„Peres
en Shamir
zoeken
het
maar uit"
1
final
Ie
Israel
met weinig
interesse
naar
stembus
ROOK
CcidócGomotit
ZATERDAG 29 OKTOBER 19
88 PAGINA 21
"J
BIJ DE FOTO'S:
Zowel Simon Peres (links), als Jit-
schak Shamir (onder), maken jacht
op de „zwevende" kiezers in een
poging voldoende stemmen te krij
gen om een eigen coalitie te kunnen
vormen. Maar het ziet er naar uit
dat ze ook de komende jaren tot el
kaar veroordeeld zijn.
FOTO'S: AP
op
■ng*TEL AVIV - Als de warme okto-
berzon heeft plaatsgemaakt voor de
wat killereavond, schuiven de
klanten in het café de stoelen aan
voor het dagelijkse tv-nieuws. Beel
den van Israëlische luchtbombarde
menten op bases van „terroristen"
in Zuid-Libanon. Opnamen van
:reijweer wat onrust in de bezette ge-
bieden. Stenen, brandende auto
banden. Een Israëlische soldaat, ge
holpen door een Palestijnse vrouw,
een vuurtje blust in de kasjba van
Nabloes. Het drama van het Mid
den-Oosten, de komst van de oor
log, schiet aan de caféklanten voor
bij. Het schijnt ze nauwelijks te ra
ken. Yossi noemt de prijs van de
auto die hij zojuist heeft aange
schaft. Avi, al maanden werkloos,
slikt somber zijn bier weg. „Eens
zal het beter worden", zegt hij.
Over enkele dagen moeten Yossi en Avi
en bijna drie miljoen andere Israeli's in
het verkiezingshokje bepalen wie het
land de komende vier jaar zal besturen.
De verwachte opwinding is uitgebleven.
Zelfs de Intifada, de Palestijnse opstand
op de Westelijke Jordaanoever en in de
Gazastrook, heeft de verkiezingsgemoe
deren niet kunnen verhitten. Als de opi
niepeilingen niet bedriegen zal het op
nieuw gelijkspel worden en zal Israel na
de verkiezingen weer een regering van
nationale eenheid hebben.
Omschreven als de belangrijkste verkie
zingen sinds het ontstaan van de staat
Israel, lijkt de strijd ook dit keer geen
duidelijk antwoord te zullen opleveren
over de toekomst van de bezette gebie
den. Simon Peres, de leider van de Ar
beiderspartij, belooft zijn volk de vurige
gewenste vrede te zullen brengen. Jit-
schak Shamir aan het hoofd van de
rechtse Likoedpartij gooit het op de lief
de voor het land van Israel en de een
heid waarmee het volk zich sterk moet
tonen tegenover de vijand.
Veel zal het niet uitmaken. De Israeli's,
politiek verdoofd door een regering
waarin de afgelopen vier jaar beide par
tijen de macht deelden, zijn verdeeld en
verward tegelijk.
Extremer
„Ik ga niet stemmen", vertrouwt Jaacov,
een arbeider in een garage vlak bij Tel
Aviv, me toe. „Het maakt toch niets uit.
Al die bandieten doen maar wat ze wil
len. Zolang ik te eten heb en een mooi
meisje om mee te slapen, vind ik het wel
best".
Het gebrek aan belangstelling voor de
vraag welke weg het land moet kiezen in
zijn veertigjarige strijd om het nationale
bestaan, is overal merkbaar. In tegenstel
ling tot andere jaren zijn in Tel Aviv en
Jeruzalem nauwelijks verkiezingsleuzen
te zien. Autostickers, een zo geliefd con
sumentenartikel, zijn ditmaal opvallend
afwezig.
Hoewel onder invloed van de Palestijnse
opstand politiek links nog linkser is ge
worden en zelfs openlijk uitkomt voor
de noodzaak met de PLO te onderhan
delen, is de rechtsdenkende kiezer extre
mer dan ooit. Omgezet in verkiezings
taai: een duidelijke groei voor de uitge
sproken linkse partijen, maar een even
grote en misschien wel grotere winst
voor extreem rechts. Daar tussendoor
varen de beide grote blokken, de Arbei
derspartij en de Likoed. Opvallend ver
schillend in hun visie op de nationale
toekomst, maar beide nadrukkelijk refe
rerend aan wat de Israeli's het meest be
zighoudt: vrede én veiligheid.
Nu het er naar uitziet dat geen van beide
grote partijen genoeg stemmen zal krij
gen om een eigen regeringscoalitie te
kunnen vormen, zal het dus wel uitlo
pen op een regering waarin Simon Peres
en Jitschak Shamir elkaar weer vier jaar
moeten dulden. Dat vooruitzicht heeft
het feest van de democratie geblust en
wat erover blijft, is het circus van de
verkiezingspropaganda op de buis, waar
mee de Israeli's zich nu al enkele weken
avond na avond vermaken. Jingles, leu
zen, technologische foefjes, heel veel na
tionale vlaggen. Shamir die zich (op ad
vies van zijn public relations adviseurs)
opwerpt als de vriendelijke en wijze va
der. Peres, fel in de camera kijkend en
soms zelfs agressief van uxjn, omdat hij
bekend staat als de eeuwige aarzelaar.
En tussen beide leiders door de kleine
partijen. „Gimlaiem", die meer uitkerin
gen voor de gepensioneerden belooft.
„Hakoach Hashaket", die vindt dat de
belastingen moeten worden afgeschaft.
„Ahdoet", die zegt te zullen vechten
voor betere behuizing. En Rafi Suissa,
de man die zich wil inzetten voor de ge
vangenen.
Slechts één partij, de communistische
Rakach voorziet haar propagandaver-
haal van een Arabische ondertekst. Ra
kach durft hardop te zeggen dat er naast
de staat Israel een onafhankelijke Pale
stijnse staat moet komen. Gesneden
koek voor de Israelisch-Arabische staats
burgers.
Aan de andere kant van de politieke
boog verschijnt Rehavam Zeevi, de lei
der van de nieuwe Moledet-partij.
Transfer is zijn leuze. Alle Arabieren uit
de bezette gebieden gooien en dan an
nexeren. Zeevi, een ex-generaal, belooft:
„Alleen dat kan ons vrede brengen". Een
Israëlische commentator schrijft in zijn
krant er misselijk van te worden.
Trouwens, waarom is de Kach-beweging
van rabbi Meir Kahane gediskwalifi
ceerd en Moledet niet? Is Transfer niet
even racistisch als de apartheidsfilosofie
van de ex-Amerikaanse rabbi? Reha-
vams aanhangers zijn zo boos, dat zij
hebben aangekondigd op de dag van de
verkiezingen rotzooi te zullen schoppen.
Nog meer reden voor de minister van
politie, duizenden extra politieagenten
de straat op te sturen om de orde en de
rust bij de stembureaus te garanderen.
Twijfelaars
Op een zonnige namiddag wandelt Si
mon Peres, de leider van de Arbeiders
partij, gemoedelijk over de drukke Di-
zengoff-winkelstraat in Tel Aviv. Boord
je open, het wat dunnende grijze haar
achterover gekamd. Peres is op jacht
naar de nog twijfelende kiezer: volgens
de cijfers die hij op zak heeft ongeveer
dertien procent. „Goedemiddag", schiet
hij een voorbijganger aan. „Mag ik op
uw stem rekenen?". „Ik steun je altijd
Simon", is het antwoord. Op Peres' ge
zicht komt een tevreden glimlach, maar
de ingenomenheid wordt abrupt afgebro
ken door een andere kiezer. „Alleen de
Likoed", roept de man. „Je hebt geen
enkele kans".
Veiligheidsagenten schermen de politi
cus af tegen wat al te opdringerige
nieuwsgierigen. Het geweld dat Peres
ook tijdens deze verkiezingscampagne
heeft ondergaan, maakt hen extra oplet
tend. Een glas water, over zijn hoofd ge
gooid in Beit Shemesh. Een steen die
zijn auto raakte in Kyriat Gat. Grote
rotzooi in Ramla en Lod. „De Likoed
schildert me af als iemand die dit land
aan de Arabieren wil verkopen", legt de
65-jarige leider uit. „Begrijpen jullie niet
dat ik alleen maar het belang van onze
staat voor ogen heb?".
„Jij wilde (bezette) gebieden terugge
ven", reageert een onverholen Likoed-
aanhanger. „Ik wil de Arabieren niet an
nexeren", schreeuwt Peres terug. Zijn
ogen schieten vuur.
Shimon Azulai, 29 jaar, heeft andere
zorgen. Hij werkt in een fabriek die mis
schien binnenkort moet sluiten. Hij
speelt in het voetbalteam dat door de
Arbeiderspartij wordt gesubsidieeerd.
Altijd heeft hij op de Arbeiderspartij ge
stemd. Dit keer is hij niet zo zeker.
„De industrie en de landbouw verkeren
in moeilijkheden vanwege de inflatie die
de Likoed veroorzaakt heeft", legt Peres
vaderlijk uit. „Waar was jij dan", vraagt
Azulai. „In de oppositie", antwoordt Pe
res, even vergetend dat hij de afgelopen
vier jaar naast de Likoedrfiinisters aan
de regeringstafel zat. „Hij heeft me niet
overtuigd", zegt Azulai als Peres een
paar meter is doorgelopen.
Campagneleiders geloven dat de verkie
zingstwijfelaars in dit stadium meer op
het type leider afgaan dan op het verkie
zingsprogramma dat hij het volk voor
zet. Peres doet zijn uiterste best. Kust
baby's. Strekt de armen uit naar jonge
moeders. Zijn natuurlijke onzekerheid
glijdt even weg wanneer hij kreten uit
het publiek hoort. „Peres. Peres". Een
man raakt hem aan en kust zijn hand.
Avraham Shamai, 38 jaar, vertelt hem
dat hij definitief voor de Arbeiderspartij
kiest, omdat Peres er voor heeft gezorgd
dat het Israëlische leger zich kon terug
trekken uit Libanon. „Dank u", zegt Pe
res, wat ontroerd. Wat verder klampt hij
een oudere dame aan. „Mevrouw, mag
ik om uw stem vragen", zegt hij. De
vrouw kijkt hem wat cynisch aan. „Je
mag altijd vragen", antwoordt ze en
stapt resoluut door.
Arabieren
In een Jeruzalems hotel rust minister
Ezer Weizman, de actieve verkiezings
campagneleider van de Arbeiderspartij.
Enkele dagen eerder stortte hij ineen tij
dens een kabinetszitting. Het leek een
lichte hartaanval, maar nadat een hart
specialist in het ziekenhuis heeft vastge
steld dat het „slechts" om een hartrit
mestoornis ging, grapt de minister, dat
als hij weer flauw valt. hij wil bijkomen
in de armen van collega-minister van ge
zondheid, mevrouw Shoshana Arbeli.
Weizman wil geen tijd verliezen. Ge
moedelijk zijn benen strekkend op de
hotelkamersofa, laat hij zich voorlichten
over het verloop van de verkiezings
strijd. Medewerkers hebben honderddui
zenden „persoonlijke" brieven klaar ge
maakt, die Weizman wil sturen naar de
Israëlische Arabieren. Meer dan ooit zijn
het juist de Arabische burgers van de
staat, die kunnen bepalen welk gezicht
Israels nieuwe parlement krijgt. Hun po
tentieel is 14 van de 120 Knesset-zetels.
„Uw stem kan in grote mate bepalen
hoe het vredesproces in het Midden-
Oosten kan verlopen", schrijft Weiz
man. „U moet kiezen tussen een rege
ring die uit is op de annexatie van de be
zette gebieden en een regering die vrede
wil". Met typerende zelfverzekerdheid
zet Weizman zijn handtekening onder
de verkiezingsboodschap. „Jallah", grapt
hij in het Arabisch. „De volgende".
Weizmans roep vanaf het ziekbed is een
laatste poging van de Arbeiderspartij de
Israelisch-Arabische stem te winnen. De
kans op succes is bepaald niet groot.
„De Arbeiderspartij praat over vrede".
zegt Salah Suleiman in het Arabische
dorp Taibe, „maar er is niets bereikt".
Suleiman heeft het inmiddels gemaakt
tot campagneleider van de Likoed-partij.
Het was de vrede met Egypte, onderte
kend door de inmiddels afgetreden Li-
koed-leider Menahem Begin, die hem
overtuigde.
Recente opiniepeilingen geven aan dat
de Arbeiderspartij dit keer flink wat
stemmen in de Arabische sector zal ver
liezen. De vredestaal die de Arbeiders
partij duidelijker dan ooit doet horen,
spreekt de Israëlische Arabieren niet
aan. „Hij is een goed mens, maar zijn
politiek klopt niet", zegt Azar Jad, een
recente afvaller. „De Arbeiderspartij
heeft zijn beloften niet waar gemaakt en
bovendien, kijk eens hoe Rabin (de mi
nister van defensie) optreedt tegen de In
tifada". Rabin is tenslotte één van de
leiders van de Arbeiderspartij.
Tijdens voorgaande verkiezingen bleven
de meeste Israëlische Arabieren thuis.
Maar de traditionele onverschilligheid
onder hen is verdwenen, nu de Intifada
ook de gemoederen van de Arabieren
binnen Israels grenzen heeft verhit. Dit
maal zal de Arabische stem een uiting
zijn van wanhoop en protest. Omgezet
in verkiezingstaai betekent dat een flink
aantal briefjes voor de extreem linkse
partijen, die openlijk uitkomen voor een
onafhankelijke Palestijnse staat. En pa
radoxaal genoeg ook wat winst voor de
Likoed. „De Likoed spreekt tenminste
duidelijke taal", wordt vaak gehoord.
D-day nadert. De Israëlische pers staat
bol van de verkiezingsverhalen. Nog ze
ven dagen, nog zes, nog vijf.Alsof het
land zijn adem inhoudt. Maar op de
voorpagina's van de Hebreeuwse kran
ten staat het nieuws dat de kiezer wezen
lijk bezighoudt. Een aangekondigde sta
king van de banken en de ziekenhuis
doktoren. Een van een buitenlands per
sagentschap overgenomen stuk over een
geheime Israëlische militaire eenheid,
die in koelen bloede Intifada-leiders
neerschiet.
„Stem Likoed, en geef mij de kans als
minister van defensie de Intifada te on
derdrukken", roept Ariel Sharon (die
minister van defensie is geweest, maar
moest aftreden wegens de slachtpartij
door het Israëlische leger in twee Pale
stijnse kampen).
De marktkooplui in de achtergebleven
Jeruzalemse Katamon-wijk reageren en
thousiast. „Jij bent de man die dit land
nodig heeft", roept één van hen.
Maar de opwinding is snel verdwenen.
In de berg van problemen waarvoor dit
land staat, is het minder vermoeiend de
stoel aan te schuiven voor het televisie
nieuws en niet te veel na te denken. Pe
res en Shamir zoeken het maar uit.
WILLI WERKMAN
door Piet Snoeren
Waar rook is, is vuur. Bovendien: dat
roken behalve voor rokers kwalijke
fevolgen kan hebben voor niet-rokers,
ad bekend kunnen zijn sinds sir Isaac
Newton. Deze uitvinder van de
zwaartekracht was verslaafd aan een
goede pijp tabak. In een verstrooid
ogenblik, afgeleid wellicht door die
fameuze vallende appel van hem, schijnt
hij een vinger van zijn verloofde gebruikt
te hebben om de smeulende as in zijn
pijp aan te drukken. Of het verder wat
geworden is tussen die twee, laat de
geschiedenis onvermeld, maar een
rookverbod is er niet van gekomen. Dat
dreigt er drie eeuwen na dato te komen,
en hoezeer de jacht op de roker geopend
is, bleek zijdelings in het op gezag van
Joop van Zijl als Zoel uit te spreken
Seoul.
Ben Johnson met zijn stanozolol. In
zulke hoeveelheden had hij het spul
gepakt dat zijn oogwit er geel van zag,
aldus de Canadese medicus Dugas na
een blik op de ontmaskerde fysionomie
van zijn landgenoot. Ver gevorderde
aantasting van de lever. Kanker. Nou,
daarover bleek dokter IJzerman van de
Nederlandse atletiekploeg bij de
Olympische Spelen het hartelijk met zijn
collega oneens. ..Het is natuurlijk
ontzettend stom wat Johnson heeft
gedaan", liet hij uit zijn mond noteren.
..maar vergeel niet dat hij alleen maar
iets heeft genomen. En het is zelfs
mogelijk aal hij iets heeft genomen dal
minder riskant is dan het roken van een
sigaret". Even laten bezinken. IJzerman
zei niet: „minder riskant dan het roken
van twee pakjes sigaretten per dag" of
„dan het passief moeten meeroken van
twee pakjes sigaretten per dag", nee, hij
zei: „minder riskant dan het roken van
één sigaret". Die zit, zal menige
onruststokende niet-roker hebben
bijgeschreven op zijn lijst van
argumenten om het leven van tevreden
rokers te vergallen. Deze Johnson met
zulke anaboïlende spierbundels dat zelfs
zijn urineleider erdoor was afgekneld,
deze als een dief in de nacht uit Zoel
weggevlogen Johnson heeft minder
gezondigd en zal minder branden dan
een lijder aan vliegangst die zichzelf met
een poffertje moed inzuigt.
De 47-jarige mevrouw Maureen
Harkavy, die moest branden toen ze. met
een vliegtuig van Paramount Airways
onderweg van Engeland naar Portugal,
een sigaret had durven opsteken. „Uit,
die stinkstok", siste de gezagvoeder, „of
ik maak een tussenlanding in Bordeaux
om u eruit te smijten. En de kosten van
de tussenlanding betaalt u zelf Meneer
Harkavy, toevallig advocaat van beroep,
diende na de vlucht tegen Paramount
Airways een klacht in wegens onheuse
bejegening. En dit is wat president
directeur John Ferriday van het
wgs
'lijk
gegeven recht hebt om andermans lucht
te vervuilen. Gelooft u me, dat recht hebt
u niet. En zeker niet in een toestel van
mij".
Zo voelen rokers de veenbrand van de
anli-rookstemming steeds heter onder
hun voeten schroeien. Wat te doen? Zou
de rookloze sigaret iets zijn? Met deze
Amerikaanse vinding (nicotine, verpakt
in hete lucht, die het gewenste genot
verschaft zonder de gewraakte dampen)
zijn inmiddels ook hier
consumentenproeven genomen. Het
tekent de paniek. En hel zal niets
worden. Eerste gebod van de tevreden
roker immers: „Rook niet in het donker,
want dan ziet men niet de rook". De
opkringelende wolkjes die stemmen tol
aangename bespiegelingen over van alles
en niets, zijn volgens psychologen, veel
meer dan de nicotine zelf,
verantwoordelijk voor hel rookgenot.
De naam nicotine komt trouwens van
Jean Nicot, de» diplomaat en
kruidenkundige aie in 1560 de
tabaksplant aan het Franse Hof
introduceerde omdat „het gewas een
wonderbaarlijke geneeskracht bezit,
buitengewoon geschikt voor de
behandeling van alle wonden, builen,
zweren en vergelijkbare ongemakken aan
het menselijk lichaam".
Zo snel gereep het gebruikt om zich heen
dat tabak bekend kwam te staan als het
„helende" en zelfs „het heilige" kruid.
Hoe de dingen kunnen verkeren. Maar
nu de ironie. Aangezien 76 procent van
alle treinreizigers zich voortdurend rot
loopt te sjouwen om een plekje te vinden
waar niet gerookt mag worden, aldus een
onderzoek, willen de NS 8 op elke 10
zitplaatsen voor niet-rokers %aan
reserveren (is 6 op de 10). Een enkele
paria daargelaten zullen de treinstellen
van straks bezet zijn met gezonde geesten
in gezonde lijven. Die brengen, ter
bevrediging van de orale fixatie, zoethout
of smeerwortel naar de lippen. Niets zo
gezond als een kruid in ae mond, zal de
leus luiden. Een tevreden slikker is geen
gijkikker.
Maar hij slikt wel vaak gif. Zoethout
verhoogt de bloeddruk, zo stond laatst in
het Pharmaceutisch Weekblad te lezen.
Lakplant leidt tot diarree. Een
Nieuwzeelandse jongeman gestorven aan
leverkanker, veroorzaakt door
smeerwortel. Een Italiaans meisje kort
na de geboorte overleden omdat moeder
veelvuldig een kruidenthee van klein
hoefblad had gedronken. Kalmoes kan
chromosomen beschadigen. Wolver lei
geeft huiduitslag. Boodschap aan alle
rookuitdrijvers: Jean Nicot was de enige
noch de laatste kruidenkundige die het
verkeerde buskruit uitvond.
