg".
Hemel op aarde
Een filosoof uit Twente probeert door te
denken: „Jezus' koninkrijk is niet van
deze wereld. Hij zal aan het einde der
tijden terugkeren om zijn rijk van vrede
en gerechtigheid te vestigen. Dat einde
der tijden plaatst men in de toekomst en
daarom is de mens onderweg. Is die hele
beweging eigenlijk niet een produkt van
ons eigen denken? Wat is de toekomst
anders dan het verleden dat zich enigs
zins aanpast aan het heden en zich
voortzet in de toekomst? Zou Jezus met
het einde der tijden bedoelen dat we
daarmee moeten stoppen? „Mijn ko:
ninkrijk is niet van deze wereld". Hij
kende het dus al. Voor hem was het al
een realiteit. Hij belichaamde het. Men
sen in zijn tijd hebben dat heel sterk er
varen, maar ook daarna door de bewe
ging van de tijd, de beweging van het
worden, de bewegingen van het weggaan
van het huis en het hier en nu, los te la
ten en te beëindigen. Wat dan overblijft
is een uiterste gevoeligheid voor wat is.
Het kwaad zal overwonnen zijn. Er zal
een rijk zijn van volstrekte vrede, orde
en gerechtigheid. Een hemel op aarde
nu. Ervaren we dat op sommige mo
menten al niet heel even?".
Een oud-verzekeringsman uit Voorburg
rtiet Indische ervaring schrijft: „In tegen
stelling tot wat mij voorkwam als een
rustige en redelijk tevreden bevolking
destijds op Java, treft mij dagelijks de
toch wel met opzet aangewakkerde onte
vredenheid van onze westerse bevolking
van arbeiders tot specialisten. We horen
ook telkens over economische groei,
Wanneer zullen we eens tevreden zijn
met al wat we de voorafgaande jaren
dan wel hebben zien groeien? Een vera
deming is de overweging dat er in hel
Brabantse Eersel een standbeeldje staat
van de tevreden mens in een
kloffie".
Kaarsje
Een oma van 75 in het Haagse, die uil
een goed katholiek nest komt, past het
onderweg zijn toe op de volgende gene
raties: „Ik heb zes kinderen en tien
kleinkinderen. Ze gaan niet meer naar
de kerk, maar steken zo nu en dan nog
wel een kaarsje aan bij de Heilige
Maagd. Oudere mensen moeten met hun
kinderen en kleinkinderen meedenken.
Ze zijn sociaal voelend en ik kan met ze
praten over godsdienst. Ik ben het niet
altijd met ze eens maar kan ze begrijpen.
Het is fijn dat ze allemaal graag bij ons
komen. Gelukkig ben ik een godsdien
stig mens en ze vinden het fijn dat ik
voor hen bid. Soms zeggen ze: mams
blijf voor ons bidden. Dat kan nooit
geen kwaad".
Een veehouder van 47 uit Friesland kan
als het om de toekomst gaat alleen maar
getuigen: „Dan komen we bij de schep
ping terecht, Adam en Eva, naar Gods
gelijkenis. Maar ze zijn gevallen in zon
de, een ziekte die erfelijk is. Sedertdien
zijn alle mensen de dood schuldig. En
alleen de dood zou ons doel geweest zijn
als niet Christus gekomen was. Hij heeft
onze dodelijke ziekte op zich genomen,
wat geen dokter kan. Dat is maar goed
ook, want dan hielden we geen dokters
over. Immers als je een dodelijke ziekte
van een ander overneemt, ga je zelf
dood. Zo is het ook gegaan met onze
Heer. Hij is onze dood gestorven en
daardoor mogen wij leven tot in eeuwig
heid".
YPESCHAAF
