Het geheim
van
de
rooie rug
Klassiek voor
de schooljeugd
CONTAC1
R
VAN HUIS UIT
CöidócSoutcmt
MAANDAG 12 SEPTEMBER 1988 PAGIN
Junior in een blauwe sweater van katoen/acryl, met stiksels
versierd langs de naden. Op de polsboorden en het taille-
boord een schildje. Bijpassende joggingbroek.
Dat de merkenbe-
wustheid onder
de schooljeugd
groot is, is be
kend. De firma
VEM uit Brugge
speelt in op de
tendens naar
kwalitatief goede,
maar duurdere
kleding. VEM
Tricots (50 ver
kooppunten in
Nederland) bor
duurt met haar
broekrokken in
schotse ruiten
voort op een
trend die al enke
le jaren in het
modebeeld gesig
naleerd wordt.
Hierbij passen de
kwalitatief goede
klassieke wollen
truien met appli
caties in de vorm
van schildjes.
Daarnaast
worden groene
pakken verkocht
waarvoor het pi-
lotenkostuum mo
del heeft gestaan.
Ook de bijbeho
rende badges en
insignes ontbre
ken hierop niet.
Naast deze kle
ding in uitgespro
ken kleuren zijn
ook kleren met
pasteltinten die in
zachte wol zijn
uitgevoerd, ver
krijgbaar. Swea
ters en truien zijn
uitgevoerd in
twee blauwtinten.
Hieroverheen
passen de even
eens tweekleurige
parka 's met re fro -
tekeningen,
waarop schildjes
bevestigd zijn.
De firma VEM
wordt in Den
Haag vertegen
woordigd door
..Boemerang",
Thomsonlaan 51
en „Siliacus", An-
nastraat 11, en in
Leiden door „Lol
lipop Kinderboe
tiek", Oude Rijn
12. Ook de exclu
sieve Bonnetterie-
warenhuizen ver
kopen deze kle
ding. De prijzen
van de onderde
len variëren van
119 tot 130 gul
den.
TINY FRANCIS
Ook klassiek is deze herfst „in" bij de schoolgaande jeugd.
Hier een marineblauwe trui van wol met acryl met leuke En
gelse schildjes erop. De broekrok is schotsgeruit in een mix
van wol met tergal.
FOTO'S: PR
Tentoonstelling over
bankbiljetten in
Rotterdams belastingmuseum
Marktkooplui en hande
laren in tweede hands
auto's spreken niet van
duizendjes of duizenden
guldens, maar van rooie
ruggen. Of kortweg: rug
gen. „Wat moet je nou
nog hebben voor die
bak?", vraagt de sportie
ve automobilist die inte
resse heeft in een overja
rige, maar nog waar
neembaar accellererende
BMW. Dan antwoordt de
handelaar bij voorbeeld:
„Voor twee ruggen weet
je alles". Uiteindelijk
gaat zo'n auto dan voor
anderhalve rug in ande
re handen over.
Wie al jaren worstelt met de
vraag wat nu toch de achter
grond is van de uitdrukking
„een rooie rug" als aandui
ding van een bedrag van dui
zend gulden, denkt allicht
hierop een antwoord te vin
den op de afgelopen vrijdag
geopende tentoonstelling
„Geld is zo gek nog niet" in
het Rotterdamse Belasting
museum. Op deze aan bank
biljetten gewijde expositie
hangt een foto van de oerrug,
de allereerste rug die het
aanschijn zag. Het is een in
1814 door de Nederlandsche
Bank uitgegeven papier dat
de toonder duizend gulden
belooft en dat door de direc
tie eigenhandig is onderte
kend. De kleur van de rugzij
de van dit papier: rood. Maar
de kleur van de voorzijde:
ook rood.
In 1860 verscheen er een
nieuwe versie van het dui
zend- guldenbiljet. En ook dit
was zowel aan de voor- als
aan de achterzijde roodkleu
rig-
In 1906 kwam het bargoens
zakwoordenboekje „De Boe
ventaal" van W.L.H. Köster-
Henke op de markt. Daaruit
blijkt dat toen al onduidelijk
was waar de uitdrukking
„rooie rug" vandaan komt.
Köster-Henke spreekt in
1906 het vermoeden uit dat
de duizendjes aanvankelijk
wellicht slechts aan de ach
terzijde rood waren. Maar
volgens hoofdconservator J.
Paulussen van het Belasting
museum, mede-samensteller
van de tentoonstelling, is dit
per se niet het geval. Waar
mee het geheim van de rooie
rug dus recht overeind blijft.
Maar goed. De oerrug is te
vens het eerste echte bank
biljet dat in Nederland in
omloop kwam. Daarvoor was
er wel iets geweest dat er op
leek. Assignaten. Ofwel
waardepapieren waarmee de
Franse soldaten na de inval
in 1795 hun rekeningen be
taalden. Assignaten, hadden
de Franse revolutionairen
bedacht, gaven recht op een
deel van de door hen ver
gaarde kerkelijke en adellij
ke buit. Spoedig bleek echter
dat de hoeveelheden assigna
ten die zij in omloop brach
ten zo enorm waren, dat het
onderpand erbij in het niet
viel en de hele constructie
neerkwam op ordinaire
laaie-lichterij. Vóór de assig
naten kende ons land uitslui
tend muntgeld.
PROF.DR. VAN DER POEL
Het Belastingmuseum in Rot
terdam heet voluit Belasting
museum Prof.Dr. Van der
Poel. Dat dekt de lading vol
ledig wijlen de grote Van
der Poel was de oprichter
maar de wervende kracht die
van zo'n naam uitgaat lijkt
beperkt. Niet iedere huisva
der zal op gejuich van zijn
kinderschare durven reke
nen als hij aankondigt: jon
gens, zondag naar het Belas
tingmuseum Prof.dr. Van der
Poel! Bankbiljetten kijken!
Toch zijn zowel het museum
als de expositie een regen
achtige middag zeker waard.
Het museum is gevestigd in
de Rotterdamse buurt die
„Het Nieuwe Werk" heet en
die eind vorige, begin deze
eeuw werd gebouwd ten be
hoeve van een zich toen ma
nifesterende nieuwe laag
Rotterdamse chic. Meneer
Goudriaan van de rederij
ging er wonen. Meneer Ja-
min van de snoepjes. En te
genover meneer Jamin: me-
neer De Kuyper van de
drank. In het in 1909 aan de
Parklaan 14 gebouwde huis
van De Kuyper nam in 1949
het Belastingmuseum zijn in
trek en daar zit men nu
dus nog. Het gebouw bestaat
uit een sousterrain, een bel
etage, een eerste en een
tweede verdieping plus een,
destijds door de bedienden
bewoonde, zolder. Alles in
nog vrijwel de oorspronkelij
ke staat, inclusief de Hol
landse betimmering van de
ontvangstzaal op de» eerste
etage. En groot genoeg om
via de invalshoek van de fis
cus een beeld te schetsen van
duizend jaar Nederlandse
cultuurgeschiedenis.
SWAZILAND
De vrijdag geopende exposi
tie over bankbiljetten gaat,
door de aard van het onder
werp, niet verder terug dan
het begin van de vorige
eeuw. Maar reikt wel over de
grenzen heen. Behalve rug
gen, meiers, geeltjes en joeten
is er papiergeld te zien van
uit alle delen van de wereld.
Waaronder een biljet uit
Swaziland ter waarde van
één lilangeni, dat aan de
voorzijde koning Makhosi
Mede-samenstelster van de tentoonstelling Conny Felius laat de oerrug (midden) zien, het al
lereerste bankje van duizend.
FOTO: DE JONG VAN ES
Makhosetive laat zien plus
drie van zijn speren. En aan
de achterkant zijn in totaal
elf echtgenotes. Afgezien van
Frankrijk, aldus mede-sa
menstelster van de tentoon
stelling Conny Felius, is Swa
ziland het enige land ter we
reld dat op zijn papiergeld
vrouwen toont met blote bor
sten.
Conny Felius: „Welk land je
ook neemt, steeds zie je dat
de bankbiljetten datgene to
nen waar de betreffende na
tie het meest trots op is.
Het tientje dat in 1925 in roulatie kwam. Het afgebeelde
Zeeuws Meisje stelt de toenmalige dienstbode voor van de
agent van de Nederlandsche Bank in Middelburg.
Een biljet van 10.000 roebel dat na de revolutie in 1917 is uit
gegeven, maar waarop desondanks de tsaristische dubbele
adelaar is te zien.
FOTO'S: PR
Waar het zijn identiteit aan
ontleent. In Nederland is dat
heel lang de Gouden Eeuw
geweest. Tot de invoering
van de „snip", het honderd-
guldenbiljet dat in 1981 in
roulatie kwam, kom je op de
Nederlandse bankbiljeten
vrijwel voortdurend verwij
zingen tegen naar schilders
als Rembrandt, Moreelse en
Jan Steen, naar Oostindië-
vaarders, en naar vooraan
staande wetenschappers uit
die tijd zoals Michiel de Ruy-
ter, Hugo de Groot en Chris-
tiaan Huygens".
Een interessante uitzonde
ring op deze regel is het tien
tje dat in 1925 werd uitgege
ven en waarop een dame in
Zeeuwse klederdracht stond
afgebeeld. Model voor dit
Zeeuws meiqe was de dienst
bode geweest van de agent
van de Nederlandsche Bank
in Middelburg. Deze dienst
bode was katholiek en toen
het tientje uitkwam was dat
aan de aard van haar hoofd
kap duidelijk te zien. Maar
Nederland was in die tijd nog
een protestantse natie. Dus
kwam er een herdruk van
het biljet waarop de katholie
ke kap was vervangen door
een ordentelijk reformato
risch exemplaar.
KASTEKORTEN
Kritiek op de aard van de af
beeldingen op het Neder
lands waardepapier is er heel
veel geweest. In 1927 bracht
de Nederlandsche Bank een
blauw biljet van 25 gulden in
circulatie dat moeilijk te on
derscheiden bleek van het
eveneens blauwe biljet van
10 gulden. De overeenkomst
was zelfs zo groot dat het
hoofdbestuur van de PTT
vanwege de vele vergissin
gen te kampen kreeg met
kastekorten. In 1930 besloot
men het vijfentwintigje weer
terug te nemen.en te vervan
gen door een rood gekleurde
uitgave.
Conny Felius: „De afbeelding
op een bankbiljet is daarom
ook zo belangrijk omdat het
mede als functie heeft het
vertrouwen erin te verster
ken. Dat zie je bijvoorbeeld
aan de Russisiche roebels ten
tijde van de revolutie in 1917.
Vóór de revolutie waren de
Russische bankbiljetten voor
zien van het wapen van de
Romanovs, de tsaren-familie.
Dat wapen bestond uit on
dermeer een gekroonde dub
bele adelaar met scepter. Op
de eerste bankbiljetten na
1917 komen deze symbolen
niet meer voor. Maar zonder
het Romanov-wapen wordt
het geld niet algemeen door
het publiek geaccepteerd. De
nieuwe Russisiche leiders
zien zich dan ook genood
zaakt in 1918 een ander biljet
uit te brengen waarop, zij het
in een meer sobere vorm, de
tsaristische dubbele adelaar
weer wél voorkomt".
Roebels uit Rusland, lilange-
ni's uit Swaziland, cedi's uit
Ghana, dalasi's uit Gambia.
Papiergeld uit Nederlandsch-
Indië en Indonesië. Onze ei
gen joetjes, geeltjes, en meiers
uit heden en verleden de
hele eerste etage van de
vroegere woning van de fa
milie De Kuyper aan de
Parklaan 14 is er mee volbe-
hangen. Veel over de beteke
nis en de achtergrond van
bankbiljetten wordt opgehel
derd. Maar het geheim van
de rooie rug blijft in nevelen
gehuld.
WILLEM SCHEER
Het Belastingmuseum
Prof.dr. Van der Poel aan de
Parklaan 14 in Rotterdam is
van dinsdag tot en met vrij
dag open van 10.00 tot 17.00
uur. Zaterdag en zondag van
11.00 tot 17.00 uur. De ten
toonstelling „Geld is zo gek
nog niet; beeld en verhaal op
het bankbiljet" blijft te zien
tot 5 december.
Slaap Apnoe
Syndroom erger
dan snurken
Waarom dat zo is weet men niet -
het zou iets met hormonen te ma
ken kunnen hebben - maar man
nen snurken vijf keer zo veel als
vrouwen, en bovendien buitenge
woon hard. Een beetje geoefend
snurker haalt met gemak 75 tot 80
decibel, wat boven het lawaai van
een straat uitkomt en ongeveer ge
lijk is aan de herrie van een fa
briekshal.
Maar erger nog dan snurken is het
Slaap Apnoe Syndroom. Dat is
snurkend slapen waarbij de adem
haling ook nog minstens 30 keer
per nacht stilstaat en dat telkens
minstens 10 seconden lang. Dat ge
beurt niet ongestraft: de bloeddruk
gaat ervan omhoog, het hart kan
rare sprongen maken en typisch is
de niet te stuiten slaperigheid
overdag. Het syndroom is niet
zeldzaam: een tot drie procent van
de Nederlanders heeft er last van,
en van hen heeft weer tien pro
cent - misschien wel 50.000 men
sen - dringend hulp nodig. Niet
niks, en toch is het Slaap Apnoe
Syndroom nauwelijks bekend bij
het grote publiek en bij dokters ei
genlijk nauwelijks veel meer.
Uit modern slaaponderzoek is ge
bleken dat de bovenste luchtwe
gen zich tijdens de slaap vernau
wen. De tong zakt naar achteren,
het zachte gehemelte gaat lager
hangen samen met de huig. Dit
veroorzaakt een snellere lucht
stroom die als een strijkstok het
zachte gehemelte aan het trillen
brengt. Dat is snurken. Maar ter
wijl bij snurken de adem geen mo
ment stokt, gebeurt dat bij het
Slaap Apnoe Syndroom wel,
meestal vanwege een verstopping
van de bovenste luchtweg. Waar
die verstopping vandaan komt
weet men niet precies. Soms is de
keel-neusholte minder doorganke
lijk door een te grote tong, een
scheef neustussenschot of vergroot
tonsil, maar vaker verstopt de
zaak zomaar. Waarschijnlijk is bo
venmatige slapte van de spieren er
de oorzaak van, dat in de slaap de
tong nog meer naar achteren zakt,
de huig en het gehemelte nog la
ger komen te hangen en zo de boel
afsluiten. Soms duurt het dan wel
twee minuten voordat de ademha
ling met veel gewoel, geronk en
gesnuif weer op gang komt.
Zuurstoftekort
Maar het beeld is veel uitgebrei
der. Door het telkens stokken van
de ademhaling komt het lichaam 's
nachts zo stelselmatig rust en
vooral zuurstof tekort dat zich dit
ook overdag gaat wreken. Een ex
treem gevoel van slaperigheid is
daarvan het opvallendste symp
toom: 's morgens voelt de patiënt
zich niet uitgerust en overdag kan
hij op willekeurige momenten -
tijdens een vergadering, midden in
een gesprek - zomaar in slaap suk
kelen. Bij sommigen verandert
heel duidelijk de persoonlijkheid,
mep wordt somberder, en ook de
geestelijke vermogens ljjken te
minderen, terwijl het geheugen
soms zo achteruit kan gaan dat het
wel op dementie lijkt. Verder
treedt er een onverklaarbare hoge
bloeddruk op, het hart slaat af en
toe ritmisch op hol, is vaak te
groot, en de tik die een lange
ademstilstand kan uitdelen kan
dan wel eens levensgevaarlijk zijn.
Het Slaap Apnoe Syndroom begint
vaak rond het veertigste levens
jaar om zich dan in de loop der ja
ren niet zelden te ontwikkelen tot
een niet geringe kwaal. Daar moet
men niet licht over denken. Het
Slaap Apnoe Syndroom vergalt in
ieder geval een hoop plezier in het
leven, het ondermijnt op den duur
de gezondheid, het kan je je baan
kosten, ie huwelijk of relatie, en
Soms je leven.
Wat er aan te doen? Het is belang
rijk dat eerst de juiste diagnose
wordt gesteld. Het Slaap Apnoe
Syndroom (vanaf nu SAS) kan lij
ken op een horde andere ziekten
en kwalen als narcolepsie, depres
sie, slechte functie van de schild
klier of dementie. Is de diagnose
gesteld dan staat de behandelende
arts minsterts een dozijn verschil
lende behandelingen ter beschik
king, wat een slecht teken is, want
hoe meer remedies, hoe hopelozer
de kwaal. Wat nogal eens helpt is
stelselmatig op de zij slapen en
niet op de rug waarbij een in de
rug van het pyjamajasje ingenaai
de tennisbal wonderen kan ver
richten. Wat ook helpt is afvallen.
Dikke mensen hebben meër vet
achter in de tong en dat zou de
ademtocht belemmeren. Inderdaad
zijn opvallend veel mensen met
een SAS zwaarlijvig, maar of dat
nou de oorzaak is van de kwaal, of
juist een gevolg, daar is men het
tot op heden niet over eens. Dan
de afdeling apparaatjes. Met een
buisje achter in de keel kan men
proberen om de luchtweg tijdens
de slaap open te houden. Het buis
je heeft met een ander apparaat,
een bijtklem die de kaak en dus de
tong naar voren trekt, het nadeel
dat het tijdens de slaap niet op zijn
plaats wil blijven zitten. Het meest
belovend schijnt op het moment
een apparaat te zijn dat lucht on
der druk de mond in blaast. Het in
1981 door Sullivan ontwikkelde
apparaat had aanvankelijk nog
wat kinderziektes waardoor ra
zend enthousiaste patiënten later
afhaakten, maar dat schijnt tegen
woordig beter te gaan. Rest een
voor de hand liggende oplossing:
het chirurgisch verwijderen van
de verstopping in mond-keelholte.
Als die verstopping aanwijsbaar is,
een scheef tussenschot of keela-
mandelen, dan gaat dat makkelijk
genoeg. Moeilijker wordt het wan
neer er sprake is van een onbe
paalde slapte in de mond en keel.
Daar heeft men het volgende op
gevonden. Men verwijdert het
zachte weefsel van het achterste
gehemelte en de huig plus de keel-
en neusamandelen. Die operatie
heeft de schrikwekkende naam
uvulopalatopharyngoplastiek mee
gekregen, ofwel UPPP, en geldt
als een nieuwe, veelbelovende
aanpak die in 40 procent van de
gevallen een blijvende oplossing
zou bieden. Betrouwbare cijfers
ontbreken nog.
Anders
Niet een van de behandelingen is
de beste, de dokter moet voor iede
re patiënt iets anders verzinnen,
want iedere patiënt is weer anders.
Daar heeft hij deskundigheid voor
nodig en die heeft hij niet altijd.
Als wij er niet waren, zegt de Ne
derlandse Vereniging voor Narco
lepsie, dan zouden er nog heel wat
mensen rondlopen zonder dat ze
weten wat ze mankeren. Dan was
het ook zeker dat een hoop artsen
nooit van kwalen als narcolepsie
en slaap apnoe hadden gehoord.
De vereniging, die ook opkomt
voor de belangen van mensen met
Slaap Apnoe Syndroom, geeft, des-
fevraagd informatie waar je des-
undige hulp kunt vinden.
Nederlandse Vereniging voor Nar
colepsie. Postbus 397 1440 AJ Pur-
merend
door Joke Forcovillo-Van
K
[JC
it pro
trail
als b
usen
te h<
het b
Hoe graag ik ook idei
de wereld in tuur, ik v
het goed is een zekel
dacht voor de realiteit
verwaarlozen. Als publ
wordt bekend gemaakt
jonge vrouw een „a/s;
service" in het leven hi
roepen, kan ik natuur
met ontroering en ge
van genegenheid daan
geren. Wat een mensel
middelend handelen is
touw gezetMaar ik
dan toch maar niet uit
dat een gat in de mark)
dekt, een gat dat men d
kunnen opvullen.
Mevrouw Ruby-Jane
heeft een „afspraken-skj
geïntroduceerd. Een
nisch bemiddelingsburefc t
stemd voor ieder die,
vrijblijvend, gezelschap 'I
Om een reis te maken, e
bridgen of tennissen,
winkelen of een concei
zoeken. Ze heeft ook at
voor degene die iemam
te vinden om bijvo lva
postzegels te ruilen. Ee looi
we vorm van persi -n
dienstverlening dus. ve_
erover hoorde, was i L"
lichtelijk verbaasd.
maatschappij, waarin
municatiemogelijkhede J°w
zijn en iedereen ten eersl
staan, lijkt zo'n instelli -rar
U
eer
teste
?n a
e in
Ai
tel
compleet overbodig?
bepaalde sport wil be
contact zoekt met geli)
den hoeft daar toch 'kin
brekende toeren voor Ier
richten. De krant versier d
artikelen èn ad verten m I
gelijks een enorme lc
heid informatie en mk
de radio stelt allerleiX
voorstelbaar vele g\
aan de orde.
De oprichtster van hel
is echter van mening
wel allemaal de mond
ben over communicati\
intussen niet zo gen,
en vanzelfsprekend c
leggen. Niet iedereen
uit een huwelijkspa.
vinden, en evenmin
contact trachten te leg)
middellijk en altijd me^21.)
'Uen,
h
k kal
f haar
We gr
een naar bed willen, mP°F
duidelijk. Ze kon ook wM n
gelijk hebben. Misschv*^
er heel wat mensen in f1nle€
menleving minder
met plezierige contaij
hun naaste omgeving y
en ik. Wellicht is het <f
teken aan de wand
initiatief blijkbaar - gèverc
eerste ontwikkelingen\ort,
gedoemd is te mislukkis b<
leven wel met velen bij^ de
maar leven we i
een beetje voor en met\ tot.
In onze propvolle ma,
pij zien we de ander drjgg
nogal eens over het hL
vind het, welbeschour,.
aardig initiatief. A/evjf
heeft al heel wat posifl n
acties gehad van meri
er blij mee waren datf
eens niet om seks te dit
Je kunt daarbij aan dafj
plan denken, waarvanl
op de televisie hebbenl
Je wordt lid van een U
club, die je wil helpenl
zoeken naar gezelscË
plakt het clubstickertji
voorruit van je auto d
bij een stoplicht in Aetl
moet wachten en hef j
welgezind, zie je in del
naast je staat te wachu
schien wel een adem ba
de Adam of, omgekej
eindeloze Eva. Je hd
anders te doen dan opt
kertje te wijzen om aal
ven dat je „in" bent
tact Nu, eerlijk gezegd
een dergelijke benadeif
wat minder sympathii
meer dan de gemeens
lijke ervaring dat die i
aardig uitziet en wel
looft" is zo voldoend
eerstvolgende dwan
te slaan. Waar zou dafj
den? Nee, geef mij i
maar die kordate,
vrouw die mensen mei
lijkgerichte belangsteL
hobby bij elkaar ti rii
brengen. Hadden de oi
gaande generaties vol
zaken óók oog? Nee, i
zeer waarschijnlijk i
hadden er geen oog vt
moedelijk vooral omd
geen tijd voor konden"
Gewerkt moest er
van de vroege morgeF
late avond. Service
die mensen met me .a
contact brengen zijn
geval een luxe versch
bin
•ehooi
b 1
Rans
IJl
