De vrienden van
lama Siske en
fokbeer Teun
medische
rubriek
Met VUT
Truien trefzeker
Schoenen per
computer
ÉÉN OP DE
TWINTIG
NEDERLANDERS
IS INCONTINENT
„In nachtmerries
•kan ik nergens
een wc vinden"
Ze heeft meestal een fors uit
gevallen handtas bij zich en
als ze op vakantie gaat een ex
tra koffer. Die komt leeg te-
rug: „Ik heb altijd plaats voor
souvenirs". Willy Zonneveld-
Borgers uit Twente is 55 jaar.
Sinds achttien jaar kan ze
haar plas niet ophouden. Ze
voelt ook niet of haar blaas
vol is, omdat die na een auto
ongeluk nagenoeg verlamd
raakte. Sindsdien heeft ze al
tijd een speciaal soort luiers
bij zich.
Willy Zonneveld is niet de enige:
750.000 Nederlanders zijn inconti
nent. Meestal kunnen ze hun blaas
niet beheersen, soms ook hun en
deldarm niet. Als er één lichamelij
ke handicap taboe is, is het wel in
continentie. De Landelijke Vereni
ging Incontinenten telt ongeveer
500 leden: „Mensen zijn zó bang om
er voor uit te komen. Ze houden,
het voor zichzelf en tobben maar
door met babyluiers of andere
noodoplossingen. Terwijl er zij
het pas sinds een paar jaar goede
middelen op de markt zijn. Het zie
kenfonds vergoedt tegenwoordig
het middel dat voor jou het beste is.
Bovendien kunnen medicijnen uit
komst bieden en soms kan inconti
nentie door een operatie fors
worden teruggedrongen of zelfs ge
nezen. Maar dat moet je wel weten
natuurlijk". Willy Zonneveld is
contactpersoon voor de incontinen-
ten-vereniging. In die functie zit ze
achter één van de 06-telefoonlijnen
die sinds afgelopen woensdag open
staan in het kader van een grote
voorlichtingscampagne. Het loopt
storm. Zonneveld: „Er bellen men
sen die al jaren hun plas niet kun
nen ophouden en die nu pas weten
wat incontinentie betekent omdat
ze het nu op het tv-journaal hebben
gehoord. Er bellen mensen die niet
naar hun huisarts durven, die grote
problemen hebben in hun relatie,
die thuis blijven zitten omdat ze al
tijd lekken... Kortom: isolement.
Vooral bij bejaarden. Terwijl van
de mensen boven de zestig 30 pro
cent er last van heeft. Voor oude
ren is het helemaal taboe om in
hun omgeving te praten over hun
f>robleem. Zo'n anonieme telefoon-
ijn blijkt dan een hele uitkomst".
Druppelen
Een baarmoederverzakking na een
bevalling, een operatie waarbij de
blaasspier wordt beschadigd, maar
ook de ziekte van Parkinson, sui
kerziekte, een dwarsleasie of een
hersenbloeding kunnen inconti
nentie tot gevolg hebben. Dat uit
zich op verschillende manieren. Zo
hebben mannen na een prostaato
peratie vaak last van „druppelen".
Soms loopt de blaas leeg na een
plotselinge inspanning of een lach-
of hoestbui: inspannings-inconti-
nentie. En dan is er ook nog een
groep die de wc niet op tijd haalt:
ze voelert dat ze moeten plassen,
maar op dat moment is het al te
laat. Die angst kent ook Willy Zon
neveld: „In nachtmerries kan ik
nergens een wc vinden"
Dat die angst grote invloed heeft
op je leven, kan iedereen zich voor
stellen. Toch hebben wél 'continen
ten' geen idee hóe groot die invloed
is. Willy Zonneveld was onderwij
zeres en dol op zwemmen. „Zwem
men is van de baan en als je voor
de klas staat, kun je natuurlijk niet
elk moment wegrennen. Maar ik
zeg er met nadruk bij dat dat voor
mij geldt: er zijn ook mensen die
wel door kunnen blijven werken
omdat ze minder urine verliezen of
minder constant".
Omdat ze na een aantal operaties
haar buikwand absoluut niet mag
belasten door tillen of rekken,
moet ze ook haar huishouden voor
een deel door anderen laten doen.
„Wat dat betreft zou ik willen dat
dit een zichtbare handicap was. Net
zo zichtbaar als een rolstoel of zo.
Ik stond laatst buiten om een streep
vogelpoep van het raam te vegen,
toen er een vage kennis langs
kwam die zei: 'Zo, eindelijk weer
eens zélf aan het werk?' Ja, dat is
zeer kwetsend".
Partner
Nog afgezien van de praktische
kant van de zaak, is er de emotio
nele. Zonneveld: „Er lopen heel
wat huwelijken stuk op incontinen
tie. Mannen kunnen soms niet ac
cepteren dat hun vrouw inconti
nent is of omgekeerd natuurlijk. Ik
ken een vrouw die letterlijk van
haar man te horen kreeg dat hij
van haar walgde. Als zelfs je part
ner je om die reden in de steek
laat, wordt het wel heel moeilijk.
Dan durf je er tegen anderen al he
lemaal niet meer over te praten.
Mijn man heeft er gelukkig van het
begin af aan heel goed op gerea
geerd. Ook tegen vrienden van ons
was hij er heel open over. Dat geeft
steun. Maar je moet je wel realise
ren dat er van twee kanten begrip
moet komen. Want ook het licha
melijke aspect van je relatie blijft
bestaan".
Juist omdat incontinentie in rela
ties zulke grote problemen kan
veroorzaken, geeft de vereniging
ook op dit terrein heel praktische
tips.
Willy Zonneveld: „Als je inconti
nent bent, moet je alle mogelijkhe
den uitbuiten om zo gewoon moge
lijk te blijven functioneren. Omdat
ie leven, binnenshuis en buitens
huis, niet ophoudt".
LIESELOT MEELKER
Landelijke Vereniging Inconti
nenten. Postbus 3440, 5203 DK
MAANDAG 3 OKTOBER 1988 PAGINA 12
1 "/AN HUIS UIT
EeidaeSouwnt
Een maand of drie geleden is
Joris met pensioen gegaan.
Nee, niet Joris van de VVD.
Die is jong en ambitieus ge
noeg om de politiek voorlopig j
nog te dienen. Nee, ik bedoel
mijn neef: 65 jaar geworden,
ruim 40 jaar dezelfde baas ge
diend. Dat is trouwens een
aantal maanden met veel fan
fare gevierd. Terecht vind ik.
Is het niet een streep aan de
balk als iemand 40 jaar achter
een in goede harmonie met
baas en collega 's zijn taak ver
vult? Dat komt steeds minder
voor en in de toekomst kon
het wel eens nooit niet meer
gebeuren. Veertig jaar arbeid
zaam leven wordt beslist een
grote uitzondering. Altijd in
dezelfde fabriek of op hetzelf
de kantoor zal er helemaal
niet meer bij zijn. De moderne
mens is daar veel te ongedurig
voor. Of nieuwsgierig, of te
avontuurlijk.
Maar goed, terug naar mijn
neef. Gisteren was hij in de
buurt en hij kwam even aan
waaien. Of het vrije leven
hem beviel? Nou ja, er zaten
wel mooie kanten aan, al had
hij het iedere dag bliksems
druk. 't Voordeel was echter
wel, dat je het allemaal zelf
kunt bepalen: hoe laat je op
staat, koffie drinkt met je
vrouw, je ochtendkrantje leest.
Of dat je juist eerst boodschap
pen gaat doen. Trouwens, over
dat naar de supermarkt gaan
hadden Lies en hij al een paar
maal woorden gehad. Zie je,
Joris vindt het wel wat tuttig j
en helemaal niet zo gezellig als
zijn Lies om dat iedere keer
samen te doen. O ja, zeker, als
er gauw wat moet worden ge
haald, iets lekkers bij de koffie
bijvoorbeeld, springt hij met
liefde even op de fiets. Maarl
arm-in-arm met elk een bood
schappentas aan de vrije hand]
de stad in, nee dat hoeft Joris
eigenlijk niet... Maar, zei hij, er
zitten ook nog heel andere
kanten aan dat pensioen. Je
moet niet mee, maar je hóeft
ook niet: mag zelfs niet eens.
Niemand heeft je meer nodig.
Nooit komt er één met een:
„Hé Joris, heb je even tijd? Je
moet me helpen. Ik kom er
niet meer uit. Ze vragen je ook
niet meer te notuleren als de
ondernemingsraad vergadert.
En je hoeft nooit meer iets te
bedenken voor een komend 1
personeelsfeest Je gewone da
gelijkse werk, nee dat hoeft
nooit meer, herhaalde Joris
wat mismoedig. Nu wéét ie-
dereen natuurlijk wel wat
voor me. Kun je actief worden
voor de bejaardenbond. Daar 1
hebben zo'n pientere als jij nu
net nodig. Zou je de openge-
vallen plaats in het parochie-
bestuur kunnen opvullen? Tja,
allemaal mooi hoor, maar het 1
is niet écht. Niet echt je werkjL
en dat mis ik.
Hij dronk nog een kopje, JorisI"
en vertrok. Iedereen weet walk
met pensioen gaan betekent,
maar voelt iedereen het mee:T
Het is een soort rouwproces,X
dat had Joris me ook nog met
nadruk verzekerd. Dat wist hij,
best en voelen dat hij het
deed... Maar daar moest je dan^t
ook over mogen praten. Omt-l
het te verwerken, nietwaar. Ik
ga voorlopig nog niet met pen-,
sioen. Zelfs ga ik niet in dègc
VUT. Daar heb ik nog veel te-ai
veel fut voor. Maar ik ben eenfl"
aantal jaren geleden tweemaal1k
uit de redactie van een tijd*a
schrift gestapt. Niet omdat zebt-
me kwijt wilden; ik deed hem
vrijwillig. In het ene geval hadn
ik 15 jaar die taak vervuld e/fc'
in het andere precies 12,5 jaarU
Zelf meende ik toen dat eitw
maar eens een ander gezichte
achter die redactietafel moes/"
oprijzen; dat de collega's èn
lezers onderhand wel wj'sfe/£n
wat ik te vertellen had. Enlli
van de ene op de andere ver*"
gadering hadden ze me n/erc
meer nodig. Voor jou een anW
der. Ik heb het daar natuurlijken
moeilijk mee gehad. Zelfs ajug
had ik het honderd maal zèlra
bedacht.
Weggaan, afscheid nemen, heG,
vertrouwde voorgoed de ru&
toe draaien, om welke zinnigtte
reden dan ook, rouwen om hep
onomkeerbare... Weet de omL
geving eigenlijk werkelijk w%i
hoe dat voelt? Morgen ga ii
bellen, Joris opbellen om he/jp
te vragen of hij binnenkort
een paar uurtjes vrij voor
heeft Ik heb een klus waartu
voor ik raad wil. En als hij mijir
dan wegwijs heeft gemaakt*
vraag ik hem nog eens i'e/K
grappigs uit zijn fabriekstijd tflai
vertellen.'
1
Herinnering is een van onze
kwaadste plagen.
Anton van Duinkerken.
Wonderlijk. Aan de ene
kant treedt de mens op
als gewetenloos exploi
tant van legbatterijen en
mestkalveren, deinst hij
niet terug voor een hor
mooninspuiting meer of
minder, en staat hij on
verschillig tegenover de
gedurige afname van het
aantal diersoorten in de
wereld. Aan de andere
kant kan hij met één be
paald dier een heel inni
ge relatie ontwikkelen.
Vaak is zo'n lievelings
dier een kat of hond.
Maar er zijn ook mensen
die buitengewoon hechte
vriendschappen hebben
gesloten met varkens,
olifanten, lama's, elan
den en apen. Aan de
vooravond van vier okto
ber, Werelddierendag,
een kennismaking met
enkele minder alledaag
se dierenvrienden.
Fokbeer Teun
Zoals met Leo Pot, varkens
houder op de proefboerderij
van het attractiepark Flevo-
hof. „Mijn relatie met dieren
is in eerste instantie commer
cieel. Ik produceer ze voor de
slacht. Je zou mij een diri
gent van komen en gaan
kunnen noemen. Nou kan ie
mand die over leven en dood
beslist natuurlijk moeilijk
emotionele banden aangaan.
Maar er is één varken waar
mee dat wel kan, en dat is
Teun. Teun is namelijk een
heren-varken, een zoge
naamde fokbeer. Zijn taak is
de dames onder het duizend
koppig gezelschap dat ik hier
heb lopen van kindertjes te
voorzien. Dat doet hij heel
goed en vandaar dat hij een
blijvertje is", aldus Pot.
„Teun heb ik naar mijn eer
ste werkgever genoemd, die
ik zeer bewonderde. Hij
werkte keihard, was nooit te
beroerd om alles op alles te
zetten en had een uitsteken
de relatie met zijn onderge
schikten. Teun het varken
heeft dezelfde eigenschap
pen. Als je hem ziet, denk je:
een doodgewoon roze var
ken. Maar in feite toont hij
een buitengewone inzet.
Voor mijn bedrijf is hij
enorm veel waard. Daardoor
komt het, denk ik, dat er in
de loop van de jaren tussen
Teun en mij een echte
vriendschapsrelatie is ge
groeid".
Burmaanse olifantjes
Een vergelijkbaar innige
band heeft Aleid Rensen, di
rectrice van het Noorder
Dierenpark in Emmen, met
zes Burmaanse olifantjes:.
„Het leuke van die Burma-
nen is dat het net mensen,
zijn. Heel sociaal ook. Als. een
jong olifantje wees wordt,
neemt heel de kudde de zorg
voor het kleintje over. De so
ciale voorzieningen onder
olifanten, kun je zeggen, zijn
bijna net zo goed geregeld als
die bij ons. Aan de andere
kant kunnen ze ook heel pes
terig zijn. Zo heeft één van
die zes Burmanen enorm last
van watervrees. Als de ande
ren samen een bad nemen,
blijft hij aan de kant staan.
Wat doen die anderen nou
om de Burmaan-met-de-wa-
tervrees te jennen? Zodra-ie
even niet oplet, hup, plonzen
ze hem met z'n allen alshog
dat water in. Een lol dat ze
dan hebben! Het zijn typisch
gezelligheidsdieren. Wat niet
wil zeggen dat ze het ook al
tijd gezellig hebben. Zo nu en
In reliëf gebreide trui van acryl/wol 89.- (Foxy Fashion).
i Voor najaar en
winter hebben de
s Franse ontwer
pers een „gezonde
y chic" gepropa- 4
geerd. Dit staat in
gewone spreek
taal voor prettig
draagbare kleren,
J sobere belijnin-
gentailor-made,
f. lange broeken,
(dandy) vesten,
laarzen en na-
tuurlijk De Trui.
Wat is er op een
winterdag heerlij-
ker dan een wol-
len trui aan te
e schieten, om on-
der een goed pak
K_ te dragen of om
in de tuin in te
- werken. De trui is
overal goed voor:
bij het haardvuur,
op een broek met
zakdoekruiten in
mais en het nieu-
i we bordeaux, 's
avonds in de bio
scoop. maar ook
bij een langere
rok, op de wande
ling. De meeste
vrouwen voelen
er niets voor door
de herfstbladeren
in het bos te
struinen in een
rokje dat halver
wege de dij ein
digt. Parijs heeft
geleerd dat de
mode op een
keerpunt is geko
men. Lacroix in
troduceerde „de
nieuwe vrouw" in
flanel en tweed,
gehuld in preuts
uitziende rokken
even op of onder
de knie en zelfs
langer. Er zit nog
leven in de korte
rok, maar door de
herwaardering
van de broek zijn
de zomen gezakt;
de couturiers
kunnen hoog of
laag springen:
leggings houden
jeugdige benen
warm, grijze of
geblokte Mariene
Dietrich broeken
met wijde pijpen
zijn er voor rijpe
re figuren en de
trui is er voor bei
de categorieën.
Een sluike, aan
sluitende sweater
met een dichtge
knoopte col zul
len we ook zien.
Deze wordt ge
dragen bij een
hoog opgesneden
rok en bijvoor
beeld een shawl
over één schou
der. Jaquards
voor truien zijn er
in alle soorten
voor man en
vrouw; tricot
speelt in het mo
debeeld. Er zijn
tops in de handel
die een blazer
zeer goed kunnen
vervangen omdat
de collecties ver
schillende struc
turen vertonen en
ook de bord uur-
woede als bij tiro-
ler jasjes zich op
de trui heeft ge
worpen. We noe
men voorts grof-
ge breide ka bel-
truien met halve
colletjes die goed
samen gaan met
bandplooibroe-
ken. Wat netter
en zeker vrouwe
lijker zijn jaqua
rds op zachtzinni
ge wijze kleur op
kleur verwerkt.
Ook lime en
fuchsia zijn een
geliefd kleuren-
duo. Trendy pas
tels als oudzalm
en vuilgeel ko
men we tegen in
effen en grof ge
breide truien.
Gladde wol kwali
teiten hebben in-
gebreide reliëfs,
doorgestikte na
den, tailleringen
en geplooide
stukjes in het
achterpand. De
winterse kleuren
- nog even op een
rijtje gezet - zijn
voor truien: au
bergine, paars,
olijf, zwart, rose,
lila, écru, citroen,
fuchsia en smoke.
TINY FRANCIS
Kleren van „Kien". De herentrui met borduursel van Edel
weiss kost 59,-. Haar sjaal komt op 24,75. De borduurfa-
ge. geïnsprireerd op Tiroler jool, is bot gevoerd.
FOTO'S: PR
Nieuwe technie
ken hebben nieu
we perspectieven,
en in 1992 is het
zover: dan zal de
schoen volauto
matisch de weg
naar de consu
ment vinden. Het
ontwerpen zal ge
schieden door
middel van een
geïntegreerd pro-
duktiesysteem.
Momenteel
worden in Neder
land ca. 9 miljoen
paar schoenen op
jaarbasis geprodu
ceerd: 7 miljoen
paar blijven in
Nederland, 2 mil
joen paar worden
geëxporteerd, o.a.
naar Moskou. Ie
dere inwoner van
ons land heeft ten
minste één paar
schoenen van ei
gen bodem. Dat
komt mede door
de grote duur
zaamheid en de
reparatiemoge
lijkheden. In de
Nederlandse
schoenindustrie
zijn ruim 3000
werknemers be
zig, van wie ruim
1000 vrouwen
zijn. Van deze
medewerkers is
bijna 40% jonger
dan 30 jaar. Mo
delleren en de
sign staan sterk
in de aandacht.
Met de binnen
enkele jaren te
verwachten com
puterisering kan
de Nederlandse
schoenindustrie
1992 slagvaardig
tegemoet zien.
„Teun heb ik naar mijn eerste werkgever genoemd, die ik zeer bewonderde".
Dameslama Siske
dan stappen ze met het ver
keerde been uit bed; zijn ze
de hele dag chagrijnig en is
er geen land met ze te bezei
len. Maar over het algemeen
zijn het heel gezellige types,
met wie ik prima kan op
schieten".
Theo Wunderink uit Epe, ei
genaar van dierenpark „De
Achterste Molen", heeft een
lama als lievelingsdier, een
dameslama. Siske luidt haar
naam, en volgens Theo Wun
derink is ook Siske een heel
gezellig type. „Iedereen
denkt dat lama's alleen maar
spugen. Niets is minder waar.
Het zijn echte knuffelbees
ten. Als jij Siske niet aan
haalt, komt Siske wel naar
jou toe om met d'r zachte
bekkie tegen je aan te han
gen. Zeker als je een snor
hebt. Heren met een snor, zo
als ik zelf, krijgen heel vaak
een dikke zoen van haar.
Voorwaarde is wel dat Siske
weet dat ze met goed volk te
maken heeft. Wat dit betreft
is Siske net als alle andere
dieren. Dieren voelen exact
aan of je wel of niet van ze
houdt. Zo ja, dan zijn ze be
reid je alle vertrouwen van
de wereld te schenken. Maar
zodra je gemeen tegen ze
bent, is het uit. Ik zeg altijd:
dieren zijn lief van zichzelf -
het zijn altijd mensen die ze
verpesten. En dat is Siske
dus helemaal met me eens".
Solitaire eland
Een buitengewoon ongezellig
type is de eland die zich het
lievelingsdier weet van Hans
Rosenberg, beheerder van
het natuurpark Lelystad.
„Een eland is een Einzelgan-
ger, een individualist waar
het oerinstinct van afstraalt.
Hij kan je aankijken met zo'n
blik in z'n ogen van „wat wil
je nou eigenlijk van me?".
Arrogantie met een tikkeltje
verachting: „Meneer redt
zichzélf wel". Maar zo'n ka
rakter trekt mij juist erg
aan".
om met d'r zachte bekkie
Als jij Siske niet aanhaalt,
tegen je aan te hangen".
„Zelf ben ik ook iemand die I
zijn eigen gang gaat. Maar de r
mate waarin de eland deze i
eigenschap bezit, heb ik niet. J
Misschien ben ik daar wel v
een beetje jaloers op. Die 2
beesten trekken zich echt ab-
soluut niets van een ander i
aan, en daarom komt een ii
eland als lievelingsdier mis-
schien wat merkwaardig r
over. Hij is agressief, totaal
niet in toom te houden en be-
paald niet sociaal aangelegd. r
Hij verschijnt even in je ge- 1
zichtsveld en twee tellen la-
ter heeft hij zich weer terug- s
getrokken in zijn natuurlijke t
bosrijke omgeving. Zodra hij i
zijn vijand te pakken heeft, c
gaat hij net zo lang door met
trappen tot zijn concurrent i
zich niet meer verroert. Maar t
voor mij heeft die puur na-
tuurlijke houding iets myste- i
rieus. Dit beest is nog niet
aangetast door de tijd en zijn
omgeving. Hij is solitair en
komt Siske wel naar jou toe
hij blijft solitair. Dat spreekt
me heel erg aan".
Kapucijner aapjes
Juist wel weer erg sociaal
zijn de kapucijner aapjes, ook
wel orgelaapjes genoemd, die
in de Apeldoornse Apenheul
wonen en zeer vriendschap
pelijke banden onderhouden
met hun dierenverzorgster
Jacqueline Ruys.
Zij vertelt: „Ze piepen, grom
men, kirren, trekken rare
koppen; niets menselijks is ze
vreemd. Juist dat menselijke
schept een band. Ik heb
eerder met vogels gewerkt,
maar daar krijg je nooit echt
contact mee. Met deze aapjes
wel. Ze zijn in staat door hun
mimiek en geluidjes duidelijk
te maken wat ze ergens van
vinden. Ze hebben heel veel
uitdrukking en zijn echt
enorm intelligent".
„Waarschijnlijk is dat de re
den waarom deze aapjes in
gezet worden bij lichamelijk
gehandicapten; ongeveer zo
als blindengeleidehonden.
Toch is het niet zo makkelijk
deze dieren in huis te hoü-
den. Ze vereenzamen gauw,
want ze zijn bijzonder gesteld
op gezelschap. Bovendien zijn
ze erg ondernemend. De hele
dag in huis zitten of aan een
leiband lopen, is niet echt iets
voor deze actievelingen".
„Ik heb mijn handen dan ook
vol aan deze intellectuelen.
Als één van de diertjes ziek
is, zit je vaak tot midden in
de nacht zijn pootje vast te
houden. Het werk vergt veel
van je, maar het leuke is dat
je er iets voor terug krijgt. De
dieren kennen je en luisteren
naar je commando's. Als ik ze
's avonds roep, komen ze on
middellijk naar me toe en la
ten zich gedwee in de nach
thokken stoppen. Zulke ge
hoorzame kinderen heb je
nog nooit mee gemaakt".
