Strijd om
Witte Huis
leugenachtig
en smerig
Schokkende
demonstra tie:
hond op
elektrische
WASHINGTON - Kitty Dukakis,
de vrouw van de Democratische
presidentskandidaat Michael Du
kakis, moest afgelopen weekeinde
met ademhalingsmoeilijkheden in
een ziekenhuis worden opgeno
men. Dat gebeurde enkele dagen
nadat ze in een ander ziekenhuis
was behandeld voor rugklachten.
Kitty Dukakis' moeilijkheden waren het
enig zichtbare teken van de ontmoedi
ging en de totale uitputting in het Duka-
kis-kamp. Michael Dukakis vocht intus
sen met alles wat in hem was verder om
de niet meer weg te poetsen achterstand
op zijn tegenstander, de Republikein
George Bush, goed te maken.
Een verliezende kandidaat moet het spel
tot het einde spelen, moet met opgehe
ven hoofd verder gaan, moet geloven in
het onmogelijke en moet boven alles de
illusie in stand houden dat hij de uitein
delijke winnaar is.
Dukakis' trage afgang en Bush' onver
biddelijke opmars hebben de plot ge
vormd van het laatste bedrijf van het
onmogelijke lange stuk theater dat „De
Presidentsverkiezingen van 1988" heet
te. De voorstelling zal de geschiedenis in
gaan als veruit de smerigste, de gemeen
ste en leugenachtigste van de laatste hal
ve eeuw. Dat is des te opmerkelijker
omdat de twee hoofdrolspelers in feite
fatsoenlijke, hardwerkende, enigszins
kleurloze, maar zonder twijfel ook be
kwame mannen zijn.
Misschien zijn beider kleurloosheid, fat
soen en bekwaamheid de diepere oor
zaak geweest van de tragedie die zich het
afgelopen jaar aan het oog van de weinig
geboeide Amerikaanse kiezers heeft ont
rold. Want waar bedachtzaamheid het
gebruik van krachtige argumenten belet,
en waar kleurloosheid de boventoon
voert, daar gaan de figuranten en de bij
rollen (in dit geval de machtige mede
werkers van de campagneteams) een te
krachtige en te dominerende rol spelen.
Op grond daarvan zou de conclusie wel
eens kunnen luiden dat Bush niet echt
wint en Dukakis niet echt verliest, maar
dat het veel betere, meer ervaren, zeer
doorgewinterde en keiharde campagne
team van George Bush het van het veel
minder ervaren, enigszins terughouden
de. alles behalve doorgewinterde, naïeve
en zeker niet keiharde campagneteam
van Dukakis heeft gewonnen.
Misrekening
Het team van Bush heeft het bovendien
van de deskundigen, de politieke koffie
dikkijkers en de pers gewonnen. Want
geen van hun voorspellingen is uitgeko
men. Hun vernuftig bedachte scenario's
zijn door de realiteit aan stukken gesla
gen. En hun vergissingen en misrekenin
gen zijn ten minste even kenmerkend
voor deze presidentscampagne geweest,
als de leugens en beledigingen die de
kandidaten elkaar (voornamelijk op in
stigatie van hun teams) naar het hoofd
slingerden. Had het gilde der deskundi
gen en betweters zich minder op zijn ei
gen verzinsels en meer op de stand van
zaken aan het begin van de campagne
geconcentreerd, dan was alles veel dui
delijker geweest.
Want vice-president en Reagan-lakei
George Bush had van meet af aan de
beste papieren. Hij had het geld en het
campagneteam om zich zeer nadrukke
lijk te presenteren. Hij kon bogen op een
ruime ervaring, op acht jaar in de on
middellijke nabijheid van de macht, op
72 officiële bezoeken aan verre landen,
op goede contacten met tal van staats
hoofden en politieke leiders, op het di
recteurschap van de CIA en het ambas
sadeurschap bij de VN en in China.
Bush is goedlachs, verstandig, bedacht
zaam. Hij mist weliswaar de radicaliteit
en de ideologische bevlogenheid van Ro
nald Reagan, maar juist daarom bood
hij de Amerikanen een bijna ideaal alter
natief. Als Amerika Bush zou kiezen,
zou het de immens populaire Reagan
niet helemaal op de mestvaalt van de ge
schiedenis hoeven gooien en zou het
zich tegelijkertijd kunnen ontdoen van
een presidentiële retoriek die zoetjesaan
stoffig, belegen en ineffectief begon te
worden. En dat was waarschijnlijk pre
cies wat Amerika een jaar geleden wilde
en tot op de dag van vandaag nog steeds
wil. De Democraten hadden intussen
geen alternatief en zeker geen kandidaat.
Die moest bij wijze van spreken aan het
begin van de campagne nog geboren
worden.
Dwergen
In het kader van .Nederland
Museumland" belichten wij in deze
rubriek elke week een minder
bekend museum. In november staat
Gelderland centraal Vandaag
aandacht voor het Nederlands
Elektriciteitsmuseum in Nijkerk.
ZATERDAG 5 NOVEMBER 1988 PAGINA 2^^™
moet toch de illusie in stand houden dat hij de uiteindelijke winnaar is.
kon weten dat het loze verzinsels waren
in plaats van politieke werkelijkheid.
Dukakis schoof de Texaan Lloyd 'Ben-
tsen naar voren om Bush de definitieve
klap in het'zuiden te geven. Die opzet
lijkt/eveneens te falen. Bush koos Dan
Quayle als zijn running-mate" en in
New Orleans gonsde het dan ook van de
geruchten dat Bush zichzelf daarmee de
genadeklap gaf en dat de man uit India
na, die de dienst in Vietnam dank zij
geld en invloed ontliep, binnen enkele
weken- zou moeten terugtreden. Ook dat
gebeurde niet.
Het enige dat echt gebeurde was dat Du
kakis in Atlanta en Bush in New Orleans
de beste toespraken uit hun politieke
carrières hielden. En dat had juist nie
mand verwacht.
Meedogenloos
Na de conventies was het woord aan de
campagneteams. Waren de twee kandi
daten zeer aan elkaar gewaagd, hun elec
torale stoottroepen waren geen partij
voor elkaar. Het gehaaide Bush-volk
trok er keihard en meedogenloos op los,
toonde geen enkele scrupule, beschuldig
de Dukakis van van alles en nog wat,
joeg de gouverneur van Massachusetts
binnen enkele weken in de verdediging,
zette hem zelfs met de rug tegen de
muur en wierp hem genadeloos in de ge
ruchtenmolen waarin hij, dank zij de
spreekwoordelijke goedgelovigheid van
de Amerikaanse kiezer, terstond werd
vermalen.
Twee weken na de Republikeinse con
ventie waren alle echte politieke thema's
onder het tapijt geveegd. Vriend en vij
and begrepen weliswaar dat de campag
ne zich al te laag bij de grond bevond,
maar voor Bush betekende dat pure
winst en voor Dukakis de enige moge
lijkheid het vege lijf te redden.
Het is al eerder gezegd: twee fatsoenlijke
en zelfs goedmoedige mannen hebben,
als gevolg van een en ander, de smerig
ste, in sommige opzichten zelfs de bizar-
ste en in elk geval de meest geldverslin
dende presidentscampagne van de laat
ste halve eeuw op hun naam gebracht.
Zelfs een meedogenloze politieke straat
vechter als Richard Nixon kon uit de
vergetelheid tevoorschijn treden om te
melden dat het de slechtste campagne
was die hij ooit had waargenomen. Dit
keer had het Republikeins orakel gelijk.
Er is nog een conclusie te trekken uit dit
weinig verheffende gevecht om het Wit
te Huis. Dat is dat de procedures op ba
sis waarvan Amerika zijn president kiest
hopeloos verouderd zijn, dat het minder
dan ooit gaat om de kwaliteiten en be
kwaamheden van de kandidaten, maar
dat het alleen gaat om hoe ze op de kie
zers overkomen. En dat laatste wordt
niet zozeer door henzelf, maar door de
publiciteit en met name door de televi
sie beslist. Weliswaar waren en twee
(overigens weinig opzienbarende) televi
siedebatten, maar de Amerikaanse kiezer
laat zijn stembusgedrag vooral bepalen
door de paar minuten dat hij de kandi
daten waarneemt op het avondnieuws.
Daarin wordt de kiezer met een virtuoze
vluchtigheid over de gang van zaken ge
ïnformeerd. De televisiemakers hebben
geen tijd om een kandidaat uitvoerig te
portretteren, omdat de kijkers geen tijd
hebben om langer dan een minuut naar
die portrettering te kijken. Dus worden
de kandidaten door een samenzwering
van commercie en desinteresse ingedikt
tot een paar onwezenlijke individuen,
waarvan de kijker slechts wat saillante
maar tegelijkertijd nietszeggende uitspra
ken horen. De televisie heeft van George
Bush en Michael Dukakis aldus een ka
rikatuur gemaakt. En beide heren heb
ben zich dat, alweer op instigatie van
hun campagneteams, laten welgevallen.
Masker
Dinsdag is alles voorbij. Dan kiest Ame-
-rika, naar alle waarschijnlijkheid, Geor
ge Bush als president. Amerika doet dat
niet omdat Bush de beste man is, maar
omdat het Bush-team de genadeloze slag
om de publiciteit op punten heeft ge
wonnen. Woensdag al kan de nieuwe
president het knellende verkiezingsmas
ker afleggen. Dan kan hij de leuzen en
de slogans eindelijk vergeten en zijn
door vele verbale vuistslagen getroffen
gezicht voor het eerst naar de realiteit
keren. Het is een andere realiteit dan hij
de kiezers en mogelijk zichzelf tijdens de
campagne met zoveel nadruk heeft voor
gehouden. Ervaring en fatsoen gaan plot
seling weer tellen. Bekwaamheid, over
tuigingskracht en doortastendheid wegen
opnieuw zwaar.
De man die in januari, na een triomfan
telijke inhuldigingsrede op de trappen
van het Capitool in Washington, voor
vier jaar naar het Witte Huis gaat, zal
zijn uiterste best doen deze campagne zo
snel mogelijk te vergeten. En als hij een
echt eerlijk en fatsoenlijk mens is, zal hij
zich, na zijn eerste vergadering met zijn
nieuwe kabinet, in alle oprechtheid af
vragen waaraan hij is begonnen.
JO WIJNEN
Iet Ch
een
ich, di
.p zijn
lis. Ge<
louw
leeft m
ilaten
-el. M;
leme
[anger
ners
vaarin
er en
nas
vaarin
ran Bo
>oren v
^eonari
;en li
yver J;
waarin
hol e
Pollock
'lebben
in de
lieuwe
Joor hi
Stanley
cantoo
jpen ei
lie in
"helsei
Dij na a
notel b
werk.
moet t
is erg
vriendi
hebber
gen er
den vc
het cri
de mei
je, mai
creatie
Chelse
der trc
LO:
Met p
werkei
Carrul
gen aa
ly. Oc
een Ja
Jan Ci
niet n
De sle
als zo
van t
Chelsi
zekert
rust.
Omda
Hendi
den. I
op de
ze sti
tend
en Pc
huisd
hadde
Het b
vader
Chels
van h
zijn z
naar
te m£
van 1
elektrische museumstukken.
FOTO: PERS UNIE
haar", een Elektriseer-apparaat uit 1928
met een handleiding getiteld „Het men
selijk organisme en zijne genezing door
middel van elektrictiet" en een elektri
sche fiets uit 1932, uitgerust met lood
zware 12 Volt batterijen die het vehikel
een gangetje van 20 km per uur gaven
en die zorgden voor een actieradius van
pakweg 70 kilometer.
Directeur-verzamelaar Ritmeester heeft
zijn collectie met oog voor het detail in
gericht. Trots toont hij een beldrukkertje
afkomstig uit de slfiapkamer van konin
gin Wilhelmina op paleis 't Loo in Apel
doorn. Eén knopje diende om de lakei te
ontbieden, het andere trommelde de ka
merdienaar op. Pal ernaast een fraaie,
door Berlage ontworpen lichtschakelaar,
afkomstig uit de werkkamer van me
vrouw Kröller-Müller in jachtslot St.
Hubertus.
Het Elektriciteitsmuseum beschikt over
een fraaie verzameling televisie- en ra
diotoestellen, waaronder de kloeke zelf
gebouwde zender waarmee de Haagse
elektrotechnicus Idzerda in 1921 de al
lereerste regelmatige radio-uitzendingen
verzorgde. Het programma van de pre
mière hangt er naast: een fonografische
mengelmoes van vaderlandse smartlap
pen als „Turf in je Ransel" en klassieken
als „Aïda" en het „Ave Maria". De ex
positie schenkt ook aandacht aan het
misbruik van de radio. Om hun geblaf
tot in de meest afgelegen Duitse huiska
mer te laten doorklinken lieten de nazi's
„Volks Empfanger" bouwen. Die kon
den uitsluitend de nationaal-socialisti-
sche propagandazenders ontvangen,
maar kostten een schijntje.
AAD STRUIJS
Nederlands Elektriciteitsmuseum. Plein
2a. Nijkerk. In november geopend op za
terdag van 10 tot 17 uur, zondag van 13
tot 17 uur. Tussen december en maart al-
%leen in de Kerst- en voorjaarsvakantie.
Daarna weer toegankelijk als in novem
ber. Toegangsprijs f 3,50, kinderen en
senioren f 2,50. Het museum is niet ge
schikt voor kleine kinderen. Openbaar
vervoer: vanaf NS-station Nijkerk vijf mi
nuten lopen.
K
Soms
oude
even
mand
de ge
voor
1978
Spun;
gens
nauw
dat e
haal
kame
Cox i
ten v
weten, waarschijnlijk omdat hij de bo
ven beschreven politieke realiteit beter
dan wie ook doorzag. Een Kennedy
kwam in het stuk niet voor. En zo kre
gen „de zeven dwergen", van wie de
zwarte kandidaat Jesse Jackson de groot
ste naamsbekendheid had, hun kans.
Wie waren de anderen? De meeste Ame
rikanen hadden nog nooit van Gore,
Dukakis. Babbitt, Simon en Gephardt
gehoord. Ze kenden alleen Gary Hart,
die net als Jackson een overblijfsel was
uit de campagne van 1984; een man die
alles in zich had om een fatale blunder
te slaan. Dat deed hij dan ook meteen,
door huis en bed te delen met een juf
frouw van twijfelachtige reputatie.
Bush had, althans in het Republikeinse
kamp, maar één echte tegenstander. Dat
was Robert Dole. Maar Dole was een
man met een te scherpe tong, een ver
nietigende, bijna sardonische humor en
iemand die net zo weinig ideeën had als
welke andere kandidaat dan ook.
Bij de eerste echte voorverkiezing (in
New Hampshire) ging Dole volkomen
onderuit. Bij de Democraten bleven al
leen Dukakis en Jackson over. Jackson
trok alle aandacht naar zichzelf en naar
de Democraten toe, maar hij kon even
goed geen president worden omdat
Amerika, hoezeer dat ook als een cliché
moge klinken, nog niet rijp is voor een
zwarte bewoner van het Witte Huis. Zo
bleef, halverwege de voorverkiezingen,
alleen Michael Dukakis over. Hij was de
kandidaat met wie de Democraten het,
bij gebrek aan een betere, moesten doen.
Dukakis had, merkwaardigerwijze, veel
met zijn tegenstander George Bush ge
meen. Hij wilde en kon niet echt iets of
iemand zijn. Hij weigerde zich een libe
raal te noemen, wat hij wel was. Hij was
geen belastingverhoger, geen echte ont-
wapenaar, geen pure economische ver
nieuwer, geen man die de Amerikanen
voorrekende hoe het met hun zwaar be
leende toekomst verder moest, geen re
kenmeester die wist hoe de enorme be-
grotings- en handelstekorten ongedaan
gemaakt konden worden, geen man van
een nieuwe koers. Wat Dukakis miste
was charisma en charme. Wat hij in
overgrote mate had was angst om zich
zelf bloot te geven. De meeste Amerika
nen waren een beetje bang voor hem,
omdat hij geen echte boodschap van
hoop had, geen echt goede berichten
meebracht en persoonlijk niet geschikt
was om het moeizaam herstelde zelfver
trouwen van de gemiddelde Amerikaan
overeind te houden.
Met Bush was het niet anders. Hij werd
„het doetje" genoemd, de man die over
al bijzat, maar zijn mond niet opendeed,
iemand die persoonlijke passiviteit als
politieke wijsheid verkocht, die de slip
pen van Ronald Reagan met een slaafse
trouwhartigheid droeg, maar die tegelij
kertijd volkomen ongrijpbaar was voor
alle verdachtmakingen omtrent zijn con
tacten met de Panamese leider Noriega
en zijn rol in het Iran-Contra-schandaal.
FOTO: AFP
Bush had, net als Dukakis, niets te bie
den. Maar hij had een gouden campag
neteam, handenvol geld en een grote
naamsbekendheid. En hij kon teren op
Reagans charisma en populariteit en op
de gunstige economische wind die tij
dens de campagne over het Amerikaanse
continent woei.
Opgeblazen
Zo was het toen de campagne begon en
zo is het aan het einde van de moeizame
rit naar de 8e november nog steeds. Tus
sen het begin en het einde van de cam
pagne gebeurde het een en ander dat
achteraf van niet al te grote betekenis
blijkt te zijn geweest. Jackson maakte
zijn onweerstaanbare opmars. Dukakis
nam halverwege de zomer een zeer grote
voorsprong in de opiniepeilingen. Gary
Hart verdween van het toneel, maar
keerde later weer terug voor zijn politie
ke zelfmoordcampagne. Er was nog even
sprake van dat de Democratische con
ventie in Atlanta er niet uit zou komen
en dat Mario Cuomo vervolgens naar
het front zou worden gestuurd. Maar dat
scenario heeft nimmer een serieuze kans
gehad. Albert Gore zou op Super Tues
day in het zuiden doorbreken, maar dat
gebeurde niet. Jesse Jackson zou worden
gecompenseerd met het vice-president-
schap. Maar dat gebeurde evenmin. Met
bovenstaande koffiedikkijkerij werd de
campagne opgeblazen, terwijl iedereen
NIJKERK - In het Elektriciteits
museum in hartje Nijkerk staat een
complete elektriciteitscentrale. In
1916 leidde dat technisch wonder
de bewoners van Lutten, een vlekje
weggewerkt aan de boorden van de
Dedemsvaart, het Tijdperk der
(elektrische) Verlichting binnen.
De centrale werkt nog steeds.
Als museumdirecteur M.P. Ritmeester
de ronkende 15 pk tot leven port, begint
een guirlande van nostalgische lampen
te branden. „Dit is uniek. Zo'n werken
de centrale vind je in geen enkel ander
museum. Zelfs niet in het Museum of
Science in Londen, het grootste en beste
museum dat er op technisch gebied be
staat", schreeuwt de directeur trots bo
ven het oorverdovend lawaai uit.
Toch is die reusachtige dorpscentrale
lang niet zo imponerend als dat kleine
glazen peertje dat een paar meter verder
op in een vitrine in als zijn nietige
broosheid indrukwekkend ligt te wezen:
de eerste gloeilamp, waarmee het genie
Edison in 1879 de mensheid het „nieu
we" licht liet ervaren. Met zijn vinding
oogstte hij niet alleen diepe bewonde
ring, maar haalde hij zich ook veel te
genwerking op de hals.
Vooral de gasmaatschappijen vreesden
voor hun nering. In Amerika voerden de
tegenstanders van elektriciteit een kei
harde campagne. Daar werden pseudo-
wetenschappers op pad gestuurd die in
vlammende betogen waarschuwden voor
de grote gevaren van elektriciteit. Zij
zetten hun donderpreken kracht bij met
een gruwelijk experiment dat aantoonde
dat stroom onmiddellijk de dood tot ge
volg heeft. Een straathond leverde het
bewijs. Zodra de stakker met een dyna
mo was verbonden, haalde de spreker de
handle over. Zonder een kik te geven
stortte het arme beest dood ter aarde. De
overlevering wil dat een Amerikaanse
officier van justitie tijdens zo'n schok
kende demonstratie het idee kreeg om
elektriciteit te gaan gebruiken voor het
executeren van misdadigers. De elektri
sche stoel was geboren.
Maar alle tegenwerkingen konden de
triomftocht van de elektriciteit niet stui
ten. In 1881 gaf Edison in Parijs een de
monstratie met een verzameling peertjes
van 16 Watt. Onder de drommen toe
schouwers bevond zich de directeur van
het Amstel-Hotel in Amsterdam. Hij
was zo onder de indruk van het wonder
licht dat hij onmiddellijk besloot zijn
etablissement te electrificeren. Die pri
meur was een sensatie van de eerste
orde. Uit het hele land dromden 's a-
vonds toeschouwers voor het elektrisch
geillumineerde hotel samen.
Ritmeester: „Tegenwoordig adverteren
restaurants met diners bij kaarslicht. Het
Amstel-Hotel maakte reclame voor di
ners bij elektrische lampen". Maar niet
iedereen kon met de nieuwe vinding
overweg. Geregeld ging een lampekap in
vlammen op omdat hotelgasten probeer
den het peertje met een lucifer te ontste
ken.
Al vrij spoedig na de introductie van de
gloeilamp verlichtten ook elektrische ap
paraten het werk in het huishouden. Al
in 1886 streek het strijkijzer de laatste
plooien in de vrees voor elektra glad.
Een stroom andere handige hulpjes volg
den: stofzuigers, scheerapparaten, krui-
Museumdirecteur M.P. Ritmeester bij zijn
ken, mixers, ventilatoren, kachels, for
nuizen, wasmachines en koelkasten. In
het museum staat éen exemplaar dat al
sinds 1929 zijn werk doet zonder zijn ei
genaar ook maar één dag in de kou te
laten staan.
Het museum, gevestigd in het voormalig
Waaggebouw van Nijkerk, toont ook een
bonte verzameling curiosa: een elektri
sche kam „voor levenskrachtig golvend
Michael Dukakis, ontmoedigd en uitgeput,
£eidóe@ouxcmt
