Verleden
tijd is
fïni, de
toekomst
leeft
Eerst binnen kijken om buiten meer te zien
'finale
De
andere
jaren
Keus in
slasoorten
Lege school
INFORMATIEMARKT
IN DE NIEUWE KERK:
Bonnefanten
btnnen de perken
foidóc&Hncmt1
ZATERDAG 1 OKTOBER 1988 PAGINA
AMSTERDAM - Het Haagse sa
lonorkest Passé speelt „muzikaal
behang" uit de jaren twintig en
dertig. Jetty Pearl, die in de oor
logsjaren als „Jetje van Oranje" het
volk moed insprak via de verboden
Engelse zender, doet de algehele
presentatie. Banden met vroeger,
maar niet met de verleden tijd,
want die bestaat niet op de Infor
matiemarkt voor Ouderen - het
enige taboe bij dit evenement, zo
zou je het kunnen zeggen. Want
„verleden tijd" is een dood begrip,
maar „vroeger" is blijven leven, er
is een toekomst aan te verbinden.
En dat gebeurt heel duidelijk op de
Informatiemarkt voor Ouderen in
de Nieuwe Kerk.
De tienduizend bezoekers die er jaarlijks
komen, kijken ook naar die toekomst, zo
is de ervaring van Titia Frieling en Kiek
van der Grinten. De mensen nemen hun
herinneringen mee naar binnen in de
Nieuwe Kerk, maar niet om ze te koes
teren. Veeleer wijs geworden door de er
varingen in hun leven, bekijken ze kri
tisch wat er voor hen „te koop" is op het
gebied van bijvoorbeeld huisvesting, re
creatie, hulpverlening, studie, belangen
behartiging in het algemeen. De com
mercie heeft geen toegang, omdat daar
voor genoeg andere gelegenheden zijn:
het woord is geheel en al aan instanties,
non-profit-organisaties en aan de oude
ren zelf.
Wat dat laatste betreft, daarbij hebben
zich in de afgelopen jaren duidelijke uit-
Een programma, zoals dat past in het nationaal en internationaal
cultureel en ontmoetingscentrum, officiële aanduiding voorde Nieuwe
Kerk op de Dam in Amsterdam. Koor- en orgelconcerten van grote
klasse, exposities en lezingen van internationale allure. Dan opeens er
tussen door: Informatiemarkt voor Ouderen, dinsdag 4 en woensdag 5
oktober. De zesde in successie, georganiseerd door de Stichting De
Nieuwe Kerk zelf, die er jaarlijks zo'n vijfenzeventig standhouders,
uitvoerders van culturele evenementen en tienduizend bezoekers mee
trekt. Die informatiemarkt hoort helemaal thuis in dit centrum,
vinden Titia Frieling en Kiek van der Grinten, sprekend namens de
Stichting De Nieuwe Kerk. Informatie in de ruimste zin van het woord
is immers ook cultuur, zeker als de bezoekers alle gelegenheid krijgen
om zelf actief te zijn. Wat ze graag doen, zo is in de voorgaande jaren
gebleken. Meedansen met een groep zoals het folkoristisch gezelschap
Faja Lobi, maar ook de „exposerende" instellingen - vrijwel alles
vertegenwoordigend wat er in ons land is aan belangenbehartiging van
ouderen - het hemd van 't lijf vragen. Dit jaar is er zelfs een
sprekershoek, op de eerste dag van de markt, waarin iedereen twee
minuten krijgt om een mededeling te doen, z'n gram te halen, be- of
verwondering uit te spreken, eventueel een wens te uiten.
Geanimeerde rondgang langs de stands.
gangspunten gevormd. Niet meer wach
ten tot een ander iets voor je doet. Zelf
er aan beginnen. Gemakkelijker gezegd
dan gedaan? Een groepje Amsterdamse
senioren maakte er op de Informatie
markt van vorig jaar geen probleem van.
Vertelde aan een snel groeiend aantal
toehoorders het verhaal van een leeg
staande school in de wijk. Een bron van
ergernis: daar staat die school leeg en wij
hebben hier niks in de buurt waar we
eens wat activiteiten op touw kunnen
zetten. De senioren ondernamen actie:
„We hebben de wethouder opgebeld en
gezegd dat we eens wilden praten. Over
die leegstaande school. We hébben ge
praat en zo kwam de boel dan toch aan
't rollen". Of die school inmiddels een
buurthuis voor senioren is geworden
daar ging het al lang niet meer om. Wat
de Amsterdammers wilden vertellen was
hoofdzakelijk dat het uitermate gezond
kan zijn om zelf de dingen aan te pak
ken. Er niet mee te blijven zitten. En er
ook niet mee van het kastje naar de
muur te lopen. Laat staan dat je ook
maar in overweging zou nemen, je van
het kastje naar de muur te laten stüren.
Zelf er bij blijven, ook bij de culturele
manifestaties die deel uitmaken van de
Informatiemarkt. Een film vertonen in
een apart zaaltje? Gebeurt niet meer, na
dat bezoekers halverwege de vertoning
waren weggelopen onder het motto:
„Naar de film gaan, dat kunnen we thuis
ook wel doen". Meer succes had het ini
tiatief van de organisatoren, bij de film
„Liefde op leeftijd" een van de hoofdrol
spelers uit te nodigen om vragen van de
kijkers te beantwoorden. Dat sloeg aan.
De film, indertijd gemaakt in opdracht
van de Erasmus Universiteit in Rotter
dam, behandelde een delicaat onderwerp
in het leven van veel ouderen, maar
maakte het vooral ook bespreekbaar.
Ook voor een generatie van mensen die
zijn opgegroeid in een sfeer waarin het
intieme liefdeleven niet tot de meest be
sproken zaken behoorde. Boekdelen
spreekt de opmerking van een oudere
man, na het gesprek met de - niet pro
fessionele - hoofdrolspeler: „Ik snap nu
pas, dat ik me geen ouwe viezerik hoef
te voelen".
Dat overal bij betrokken raken op de In
formatiemarkt - het gaat eigenlijk van
zelf, niemand wordt ertoe gedwongen en
waarschijnlijk doen de bezoekers het
juist daarom. Als er een bord in de lucht
gestoken wordt met het opschrift: „Wie
heeft zin om volgende maand mee te
gaan naar het Bonnefanten Museum in
Maastricht", kan iedereen die geen zin
heeft dat voor kennisgeving aannemen.
Maar je kunt er ook door op een idee
komen. Het idee bijvoorbeeld, dat het
best leuk zou kunnen zijn. Nog zoiets: er
staat een groep te zingen, gewoon voor 't
plezier. Niemand is 's morgens in de
trein gestapt met de gedachte: „Als er
straks gezongen wordt zing ik mee".
Maar in de Nieuwe Kerk gebeurt het
toch dat zo'n groep zich gaandeweg uit
breidt tot een compleet koor. Waarna
menigeen naderhand denkt, en ook zégt:
„Ik heb eigenlijk nooit geweten dat ik
zoiets leuk zou vinden".
Zo is de Informatiemarkt voor Ouderen
in de loop van de tijd uitgegroeid tot een
springlevend ontmoetingsevenement,
stellen Titia Frieling en Kiek van der'
Grinten vast. Ontmoeting op maat
schappelijk, cultureel en politiek terrein,
maar ook in de persoonlijke sfeer. Het
feit dat in toenemende mate ook jonge
ren een kijkje komen nemen, geeft hen
voldoening. Jongeren uit de professione
le en particuliere (verenigings)sector,
maar ook gewoon belangstellenden. Het
versterkt de gedachte, dat we eens
moeten ophouden met het „indelen"
van oudere mensen in een apart maat
schappelijk vak. Een soort reservaat,
waarin we gemakshalve alle ouderen on
der één noemer brengen, terwijl ze als
mens toch even gevarieerd zijn als het
FOTO: PERS UNIE
leven zelf. „Als het goed is moeten wij
als organisatoren van de Informatie
markt voor Ouderen op den duur over
bodig worden. Informatie kunnen geven
die voor alle leeftijdsgroepen relevant is,
waar iedereen uit kan halen wat nuttig
lijkt. Misschien komt het nog eens zo
ver. De voortekenen zie je al in de gene
ratie die nu naar de ouderdom groeit. Ze
staat anders in het leven dan de oudere
generatie van nu ooit heeft kunnen
doen, heeft in een andere tijd geleefd.
Maar goed, zolang het nog niet zo ver is,
zullen we graag doorgaan met de Infor
matiemarkt zoals die nu een vaste plaats
heeft gekregen in het maatschappelijke
en culturele leven van ons land".
AADSCHOUTEN
Informatiemarkt voor ouderen, 4 en 5
oktober, toegang gratis. Mogelijkheid tot
het maken van een rondrit door Amster
dam in een antieke tram (twee gulden)
en een rondleiding door het Paleis op ae
Dam (een gulden).
In het kader van
..Nederland Museumland"
belichten we in deze rubriek
elke week een minder
bekend museum. In oktober
staat Overijssel centraal.
Vandaag aandacht voor het
bezoekerscentrum
Noetselerberg in Nijverdal.
BEZOEKERSCENTRUM NOETSELERBERG IN NIJVERDAL:
Albert Leever achter de balie van het bezoekerscentrum Noetselerberg, terwijl hij een
natuurliefhebber op een mooie wandelroute wijst. FOTO: PERS UNIE
NIJVERDAL - „Eigenlijk zijn wij
geen museum. Als ik naar een mu
seum ga, kan ik daar bijvoorbeeld
een werk van Rembrandt zien,
maar Rembrandt zelf zal ik er niet
aantreffen. Bij ons kun je wat je
binnen ziet ook buiten in levende
lijve aanschouwen. Je moet eerst
hier binnen kijken om buiten meer
te zien".
Albert Leever is beheerder van het be
zoekerscentrum Noetselerberg in Nijver
dal. Hij mag het dan wel geen museum
noemen, het staat wel in de lijst van Ne
derlandse musea en doet bovendien mee
in het programma van Nederland Mu
seumland dit jaar.
Het bezoekerscentrum Noetselerberg
werd in oktober 1972 geopend, maar
moest een maand later weer dicht omdat
er tijdens een hevige storm een boom op
het dak viel. „Maar toen die schade een
maal verholpen was, konden we weer
bezoekers ontvangen".
Al die bezoekers trekken vervolgens de
omliggende bossen in. Grappig is echter,
dat de meesten toch vrij dicht in de
buurt van het centrum blijven. „Wij stu
ren het ook bewust in die richting, door
bijvoorbeeld onze wandeltochten hier in
de buurt te concentreren. Zo blijft de
rest van de heuvelrug wat rustiger. Heel
veel mensen gedragen zich keurig in de
natuur, maar er zijn er ook, die de rust
verstoren of een hoop troep achterlaten.
Afgelopen jaar was het een goed bosbes-
senjaar. dus er kwamen heel wat mensen
plukken. Als je nu tussen die bosbessen-
struikjes doorloopt, vind je daar heel
veel lege frisblikjes en chipszakjes. Nou,
die groeien daar echt niet vanzelf hoor".
Het idee van bezoekerscentra is overge
waaid uit Amerika, waar enige Neder
landers de zogeheten visitor-centres ont
dekten en vonden dat zoiets ook in ons
land moest komen. En dat gebeurde dan
ook; inmiddels zijn er heel wat bezoe
kerscentra, niet alleen van Staatsbosbe
heer, maar bijvoorbeeld ook van Na
tuurmonumenten. Nu vindt Leever, zo
als het een goed beheerder betaamt,
„zijn" centrum natuurlijk wel een van
de beste. „Er zijn centra, waar de men
sen alleen maar kunnen kijken, bij ons
leeft het meer, omdat de bezoekers hier
van alles kunnen doen. Ze mogen din
gen beetpakken, ze kunnen knoppen be
dienen, vragen beantwoorden, het blijft
niet bij kijken alleen".
Aan de meeste panelen zit een rij knop
pen, waarbij vragen staan. In gevaj van
het goede antwoord gaat er een lichtje
achter een plaatje branden en zo kan ie
dereen zijn of haar kennis van de natuur
testen. Echt leven is er ook te zien: een
bijenkast en rondrennende bosmuisjes,
die overigens wel netjes in een hokje zit
ten. Natuurlijk is er ook een diaklank
beeld en wordt in de uitgebreide ten
toonstelling getoond hoe het omliggende
landschap is ontstaan en hoe het be
heerd wordt door Staatsbosbeheer. Met
mensen in rolstoelen is rekening gehou
den, zij kunnen er ook makkelijk in en
bovendien is er voor hen een speciale
puzzeltocht over goede paden. Verder
zijn er routes met een beschrijving op
papier, maar is er ook een zogenaamde
zoek-je-weg-wandeling, waarbij de men
sen zelf kunnen bepalen naar welke pun
ten ze gaan. Liefhebbers van geologie
kunnen binnenkort op de Noetselerberg
hun hart ophalen, want dan is er een
speciale expositie over dit onderwerp te
zien.
Bezoekerscentrum Noetselerberg, Nijver-
dalse Bergweg 5, van mei tot en met au
gustus dagelijks geopend van 10.00 tot
17.00 uur, van september tot en met april
op maandag gesloten, andere dagen geo
pend van 10.00 tot 16.30 uur. Toegang
gratis. Niet met openbaar vervoer te be
reiken.
Vroeger was een krop sla gewoon een
krop sla. Maar vandaag de dag zie je op
de markt of bij de groenteman steeds
nieuwe variéteiten verschijnen. Sommi
ge mensen klagen er zelfs oven je kunt
haast niet meer het verschil zien tussen
andijvie en sla. Het assortiment slasoor
ten is de laatste jaren inderdaad enorm
uitgebreid. Er is rode en groene sla en-
ook komen er combinaties voor. Ze zijn
bijna allemaal moeiteloos zelf te kweken
op de koude grond. Voor het volgende
seizoen geeft dat alle mogelijkheden
voor variatie. Daarbij is het verstandig
de planten niet uit zaad op te kweken
maar gewoon van elke soort een paar
plantjes te kopen.
De meeste soorten die we nu kennen
stammen af van de wilde sla en de
groente heeft al een lange geschiedenis.
De eerste gegevens over sla als cultuur
gewas dateren uit het jaar 550 voor
Christus toen de groente gestoofd gege
ten werd aan de Perzische hoven en in
Egypte. Drie belangrijke slavarièteiten
die afstammen van de wilde sla zijn
kropsla, pluksla en bindsla. De meeste
soorten worden in ons land geteeld maar
ook kennen we import uit Italië, Frank
rijk, Spanje en Israel. Sla is het hele jaar
door verkrijgbaar. En het is een groente
die goed past bij de tijd waarin wij le
ven. Wij willen immers gezond voedsel.
Sla levert weinig energie en kan een
waardevolle bijdrage aan onze maaltij
den geven. In een handomdraai zijn met
sla frisse en decoratieve gerechten te ma
ken. Combinaties met zowel zoete als
hartige produkten zijn smakelijk. Daar
om passen salades van sla op elk mo
ment van de dag: bij de lunch, als voor
gerecht of als tweede groente.
De kropslavariëteiten hebben een losse,
gesloten krop. Het blad is vrij dun en
zacht. De bladkleur varieert van licht-
tot donkergroen. Er zijn soorten met
rode randen of rose delen. Ijsbergsla be
hoort tot dit type. De bladeren zijn ech
ter knapperig en veel steviger dan van
kropsla. De eigenlijke voorvader van ijs
bergsla is de Batavia. Deze kropsla-va-
rièteit heeft groen of rood gebobbeld
blad. maar mist het knapperige van ijs
bergsla.
Tot pluksla behoren de niet-kroppende
slatypen met gekroesd of sterk ingesne
den blad. Eikebladsla, krulsla, lollo rosso
behoren tot deze veriëteit. Vooral de
rode soorten zijn erg in trek.
Bindsla vormt een langwerpige krop die
van boven min of meer gesloten is. Deze
slasoort wordt ook Romeinse sla of Ro
maanse sla genoemd. Het blad is vrij
stug en geschikt om te stoven. Het hart
is mals genoeg om rauw te eten.
Een andere bekende slasoort is de krul-
andijvie of frisee. Het hart van de krop
is geel en kleurt naar buiten groen. Fa
milie van de witlof is de radicchio of
roodlof. De kropjes zijn klein en hebben
rode blaadjes met dikke witte nerven.
Een kruising tussen roodlof en witlof is
de rode witlof. Deze slasoort heeft de
vorm van witlof met rood gevlamde bla
deren.
Sla kan enkele dagen bewaard worden in
de koelkast als ze in plastic folie is ver
pakt. Het best houdbaar is ijsbergsla: die
kan een verblijf van een week in de
koelkast makkelijk verdragen. Alle sla
soorten leveren weinig calorieën. Ge
middeld zo'n 50 kilo Joules per 100
gram.
Was de bladeren voor het gebruik en sla
ze droog in een slacentrifuge. Scheur de
bladeren in stukjes. Op deze manier
komt de vorm van de sla het beste uit.
Ijsbergsla heeft een vrij neutrale smaak
en combineert goed met fruit. De licht
bittere slasoorten zoals frisee en radic
chio doen het goed met blauwe schim
melkaas. rettich en uitgebakken spekjes.
Eikebladsla heeft een lichte notensmaak
en combineert goed met nootjes. Voor
speciale effecten is het aardig rode en
groene soorten sla te mengen.
Als dressing zijn er diverse mogelijkhe
den met kant-en-klare sauzen. Om de
smaak van bijzondere slasoorten het
best te laten uitkomen is een simpele vi
naigrette van olie met citroensap of
azijn, mosterd en peper vaak het lek
kerst.
