Uittocht veteranen zet
Gorbatsjov vast in zadel
Mister njet" boegbeeld van buitenlandpolitiek
Bush opnieuw
in opspraak
r>r>
-^BUITENLAND
£eidóc Commit
ZATERDAG 1 OKTOBER 1988 PAGINA 5
irussel opent
jrootste bioscoop
[ter wereld
DEN HAAG/BRUSSEL Het Omni-
versum in Den Haag heeft er een ge
duchte concurrent bij gekregen. Giste
ren werd in Brussel de grootste Omni-
•wax-bioscoop ter wereld geopend; even-
lis het Omniversum een bioscoop waar-
fin <le toeschouwers op de rug gelegen
naar een bolvormig projectiescherm kij-
:ken. Niemand minder dat NASA-astro
naut kolonel Grabe opende de bios met
de film „The dream is alive", een ver
slag van Amerika's ruimtevaartpro-
igramma. Het Brusselse filmtheater, in
de schaduw van het Atomium, is „Kine
polis" gedoopt.
Pinochet in
boetekleed
SANTIAGO De Chi-
leense dictator Pinochet
heeft met het oog op het
referendum van volgende
week, dat hem nog eens 8
jaar aan de macht moet
houden, tegenover de kie
zers het boetekleed aange
trokken. „Als ik iets
verkeerd heb gedaan,
vraag ik om vergiffenis"
zei de militaire machtheb
ber in een vraaggesprek
van een kwartier op de
Chileense televisie. Hij
voegde daar overigens aan
toe dat hij vindt dat er
meer voor dan tegen hem
spreekt.
Britse commando's
vrijgesproken in
Gibraltar-zaak
GIBRALTAR De Britse
commando's die op 6 maart
drie IRA leden in Gibraltar
op straat doodschoten zijn
gisteren door de jury vrij
gesproken. Negen van de
11 juryleden vonden dat
het doden van de IRA-le-
den gewettigd was. Na het
schietinicident op Gibraltar
bleek dat de IRA-leden on
gewapend waren. De ver
denking rees dat het com
mando, op instructie van
Downing Street, de IRA-le
den doelbewust had dood
geschoten.
Geweld in Burma eist 76 levens
RANGOON Burmaanse regeringstroepen hebben
deze week zeker 76 mensen gedood bij hun acties om
de orde te herstellen. Daarbij raakten ook 24 mensen
gewond en werden er 269 gearresteerd. Gisteren her
overde het leger enkele buitenposten bij de Chinese
grens die door communistische rebellen waren inge
nomen. Een vertegenwoordiger van een rebellen
groep van de etnische minderheid van de Karen
maakte bekend dat een kleine 2000 tegenstanders van
het Burmaanse bewind, voornamelijk studenten, naar
door Karen-guerrillastrijders beheerste gebieden bij
de grens met Thailand zijn gevlucht. Zij zouden zich
bij de rebellen militair willen laten scholen. Volgens
officiële cijfers zijn al meer dan 425 mensen om het
leven gebracht sinds generaal Saw Maung op 18 sep
tember de macht greep en het leger opdracht gaf
hard op te treden tegen betogers voor democratie.
Gevluchte studenten oefenen met Amerikaanse gewe
ren in het grensgebied met Thailand.
FOTO: AP
NAAR EEN MEER
EFFICIËNT
STAATSAPPARAAT
MOSKOU Gorbatsjov staat met zijn pere-
strojka-beleid een ingrijpende herstructure
ring van het politieke systeem in de Sovjetu
nie voor ogen. Gisteren en vandaag slaagde
hij er in de grootste obstakels op de weg
naar een efficiënter staatsapparaat en meer
gedecentraliseerd bestuur, uit de weg te rui
men. Hieronder volgt een overzicht van de
organen die thans de basis vormen van de
Sovjet-staat:
Politburo:
een 13 leden tellend college van topfiguren
uit de communistische partij, dat in wezen
de dienst uitmaakt in de Sovjetunie. Vooral
door dit machtscentrum heeft secretaris-ge
neraal Gorbatsjov de bezem gehaald. Opge
stapt of uitgerangeerd zijn partij-ideoloog
Ligatsjov, president Gromyko en het lid
Viktor Tsjebrikov die zich had ontpopt als
„conservatief". Het Politburo houdt weke
lijkse, besloten vergaderingen.
Centraal comité:
het beleidvormende orgaan van de partij en
in theorie het top-orgaan dat de partijzaken
waarneemt tussen partijcongressen, die om
de vijf jaar worden gehouden. De 300 leden
worden gerecruteerd uit nationaal en plaat
selijk partijkader, regering, leger, KGB en
andere belangrijke diensten. Het Centraal
Comité werd gisteren bijeengeroepen voor
een spoedvergadering.
Opperste sovjet:
officieel het hoogste wetgevende lichaam,
maar in werkelijkheid meestal weinig meer
dan een groep ja-knikkers die de besluiten
van de partijleiding zonder weerwoord
kracht van wet geeft. De Opperste Sovjet
telt 1.500 leden, afgevaardigden van plaate-
lijke sovjets, verdeeld over twee kamers.
Gorbatsjov wil de Opperste Sovjet uitbrei
den met een derde, eveneens 750 leden tel
lende kamer, Uit dit vergrote orgaan wil hij
400 leden laten kiezen die zich full-time met
de politiek bezig houden en mede daardoor
als een alerter, kritischer volksvertegen
woordiging kunnen optreden.
Communistische partij:
de enig toegestane partij sinds de revolutie
van 1917. Gorbatsjov wil de bemoeienis van
de partij met zaken van dagelijks bestuur en
staatshuishouding terugdringen en haar rol
beperken tot theorievorming en het uitstip
pelen van het beleid op de lange termijn.
Gorbatsjov heeft er echter geen misverstand
over laten bestaan dat de communistische
partij haar unieke positie zal behouden en
dat politieke oppositie niet zal worden geto
lereerd.
(Vervolg van de voorpagina)
MOSKOU Drie jaar na
zijn benoeming tot secre
taris-generaal van de
communistische partij zit
Gorbatsjov vaster in het
zadel dan ooit tevoren.
Vandaag zal het parle
ment zonder de grootste
schoonmaak in het
Kremlin sedert 1957 met
applaus begroeten.
Kremlin-waarnemers die
meenden dat conserva
tieve krachten Gorbats
jov zouden kunnen wip
pen', hebben ongelijk ge
kregen.
Behalve Gromyko zijn niet
minder dan vijf leden van
het Politburo de hoogste
instantie van de partij op
gestapt. Solomentsev (74),
eveneens volledig lid van het
Politburo, en de kandidaat
leden Pjotr Demitsjev (70) en
Vladimir Dolgich (63) hebben
hun langste tijd in het Krem
lin gehad. Ook de voormalige
ambassadeur in Washington,
Anatoli Dobrynin, heeft zijn
functie als secretaris van het
Centraal Comité belast met
internationale zaken neerge
legd. De laatste „veteraan"
die opstapt is Ivan Kapitonov
(73), die lid van de Commis
sie voor herzieningen. Zowel
op Gromyko als Solomentsev
was tijdens de 19e Partijcon-
Aan Vadim Medvedev was gisteren de eer gegund om de veranderingen in het ferentie in juni en juli ernsti-
Politburo tijdens een speciale persconferentie aan te kondigen. ge kritiek geuit.
FOTO: AP
Ingrijpender is de overplaat
sing van partij-ideoloog Jegor
Ligatsjov, de belangrijkste
conservatieve rivaal van par
tijleider Michail Gorbatsjov
en vaak betiteld als de
„tweede man" van het
en voorzitter van het secreta
riaat van het Centraal Comi
té, maar heeft als voorzitter
van de landbouwcommissie
duidelijk minder in de melk
te brokkelen.
Medvedev, opvolger van Li
gatsjov, zei gisteren dat er
geen veranderingen te ver
wachten zijn in het beleid dat
tot nu toe door het Kremlin
is gevoerd. „We doen geen
stappen achteruit", zei hij.
Volgens Medvedev heeft de
reis die Gorbatsjov half-sep-
tember naar Siberië maakte
hem „de bevestiging gegeven
dringende maatregelen te ne
men". Bij deze gelegenheid
werd de partijleider gecon
fronteerd met een stroom
van kritiek van de bewoners
van dat gebied, die vooral
klaagden over de nijpende
voedseltekorten in het land
en het uitblijven van tastbare
resultaten van de perestrojka
in hun dagelijks leven.
Er werd niets gezegd over
het lot van Pjotr Demitsjev
(70), die sinds 1986 eerst
plaatsvervangend staatshoofd
was en die als hij niet met
pensioen was gestuurd, tot
maart de taak van Gromyko
had moeten vervullen. Het
ziet er bovendien naar uit dat
een andere sterke man van
de Sovjet-leiding, het hoofd
van de veiligheidsdienst
KGB, Viktor Tsjebrikov,
„met de zachte hand" wordt
verwijderd van deze post. De
Opperste Sovjet zal daar van
daag over beslissen.
Tsjebrikov heeft er herhaal
delijk voor gewaarschuwd
dat Gorbatsjovs democratise-
ringsbeleid uit de hand kan
lopen. Evenals Ligatsjov ver
wees Tsjebrikov onder meer
naar de onrust in de Kauka-
sische republieken en uitte
hij twijfels over het nut van
glasnost (openheid), vooral in
de pers, die volgens hem het
aanzien van de partij schaadt.
Wijziging
Gisteren werd bovendien een
ingrijpende wijziging van het
Centraal Comité bekend ge
maakt. Er zijn zes nieuwe
commissies opgericht, die de
meer dan twintig verschil
lende afdelingen moeten ver
vangen. De maatregel heeft
tot doel de besluitvorming
over vooral economische
vraagstukken te verschuiven
van de partij naar gekozen
instellingen. Zo wordt Alek-
sandr Jakovlev (64), die als
architect van de glasnost
wordt gezien als een van
Gorbatsjovs trouwste bondge
noten, hoofd van de nieuwe
Commissie voor buitenlandse
zaken. Het voorzitterschap
van de Commissie voor eco
nomische en sociale zaken
komt toe aan Nikolaj Sljoen-
kov (59), die ook reeds lid
was van het Politburo.
muöKOU Op 2 juli
1985 werd in Moskou een
haast ondenkbare benoe
ming bekendgemaakt.
Andrej Gromyko, bijna
76 jaar oud en al 28 jaar
minister van buitenlandse
zaken van de Sovjetunie,
kondigde aan dat hij
voortaan de ceremoniële
post van president zou
gaan bekleden. Nu, nog
geen drie jaar later, is een
definitief einde gekomen
aan Gromyko's politieke
loopbaan als boegbeeld
van de buitenlandpoli
tiek. Gisteren moest hij
zijn lidmaatschap van het
Politburo opgeven en
vandaag treedt hij af als
president.
Na een economische en land
bouwkundige opleiding werk
te Andrej Gromyko enkele ja
ren als hoofdmedewerker bij
het economisch instituut van
de Academie van Weten
schappen voor hij in 1939 in
de buitenlandse dienst be
landde. In die tijd voerde Sta
lin een zuivering door binnen
het ministerie van buiten
landse zaken, waarbij hij het
vooral gemunt had op joodse
diplomaten. Gromyko kwam
terecht op één van die open
gevallen plaatsen; in 1943
volgde de eervolle benoeming
tot ambassadeur in Washing
ton.
Volgens Gromyko's overgelo
pen medewerker Arkadi
Sjevtsjenko had hij in die tijd
veel ontzag voor Stalin en ook
na diens verkettering heeft
Gromyko zich nooit negatief
over hem uitgelaten. Deze
neutraliteitspolitiek is teke
nend voor Gromyko; de di
plomaat met het stalen ge
zicht die elke broodheer kon
dienen.
Gromyko was ook betrokken
bij de gesprekken over de op
richting van de Verenigde
Naties, waarbij hij de eerste
Sovjetambassadeur werd. In
die eerste jaren van de Koude
Oorlog verwierf hij daar de
bijnaam „mister njet" wegens
zijn 25 opeenvolgende veto's.
Na de dood van Stalin werd
Gromyko benoemd tot minis
ter van buitenlandse zaken.
Een jaar eerder had hij zijn
intrede gedaan in het Cen
traal Comité van de commu
nistische partij. Maar ook als
minister van buitenlandse za
ken onder Stalins opvolger,
Nikita Chroesjtsjov, bleef zijn
invloed beperkt. Een uitlating
van Chroesjtsjov over Gromy
ko typeert de verhoudingen
het treffendst: „Als ik Gro
myko opdracht geef met zijn
broek naar beneden op een
blok ijs te gaan zitten, dan
doet hij dat zonder manke
ren".
Invloed
Pas onder het bewind van zijn
derde broodheer, Leonid
Brezjnev, groeide de invloed
en het prestige van Gromyko
gestaag. Hij slaagde er dan
ook langzamerhand in de in
vloed van zijn ministerie, tot
dan toe duidelijk onderge
schikt aan de internationale
afdeling van het Centraal Co
mité, te vergroten.
Volgens Sjevtsjenko was de
als „hardliner" bekendstaan
de Gromyko niettemin toch
één van de voorstanders van
de détente met de Verenigde
Staten. Hij zou daar in het Po
litburo een conflict over heb
ben gehad met de toenmalige
minister van defensie, Grets-
jko. Beide mannen zouden tij
dens de SALT-1 onderhande
lingen zelfs wekenlang geen
woord met elkaar hebben wil
len wisselen. De loopjongen
van het eerste uur won de
machtsstrijd: SALT-1 werd
getekend.
Gromyko ontpopte zich in de
internationale politiek als een
sluw pragmaticus, die alles
voor zijn land overhad, maar
weigerde alles met een ideolo
gisch sausje te overgieten.
Gromyko genoot in die jaren
het absolute vertrouwen van
Brezjnev, die zich tijdens on
derhandelingen nog al eens
liet ontvallen: „Regel de bij
zonderheden maar met Gro
myko, die weet alles". Maar
ook westerse diplomaten sta
ken hun bewondering voor
Gromyko niet onder stoelen
of banken. Zo stelde Henry
Kissinger dat onderhandelen
met Gromyko zonder een ui
terst grondige feitenkennis
gelijk stond aan „zelfmoord".
Het was Gromyko die in
maart 1985 in het Politbureau
de doorslag gaf bij de stem
ming over de benoeming van
Gorbatsjov. Als „oude rot"
wist Gromyko nog geruime
tijd een oogje in het zeil te
houden op de gang van zaken
in dit beleidsbepalende
machtscentrum. Maar volgens
sommigen begon met dienst
benoeming tot president de
ondergang van de nestor van
de Russische politiek.
Over het persoonlijke leven
van de stroeve staatsman is
weinig bekend. Toen een
journalist hem ooit een per
soonlijke vraag stelde ant
woordde Gromyko onbewo
gen: „Mijn persoonlijkheid in
teresseert mij niet". Zijn hu
mor, die hem wel eens ont
zegd wordt, lag op het cyni
sche, soms zelfs sinistere vlak.
Toen hem ooit werd gevraagd
naar wijzigingen in het Polit
buro, reageerde hij met een
dunne glimlach: „U weet hoe
het hier is, zoiets als de Ber
muda-driehoek, af en toe ver
dwijnt er iemand van ons".
Gromyko ontpopte zich in de internationale politiek als een
sluw pragmaticus, die alles voor zijn land overhad.
FOTO: ANP
DE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
Het scheepsjournaal van Peer Den Schuymer
182) Maar het is te laat. Het landwindje is voldoende om de
branders zachtjes naar de Spaanse schepen te doen drijven,
maar de grote zeilen worden er nauwelijks door bewogen en on
danks alle moeite, die de vijand aanwendt, komen de schepen
nauwelijks van hun plaats. Daar ontploft de eerste brander. Witte
en gele steekvlammen schieten omhoog en reeds is het eerste
Schip in brand geraakt. Een dikke rookwolk kolkt omhoog. Som
mige schepelingen, bevreesd, dat lun schip In de lucht zal vlie
gen, springen overboord en proberen zwemmend de kust te be
reiken. Ondertussen is men aan boord van de Hollandse vloot
druk bezig. De branders kunnen onmogelijk alle Spaanse sche
pen vernietigen en het zal ongetwijfeld wel tot een gevecht ko
men. Maar dan zullen de mannen van Robert Janszoon ook goed
beslagen ten ijs komen. Met behulp van flessen en potten maken
zij allerlei gevaarlijke ontploffingsmiddelen klaar, die straks goe-
c*e diensten zullen moeten bewijze)».
Britten
herstellen
betrekkingen
met Iran
LONDEN GTOot-Brittannië
en Iran hebben besloten weer
volledige diplomatieke betrek
kingen aan te knopen. De be
trekkingen waren vorig jaar
tot het minimum terugge
bracht: beide landen waren in
eikaars hoofdstad vertegen
woordigd met slechts één di-'
plomaat. De aanleiding was de
arrestatie van een Iraanse di
plomaat in Manchester wegens
winkeldiefstal. De Iraanse re
gering beschuldigde de Britse
politie daarop ervan de man te
hebben mishandeld. Als ver
gelding kreeg een. Britse diplo
maat in Teheran een afram
meling.
ONDERZOEK ROL CIA IN CHILI BELEMMERD
WASHINGTON Na de af
faire-Noriega is de Ameri
kaanse vice-president en pre
sidentskandidaat George Bush
opnieuw in opspraak geraakt.
De Los Angeles Times onthul
de gisteren dat Bush ooit ge
probeerd heeft een stokie te
steken voor een justitieel on
derzoek naar het optreden van
de CIA in Chili. Dat was in
1976 toen hij directeur was
van de gelieime dienst.
Volgens de Los Angeles Times
probeerde Bush documenten
achter te houden die het mi
nisterie van justitie wilde heb
ben voor zijn onderzoek naar
de activiteiten van de CIA in
Chili. Ook trachtte Bush te be
letten dat CIA-medewerkers
zouden worden opgeroepen
om te getuigen voor een grand
jury. Door zijn handelwijze
kwam Bush in botsing met de
toenmalige president Ford en
het ministerie van justitie.
De krant baseert zich op dos
siers die zich bevinden in de
Gerald-Fordbibliotheek in
Ann Arbor. Bush rechtvaar
digde zijn optreden met het ar
gument dat hij de bronnen van
de geheime dienst wilde be
schermen. De CIA werd ervan
verdacht een belangrijke rol te
hebben gespeeld in de militai
re staatsgreep tegen het demo
cratisch gekozen bewind van
Salvador Allende in september
1973.
Geslaagde coup
MOSKOU Toen woord
voerder Gerasimov van het
Sovjetrussische ministerie van
buitenlandse zaken eergisteren
het plotselinge vertrek uit
New York van minister She
vardnadze moest verklaren,
zei hij gekscherend dat het bij
perestrojka per slot van reke
ning om een revolutie gaat.
Welnu: zelden heeft een
woordvoerder zo strikt de
waarheid gesproken.
Wat zich gisteren in Moskou
heeft afgespeeld, is niets meer
of minder dan een in alle op
zichten geslaagde paleisrevolu
tie. Op de plenaire zitting van
het Centraal Comité, die nau
welijks twee uur duurde, heeft
secretaris-generaal Michail
Gorbatsjov één van de meest
omvangrijke personele opera
ties uit de geschiedenis van de
partij tot een verbazingwek
kend goed einde gebracht
De lijst van slachtoffers is in
drukwekkend. Andrej Gromy
ko en Michail Solomentsev,
beiden reeds op de in juni ge
houden partijconferentie door
vertegenwoordigers van de
partijbasis mede verantwoor
delijk gesteld voor de stagnatie
onder Brezjnev, moesten het
Politburo verlaten. Gromyko
zal bovendien vandaag zijn
ontslag aanbieden als voorzit
ter van het presidium van de'
Opperste Sovjet.
De voornaamste tegenstanders
van perestrojka, Jegor Ligats
jov en Viktor Sjtsjebrikov, blij
ven weliswaar nog lid van het
hoogste partij-orgaan, maar
hebben hun belangrijkste
functies verloren, de eerste als
partij-ideoloog, de tweede als
voorzitter van de machtige
KGB. Ligatsjov, die ook als de
voornaamste rivaal van Gor
batsjov werd beschouwd, krijgt
nu de supervisie over de land
bouw, en is dus op een schop
stoel terecht gekomen. Want
sinds de etalages weer leger en
de rijen weer langer worden,
richt het geschut van de partij
top zich meer en meer op deze
sector.
Alle sleutelposities worden nu
bezet door lieden op wie Mi
chail Gorbatsjov blind kan va
ren. Vadim Medvedjev be
heert voortaan de portefeuille
voor ideologie en is daarmee
automatisch „tweede man" in
de partijleiding geworden;
Alexander Jakovlev wordt
verantwoordelijk voor de bui
tenlandse betrekkingen, en
Grigorij Razumovskij krijgt
het partijkader onder zijn be
heer. Met deze trojka achter
zich kan Gorbatsjov zijn pere
strojka met meer succes dan
voorheen voortzetten.
De volgende fase is reeds door
het Centraal Comité ingeleid:
de partij zal een groot aantal
van haar competenties over
dragen aan het bestuursappa
raat dat weer in handen moet
komen van de „Sovjets": de
raden. Daarmee wordt dan
weer een grote stap gezet op
het pad van de democratise
ring, welke uiteindelijk, in
april van het volgend jaar,
moet leiden tot de verkiezing
van een president met ruime
volmachten.
Michail Gorbatsjov heeft der
halve twee vliegen in een. klap
geslagen. Met de wijzigingen
in de partijleiding en in het
partij-apparaat heeft hij im
mers al zijn conservatieve te
genstanders uitgerangeerd en
alle centrale posten met over
tuigde aanhangers van pere
strojka bezet. Tegelijkertijd
echter heeft hij ook gedicteerd
hoe de structurele hervormin
gen moeten worden gereali
seerd, hervormingen niet
slechts van het partij-apparaat,
maar van het hele politieke
systeem in de Sovjetunie.
Ook al is de secretaris-gene
raal nu ongetwijfeld een zeer
machtig man geworden, zijn
macht beperkt zich voorlopig
nog tot de top. Het zwaarste
karwei staat hem nog te wach
ten: de herstructurering, lees:
zuivering van het middenka
der, van de bureaucraten die
de dienst van alledag uitma
ken. Gorbatsjov heeft nu wel
iswaar een belangrijke slag,
maar nog niet de hele oorlog
gewonnen. Doch met de stra
tegische kwaliteiten die hij gis
teren heeft getoond, kan hij
van zijn eindoverwinning al
bijna zeker zijn.
LEO VAN VLIJMEN
(ADVERTENTIE)
Bel voor informatie over
de adverteermogelijkheden
in de special
WINTERVAKANTIE
van deze krant
071 - 122 244
Ceidóc Commit
Papandreou aan
hart geopereerd
HAREFIELD In het zie
kenhuis van Harefield ten
noorden van Londen is de
Griekse premier Andreas Pa
pandreou gisteren aan zijn
hart geopereerd. Volgens een
woordvoerder van de Griekse
ambassade was de ruim zes
uur durende ingreep naar
wens verlopen. De vier kinde
ren van de 69-jarige premier
en zijn vriendin, de 34-jarige
Dimitra Liani, waren in het
ziekenhuis om het resultaat
van de operatie af te wachten.
Papandreou's vrouw Margaret,
van wie de Griekse premier
zich wil scheiden, was niet in
Londen.
