„Kamer moet zeggen of
er een kop moet rollen"
Scherp rapport haalt
uit naar Lubbers
NECKERMANN levert 'm binnen 24 UUR!!
Basisartsen in actie
tegen lange werktijden
COMMISSIEVOORZITTER LOEK HERMANS:
Beroep op werkgevers:
soepel opstellen
[0 augustus
^rinses Margriet opent in
iet rijksmuseum Paleis Het
.00 te Apeldoorn de ten-
oonstelling „De Gouden
ieeuw van de Hollandse
uinkunst - The Anglo-
)utch Garden in the Age of
Villiam and Mary".
Jongerensurfdag
Een lichtelijk chaotisch beeld
van de start van de prestatie-
wedstijd op de nationale jon
gerensurfdag die zaterdag in
Zeewolde werd gehouden. Er
was niet veel wind maar plezier
op deze door NCRV en ANWB
georganiseerde dag was er
voldoende. De vijfde editie van
deze dag trok ruim dertigdui
zend - uiteraard vooral jeugdi
ge - bezoekers.
FOTO: ANP
(ADVERTENTIE)
Wasautomaten, koelkasten, stereosets, videorecorders, TV's....
Vandaag bestellen, r.
morgen vroeg al in huis!..
Kamervoorzitter Dolman neemt uit handen van commissievoorzitter Hermans een exemplaar van
het enquèterapport over de paspoort-affaire in ontvangst.
KEP KAN STAAT WELLICHT MILJOENENWINST AFDWINGEN
(Van onze
parlementaire redactie)
DEN HAAG Het van
daag verschenen rapport
van de parlementaire en
quêtecommissie naar de
paspoort-affaire haalt niet
alleen fel uit naar de be
windslieden Van Eekelen
en Van der Linden maar
ook naar premier Lubbers
en zijn ministerie van al
gemene zaken. Opmerke
lijk is dat het rapport,
overigens zonder het ge
bruik van zwaar beladen
politieke begrippen als
„onaanvaardbaar" en
„misleidend", ongemeen
hard van toon is en veel
scherper dan verwacht.
Lubbers heeft medio '85 en be
gin '86 een cruciale rol in de
affaire gespeeld toen hij twee
maal persoonlijk bemiddelde
om de bekvechtende bewinds
lieden van binnenlandse za
ken en buitenlandse zaken uit
elkaar te halen. Beide pogin
gen leverden echter niet het
gewenste resultaat op, onder
meer omdat Lubbers' ministe
rie er niet diep genoeg op in
ging („alleen branden blus
sen").
Volgens de commissie was het
beter geweest als de affaire in
de ministerraad aan de orde
was gesteld. Maar noch Lub
bers, noch de toenmalige
staatssecretaris Van Amels-
voort van binnenlandse zaken
(nu CDA-kamerlid) hebben
daartoe stappen ondernomen
terwijl daar wel alle aanlei
ding toe was, aldus één van de
hoofdlijnen uit het rapport.
Sterker nog, Van Amelsvoort
onthield Lubbers „relevante
informatie".
De enige pluim uit het rapport
is voor de huidige staatssecre
taris De Graaff-Nauta van
binnenlandse zaken. Zij is di
rect na haar aantreden begon
nen met het herstellen van de
beschadigde relaties met ge
meenten en provincies. Dat
overleg is aanmerkelijk verbe
terd. Dat was naar de mening
van de commissie ook hard
nodig, omdat voor die tijd Bin
nenlandse Zaken in het pas
poort-project onvoldoende
recht deed aan met name de
belangen van de gemeenten.
Verder constateert de commis
sie dat sinds april van dit jaar
toen minister Van dên Broek
(buitenlandse zaken) onder
druk van de Kamer politiek
verantwoordelijk werd en Van
der Linden van het paspoort
toneel moest verdwijnen, de
problemen beter worden aan
gepakt.
„Chaotisch"
Eind vorige week al werd be
kend dat staatssecretaris Van
der Linden van buitenlandse
zaken en zijn voorganger Van
Eekelen (nu minister van de
fensie), maar ook het ministe
rie zelf naar de mening van de
commissie „op vitale punten
ernstig tekort zijn geschoten".
Het rapport kraakt het tot nu
toe gevoerde paspoort-beleid
van Van Eekelen en Van der
Linden met steeds weer terug
kerende termen als „chao
tisch", „onzorgvuldig", „onbe
grijpelijk", „bevreeemdend"
en „nalatig".
De commissie betrapt met
name Van der Linden diverse
malen op het verstrekken van
onjuiste informatie aan de Ka
mer, maar laat in het midden
of dat willens en wetens is ge
beurd. Van Eekelen krijgt
meerdere malen het verwijt
soms zelfs „gevaarlijke" finan
ciële risico's genomen te heb
ben. Die risico's betreffen niet
alleen de staat zelf maar ook
de burgers.
Startkapitaaltje
Zo accepteerde hij dat pas-
poort-producent KEP BV een
startkapitaaltje van slechts
40.000 gulden had waarmee
een order van in totaal een
miljard gulden uitgevoerd
moet worden. Voorts accep
teerde hij dat tussen KEP, Ko
dak en Philips geen hechte ju
ridische relatie bestond (be
staat). De contacten waren en
zijn vrijblijvend. Van Eekelen
ging slechts af op de naamsbe
kendheid van deze bedrijven.
Het zwaartepunt van KEP ligt
met instemming van Kodak
en Philips bij de Schiedam-
se drukkerij Elba en zijn di
recteur L. Baard.
Bovendien is het de commissie
gebleken dat KEP het finan
cieel beheer overgedragen
heeft aan de geldschietende
banken (de Nederlandse Mid
denstands Bank en de Natio
nale Investerings Bank). Dat
betekent dat in geval van een
faillissement van KEP de staat
in een zeer ongunstige positie
komt te staan om nog finan
ciële aanspraken te kunnen
doen gelden. Dat klemt des te
meer omdat tot „grote verba
zing" van de commissie KEP
zowel de rijksleges als de ge
meentelijke leges int.
De commissie verwijt de ver
antwoordelijke bewindslieden
hier „ernstige tekortkomin
gen" omdat op dit punt direct
het belang van de staat en de
burgers in het geding is. Des
kundigen werden bij het op
stellen van het contract tussen
de staat en KEP te weinig of
helemaal niet geraadpleegd.
Buitenlandse Zaken heeft
zichzelf in zekere zin aan KEP
uitgeleverd, stelt de commis
sie. Het departement gaf zich
er geen rekenschap van wat er
met de verstrekking van het
paspoort kon gebeuren als dit
bedrijf om welke reden dan
ook in de versukkeling zou ra
ken. Die onzekerheid bestaat
trouwens nog steeds.
Hoewel het contract spreekt
over „een redelijk rende?
ment", aldus de commissie,
staat nergens beschreven wat
exact daaronder verstaan moet
worden. De commissie sluit
daarom niet uit dat KEP tezij-
nertijd een miljoenen winst
kan boeken en de staat zelfs
kan dwingen de prijs van het
paspoort te verhogen om „dat
redelijke rendement" te halen.
Ook hier is sprake van finan
ciële risico's voor staat en bur
ger, aldus de commissie.
De toenmalige staatssecretaris
Van Eekelen liep direct in de
beginfase, toen de offertes van
de Staatsdrukkerij, drukkerij
Joh. Enschedé en KEP verge
leken moesten worden, al gro
te risico's. Zowel hij als de be
trokken afdeling op het minis
terie lieten zich „al brainstor
mend" vrij snel meeslepen
door het totaal-project waar
mee KEP was gekomen. Tot
een vergelijking met de ande
re aanbieders kwam het niet
meer. Enschedé en de Staats
drukkerij kregen daardoor
niet de gelegenheid ook zo'n
totaal-project aan te bieden,
zodat tot op de dag van van
daag niet vaststaat of het pas
poort wel tegen de laagste prijs
(27,50 excl. btw) -geleverd
wordt.
Pijnlijk is dan de constatering
van de commissie dat de
Staatsdrukkerij toen al in staat
was een paspoort te leveren
dat aan de gestelde eisen (ook
van fraudebestendigheid) vol
deed.
Janboel
Bevreemding en verbazing
heeft het bij de commissie ge
wekt dat Buitenlandse Zaken
niets gedaan heeft aan het
versterken van het manage
ment bij KEP, terwijl al gerui:
me tijd bekend was dat de or
ganisatie van dit bedrijf ook
in financieel opzicht een
janboel was. Van Eekelen
deed destijds moeite gekwalifi:
ceerde mensen bij KEP te krij
gen, omdat hij zich verant
woordelijk voelde. Maar toen
die mensen onvoldoende ble
ken te functioneren verhin?
derde datzelfde ministerie van
buitenlandse zaken (waar in
middels Van der Linden was
gekomen) er krachtiger figu
ren aan te stellen. Over de or
ganisatorische problemen bij
KEP lichtte Van der Linden
de Kamer niet in.
Ook de Tweede Kamer krijgt
een paar stevige vegen uit de
pan. Er is op momenten dat
het nog kon, onvoldoende ac
tie ondernomen om Buiten
landse Zaken te dwingen met
KEP te stoppen of tenminste
pas op de plaats te laten ma
ken. De Kamer liet zich leiden
door incidenten, aldus één van
de conclusies uit het rapport.
ED FIGEE
ftGiM^iNNENLAND
even gewonden
ij windhoos
Zeeland
)LIJNSPLAAT Tijdens een
ndhoos in Zeeland zijn gister-
ddag zeven mensen gewond
raakt, onder wie twee kinde-
n. Zij werden met snij- en
isterereeswoncjen naar het ziekenhuis
luiten Goes vervoerd. De windhoos
2d, al pk rond drie uur via camping
izand in Colijnsplaat over de
isterschelde weg. Op de cam-
ig werden zeven caravans ge-
iffen. waarvan er zes totaal
rnield werden. Ook werd een
voord#sonenauto zwaar beschadigd,
ordat een caravan er door de
ndhoos bovenop werd gesme-
rpreti
;commf:
louden
Vrouw vermoord
op veerboot
HOEK VAN HOLLAND
Op de veerboot Koningin Bea
trix, die vaart tussen Hoek van
Holland en het Britse Har
wich, is gistermorgen in een
hut het stoffelijk overschot
van een vermoedelijk ver
moorde Nederlandse vrouw
aangetroffen. Het slachtoffer,
de 50-jarige P.I. Beman uit
Schiedam, werd gevonden
toen de bemanning na aan
komst van de Koningin Bea
trix in Hoek van Holland het
schip inspecteerde. De politie
heeft inmiddels twintig man
bij het onderzoek betrokken.
Hilversumse politiechef
naar Postbank
HILVERSUM Opnieuw ver-
trekt een hoge politiefunctionaris
naar het bedrijfsleven. Commis
saris P. van der Molen (52) van
de Hilversumse gemeentepolitie
wordt per 1 december directeur
van het technisch facilitair be
drijf van de Postbank. Hij zal
daar leiding geven aan 900 werk
nemers. Van der Molen is ruim
zeven jaar korpschef in Hilver
sum. In de sportwereld is Van
der Molen sinds 1984 bekend als
voorzitter van de Wielrenunie
(KNWU). Begin dit jaar werd de
Amsterdamse commissaris Siets-
ma veiligheidsmanager bij Phi
lips en vertrok commissaris Caze-
mier van het Haagse korps naar
het Ahold-concern.
MAANDAG 29 AUGUSTUS 1988 PAGINA 3
UTRECHT Minister De Koning van sociale za
ken moet op korte termijn zorgen dat er een einde
komt aan de lange werktijden van assistent-ge
neeskundigen. De Tweede Kamer heeft zich drie
jaar geleden uitgesproken, voor het onder de Ar
beidswet brengen van de arts-assistenten, maar tot
nu toe is deze maatregel uitgebleven. De Landelij
ke Belangenvereniging voor Basisartsen (LBB) zal
daarom donderdag „actie" voeren. Op het Binnen
hof wordt een noodhospitaal voor oververmoeide
artsen opgericht en een petitie aangeboden. In ver
schillende ziekenhuizen zullen arts-assistenten een
groene band om de arm dragen met de tekst „40
uur", terwijl patiënten schriftelijk over de actie
worden ingelicht.
Geen IRA-bom
De politie van Nijmegen
heeft gisterochtend een
deel van het stadscen
trum ontruimd omdat
gevreesd werd dat er
door de IRA, het verbo
den Ierse Republikeinse
leger, een bom ge
plaatst was in een auto
van Britse militairen. De
Explosieven Oprui
mingsdienst (EOD) gaf
na twee en een half uur
onderzoek het sein vei
lig, toen was gebleken
dat er geen sprake was
van explosieven in de
auto.
FOTO: ANP
(Vervolg van de voorpagina)
DEN HAAG Minister Ru-
ding van financiën en zijn
CDA-collega's in het kabinet
willen de verlaging van de
vennootschapsbelasting echter
eveneens pas op 1 januari la
ten ingaan. De VVD-ministers,
gesteund door de liberale frac
tie in de Tweede Kamer, heb
ben zich echter tot nu toe fel
tegen dit uitstelplan verzet.
De ministers zouden hun
gesprekspartners duidelijk
willen maken dat het eenvou
digweg onmogelijk is binnen
een maand een wetsontwerp
tot verlaging van de vennoot
schapsbelasting door de Twee
de en Eerste Kamer te 'jassen'.
Wat het werkgelegenheidsbe
leid betreft zal het kabinet een
dringend beroep op de werk
gevers doen volgend jaar een
flinke bijdrage te leveren aan
de bestrijding van de werk
loosheid. CNV-voorzitter Hofs
tede deed gisteren een beroep
op de werkgevers zich tegen
over het kabinet soepel op te
stellen. „Zij hebben na zes jaar
Lubbers maar weinig reden
tot klagen", aldus Hofstede.
De controverse tussen CDA en
VVD over lastenverlichting en
koopkrachtbehoud voor de
burgers, die vrijdagavond hoog
oplaaide, is zaterdag volgens
een woordvoerder van het ka
binet grotendeels opgelost. Het
is echter nog niet bekend of
het hoge btw-tarief van 20
procent volgend jaar zal dalen
tot 18 (een VVD-wens) of dat
dit tarief slechts met 1 procent
zal worden verlaagd, in combi
natie met een verlaging van
de loon- en inkomstenbelas
ting voor de laagste inkomens
groepen (een CDA-voorstel).
Wel is inmiddels zeker dat er
voorlopig nog niets terecht
komt van het kabinetsplan om
de prijzen van kappers, lood
gieters, schilders en andere
dienstverlenende bedrijven
nog maar met 6 procent btw te
belasten inplaats van de huidi
ge 20 prqcent. Waarschijnlijk
zal deze btw-verlaging, be
doeld om het zwart werken te
gen te gaan, pas in de loop van
volgend jaar worden doorge
voerd. De verhoging van de
kinderbijslag met 4 procent
voor de eerste twee kinderen
(vanaf 1 janauri) is in het ka
binet geen punt van discussie
meer. CDA en VVD zijn het
hierover geheel eens.
jrote
:gatiefj
plossii, DEN HAAG „Het
woord is nu aan de Ka
lmer". Loek Hermans, de
i 137-jarige voorzitter van
i de parlementaire com-
I missie die een enquête
egenbftheefr in6esteld naar de
erf zai &anS van zaken rond het
raago!nieuwe PasPoort> maakt
en injeen tevreden maar ook
t er vieen enigszins uitgeputte
zelf uiindruk- Begrijpelijk, om-
at hetr*at zijn commissie die uit
In bi slechts vier leden be-
stond, zich in nog geen
vier maanden moest
kwijten van een taak
id aanlwaar RgV- en de bou-
ïl Stro» wenquêtecommissie een
;mt da veelvoud van tijd voor
jgen .1 (nodig) hadden,
enheid
;en bij ..We hebben ons dan ook uit
en ont de naad gewerkt", verzucht
het Nijmeegse VVD-kamer-
lid. Uit de grond van zijn
I hart geeft hij volgende parle-
lische) mentaire enquêteurs de raad
'elukide zomer te mijden. „Want
'erlegl waarom hadden wij zo'n ont-
zoalst zettenc*e haast? Omdat we de
hl' ïXvakantieplannen van de ge-
)blieKiuugen niet in de war wilden
de set sturen. Formeel hadden we
natuurlijk het recht daartoe,
maar wij vonden dat je dat
mensen niet mag aandoen",
i van)gevolg daarvan was dat
begrol de paspoortcommissie in één
week alle (27) openbare ver-
horen afwerkte. Vijfenvijftig
uur waren Loek Hermans,
■^H|Aad Kosto (PvdA), Frans-Jo-
^Hzef van der Heijden (CDA)
^Hen Maarten Engwirda (D66)
^Hdaarmee bezig. „Ik moet eer-
^^^lijk bekennen dat het me
dsoms ontglipte. Dan moest ik
esten een getuige eerder overgeven
ien. Haan één van de andere com-
19 gral missieleden dan ik me had
tot 3(1 voorgenomen. Op zo'n mo
ment moest ik me gewoon
even herzetten".
Hermans geeft ruiterlijk toe
dat hij onder die kolossale
druk wellicht hier en daar
Vrij leen steek heeft laten vallen.
>p een Een voorbeeld daarvan zou
i in kunnen zijn dat hij verzuim-
Middde dóór te vragen, toen bleek
26 en_f
dat staatssecretaris Van der
Linden (buitenlandse zaken)
de Tweede Kamer niet op de
hoogte had gesteld van het
uittreden van Kodak uit de
combinatie KEP. „Ik kan het
me niet herinneren of ik Van
der Linden naar de reden
daarvan heb gevraagd. Het
kan zijn dat ik dat heb nage
laten".
Wezenlijk belang
De commissievoorzitter er
kent dat het hier gaat om een
zaak van wezenlijk belang.
Liet Van der Linden per on
geluk of expres de Kamer in
het ongewisse van een feit,
dat voor de regering zelf zeer
belangrijk was? Want waar
om koos staatssecretaris Van
Eekelen, de VVD-voorganger
van de CDA'er Van der Lin
den, voor het nietige en vol
strekt onbekende drukkerij-
tje Elba in Schiedam? „Ik
weet het, ik weet het", zegt
Hermans, „omdat hij onder
de indruk was van de namen
Kodak en Philips!". (Ook de
Eindhovense gigant maakt
overigens allang geen deel
meer uit van KEP).
Maar desondanks ziet Her-
Hermans: „Het ont
brak Buitenlandse
Zaken domweg aan
een goede manager.
Het departement
had niemand in huis
met voldoende ken
nis van zaken".
mans het debat met de Ka
mer, dat eind september ge
houden wordt, met vertrou
wen tegemoet. „Ons is name
lijk alleen gevraagd feiten te
verzamelen en verantwoor
delijkheden na te gaan. Het is
de Kamer zélf die moet be
oordelen of ons rapport con
sequenties dient te hebben
voor éen of meer bewindslie
den. Ook daarom zei ik daar
net dat het woord nu aan de
Kamer is".
Hermans legt uit dat de RSV-
en de bouwenquête ook in
dat opzicht heel leerzaam zijn
geweest. De RSV-commissie
stelde dat minister Van Aar-
denne onaanvaardbaar had
gehandeld. De bouwcommis
sie gebruikte een ander
woord met betrekking tot
staatssecretaris Brokx (ontoe
laatbaar). Volgens Hermans
maakte de Kamer echter in
beide gevallen zeer duidelijk
dat zij dit soort „vooroorde
len" niet op prijs stelt. Her
mans: „Daarom hebben wij
ons heel bewust beperkt tot
het hanteren van termen als
onvolledig, chaotisch en on
juist. Dat zijn zaken die ob
jectief kunnen worden vast
gesteld".
De term „onjuist" gebruikt
de paspoortcommissie bij
voorbeeld als zij wil aange
ven op welke wijze de Twee
de Kamer door de regering
op de hoogte is gehouden van
de voortgang van het pas
poortproject. Staatssecretaris
René van der Linden ging bij
herhaling in de fout, toen hij
het parlement informeerde
over de testen waaraan het
nieuwe reisdocument werd
ontworpen, daarbij de indruk
wekkend dat allerlei instel
lingen zoals TNO zich met de
regelmaat van de klok over
de diverse paspoortmodellen
bogen.
Pas bij de openbare verhoren
werd duidelijk dat lange tijd
alleen een ambtenaar van
Buitenlandse Zaken, de in
middels befaamde heer Ui-
terlinden, het KEP-product
tegen het licht hield. Uiter-
linden vond dat zelf heel
normaal omdat hij er zijn
hobby van had gemaakt alles
van paspoorten en fraudebe-
stenigheid af te weten. „Het
kan best zijn, hoor", zegt
Hermans, „dat deze man op
dit gebied de grootste expert
is van Europa. Misschien wel
van de wereld. Maar dat
neemt niet weg dat de Twee
de Kamer al die tijd in de
veronderstelling leefde dat
de controle in handen was
van gerenommeerde institu
ten".
Geen managers
Zo nu en dan valt Hermans
zichzelf tijdens het gesprek
in de rede. Dan spreekt hij de
hoop uit dat bij de parlemen
taire behandeling van deze
enquête niet alleen de vraag
of er koppen zullen rollen
centraal zal staan.
Hermans zelf vindt namelijk
één ander feit tenminste zo
belangrijk. „Wij hebben ui
teraard ook geprobeerd na te
gaan hoe het zover heeft
kunnen komen. Daarbij heb
ben we vastgesteld dat er in
het paspoortproject er géén
bijzondere omstandigheden
waren..."
Hij maakt zijn zin niet af en
kijkt daarbij zeer veelbeteke
nend. Hij wijst erop dat „het
dus in beginsel overal elders
bij de overheid op dezelfde
wijze fout kan gaan of kan
zijn gegaan". Hij hoopt vurig
dat de Kamer in het debat
met de regering aan dat as
pect en aan de adviezen van
zijn commissie de nodige
aandacht zal willen schen
ken.
Want Hermans en de zijnen
menen dat «zij tenminste één
belangrijke oorzaak van dit
soort kennelijk 'heel gewone'
fiasco's boven water heeft ge
tild. „Het ontbrak Buiten
landse Zaken domweg aan
een goede manager. Het de
partement had niemand in
huis met voldoende kennis
van zaken. Onze raad is dat
men zich in voorkomende
gevallen tot een ander depar
tement moet wenden en des
noods, als men .ook daar bot
vangt, een manager van bui
tenaf moet aantrekken".
Hermans legt uit dat Buiten
landse Zaken van start ging
zonder dat staatssecretaris
Van Eekelen eigenlijk wist
wat hij wilde. „Hij wist maar
één ding: het nieuwe pas
poort moest fraudebestendig
worden. Dat is een beetje
weinig in een zaak die zoveel
kanten heeft. En als de voor
bereiding al niet in orde is,
behoeft het geen verbazing
als er van de uitvoering nog
veel minder terecht komt".
Is dat laatste niet een erg
hard oordeel? Het paspoort is
nu toch in orde. Eind goed, al
goed, vindt minister Van den
Broek. Hermans is voorlopig
nog een andere mening toe
gedaan. „De gaten in het con
tract met KEP (waardoor de
staat met handen en voeten
aan het drukkerijtje vast zit)
zijn in feite nog even groot
als voorheen. Nu weet ik wel
dat Van den Broek bezig is
verbeteringen aan te bren
gen, maar daarmee heeft hij
dat karwei nog niet geklaard.
Wij zouden dus erg voorbarig
zijn, als we aan de Kamer
zouden rapporteren dat nu
alles in orde is".
RIK IN 'T HOUT
ED FIGEE
KNOLLEN
oüs j'i fcNT ce Nieuws st^iaies. Cf Uil kLASfe!
we. nessen meA opscnect
NpgftL Gftpre kLAs&eM-
