Vergeten" van
ncest is
overlevings
trategie
„Geklungel" bij hulp
na vliegramp Ramstein
n
en
in.
>-
Veel arrestaties
na drugssmokkel
per helicopter
CE
and niet blussen
E7 ims beter voor milieu
Marca: vrolijke mode
Signaal gaat samenwerken
met Europese producenten
van defensie-apparatuur
iBER kfNËNLAND
QeidóaGowuvnt
DINSDAG 6 SEPTEMBER 1988 PAGINA S
ehonden in Waddenzee
Ijgen rust
AAG - Minister Braks (landbouw) heeft
inleiding van het heersende hondeziektevi-
'n deel van de Waddenzee tot het eind van
iar gesloten om de daar aanwezige zeehonden
11 mogelijk rust te gunnen. Hetgeen betekent
fet zogenoemde Kombergingsgebied tot en met
fcember verboden is voor de beroeps visserij en
»rvaart. Een groot deel van dit gebied was al
len van 15 mei tot 1 september. In het gebied
h Rottumeroog, Rottumerplaat en de Gro-
je kust leeft ongeveer de helft van de totale
flandse zeehondenpopulatie. Het hondeziek-
us heeft tot nu toe bijna 200 slachtoffers ge-
t onder de zeehonden, ongeveer 20 procent
Ie totale populatie. Het aantal zieke dieren
t nog steeds toe.
Geen verschil tussen
kleuterleidster
en onderwijzer
NIJMEGEN Het onderscheid tussen
de kleuterleidster en de onderwijzer
verdwijnt, zo blijkt uit een onderzoek
van het Instituut voor Toegepaste Socia
le Wetenschappen in Nijmegen. Op bij
na driekwart van de basisscholen geven
voormalige kleuterleidsters nu les in de
hogere klassen (groep 3 of hoger) en de
vroegere onderwijzers in de laagste
klassen (groep 1 en 2). Naar schatting
geven tienduizend leerkrachten les in
een „vreemde" groep. Het betreft hier
vooral vrouwen. In het schooljaar
1987/1988 was negentig procent van hen
bekwaam genoeg om in alle klassen les
te geven, aldus het onderzoek.
Deeltijdarbeid
nadelig voor
basisonderwijs
NIJMEGEN Deeltijdarbeid
komt al op negen van de tien ba
sisscholen voor. Vooral vrouwen
(90 procent) hebben éen deeltijd
baan in het basisonderwijs. Vol
gens onderzoekers van het Insti
tuut voor Toegepaste Sociale
Wetenschappen (ITS) achten be
sturen, directies, leerkrachten en
ouders de regeling van de ar
beidstijdverkorting zeer nadelig
voor school en onderwijs. Vaak
besteden leerkrachten meer tijd
aan lesgeven dan is toegestaan
en zijn ze ook veel meer bezig
met andere taken dan met het
lesgeven zelf.
MIDDELBURG De door de Britse politie
onderschepte helicopter met voor 1,8 miljoen
gulden aan drugs aan boord blijkt vertrokken
te zijn vanaf het vliegveld midden-Zeeland bij
Arnemuiden. In Groot-Brittannië zijn inmid
dels negen arrestaties verricht. De verdachten
hebben allen de Britse nationaliteit. Volgens
de rijkspolitie zullen er ook in ons land arres
taties volgen omdat de Britten hier assistentie
hebben gekregen.
De drugssmokkelaars gebruikten dit type heli
copter.
FOTO: AP
Ir J.X.A fa'"/,. "W'\ s'V'
ervolg van de voorpagina)
tN HAAG Hoewel
Uerzoekster Nel Draij-
ae cijfers van het sek-
el misbruik „onrust
eend hoog" vindt
Deten ze volgens haar
)rden gezien als een
idergrens. Zij vermoedt
it het aantal gevallen
in seksueel misbruik
Ig hoger ligt. Bij wijze
in afweermechanisme
jbben seksueel mis-
Juikte vrouwen zo veel
pgelijk geprobeerd de
irvelende ervaringen te
lergeten".
'oor een kwart van de
idervraagde vrouwen was
t de eerste keer dat ze
ït iemand over deze ge-
urtenissen spraken. Bij
p tweede gesprek bleek
i ernst van het misbruik
I het aantal keren dat het
Ebeurd was vaak veel gro-
p te zijn dan in het eerste
psprek rtaar voren kwam",
Cht Draijer toe.
et onderzoek bevestigt de
■onderstelling dat kinde
ren over het algemeen niet
weten wat hen overkomt,
als de seksuele contacten
beginnen. Vooral gevoelens
van machteloosheid, angst,
schaamte, het gevoel vies te
zijn, schuldgevoelens en
eenzaamheid spelen de kin
deren parten.
Douche
..De meeste vrouwen heb
ben zich wel degelijk ver
zet, maar hebben niet het
gevoel dat ze dat voldoende
hebben gedaan. Een vrouw
vertelde dat haar vader
steeds kwam kijken als ze
onder de douche stond. Zij
zocht daarom steeds mo
menten uit waarop hij naar
studio sport of naar het
journaal keek om onder de
douche te gaan", vertelt
Draijer. „Dat vind ik zeer
inventief".
De meeste vrouwen die in
hun jeugd misbruikt zijn
namen als kind hun toe
vlucht tot innerlijke „over
levingsstrategieën" om in
emotioneel opzicht het
hoofd boven water te hou
den. „Meer dan cfe helft
„vergat" indertijd het mis
bruik, deed alsof er niets
was gebeurd en liet de er
varingen niet tot zich door
dringen", ^chrijft het rap
port.
Voor het verzwijgen van de
gebeurtenissen zijn ver
schillende redenen aan te
wijzen. Soms was er open
lijke druk van de dader om
te zwijgen, maar veel meis
jes zwegen uit eigen bewe
ging. omdat zij aanvoelden
dat dit voor alle betrokke
nen het beste was. Om die
redenen wordt ook in
slechts weinig gevallen aan
gifte bij de politie gedaan.
Verwaarlozing
De geconstateerde proble
men zijn volgens het onder
zoek vooral een kwestie
van verwaarlozing van de
kinderen. Incestgevallen
zijn geen uit de hand gelo
pen knuffelpartijen. In de
meeste gevallen kwam sek
sueel misbruik voor in sa
menhang met lichamelijke
mishandeling en een tekort
aan affectie. De nadelige ef
fecten van het. misbruik
steken pas later de kop op.
Uit het onderzoek bleek dat
seksueel misbruikte vrou
wen vaker last hadden van
depressiviteit en angsten
Ervaringen met incest worden „vergeten".
FOTO: PERS UNIE
dan andere vrouwen. Op
merkelijk was het hoge
aantal zelf moorpogingen in
deze groep.
Nel Draijer vindt het vooral
belangrijk dat het probleem
eerder wordt gesignaleerd.
Onderwijzers, artsen, wer
kers in de kinderbescher
ming, politie en andere
hulpverleners zouden in
hun opleiding vertrouwd
moeten met het herkennen
van seksuele en lichamelij
ke mishandeling. Maar het
meest belangrijk is het om
kinderen in het algemeen
bij te brengen dat wanneer
hen zoiets overkomt zij zelf
daar geen schuld aan heb
ben.
ELSBETH KEGGE
RECHT Tijdens een
haal congres op 16 en 17
jnber in Dordrecht zal de
.rlandse Vereniging van
Éweer Commandanten
uitvoerig bezighouden
Ie vraag: „Blussen of niet
kn?". Volgens ing. H. van
j voorzitter van de NVBC,
A niet uitgesloten dat het
zal leiden tot een ge-
hieuwe strategie voor de
rlandse brand weer korp-
iema „blussen of niet
is hoogst actueel ge
it na de grote branden
"idoz in Basel in 1986 en
Franse Tours in juni
dit jaar. Wegvloeiènd
ater zorgde in beide ge-
voor een enorme ver-
com- niging van het drinkwa-
de omliggende gebieden.
ns drs. C.J. van Kuijen,
t. Iime|éur Stoffen en Risicobe-
g van het directoraat-
aal voor milieuhygiëne
iet ministerie van VROM
moet gezocht worden naar een
mogelijkheid om landelijke ge
gevens te verzamelen van fac
toren die bij omvangrijke blus
werkzaamheden een rol kun
nen spelen. Hij noemde als
voorbeeld een inventarisatie
van aanwezige stoffen bij onze
petrochemische industrieën,
met daaraan gekoppeld direct
per computer opvraagbare ef
fecten op het milieu en geva
ren voor de bevolking. Van
Kuijen pleitte voorts voor een
compartimentering bij de op
slag van giftige of anderszins
schadelijke stoffen. Slechts 30
procent van de Nederlandse
gemeenten heeft momenteel
een volledig rampbestrijdings-
plan klaarliggen. Drs. F.H.E.
Rengers, adjunct-directeur van
de verzekeringsmaatschappij
Amev, achtte het niet uitgeslo
ten dat' het congres zal leiden
tot een nieuwe benadering van
de brand- en schadeverzeke
ring op risicodragende objec
ten.
Parfum van prinses
Mode-ontwerpster prinses Diane von Fürstenberg presenteerde gisteren in Amsterdam haar nieu
we parfum „Tatiana". De prinses uit de VS is vooral bekend door haar kledingontwerpen voor
onder anderen Madonna, Diana Ross en prinses Caroline van Monaco.
FOTO: ANP
l^KE EN WISKE DE DAPPERE DUINDUIKERS
WCBEKi)
(c) Standaard Uitgeverij, Antwerpen-Weesp
Glanzend was het idee van de
directie van de driejarige Mar
ca om de 1000 medewerksters,
waarbij ook Belgische colle
ga's, een show aan te bieden,
uitgevoerd door het eigen per
soneel. Het werd een grootse
happening in de Leidse St.
Pieterskerk, met medewer
king van het Leids Studente
norkest (rock, jazz, klassiek en
koren).
Repro is het sleutelwoord voor
de vele collecties die werden
?etoond. Blazers in Engelse
leine ruitjes en Prince de
Galles wisselden elkaar af als
hot items met mooie jacks en
jassen. Veel fuchsia en lila
voor jumpers op jogging-broe-
ken. verschillend gekleurde
sokken en truien. Vrolijk
sprongen kleuters over het to
neel in gekleurde pakjes, ge
volgd door modellen in mooie
lange gevoerde jassen (prijs
189,- en 198,- in beige en
bruin), waarbij Russische mut
sen en sjaals werden gedragen.
De trenchcoat met een grote
vierkante kleurige sjaal was
nadrukkelijk aan wezig.
Voor het skigebeuren waren
er mooie ski-jacks in fluor-
kleuren, die veilig sporten op
de pistes garanderen. Ook
hierbij een vrolijk palet met
veel lila, fuchsia, maar ook
geel en zwarte dessins op een
wit fond. Voor de sector heren
mooie zwarte pakken met ou
derwets satijnen vest over een
streepjeshemd en de retour
van de gleuf hoed. Bij de jonge
en iets oudere dandy's voeg
den zich elegante city girls in
jasjes met schootjes op een kor
te rok, of rijpere vrouwen in
plooirokken met blouson op
een zwart tricot pand. Marca
mikt met kleine prijzen op een
groot en modieus publiek.
Hierna was het tijd voor ge
lukkige tieners in zwarte jurk
jes met groen tegengevoerde
stroken. Stapelgek waren ze
ermee. Voor de avond draagt
de Marca-jeugd zwarte leg
gings en topjes met een goud-
lurex rokje.
TINY FRANCIS
AMERIKANEN JOEGEN ARTS MET GEWEREN WEG:
RAMSTEIN Medici en
ooggetuigen hebben onge
zouten kritiek geleverd op
de manier waarop Ameri
kaanse hulpdiensten de
slachtoffers van de vlieg
ramp op Ramstein hebben
behandeld. Amerikaanse
autoriteiten en het Duitse
Rode Kruis zijn lovend
over de gang van zaken,
maar specialisten in zie
kenhuizen spreken van
„geklungel".
De organisatoren van de dra
matische verlopen vliegshow
hadden geen rekening gehou
den met de mogelijkheid dat
zich een grote ramp zou voor
doen. Op de honderd EHBO-
ers waren slechts zes artsen en
er waren tien ambulances aan
wezig. Toen de ramp zich had
voltrokken, bleek van commu
nicatie tussen de verschillende
hulpdiensten geen sprake en
zouden de leden van die dien
sten zich hebben laten meesle
pen in de chaos.
In het weekblad Der Spiegel
fulmineert Peter Wresch, die
als een van de eerste noodart-
sen met een helikopter op
Ramstein arriveerde: „De
Amerikanse redders volgden
een geheel ander concept van
berging en verzorging van ge
wonden dan wij. Zij gingen te
werk volgens de „Vietnam-
strategie", alsof alles onder vij
andelijk vuur gebeurde: alles
inladen en meteen weg. Daar
toe werd alles wat vloog of
reed gebruikt".
Een Duitse arts, die als toe
schouwer bij de show aanwe
zig was, werd door Ameri
kaanse militairen weggejaagd
met geweren, toen hij een
slachtoffer te hulp wilde schie
ten. In dezelfde reportage foe
tert een andere noodarts, dat
de soldaten stervenden en le
vensgevaarlijk gewonden bij
armen en benen hadden ge
pakt en naar een helikopter
hadden gesleept. Op deze ma
nier zouden ongeveer hon
derdtwintig zwaargewonden
binnen een uur naar het Ame
rikaanse militaire hospitaal in
het nabijgelegen Landstuhl
zijn gebracht.
Voor het vervoer van de hon
derden gewonden waren, vol
gens critici te weinig ambulan
ces en helikopters beschik
baar. Dat wil zeggen, mogelijk
waren ze wel beschikbaar,
maar ze werden niet ingezet.
Zeven reddingshelikopters in
Stuttgart zijn bijvoorbeeld aan
de grond gebleven. Wel wer
den vrachtauto's en autobus
sen ingeschakeld.
Paniek
Zodra het nieuws van de ramp
in Ramstein bekend raakte
hadden de specialistenteams in
de brandwondenziekenhuizen
in de gehele Bondsrepubliek
hun afdelingen gereedgemaakt
voor- de opvang van ernstig
verbrande slachtoffers. Echter,
de patiënten bleven weg. In
hun paniek en haast hadden
de organisatoren van de red
dingsoperatie hen willekeurig
over 23 ziekenhuizen in het
gehele land en zelfs Frankrijk
verdeeld.
Pas de dag na de ramp werd
een beroep gedaan op de cen
trale registratie v^n bedden
voor verbrande slachtoffers in
Duitsland, gevestigd in Ham
burg: De directeur van het
grootste brandwondencentrum
in Keulen Gerald Spilker is
woedend over de trots waar
mee deelstaatminster Geil
maandag na de ramp verkon
digde dat alle slachtoffers bin
nen 75 minuten naar zieken
huizen in de omgeving waren
afgevoerd of ter plaatse waren
behandeld. Volgens Spilker
gaan medici die niet op brand
wonden zijn gespecialiseerd
ver boven hun mogelijkheden
wanneer ze plotseling worden
geconfronteerd met een groot
aantal zeer ernstig verbrande
patiënten.
Het feit dat nog steeds slacht
offers in de ziekenhuizen aan
hun verwondingen bezwijken
hoeft overigens nog niet het
gevolg te zijn van de chaoti-
sche reddingsoperatie en de
vraagtekens oproepende ver-
deling van de slachtoffers over
de ziekenhuizen.
Bij een kind bestaat al levens- A
gevaar wanneer tien tot vijf
tien procent van het huidop
pervlak verbrand is. Bij een
volwassene is een verbranding
van vijftien tot twintig procent
levensgevaarlijk. Bij verbran-
dingsrampen is het een trieste
ervaring, dat een bepaald per
centage van de aanvankelijk
geredde gewonden alsnog aan
de verwondingen bezwijkt.
Gezien de aard van de ver
brandingen moet na de ramp
van Ramstein nog steeds op
een verdere stijging van het
aantal doden worden gere
kend.
HENGELO Philips-
dochter Hollandse Signaal
in Hengelo gaat nauw sa
menwerken met andere
Europese producenten van
defensie-elektronica. De
onderhandelingen van
Signaal met het Franse
staatsbedrijf Thomson
hebben al geleid tot een
principe-overeenstem
ming.
Over het uiteindelijke resul
taat van de besprekingen zul
len de beide bedrijven alsmede
de Franse en de Nederlanse
staat nog voor eind september
een gezamenlijke verklaring
uitgeven. Tot nu toe geldt
Thomson uitsluitend als con
current van Signaal.
Door samen projecten op te
zetten wil de Europese be
drijfstak voor defensie-elek
tronica de kosten drukken.
Hollandse Signaal gaat ook na
of samenwerking mogelijk is
met vergelijkbare bedrijven in
de Bondsrepubliek Duitsland,
Groot-Brittannië, Frankrijk en
Zweden.
Sterke positie
Voor J.H.J. Bosma, de nieuwe
directie-voorzitter van Hol
landse Signaal is het overigens
maar de vraag of de samen
werking met buitenlandse on
dernemingen voor Signaal
voldoende is om z'n sterke po
sitie op de wereldmarkt van
defensie-apparatuur ook in de
volgende eeuw te behouden.
In vergelijking met andere
landen steekt de Nederlandse
overheid weinig geld in de
ontwikkeling van defensiema
terieel. Op jaarbasis gaat het
om tien miljoen gulden, terwijl
er zo'n honderd miljoen nodig
is. Dat is tien procent van de
omzet in deze bedrijfstak.
Nu kan Signaal de ontwikke
lingskosten nog zelf betalen.
Maar die uitgaven stijgen der
mate sterk, dat de firma de fi
nanciering over tien tot vijf
tien jaar wellicht niet meer
kan opbrengen.
Bosma: „In dat geval zullen
we ons produktenpakket
moeten beperken. In het uiter
ste geval komt het voortbe
staan van Signaal in gevaar".
De defensie-politiek van Ne
derland zou volgens Bosma
ernstig aan geloofwaardigheid
verliezen als de nationale de
fensie-industrie niet in stand
wordt gehouden. „Wel be
schouwd maakt onze indus
trietak deel uit van defensie;
wij zijn naast de drie legeron
derdelen de vierde poot ^an
het defensie-apparaat. Immers,
de sector is volkomen afhan
kelijk van de rijksoverheid.
Die bepaalt aan welke appara
tuur er behoefte is en hoeveel
ze ervan wil hebben. In nota's
erkent de overheid het belang
van de defensie-industrie wel,
maar ze trekt daar financieel
niet de juiste consequenties
uit", oordeelt Bosma.
Civiele markt
Ernstige zorgen maakt Bosma
zich over Signaals civiele afde
ling in Apeldoorn: „Door in
krimping van de militaire
markt storten de bedrijven
zich nu op de civiele markt.
Wij kunnen ondanks de uitste
kende kwaliteit van onze pro-
dukten zeer moeilijk concurre
ren doordat firma's uit andere
landen dank zij de overheids
steun die ze krijgen, tegen
sterk lagere prijzen kunnen le
veren. Er worden bij voor
beeld leningen verstrekt tegen
extra lage rentes".
„Van onze verwachting dat de
civiele produktie tot een kwart
van de totale omzet zou oplo
pen, is helaas niets uitgeko
men; het is nu maar twaalf
procent. Nee, een stijging van
dat civiele aandeel zie ik voor
alsnog niet".
Deze negatieve ontwikkeling
heeft volgens Bosma niets van
doen met onvoldoende acquisi
tie (wat de vakbeweging Sig
naal verwijt) of de problemen
rond het wal-radarsysteem in
de Rotterdamse haven.
Bosma. „Ons bedrijf is te nega
tief in de publiciteit gekomen.
Het is beslist geen fiasco voor
ons. We moeten vaststellen dat
het door ons geleverde wal-ra
darsysteem zeer goed werkt.
Dat was met zeventig miljoen
het leeuwendeel in de order.
De moeilijkheden zijn ontstaan
rond het systeem voor het ha
venbeheer waarmee een be
drag van vijftien miljoen gul
den is gemoeid. We moeten
concluderen dat dit systeem te
ambitieus is opgezet. De ver
wachtingen waren te hoog ge
spannen. Het plan dateert uit
de tijd dat men dacht dat de
mogelijkheden van computers
onbegrensd zouden zijn. Ten
onrechte. Er is nu een nieuw
systeem ontwikkeld. Dit na
jaar verwachten we hiervoor
de opdracht".
In 1990 voorziet Bosma een
grote opdracht van de marine
in Australië en Nieuw Zee
land.
Kennis
Bosma: „We worden gaande
weg meer een kennis- dan
produktiebedrijf. Om die re
den is het ook zo belangrijk
dat de overheid meer geld be
schikbaar stelt voor de ont
wikkeling van de defensie-in
dustrie in de verdere toe
komst. Het iaar 2000 lijkt in
dat verband nog ver weg,
maar projecten voor zeer
hoogwaardige technologie zo
als Signaal die ontwikkelt ver
gen nu eenmaal vele jaren van
studie", aldus -Bosma.
Dat de produktie van defen
siemateriaal niet tot de zoge
noemde kernactiviteiten van
het Philipsconcern behoort wil
naar de mening van Bosma
niet zeggen dat het concern
Signaal kwijt zou willen.
Bosma: „Philips heeft priori
teiten gesteld voor haar inves
teringen en daar vallen die
voor defensie buiten. Ik vind
dat een begrijpelijke keuze die
wat de investeringen betreft
niet van het concern afhanke
lijk. We financieren zelf".
Vooral vanwege omstreden le
veranties heeft de Philips-
dochter de laatste jaren nog al
eens aan kritiek blootgestaan.
Na deze periode gaat Bosma,
die een carrière van zeventien
jaar bij Signaal achter de rug
heeft, een dialoog met de sa
menleving niet uit de weg. Hij
vindt dat Signaal als grootste
industriële werkgever van
Twente best mag laten weten
hoe het sociaal-economisch
gaat en wat het produceert en
voor wie. Bosma: „Alleen hoe
we het maken moet geheim
blijven...".
