Miniscule wesp redt miljoenen Afrikanen van zekere hongerdood Opstand zaait tweedracht bij verkiezingen Israe PLO ERKENT ISRAEL ALS ONAFHANKELIJKE STAAT 'c WOLLUIS - PLAAG WORDT BIOLOGISCH BESTREDEN Thatcher viert op congres triomf over terrorisme BUITENLAND £eidóe@owuvnt DINSDAG 11 OKTOBER 1988 PAG| LEIDEN Op de vier kante millimeter speelt zich in een Leids laborato rium een gevecht af dat bepalend is voor toekomst van meer dan tweehon derd miljoen Afrikaanse burgers. Een sluipwespje, niet groter dan een spel- deknop, benadert een even kleine luis, die zich genoeglijk op een cassave- blad heeft genesteld. Met zijn antennes trommelt de wespe-moeder op de bast van het luisje, dat geïrri teerd zijn achterlijfje op tilt. Maar de wesp laat zich door dat afwerende gebaar niet afschrikken. Met een felle steekbewe- ging duwt zij even later haar legboor in de luis. Met die dramatische handeling begint het leven van een nieu we parasitaire wesp en komt uiteindelijk een eind aan het leven van die kleine luis, die van binnenuit door de wespe larve wordt opgegeten. Daar mee is de cyclus van dood en geboorte weer rond en wordt het Afrikaanse continent uit zicht geboden op een nieuwe toekomst. Het miniscule experiment dat gisteren in de Leidse universi teit werd uitgevoerd, is het uitvloeisel van het grootste biologische bestrijd ingsproject dat ooit in de wereld op poten is gezet. Een project dat de te loorgang van de voornaamste voedselbron in drie kwart van Afrika cassave moet zien te voorkomen zonder dat daar bestrijdingsmiddelen aan te pas komen. Phenococcus In maart 1973 werd de wolluis, in wetenschapstermen aange duid als Phenococcus maniho- ti, voor het eerst aangetroffen op een cassaveplant in Congo. De luis verspreidde zich in een razend tempo over het conti nent, een spoor van verwoes ting achterlatend. In de gebie den waar de luis zich vestigde liep de oogst aan cassaveknol- len met meer dan tachtig pro cent terug. De wetenschappers stonden voor een raadsel. Waar kwam deze luis vandaan, hoe kon hij resistent zijn voor de gifstoffen die de cassaveplant zélf aan maakt, en waarom kon de luis zichzelf kennelijk ongehin derd voortplanten? „Het probleem van de cassave- wolluis is het zoveelste voor beeld van een door de mens zélf veroorzaakte milieu ramp", vertelt dr. J. van Al phen, promotor bij het proef schrift van de Nigeriaanse bio loog W. Hammond over het „wolluisproject". Hij vervolgt: „De cassaveplant is in de ze ventiende eeuw door de Por tugezen in Afrika geïntrodu ceerd omdat hij in Zuid-Ame- rika zo succesvol was. Ook in Afrika sloeg de cassave goed aan, tot in de jaren zeventig met verse Zuidamerikaanse stekken een aantal wolluizen in Afrika terecht moet zijn ge komen. De wolluis, in Zuid- Amerika zélf zeer schaars, had in Afrika geen natuurlijke vij and en kon zich ongehinderd vermeerderen". Zoektocht In 1979 ging het „Africa-wide Biological Control Project" van het Internationale Insti tuut voor Tropische Agricul tuur" van start met een zoek tocht in Zuid-Amerika naar broedplaatsen van de cassave- wolluis. Daar zou ook de na tuurlijke vijand van de wolluis gevonden moeten worden, zo Een sluipwesp, vastberaden onderweg naar een wolluis die zich behaaglijk op het cassaveblad heeft genesteld. Even la ter zal in de luis een eitje gelegd worden, waarmee de cirkel van dood en geboorte weer rond I redeneerden de specialisten van het instituut. Het duurde niet minder dan twee jaar voor de eerste wol luizen getraceerd werden en dat gebeurde dan ook nog bij toeval. Eén van de onderzoe kers, afkomstig uit Venezula, „vond" de wolluis na een be zoek aan het ouderlijk huis in een cassaveplant vlakbij de achtertuin. Het duurde niet lang voor de eerste potentiële natuurlijke vijanden via Enge land naar Afrika konden worden gestuurd, waaronder een lieveheersbeestje, dat de wolluizen placht te verorberen en de sluipwesp met de nobele naam: „Epidioncarsis Jopezi". Er was haast geboden, want inmiddels waren tienduizen den boeren in Afrika brode loos gemaakt door de vraat zucht van de wolluis. De wol luis bestrijden met chemische middelen was onmogelijk, al dus dr. Van Alphen. „Cassave wordt vooral geteeld door kleine boeren, die verspreid in het oerwoud leven. Deze men sen hebben geen geld voor in secticiden en bovendien zou je elke week moeten sproeien om de luis te bestrijden, met alle gevolgen van dien. Daarente gen is de introduktie van een natuurlijke vijand eenmalig en vrijwel gratis, zoekt deze vij and de wolluis zélf op en heeft het geen schadelijke bij-effec ten". Specialist De E. Lopezi die uit Zuidame- rika was meegebracht bleek een specialist bij-uitstek in het bestrijden van de wolluis. De Lopezi-wesp ruikt op meters afstand welke cassave-plant besmet is en welke niet. Een maal neergestreken op de plant weet hij vervolgens feil loos de luizen te vinden. Dui zenden eitjes worden in even- vele luisjes „ingespoten". Een nieuwe generatie wespen vliegt vervolgens uit, op zoek naar andere luize-prooitjes. Het resultaat van de eerste ex perimenten in Afrika was ver bluffend. De parasiet wist zich in drie jaar tijd vanuit drie los plaatsen uit te breiden over een gebied van 200.000 vier kante kilometer. Het aantal luizen per Cassave-stengel liep in de proefgebieden binnen een jaar terug van honderd naar twintig. Waar het lieve heersbeestje in de regentijd Dr. Hammond verzamelt in het veld geïn fecteerde cas- save-bladeren om het effect van de parasiet te meten. FOTO: PR kapot ging, bleek de wesp goed te kunnen overleven. Het Instituut voor Agricultuur besloot, gesterkt door dit suc ces, de zaken groots aan te pakken. Inmiddels, zo be schrijft Hammond in zijn proefschrift, is de E. Lopezi op 130 plaatsen in vijftien ver schillende landen losgelaten. Over enkele jaren kan de wol- luis-plaag op het gehele Afri kaanse continent de kop zijn ingedrukt. Geen gevaar Volgens de Leidse weten schappers, die het project met laboratoriumonderzoek onder steunen, is er geen enkel ge vaar dat de import van de wesp nieuwe milieurampen veroorzaakt in Afrika. Van Alphen: „De wesp is zo gespe cialiseerd op de wolluis, dat hij zonder wolluizen zich absoluut niet kan voortplanten. In Zuid-Amerika, waar beide soorten voorkomt, zie je dan ook dat zowel de wesp als de wolluis erg zeldzaam zijn". Het heeft de heren van het agricultuur-instituut evenwel de nodige moeite gekost de lo cale autoriteiten te overtuigen van het nut van de sluipwesp. De redenatie van veel Afri kaanse landbouwministers was, dat het invoeren van nieuwe insecten alleen maar nieuwe ellende kon veroorza ken. Bovendien gaven nogal wat jonge nationalistische na ties blijk van een diepe weer zin tegen de import van deze „imperialistische insecten". Van Alphen: „Eén landbouw minister zei: we hebben hier prachtige zwarte insecten. En u komt me vertellen dat deze Zuidamerikaanse wesp supe rieur is?". Deze reacties laten zich vol gens Van Alphen gemakkelijk verklaren, gezien de vele geïmporteerde plagen waar Afrika in het verleden mee te maken heeft gekregen. De ca tastrofale introduktie van de Victoriabaars in het Victoria- meer (bedoeld om het voedsel pakket aan te vullen met ei witrijke vis) is daar een recent voorbeeld van. Binnen enkele jaren wemelde het in het meer van de baars waardoor vele plaatselijke vissoorten uitstier ven. Moeilijker uit te leggen is de weerstand bij WestersfW om met geld voor hefle: over de brug te kom|n Alphen: „Hoewel va geïnvesteerde dollar 14 terugkomt aan extra i.. opbrengsten, was het Ij moeilijk donorlanden U tuigen van het nut project. Het bezwaar f vrant genoeg, dat wi; Westen op geen enkele, zouden profiteren vi aanpak. Ga je de wolr j chemische middelen tf'j genereer je een flinke stroom. Maar de sl vermenigvuldigt zichzT^ is geen patent op aan 7 gen »ro Niettemin zijn Nederlj lië, Groot-Brittannië seriand, om een paar lp noemen, wel bereid 'B. het project financieel t J steunen. „Want wat voor de Afrikaanse e_ moet toch uiteindef goed zijn voor ons", al Alphen. Het zal de w' de sluipwesp in elk j zorg zijn. Regen oÓ schijn: zij hebben el CONSERVATIEVEN VERGADEREN WEER IN BRIGHTON (Van onze correspondent Roger Simons) BRIGHTON De Britse premier Thatcher is niet bang voor het Ierse Repu blikeinse Leger, de IRA. Dat zou de symbolische boodschap kunnen zijn van het vandaag begon nen jaarlijkse congres van de Britse Conservatieve partij in de badplaats Brighton. In 1984 ontsnap te de Britse eerste-minis- ter aan de dood, toen in haar hotel in Brighton een IRA-bom ontplofte. Na vier jaar is zij terug in de badplaats en logeert opnieuw in het Grand Hotel. Militairen in burger van het controver siële SAS-regiment en zo'n tweeduizend politiemensen in uniform zijn ingezet om de Britse premier te beschermen. De herinneringen aan die ok tobernacht in 1984 zijn door de recente, niets-ontziende golf van IRA-aanslagen immers weer sterk op de voorgrond getreden. In het Grand Hotel ontplofte midden in de nacht een bom. Vijf mensen verloren het le ven. Partijvoorzitter Norman Tebbit raakte zwwaar gewond, maar herstelde. Zijn vrouw is invalide geworden. Premier Thatcher en haar echtgenoot Denis bleven als door een wonder gespaard. Het hotel werd ernstig beschadigd, maar is nu helemaal gerenoveerd en üitgebreid. Voorbereiding Aan het congres is twee jaar voorbereiding voorafgegaan. De politie en het leger hebben niets aan het toeval overgela ten. Hun veiligheidsoperatie draagt de codenaam Operation Radcot. Met tv-camera's worden 23 strategische plek ken van de badplaats onafge broken in de gaten houden. De afgelopen weken zijn alle rio len, luchtkokers, brievenbus sen en straatputten gecontro leerd en verzegeld. Vliegtui gen die Brighton passeren moeten minstens zes kilometer hoogte houden blijven. Het SAS-regiment houdt zich dag en nacht gereed om eventuele aanvallen af te slaan, zelfs wanneer die vanuit zee zouden komen. Een Britse mijnenve ger ligt daar dag en nacht op de loer. Helikopters patrouille ren boven de stad. In de congreszaal en de hotels van Brighton waarin de Con servatieve afgevaardigden verblijven, mag men slechts binnen op vertoon van een speciaal pasje. De identiteit van alle hotelgasten van de laatste drie maanden in het Grand Hotel is extra gecontro leerd. In 1984 zaten de IRA- explosieven verborgen achter een dun paneel in een van de badkamers. Een IRA-activist had ze daar enkele weken van tevoren geplaatst. Doden Toch wordt een nieuwe aan slag nog steeds mogelijk ge acht. De IRA heeft gezworen Thatcher te doden. Haar te rugkeer naar Brighton is voor vele IRA-activisten een prik kel om zich te wreken op de Conservatieve leidster, die door hen verantwoordelijk wordt gehouden voor de uit slag van de recente hoorzitting op Gibralter, waar SAS-solda- ten werden vrijgesproken van moord op drie leden van het verboden Iers-Republikeinse leger. Veel inwoners van Brighton vinden de grote drukte in hun woonplaats zo vervelend, dat zij de hele week elders door brengen. Tot vrijdagavond mag je in Brighton zonder het speciale pasje van de Conser vatieven zelfs niet meer op de boulevard komen. Bij al die aandacht voor de veiligheid dreigt bijna te worden vergeten, dat in Brighton een partijcongres wordt gehouden. Aan de jaar lijkse bijeenkomst, hoogtepunt van het seizoen van Britse po litieke congressen, wordt deel genomen door zo'n vijfduizend afgevaardigden. Veel hoeven ze overigens ook niet te pra ten. De slogan van het congres luidt: „Groot-Brittannië wordt in de iaren negentig door ons geleid' TEL AVIV Moshe, de groenteman, was tevreden. Hij was erin geslaagd niet al leen vier kartonnen petjes van zijn geliefde Likoed-partij te bemachtigen, maar ook een plastic nationaal vlaggetje. Trots op zijn bezit kreeg zijn stem een wat schorre bij klank, toen Jitschak Shamir, premier van Israel en leider van de Nationalistische Li koed-partij het podium be trad. „Alleen de Likoed kan ons redden", riep hij de met vlaggen en bloemen omringde leider toe. Wat Moshe betreft, kon Sha mir er verder wel het zwijgen toe doen. Als op 1 november de algemene verkiezingen worden gehouden, is zijn stem verzekerd. De slogan „vrede en veiligheid" sloeg bij het in het Herzlya, vlak bij Tel Aviv, samengestroomde pu bliek goed aan. „Als God be waar ons Simon Peres (leider van de Socialistische Arbei derspartij) aan de macht komt zo schalde het door de luidsprekers, dan dringt hij ons terug naar de grenzen van 1967. Dan zullen de raketten ook hier vallen". „Nee, nee, nee", riep het publiek. De Likoed- leider hief de armen op en riep: „Wij zullen iedere druk weerstaan. Het volk wil geen afstand doen van de gebieden die ons leger in 1967 verover de. Wij willen veiligheid". Veiligheid is voor de Israeli's, gekweld door de herinnering aan vijf oorlogen in. minder dan 40 jaar, heilig. Vanwege diezelfde veiligheid, zo heeft Israel de afgelopen 20 jaar zichzelf en de wereld uitge legd, konden de tijdens de Zesdaagse oorlog in 1967 vero verde gebieden niet konden worden teruggegeven. Maar de bijna een jaar geleden uit gebroken Palestijnse opstand, de Intifada, riep nieuwe vra gen op. Kan Israel tot in lengte der dagen de één miljoen Palestij- nen op de Westelijke Jor- daanoever en de 600.000 voor namelijk Palestijnse vluchte lingen in de Gazastrook onder militaire controle houden? Is het strategisch belang van deze gebieden werkelijk zo groot, dat Israels jonge solda ten politiepatrouilles moeten lopen in de Casbah van Na bloes of in de vluchtelingen kampen in de Gazastrook? Deze vragen zijn het centrale thema geworden, waarop de Israëlische kiezers over enke le weken hun antwoord moeten geven. De Likoed wil zoals deze week ook aan Moshe de groenteman in Herzlya werd duidelijk gemaakt de be zette gebieden vasthouden en de Palestijnse opstand met nog meer geweld de kop in drukken. De Arbeiderspartij vroeger alleen maar vaag pratend over de mogelijkheid van een territoriaal compro- FOTO: AP mis terwille van een vredes- oplossing zet de kiezers ditmaal een duidelijk plan voor, dat militaire ontruiming van de bezette gebieden in houdt. Het zogenaamde „Generaals- plan" werd deze week via verkiezings-uitzendingen aan het publiek gepresenteerd. Elektronische waarschu wingssystemen en demilitari- satie van de Westelijke Jor- daanoever geven Israel even veel veiligheid als een blij vende bezetting, was de bood schap. Een ex-generaal met een heroisch militair verleden zei: „Wij kunnen de toekomst van ons land alleen maar ga randeren, wanneer we onze militaire successen omzetten in een politieke oplossing". Of de boodschap overkomt zal bij de uitslag van de verkiezin gen in de nacht van 1 op 2 november moeten blijken. Massada Tweeduizend jaar geleden pleegden op de Massada-berg bij de Dode Zee ongeveer 1000 joodse strijders met hun vrou wen en kinderen massaal zelfmoord, nadat zij zich drie jaar hadden verzet tegen de belegering van het Romeinse leger. Tegenwoordig brengt het Israëlische leger haar re- cruten naar dezelfde plek om er de eed af te leggen: „Mas sada zal nooit meer vallen". Maar in die tweeduizend jaar is er veel veranderd. Israel moet nu antwoord geven op de vraag of de strategische diepte, die de Westelijke Jor- daanoever biedt, opweegt te gen het bezet houden van on geveer anderhalf miljoen Pa- lestijnen, die vechten voor hun nationale zelfstandigheid. „Vroeger of later leidt de be zetting tot een nieuwe oorlog met de Arabische wereld", is de sombere voorspelling van ex-generaal Aharon Yariv. Yariv, vroeger hoofd van de militaire inlichtingendienst, is één van de stichters van de nieuwe „Raad voor Vrede en Veiligheid". Hij en tientallen andere hoge officieren zijn tot de conclusie gekomen, dat onder bepaalde voorwaarden de veiligheid van Israel beter gediend is met het ontruimen van die gebieden, dan met het aan houden van de huidige situa tie. „Drie Awacs radarvlieg tuigen verschaffen ons betere militaire informatie dan de posten die ons leger nu heeft in het gebied zelf", was kort geleden de opmerking van brigadier Efraim Sneh. Nooit eerder was zo duidelijk en zo hardop gezegd, dat de bezette gebieden in deze tijd van technologische oorlogsvoering de staat Israel niet meer de veiligheid leveren waarin zo lang werd geloofd. Reden voor dit nieuwe ver schijnsel is niet alleen de Palestijnse opstand, die het land militair, economisch en moreel uitput, maar ook lang onder de tafel verstopte gege vens over de demografische situatie. Nu al is het aantal Arabische kinderen tot 8 jaar groter dan het aantal joodse kinderen. Dit betekent dat in het jaar 2000 de joodse meer derheid in het land verloren is. Een vooruitzicht dat in Is rael algemeen wordt gezien als een gevaar voor het be staan van de staat. Met die ge gevens in handen staat Israel voor de keuze uit óf de bezet te gebieden op te geven, daar mee de joodse meerderheid van de staat Israel garande rend, óf in de bezette gebie den wonende Palestijnen massaal uit te wijzen. Die tweede optie wordt overigens door drie splinterpartijen bij de verkiezingen openlijk ge propageerd. Bij een recente opiniepeiling bleek ov^ maar liefst-49 procent nG ondervraagden. r d Kolonisten j," Midden in dit debat otigs toekomst van de Wesss Jordaanoever staan de tilt joodse kolonisten, die ime tallen nederzettingen irete gebied wonen en dagelij ii Palestijnse probleem age lijve ondergaan. Nu deiss stijnse opstand zelfs eeital rit door bezet gebied tde levensgevaarlijke onkif ming maakt, zijn hun ke standpunten ten aior; van de Palestijnen exfsp geworden. Uk; Ron Nahman, burgerët f van het joodse stadje v (8.000 inwoners) op de 1 n< lijke Jordaanoever, zegl „We willen vreedzaam i Arabieren samenleven, als ze zich niet koest 1^»] houden, moeten we hel gooien". Stenen en kogels bepaf tussen het dagelijks lel de bezette gebieden. 'Iitp zelf zal op 1 november'13 kieshokje het anf?, moeten worden gegev *T de vraag: de ijzeren vu te passen tegen de Pal^'e opstand, of de al twintPdl niet meer bestaande P~P tussen Israel en de We*un WILLI WERI— TUNIS Na een reeks geheime vergaderingen hebben de leiders van de Palestijnse Bevrijdings Organisatie PLO besloten voor het eerst Is rael te erkennen als een onafhankelijke staat. Dit mag wel het meest ver zoeningsgezinde gebaar genoemd worden sinds de oprichting van de PLO in 1964. Deze stap, al eerder gesugge reerd door PLO voorzitter Yasser Arafat maar nooit ge nomen, zal nog deze maand aan het parlement, de Pale stijnse Nationale Raad, worden voorgelegd. Als het voorstel, zoals verwacht, goedgekeurd wordt, zal het gevolgen hebben voor het ge hele Midden-Oosten. „We trachten politieke stelre gels te definiëren die de PLO als geheel kan onderschrijven, die tegelijkertijd geaccepteerd dienen te worden op een in ternationaal niveau en er te vens voor moeten zorgen dat de Amerikanen ons minder vijandig bejegenen", zegt Khaled Hassan, de rondrei zende ambassadeur van de PLO. Alhoewel de PLO-leiders on getwijfeld van mening zijn veranderd, is Israel nog lang niet tevreden. De Israëlische regering houdt vol dat ze al leen genoegen neemt met een duidelijke, eenzijdige verkla ring van de PLO waarin deze Israels bestaansrecht erkent. „Ze kunnen uitroepen wat ze willen, het zal niets verande ren in onze houding tegen over een terroristische organi satie waarvan het uiteindelij ke doel is de vernietiging van Israël", verklaarde de woord voerder van de Israëlische premier Shamir, Avi Pazner. „Wij verwachten niets van de PLO. Wij vragen niets en zul len haar niets geven", zei hij. Wat echter wel duidelijk mag zijn, is dat de kloof tussen bei de kampen nu aanzienlijk verkleind is. Wat PLO-leiders hiermee hopen te bereiken is dat de nieuwe regering in Washington zal inzien dat de PLO werkelijk bereid is te onderhandelen en als gevolg daarvan Israel zal dwingen zijn standpunt te wijzigen. Het Palestijnse parlement zal te vens een onafhankelijke Pale stijnse staat afkondigen en het Palestijnse leiderschap de be voegdheid verlenen om zelf een voorlopige regering aan te stellen. Wat voor moeite het de PLO zelf gekost heeft om zo ver te komen, kan worden afgeleid van de felle discussies die met de besprekingen van de afge lopen week gepaard gingen. Bijna dagelijks kwamen de leiders bijeen in het PLO- hoofdkwartier in het centrum van Tunis. Eén van de meest stormachtige zittingen, zo werd uit Palestijnse bronnen vernomen, was die van afge lopen donderdag. Toen werd uiteindelijk overeenstemming bereikt over het nieuwe be sluit een onafhankelijke Pale stijnse staat te stichten op ba sis van de VN-resolutie 181 van 1947, toen de staat Israël nog niet bestond. In de resolu tie wordt Palestina verdeeld in een joodse en Arabische staat. Advocaat Faez Abu Rahme in Gaza, die in 1985 door de PLO werd benoemd als Pale stijnse vredesonderhandelaar, onderstreepte dat aanvaar ding van resolutie 181 erken ning van Israël inhoudt, ter wijl de uiteindelijke grenzen van beide staten in onderhan delingen moeten worden vast gesteld. Palestijnen in de be zette Westelijke Jordaanoever en Gazastrook waren voor het merendeel enthousiast over het nieuws en zeiden dat een onafhankelijkheidsverklaring gekoppeld aan een nieuw po litiek programma hen een be langrijke steun zou geven in de nu 10 maanden durende opstand tegen het Israëlische bestuur. De Palestijnse opstand in de bezette gebieden heeft een nieuwe generatie plaatselijke leiders geproduceerd, die er- gd zijn f- ealistischeU*" ïeenover s-" van overtuigd PLO zich realistische! opstellen tegenover Het succes van de (j kan afgeleid worden feit dat Arafat nu het) heeft dat de PLO in kere positie verkeert onderhandelen. PLO-functionarissen er intussen ook ter bewust dat de initiatie' de afgelopen week aai kunnen geven voor denheid onder de m< cale groeperingen. Gi wordt dat sommige vo ders van een hardelif tiek, zullen proberef nieuwe voorstel te sa) door middel van eeiF v terroristische aanslaat Europa. |pel :n zi| r dei itie^" aan I

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidse Courant | 1988 | | pagina 6