Bankiers op achterkamertjes
bepalen gezicht nieuw China
assers zoon staat bij verstek terecht
Busongeluk
India: ruim
vijftig doden
Ituwdam in
iÖonau bedreigt
IVatervoorziening
[ongarije
Hitier leed
aan ziekte
Parkinson
Walvissen
-UITENLAND
£eidM<2owuvnt
DONDERDAG 3 NOVEMBER 1988 PAGINA 7
HFENIS VAN VREDESVERDRAG MET ISRAEL
RO Khaled Abdel Nasser, de
ste zoon van de vroegere Egypti-
uur))16 president Gamal Abdel Nasser,
lat in het middelpunt van een roe-
proces in Caïro. Khaled en zijn
Jef Gamal Schauky Abdel Nasser
i^rden bij verstek berecht wegens
^maatschap van de clandestiene
srroristische organisatie „De Revo-
jjie van Egypte".
101 organisatie >yordt verantwoordelijk
gehouden voor de moorden op twee Is
raëlische diplomaten in augustus 1985 en
maart 1986 en voor een aanslag op een
Amerikaanse diplomaat in mei 1987.
Achttien van de 20 verdachten, die in ge
traliede kooien in de zwaarbewaakte
rechtszaal terechtstonden, schreeuwden
anti-Israëlische leuzen toen het proces
begon. „Nee tegen de Israëlische aanwe
zigheid in Egypte! Lang leve de Revolu
tie van Egypte!".
Voor elf verdachten is door het Open
baar Ministerie de doodstraf geëist, voor
negen levenslange gevangenisstraf.
Waarnemers gaan ervan uit dat het pro
ces lang zal duren en dat de buitenlandse
politiek van Egypte en het vredesver
drag met Israël eveneens ter sprake zul
len komen. De advokaten zullen vast en
zeker proberen het proces in politiek
vaarwater te brengen, aldus waarnemers.
Zij zullen naar verwacht tegenstanders
van het vredesverdrag met Israël als ge
tuige oproepen om hun argument kracht
bij te zetten dat de verdachten eigenlijk
moeten worden beschouwd als nationale
helden.
Khaled Nasser wordt ervan beschuldigd
de illegale organisatie te hebben gefinan
cierd. Hij zou niet rechtstreeks bij de
aanslagen betrokken zijn geweest. Nasser
en zijn neef wonen reeds geruime tijd in
zelfverkozen ballingschap in Joegoslavië.
De aanklacht tegen Khaled Nasser heeft
hier en daar in Egypte de gemoederen
danig in beweging gebracht wegens het
aanzien van zijn vader als de grote Ara
bische nationalist van de jaren '50 en '60.
SRINAGAR In de Indische deelstaat Jam-
mu en Kashmir zijn gisteren 58 mensen omge
komen toen de bus waarin zij zaten in een
honderden meters diep ravijn stortte. Er zijn
twee overlevenden maar hun toestand is vol
gens een officiële woordvoerder kritiek. Het
leger werd ingeschakeld bij de reddingswerk
zaamheden door de regering, die de nabestaan
den van de slachtoffers bijna 1.500 gulden
smartegeld heeft toegezegd. Het is tot dusver
dit jaar het ergste auto-ongeluk in India, waar
jaarlijks 40.000 doden en 175.000 gewonden in
het verkeer vallen.
55i bouw van de Nygamaros-stuwdam in de Donau vordert ge-
$ag. Tienduizenden mensen demonstreerden deze week in Bu-
0pest tegen het project, dat met Oostenrijks geld wordt gefi-
uoojtcierd.
98 FOTO: PR
25
118
103
f HAAG De bouw van een stuwdam in de veel-
Jfeóngèn Donau heeft de sluimerende milieubeweging
55|Hongarije een enorme impuls gegeven. Naarmate de
"Tonnen muren van het miljoenenproject hoger oprij-
n, wordt ook het protest tegen de stuwdam feller,
tze week demonstreerden opnieuw tienduizenden
)ngaren in Budapest tegen het project, dat naar hun
ïllige overtuiging catastrofaal is voor mens en milieu.
'it- protest van de Hongaren was niet helemaal aan dove-
gericht. Ook de regering is niet meer zo zeker van
zaak en stemde de vorige maand slechts met een kleine
Berderheid voor het doorgaan van de bouw. Dit overigens
|en het advies in van de Hongaarse Akademie van weten-
1 lappen om de bouw stop te zetten.
I j betogers hebben zeer ernstige zorgen: de vernieling van
i t (nog ontsloten) grootste waterreservoir van het continent
hen een doorn in het oog. Onder de Hongaars-Tsjechische
lilanden bevindt zich een honderden meters diepe grond-
jterlaag, die direct in verbinding staat met de Donau. Door
^schommelingen van de waterstand en de stroming van de
inau wordt de bedding gereinigd en van zuurstof voorzien,
s het Donau-project klaar is, wordt de drinkwatervoorzie-
ig voor miljoenen mensen in het gedrang gebracht omdat
natuurlijke evenwicht tussen de Donau en het reservoir
jlg-stoord wordt. Een hachelijke zaak als men bedenkt dat
■■Ie bewoners van de poesta door tankwagens worden be-
orraad van water omdat de bodem al in zeer slechte staat
37ttdoor overbemesting en besmetting van de waterbronnen
i>r nitraat.
n tweede grote zorg vormt de daling van de grondwater-
egel met ongeveer vier meter omdat het kanaal water-
tht wordt gemaakt. De Pannonische laagvlakte, momen-
-■ .tl al eén stuifzandgebied, kan hierdoor in een ware Midde-
^guropese woestijn veranderen met alle rampzalige gevolgen
■■h dien. Daar staat tegenover dat de centrale een lieve 3.600
jgawatt witte kool per jaar gaat leveren.
iurslijf
t de bouw van de stuwdam is een bedrag van 3,5 miljard
den gemoeid. Als de Hongaarse regering het project zou
leggen, zoals de betogers willen, zou dat een flinke bespa-
g opleveren. Een besparing die groter is dan het jaarlijkse
ort van het toch al krap bij kas zittende Hongarije. Hier-
'I e zou de regering zich in een tijd van glasnost popu-
kunnen maken omdat zestig procent van de bevolking
en de bouw van de dam is.
ar opzeggen van het contract betekent dat de Oostenrijkse
idietverlening aan Hongarije in de problemen komt. Voor
Iaanleg van de betonnen kanaalbedding in de Donau ver-
ade een Oostenrijks consortium van banken aan Honga-
een krediet van 1,2 miljard gulden. Dat geld vloeit direct
jg naar Oostenrijk, want meer dan zeventig procent van
werkzaamheden wordt door Oostenrijkse bouwfirma's
gevoerd.
k met de socialistische broederstaat Tsjechoslowakije wil
0.20 ngarije liever geen moeilijkheden.
at
»t/:eurslijf
0*v< Tsjechoslowaakse-Hongaarse dam dwingt de Donau in
r w i keurslijf van dertig kilometer lang: de rivier wordt over
gn lengte in een twintig meter hoge, betonnen kanaalbed-
r ge *8 geperst. De bodem wordt met harde kunststof water-
>ier gemaakt, zodat doorsijpelen niet mogelijk is. De oor-
n in onkelijke bedding („het rijk van de duizend eilanden")
4 w'rdt drooggelegd en aan de uiteinden van het kanaal ko
erd 'n gigantische waterspaarbekkens. Eilanden en weilanden
0,60 Hen door watermassa's worden overspoeld,
lani t project van de Nygamaros stuwdam is niet nieuw. Al in
otee jaren vijftig werden de plannen gesmeed, die tot nu toe
eds weer gewijzigd werden. Eén ding is vrijwel zeker: de
v iwdam komt er. Een ironische gedachte als men bedenkt
Al l
een plan stammend uit het Stalin-tijdperk in een glas-
sttijd in een socialistisch land grotendeels door een Wes-
met rs jancj WOrdt gefinancierd.
U BAUKJE BURGGRAAFF
ensiin
CHENGDU Locatie:
een smerig, muf achterka
mertje, verlicht door een
paar kaarsen. De elektri
citeit is uitgevallen. Ach
ter een bureautje zit een
man met een dikke over
jas, gebogen over een tel-
raam. Dit is de plaatselijke
bank van lening.
Het is geen wonder dat Chen
Zhizhang, de manager, van
oor tot oor grijnst als hij ver
telt hoe onontbeerlijk zijn be
drijfje is in de eerste fase van
het socialisme. Over een jaar
genomen brengt hij tussen de
60 en 96 procent rente in reke
ning en dagelijks doet hij za
ken ter waarde van zo'n tien
duizend yuan (omgerekend
circa vijfduizend gulden).
„De staatsbanken lenen niet
aan particulieren", zegt hij,
„dus ik doe liefdadig werk".
De „eerste fase van het socia
lisme" luidt de populaire term
die de Chinese partijleider
Zhao Ziyang bedacht heeft
voor de huidige toestand waar
in China verkeert. Daarbij is
het mogelijk dat verschillende
vormen van eigenaarschap,
waaronder particulier bezit,
naast elkaar bestaan.
Contanten
Chen schudt een beetje droe
vig zijn hoofd als hij zegt dat
hij niet over voldoende con
tanten beschikt om in te gaan
op leningen waarbij hele fa
brieken worden aangeboden
als onderpand. Staatsbanken
lenen ook niet meer aan ge
meenschappelijke onderne
mingen, legt hij uit. Dus ko
men plaatselijke collectieve
ondernemingen met een kas
geld-probleem naar hem toe.
Hij zegt zelf ook te lijden on
der het beleid van de staats
banken. Als die Chens onder
neming geld zouden lenen, zou
hij bereid zijn grotere leningen
te verstrekken. Op huizen in
particulier eigendom die er
in toenemende mate zijn in de
welvarende en vooruitstreven
de hoofdstad van de zuidwes
telijke provincie, Chengdu
is de lommerd wel berekend;
die leningen bedragen tussen
de twintig tot dertigduizend
yuan.
De voorkamer, die uitzicht
biedt op de straat, wordt in be
slag genomen door een zware,
zilvergespikkelde Yamaha
motor, verpand voor twintig
duizend yuan. De eigenaar, die
een klein collectief leidt, had
de contanten nodig voor een
bepaalde transactie, verklaart
Chen. De kans dat hij zijn oog
appel ooit komt opeisen wordt
steeds kleiner; de lening werd
al twee maal verlengd.
Pandjeshuizen
De staatsbanken hebben dui
delijk belangstelling voor
Chens florerende onderne
minkje. „Ze willen ons dol
graag geld geven, als wij de
leiding maar aan hen overdra
gen", weet Chen en van zijn
gezicht valt af te lezen dat hij
niet bepaald dol is op dergelij
ke instellingen. „Dat zou vol
komen verkeerd zijn. Ze we
ten niet hoe ze zo'n bedrijf als
dit moeten leiden. Ze zijn veel
te star", vindt hij.
Pandjeshuizen werden in 1949
verboden, evenals gokken en
prostitutie, omdat dit allemaal
behoorde tot het uitbuitende
kapitalisme. Nu beginnen deze
drie zaken geleidelijk weer op
gang te maken. En niet alleen
in Chengdu, dat net een stap
vooruit loopt op de andere ste
den wat betreft het toepassen
van de hervormingen.
De laatste paar jaar heeft
Chengdu zich ontwikkeld tot
een centrum van ondernemer
schap. Particuliere en collec
tieve bedrijven verdringen
langzamerhand de overheids-
geleide sector. Nog geen jaar
geleden werd hier de eerste
bank van lening opgericht en
sindsdien bestaat in bijna elke
vooruitstrevende stad in China
een dergelijk initiatief.
Eigen geld
Chengdu beschikt inmiddels
over drie verschillende ban
ken van lening. Chen Zhiz-
hangs „Huamen Company" is
de grootste, terwijl deze pas in
juli van dit jaar geopend werd.
Het aanvangskapitaal van dit
collectief bedroeg 500.000 yuan
(ongeveer 250.000 gulden). Dat
was de opbrengst van een
commercieel bedrijf, geleid
door dezelfde mensen onder
dezelfde naam. Het merendeel
van de 25 medewerkers heeft
ten minste vijfhonderd yuan
eigen geld geïnvesteerd in de
bank en ontvangt daarover
een rente van 24 procent per
jaar.
De bank verstrekt leningen
van vijftig tot tachtig procent
van de marktwaarde van een
bepaald goed en kan aange
gaan worden voor een periode
van één tot drie maanden. Per
maand wordt vier a zes pro
cent rente berekend plus ad
ministratiekosten ten bedrage
van één of twee procent per
maand. Volgens Chen eisen de
meeste cliënten hun eigendom
weer op. Doen ze dat niet, dan
worden kleine voorwerpen
verkocht bij openbare ver
koop, die eens per maand ge
houden wordt. Verpande
groothandelaarsvoorraden en -
inventarissen worden via de
detailhandel verkocht.
De 52-jarige Chen, die ooit als
klerk werkte in het plaatselij
ke departement van het minis
terie van financiën, over
schrijdt bijna de grens van
goedgelovigheid. Met een in
komen van slechts driehon
derd yuan per maand acht hij
een cliënt al kredietwaardig.
Hoewel dit twee maal zo veel
is als het salaris van een arbei
der in een overheidsfabriek,
verdient zelfs een riksja-rijder
al rond de duizend yuan per
maand. En, wat nog belangrij
ker is, deze laatste rekent zich
zelf bepaald niet tot de welge-
stelden.
CATHERINE SAMPSON
(c) The Times, Londen
FRANKFURT —.Adolf Hitler
leed de laatste jaren van zijn
leven aan de ziekte van Par
kinson. Dat is de conclusie van
een Westduitse neurologe die
gisteren door de Frankfurter
Allgemeine Zeitung werd ge
publiceerd.
Ellen Gibbels, hoogleraar psy
chiatrie aan de Universiteit
van Keulen, bestudeerde Hit-
Iers medische gegevens en
journaalfilms uit de periode
'40-'45. Ze baseerde haar con
clusie op zaken als de onge
controleerde armbewegingen
van Hitier. op het feit dat zijn
passen korter werden en zijn
gelaatstrekken veranderden.
Bovendien trilde Hitiers lin
kerhand overduidelijk.
Volgens de Frankfurter Allge
meine wil Gibbels nu gaan on
derzoeken wat het effect van
de ziekte was op Hitiers gees
telijke vermogens, en daarmee
op zijn politieke en militaire
beslissingen. Naarmate zijn
einde naderde werd de dicta
tor agressiever tegen de men
sen die hem omringden en hij
vertrouwde bijna niemand
meer. Hitier pleegde op 30
april 1945, 56 jaar oud, zelf
moord in zijn Berlijnse bunker
om aan Russische gevangen
schap te ontkomen.
Alle kranten staan dagelijks boordevol
nieuws.Nationaal cn internationaal.Maar.cn
dat is het grote verschil, in uw Regionale
Dagblad kunt u óók lezen wat de gevolgen
zijn voor uw eigen stad, streek of plaats.
Want nieuws maakt weer meer nieuws.
En dat kan wel eens belangrijker zijn: het
raakt u immers persoonlijk.
IN JE REGIONALE DAGBLAD STAAT
WAT JE PERSOONLIJK RAAKT.
WASHINGTON Ik ben dol
op dieren en dus ook op
walvissen. Vandaar dat ik elke
dag even naar de buis keek
om te zien wat er was
geworden van de drie
walvissen die onlangs waren
omsingeld door het wrede ijs
van Alaska. De argwaan
kwam pas toen president
Ronald Reagan zich de moeite
getroostte de redders van de
walvissen persoonlijk moed in
de spreken. Reagans
boodschap was eigenlijk het
sein voor een van de meest
zonderlinge en opgeblazen
gebeurtenissen van het
afgelopen jaar. Want daar
begon plotseling iedereen zich
met die arme walvissen te
bemoeien. De netwerken
stuurden cameraploegen naar
Alaska. Radio-reporters
riepen, staande op het ijs,
opgewonden mededelingen
door hun microfoons. Bij de
internationale persbureaus
ratelden de telexen. Zelfs
deftige kranten als de New
York Times begonnen met een
uitgebreide verslaggeving,
spoedig gevolgd door de gehele
wereldpers. Dat de plaatselijke
Eskimo's die wel eens
vaker met een in het nauw
gedreven walvis te doen
hebben en enkele echte
deskundigen niet begrijpend
hun hoofd schudden,
weerhield de media er niet
van stug door te gaan met het
zonderlinge walvissen verhaal
dat zich overigens ieder
naseizoen afspeelt.
Nu heb ik niks tegen de
dierenliefde van de
wereldpers en haar kijkers,
luisteraars en lezers. Maar het
kwam mij voor dat het lot van
de drie walvissen droeviger en
grotesker werd naarmate de
media het als een absolute
„topstory" begonnen te
behandelen.
Alleen een paar Amerikaanse
ingezonden-stukkenschrijvers
bedierven de pret. Hun was
het opgevallen dat iedere
nacht 735.000 mensen op straat
de nacht moeten doorbrengen.
Ruim twee miljoen
Amerikanen leven in door de
overheid geconfisceerde
hotelkamers of andere
„shelters" en staan als
„dakloos" te boek. De mensen
die deze massa ongelukkigen
de helpende hand bieden
meestal vrijwilligers
worden nooit door Ronald
Reagan opgebeld. Wél is het
bouwprogramma voor
goedkope woningen van de
Amerikaanse regering tijdens
Reagans jaren in het Witte
Huis met 77 procent
teruggedraaid. Er zijn dit jaar
maar 88.136 gesubsidieerde
woningen voor de laagste
inkomensgroepen in de VS
gebouwd. In 1981 waren dat er
nog 224.000.
Terwijl de miljoenen dollars
verslindende reddingsactie
van de drie walvissen nog aan
de gang was, werd in een
rapport bekend gemaakt dat
Amerika in vergelijking
met alle andere westerse
welvaartsstaten de meeste
kinderen heeft die onder de
armoedegrens leven. Een boos
geworden Amerikaanse
cartoonist tekende twee voor
het Witte Huis liggende
bedelaars. De tekst bij zijn
tekening luidde: „Twee
wezens die zouden wensen dat
ze als walvis geboren waren
Zulke dingen ontmoedigen mij
zeer. Ze ontmoedigen
allereerst de journalist in mij
die, ofschoon niet wars van
amusement en verstrooiing
voor zijn lezerspubliek, de
overdrijvingen in zijn eigen
metier soms niet kan
begrijpen. En dat knagende
beroepsverdriet neemt nog toe,
als diezelfde journalist in mij
constateert dat zijn Europese
collega's even dol op
walvissen-in-nood zijn als zijn
Amerikaanse. De journalist in
mij verdenkt er de
Amerikaanse media van dat ze
dierenleed en kindersmart
met groot succes op de media
markt van de gehele wereld
droppen, terwijl dierenleed en
kindersmart uit Europa of
ieder ander niet-Amerikaans
land om nog maar niet te
praten over de Derde
Wereld in de VS geen
letter waardig wordt gekeurd.
Zou het hier om Noorse of
Zweedse walvissen zijn
gegaan, dan zou een
vergelijkbare berichtgeving in
de Europese pers in de VS zijn
afgedaan als de zoveelste
eigenaardigheid van een
zieltogende Oude Wereld.
Ik heb nooit in het selectieve
karakter van de moderne,
door Amerikaanse media
gedomineerde, berichtgeving
geloofd, maar de drie
walvissen hebben mij een stuk
wijzer gemaakt
