Loze beloften overheid
kunnen tij niet keren
duizenden Hutu „als schapen" afgeslacht
Dossiers Al Haq zitten vol
schokkende getuigenissen
[N: Iraq gebruikte
losterdgas in Iran
LIEDJE OVER QUAYLE
VAN RADIO GEWEERD
se
eil AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
ia
^JITENLAND
QeidóaQowuvnt
WOENSDAG 24 AUGUSTUS 1988 PAGINA 5
YORK Iraq heeft op 2 augustus
leen bombardement op een Iraanse stad
Jsterdgasgranaten gebruikt tegen de bur-
Tjevolking. Dat is de conclusie van een
lerzoek dat is ingesteld door een spe-
|al team voor chemische wapens van de
Venigde Naties. Volgens Iran kwamen
|het bombardement op de stad Osjnaviy-
J2.680 mensen om het leven. De stad ligt
Iele kilometers over de grens in het
Irdwesten van het land. Ten tijde van
J bombardement hadden beide landen
fclutie 598 van de Veiligheidsraad over
|indiging van de oorlog al aanvaard en
1 onderhandeld over het bestand, dat
augustus inging.
JAPANNER KOOPT
CESSNA VAN RUST
HAMBURG Een Japanse zakenman
wordt de nieuwe eigenaar van het Cessna-
vliegtuigje, waarmee Matthias Rust vorig
jaar mei naar Moskou vloog. Het sportvlieg
tuigje was aanvankelijk door de Aeroclub in
Hamburg, de eigenaar van het sportvlieg
tuigje, verkocht aan een Westduitse parfum-
fabrikant. Deze zou hem voor een onbekend
bedrag van de hand hebben gedaan aan de
Japanse zakenman. Rust had indertijd als lid
van de Aeroclub de Cessna gecharterd zon
der te zeggen dat hij van plan was naar Mos
kou te vliegen. Daar landde hij op 28 mei op
het Rode Plein, praktisch voor de deur van
het Kremlin. Later werd hij veroordeeld tot
vier iaar gevangenisstraf. Begin vorige
maand werd de 20-jarige waaghals echter
vroegtijdig vrijgelaten.
PLO gaat betalingen
Jordanië overnemen
NICOSIA Jasser Arafat, de voorzitter van de
Palestijnse Bevrijdingsorganisatie PLO, heeft ge
zegd dat zijn organisatie de salarissen zal betalen
van de ontslagen en met pensioen gestuurde Jor
daanse ambtenaren in de door Israel bezette wes
telijke Jordaanoever. Eerder deze maand had ko
ning Hussayn van Jordanië besloten de souverei-
niteit over de westelijke Jordaanoever af te staan
en werden alle door Jordanië betaalde ambtena
ren, onder wie vrijwel alle leerkrachten in het ge
bied, ontslagen. Arafat zei niet waar de PLO het
geld voor de salarissen vandaan haalt en hoe het
zal worden uitgekeerd. De PLO heeft een behoor
lijke financiële reserve. De Israëlische autoriteiten
hebben gezegd dat zij niet zuilen toestaan dat de
PLO de rol van Jordanië in de bezette gebieden
overneemt.
NEW YORK Een radiostation in
de Amerikaanse staat Indiana is ge
zwicht voor de druk van adverteer
ders en heeft besloten een liedje
over Dan Quayle, de Republikeinse
kandidaat voor het vice-president-
schap, niet langer uit te zenden. De
tekst zou te kwetsend zijn. Het om
streden liedje ging over Quayle, die
de Vietam-oorlog veilig doorbracht
in Indiana. Zoals bekend woedt er
een controverse over het feit dat
Quayle. doordat hij dank zij
ties van ziin familie bij de Nationale
Garde belandde, niet in Vietnam
hoefde te dienen. Een gepensioneerd
generaal-majoor van de Nationale
Garde heeft nu ook toegegeven, dat
hij zijn ondergeschikten opdracht
had gegeven een plaatsje vrij te hou
den voor Quayle, die zelf zegt dat hij
bij de garde kwam omdat er plaatsen
genoeg waren. Een tweede lied over
Quayle is overigens nog niet van de
Amerikaanse zenders verbannen.
Intussen duurt de affaire onvermin
derd voort en heeft een van de be
langrijkste kranten in het midden
westen van de VS als eerste gepleit
voor het opstappen van Quayle.
Gewonden bij aanslag
restaurant Zuidafrika
JOHANNESBURG Bij een aanslag
met een kleefmijn op een hambur
gerrestaurant zijn gisteren in de
Zuidafrikaanse kuststad East London
zeker 23 mensen gewond geraakt.
Twee gewonden zijn er ernstig aan
toe. De overigen konden na behande
ling het hospitaal verlaten. Onder de
gewonden waren zowel blanken als
zwarten. De verantwoordelijkheid
voor de aanslag op het Wimpy-res-
taurant werd niet opgeëist, maar de
politie schreef die toe aan het Afri
kaans Nationaal Congres, het gewa
pende verzet tegen de apartheid. Het
was de derde keer in twee jaar dat de
Wimpy-keten door een aanslag werd
getroffen.
etnamveteranen
llpen Russen
FRANCISCO Een
;p Amerikanen, onder wie
stens negen Vietnamvete-
|en, wil naar de Sovjetunie
n om Russische soldaten te
>en, die gewond zijn ge
kt in Afghanistan. Tot de
igatie van negentien man
m oren drie makers van
I istbenen, evenals deskundi-
op het gebied van psychi-
problemen die met de
og te maken hebben. De
-p, die wordt gesponsord
feen Amerikaanse vredes-
nisatie, wil op 26 septem-
in Moskou aankomen en
particuliere organisaties,
en regeringsfunctiona-
praten. Het bezoek is
;ens de organisatoren op
odiging van Sovjetburgers
ijveren voor betere betrek
ken tussen de twee super-
jendheden.
m m
U'
r
fOT
viele
immerborden
)or Britse
ldaten
Van onze correspondent
Roger Simons)
l( NDEN Britse mili-
en in West-Duitsland
men de opvallende,
ciale nummerplaten
hun privé-wagens in-
aleselen tegen gewone Brit-
ikke nummerborden.
maatregel is een reactie op
almaar toenemende IRA-
vallen op Brits militair
►oneel en in het bijzonder
le moord op een Britse mi-
r in Oostende. Twee jonge
'n van IRA schoten hem
in zijn auto terwijl hij
r het stoplicht stond te
hten. De wagen van deze
tair was zoals gebruikelijk
rzien van de gemakkelijk
kenbare speciale Westduit-
nummerpiaten die aange-
dat de eigenaar een Britse
itair is gelegerd in de
irepubliek. Op de gewo-
civiele nummerborden zal
fc ^ts voorkomen dat gemak-
II jke identificatie mogelijk
«»kt. Overigens dient opge-
■kt te worden dat geen en-
Britse personenwagen he-
er8e aal onopvallend kan
if.V.r den gemaakt want auto's
het stuur aan de rechter-
plaats van aan de linker-
t trekken op het Europese
teland altijd enigszins de
c°ns dacht.
nder j
SUDAN EN HET WASSENDE WATER:
KHARTOUM Het wa
terpeil stijgt nog altijd,
maar de staatssecretaris
voor irrigatiewerken is er
van overtuigd dat alles
onder controle is. In zijn
kantoor leunt Jammaa
ontspannen achterover in
zijn stoel. „Ik denk niet
dat de situatie kritiek is",
zegt hij. „Het is niet zo erg
als sommige mensen den
ken".
Overigens heeft Sudan giste
ren een perscensuur ingesteld;
berichten mogen niet zonder
toestemming van het ministe
rie van informatie worden
verzonden, omdat in debuite-
nalndse berichtegeving teveel
kritiek is geuit op de regering
van Sudan.
Mahmoud Beshir Jammaa, die
ook staatssecretaris is voor wa
tervoorziening, vertelt dat de
inwoners van de noordelijke
provincies van Sudan dijken
opwerpen en dat de overheid
hen voorziet van de benodigde
zandzakken, voedsel en gene
ratoren. Evacuatie van de ge
troffen bevolking is volgens
Jammaa niet nodig.
Hij denkt „persoonlijk"
dat het ergste voorbij is. Jam
maa legt uit dat na de ramp in
1946 dammen zijn gebouwd
ten zuidoosten van Khartoum.
Volgens hem zijn er tegen
woordig irrigatiewerken die
het water van de Nijl in goede
banen moeten leiden. Maar de
talrijke nederzettingen in de
lager gelegen gebieden waren
er tweeënveertig jaar geleden
niet.
Zij worden bewoond door
„ontheemden" en Jammaa
schijnt te vinden dat het niet
erg handig van hen is om daar
te gaan wonen. „Sommigen
wonen in gebieden waarvan
bekend is dat ze met de over
stromingen van 1946 afgeslo
ten waren. Er zijn zelfs men
sen die in nog lager gelegen
gebieden zijn gaan wonen. Ik
begrijp niet wat die mensen
daar doen. Ik weet niet waar
ze precies zitten, daarom heb
ben we die radio-uitzendin
gen.".
Kookpotten
Die uitzendingen van de over
heid propageren waakzaam
heid en het bouwen van dij
ken, maar deze aansporingen
zijn uiteraard van nul en ge
nerlei waarde voor de vluchte
lingen buiten Khartoum, de
ontheemden, voor wie radio's
ver buiten het financiële be
reik liggen. In hun zelfge-
bouwde.in water oplosbare, le
men hutten bevonden zich
slechts een paar kookpotten en
springveren bedden.
De uitzendingen lijken even
min geholpen te hebben in de
officiële nederzettingen, zoals
El Lamab, waar het water van
de Witte Nijl afgelopen maan
dag plotseling meer dan een
meter steeg en de woningen
van welgestelde islamieten be
dreigde. Soldaten in Al Lamab
staken verwoed de spaden in
de grond om de door Jammaa
verordonneerde diiken te leg
gen. Het water klotste tegen
de laatste zandzakken.
„We doen ons uiterste best,
maar het water blijft stijgen,"
zei een soldaat. „De zandzak
ken zijn op. Het is hopeloos".
Verderop in de straat duwen
terzelfdertijd enkele mannen
een gevaarlijk overhellende
lemen muur omver, het water
in. Het schuimende water
vreet aan de klei en likt aan
de moskee. Mannen bij wie het
water in huis al tot aan hun
middel komt, staren naar de
overstromingen en mompelen
iets over de regering en over
revoluties.
Als de arme vluchtelingen zo
iets zeggen valt er weinig te
vrezen. Als echter de midden
klasse dergelijke gevoelens
koestert, komt de toch al niet
onbesproken coalitie van pre
mier Sadiq el Mahdi ernstig in
gevaar. De gelatenheid waar
mee deze eerste minister op de
ramp gereageerd heeft, is on
der de bevolking niet onopge
merkt gebleven.
„Wij hebben geen regering",
zegt iemand. „Er zijn heel veel
ambtenaren geweest die hulp
toezegden, maar er gebeurt
niets'zegt weer een ander.
Hij staat te wachten op een
vrachtwagen die zijn bezittin
gen en zijn kinderen in veilig
heid moet brengen. Vrachtwa
gens zijn in Khartoum min
stens even schaars en gewild
als brandstof, brood en drink
water.
„Ik denk dat er geen gevaar is
voor de mensen die in de ou
dere wijken van Khartoum
wonen", zegt Jammaa enkele
uren daarvoor nog tijdens ons
gesprek. Terwijl hij dat zegt,
valt de stroom uit en zitten wij
in het donker, zonder ventila
tie. Onverstoorbaar vervolgt
hij: „Als er opnieuw overstro
mingen komen, zal onze be
richtgeving het water vóór
zijn".
CATHERINE BENNETT
(c) The Times, Londen
UWENOUDE VETE LOOPT OPNIEUW UIT OP BLOEDBAD:
:N HAAG De eeu-
noude vete tussen Hutu
Tutsi's heeft de afgelo-
i weken een bloedige
z»j njmax gekregen. Duizen-
^el i doden en veertigdui-
ïd vluchtelingen vor-
:n de (stille) getuigen
sn 'd t het „bijbelse" geschil
lusie sen landbouwers en
ielen ehouders in het Afri-
anse Burundi. De ergste
.hting lijkt voorbij
lar over vijf of tien
lood^r breekt opnieuw de
Hog uit".
thans dat vreest Walter Ael-
voet, een Witte Pater uit het
Belgische Leuven, die jaren
lang in Burundi en in het
buurland Rwanda werkte. In
1972 werd hij Burundi uitge
zet, omdat hij verhalen publi
ceerde over de massa-moojden
door Tutsi's op Hutu. Volgens
pater Walter lieten in dat jaar
150.000 Hutu „zich slachten als
schapen". Met name intellec
tuelen, onderwijzers en pries
ters delfden het onderspit.
„Bij een inval van Hutu vanuit
Tanzania werden enkele hon
derden Tutsi's gedood. De Tut
si's reageerden furieus: ze wil
den de Hutu voor eens en al
tijd een lesje leren. Sindsdien
is de repressie onverminderd",
vertelt Aelvoet. Vergoeilij-
kend voegt hij eraan toe.
„Weet je, die Hutu zijn boeren;
het zijn eenvoudige mensen.
Dan worden ze boos en slaan
enkele mensen dood. Het ge
wapende Tutsi-leger slaat er
vervolgens keihard op los".
Aelvoet: „De Hutu, bantoeboe-
ren en de Tutsi-veehouders
hebben dezelfde religie (zestig
procent is katholiek), spreken
dezelfde taal en houden van
dezelfde muziek. Maar on
danks deze overeenkomsten
heeft het nooit geklikt tussen
de volken".
Vrijwel vanaf het begin van
de bewoning van het hoogge
legen plateau, waaraan Burun
di zijn prettig klimaat dankt,
speelden de Tutsi's de baas
over de gesettelde Hutu. De
Tutsi's zouden door hun oor
spronkelijk nomadische leef
wijze, betere diplomaten en
handelaren zijn. Zij bemach
tigden veel sneller de wapens,
die door de Arabieren en later
de Europeanen werden geïn
troduceerd.
Volkerenmoord
De Duitse en later Belgische
kolonialen versterkten de po
sitie van de Tutsi's en zo heeft
dit volk, dat slechts vijftien
procent van de bevolking uit
maakt, alle touwtjes in han
den. De regering en alle admi
nistratieve diensten worden
gevoerd door Tutsi's. In het le
ger dat uit 30.000 manschap
pen bestaat, hebben zegge en
schrijven dertig Hutu een
Het scheepsjournaal van Peer Den Schuymer
tocht gaat dwars door het ruwe berglandschap en Peer,
t de chirurgijn de reis heeft aanvaard, kijkt voortdurend
:htig om. Als hier maar geen Spanjaarden zijn, want daar
t hij het niet op begrepen. Dan naderen zij een stad, omge-
door een hoge muur, die van enorme poorten is voorzien.
>uden de Indianen die stad alleen hebben gebouwd?", vraagt
t de chirurgijn. „Best mogelijk'^ antwoordt deze. „Dit volkje
heeft een hoge trap van cultuur bereikt, hoe onbeschaafd die
roodhuiden er ook uitzien". Wanneer zij de poort gepasseerd zijn
houdt Peer van pure verbazing zijn paard in. Dit is een sprookje!
Daar staat, aan de oever van een spiegelglad bergmeer, een
enorm paleis, fel blinkend in de helle zon; het paleis van de Inca
koning.
plekje bemachtigd.
Pater Walter: „Ik denk niet
dat dit een georgansieerd
bloedbad was op de Hutu, geen
bewuste volkerenmoord". De
vlam sloeg in de pan toen
Hutu-boeren een Tutsi dood
den. „De repressie die het le
ger vervolgens ten toon
spreidde is wel systematisch.
En wat de rol van de regering
precies is. Ze zullen het le
ger niet direct opdracht heb
ben gegeven tot de slachting,
maar blijkbaar houden ze het
ook nief tegen".
Het dichtbevolkte Burundi is
één van de armste landen van
Afrika. Het feit dat het arm is
en een buitenlandse schuld
heeft van ruim een miljard
dollar, is volgens pater Walter
te wijten aan het feit dat het
„land geen mineralen heeft en
afhankelijk is van de export
van koffie, waarvan de prijzen
cp de wereldmarkt sterk ge
daald zijn". Hij gelooft daarom
ook niet dat de armoede in het
land wordt veroorzaakt door
de geschillen tussen Hutu en
Tutsi's.
Aelvoet is bezorgd dat bloed
baden zich telken male op
nieuw zullen afspelen in het
kleine Afrikaanse land: „De
Tutsi's hebben de elite- en de
intellectuele Hutu vermoord.
De Hutu zijn niet in één front
verenigd en zij hebben niet
één leider. Zo blijven zij on
derdrukt, en verlekkerd kij
ken naar het buurland Rwan
da. Daar is ook 15 procent Tut
si en 85 procent Hutu. Maar de
Hutu in Rwanda organiseer
den zich en hebben enkele
grote leiders gekend. Ook nu
heeft Rwanda een Hutu-presi-
dent. In dat land betekende 25
jaar onafhankelijkheid, 25 jaar
vooruitgang. In Burundi laten
de Hutu zich op hun kop
slaan".
JOOS PERSOON
Busongeluk
Oostenrijk
vrachtwagen
zijn gisteren
In het Oos
tenrijkse
Schwardorf
dertien Hon
gaarse toe
risten om het
leven geko
men. Vijf
Hongaren lie
pen ernstige
verwondin
gen op. De
bus brandde
geheel uit,
nadat de
vrachtwagen
bij een uit-
wijkpoging
op de ver
keerde weg
helft terecht
kwam.
FOTO: ANP
SCHENDINGEN MENSENRECHTEN IN BEZETTE GEBIEDEN ISRAEL
JERUZALEM „De sol
daten arresteerden Iyad
Walid Hamdi, die ik goed
ken. Hij is ongeveer zes
tien jaar oud. Ik zag dat
twee van de soldaten hem
vasthielden en hoorde een
van de soldaten in het
Arabisch tegen hem zeg
gen: „We willen je niet
vlug doden. We willen je
langzaam doden". Toen
gooiden de twee soldaten
Iyad op de grond. Een van
hen zette zijn voet op zijn
borst en richtte de punt
van zijn geweer op zijn
rechteroog. Een paar se
conden later hoorde ik
het geluid van een schot
en zag ik Iyads oog uiteen
spatten".
Dit is een deel van een onder
ede afgelegde verklaring in
het bezit van de Palestijnse
mensenrechtenorganisatie Al
Haq, gevestigd in Jeruzalem.
De Nederlandse socioloog
Joost Hiltermann, hoofd-coör-
dinator van Al Haq zegt:
„Hier, dit is een voorbeeld van
wat we doen. Getuigenverkla
ringen opnemen over de grove
schending van de mensenrech
ten in de door Israel bezette
gebieden. En vervolgens ge
frustreerd toezien, dat de Is
raëlische autoriteiten ons niet
serieus nemen".
Hiltermann (31) kwam in 1980
als vrijwilliger bij Al Haq wer
ken en is er sindsdien geble
ven. Hij studeerde intussen af
aan de Universiteit van Cali
fornia. „In het begin", vertelt
hij, „wilde ik niet te lang blij
ven. Het was allemaal veel te
deprimerend. Maar het werk
heeft me zo gegrepen, dat ik
het niet meer los kan laten. Ik
voel het als mijn plicht de we
reld te laten weten wat hier
gebeurt".
Sinds het begin van de Intifa-
dah, de Palestijnse opstand,
reizen Joost Hiltermann en
zijn collega's nog intensiever
dan voorheen van dorp naar
dorp en van vluchtelingen
kamp naar vluchtelingenkamp
om getuigenverklaringen op te
nemen over martelingen in
gevangenissen, het schieten op
burgers tijdens demonstraties,
deportaties, en administratief
arrest. „Al onze rapporten
gaan naar de Internationale
Commissie van Juristen in Ge-
nève", aldus Hiltermann. „We
hebben ook contact met Am
nesty International".
Opgericht door twee Pale
stijnse advocaten van de wes
telijke Jordaanoever, Jona
than Kuttab en Raja Sheha-
deh, legt Al Haq (Arabisch
voor waarheid en rechtvaar
digheid) er de nadruk op zo
geloofwaardig mogelijk te zijn.
De ongeveer 11.000 onder ede
afgelegde verklaringen van
ooggetuigen worden door een
advocaat onderzocht, voordat
tot publicatie wordt overge
gaan. „We werken alleen met
betrouwbare brpnnen", zegt
Hiltermann. Maar de Israëli
sche autoriteiten beschuldigen
El Haq ervan een aftakking te
zijn van de Palestijnse Bevrij-
dings Organisatie.
Scherpe munitie
Enkele dagen geleden werd
een rapport van Al Haq gepu
bliceerd over het militaire ge
vangenkamp Ketziot (Ansar
III) in Israels zuidelijke Ne-
gev-woestijn, waar tenminste
2500 Palestiinen uit de Gaza-
strook en de westelijke Jor
daanoever gevangen zitten. De
meeste zijn in administratief
arrest, zonder enige vorm van
proces. Ze zijn er in tenten on
dergebracht waar volgens het
rapport „de zomerhitte, het
stof, de zandstormen en het
droge weer een dagelijkse
kwelling zijn voor de gevange
nen". Volgens het rapport is er
In plaats
van
kaarten...
bykleertjes
op het dak;
het is weer
eens Iets an
ders dan het
versturen van
geboorte
kaartjes. Een
inwoner van
Eddelak in
de Bondsre
publiek laat
de buurt op
deze wijze
zien dat zijn
vrouw een
gezonde
baby heeft
gekregen.
FOTO: AP
niet genoeg voedsel, water en
medische verzorging en wordi
er door de militaire bewakers
met scherpe munitie geschoten
op de gevangenen.
Het rapport werd gepubliceerd
een dag nadat in Ansar III een
opstand onder de gevangenen
was uitgebroken, waarbij twee
gevangenen omkwamen en
een derde werd gewond. Hoe
wel de commandant van de
zuidelijke troepen van het Is
raëlische leger, generaal Yit-
schak Mordechai, officieel had
laten weten dat de militaire
bewakers .juist" hadden ge
handeld, blijkt uit ooggetui
genverklaringen dat één van
de gevangenen door een hoge
officier met een M-16 geweer
van korte afstand werd neer
geschoten. De kogel trof de 20-
jarige Assad Shawa in de
borst. Toen andere gevange
nen de soldaten toeriepen de
gewonde te evacueren, zou de
hoge officier hebben geroepen
„Laat hem maar liggen".
Al Haq heeft opgeroepen tot
een onafhankelijk onderzoek
van de gebeurtenissen en de
onmiddellijk sluiting van hei
kamp. Het leger heeft een uit
gebreid onderzoek beloofd.
„Dat moet ook wel, want Is
rael is tenslotte een democra
tisch land", zegt Joost Hilter
mann. „Maar het is ongeloof
lijk dat hier zulke verschrik
kelijke dingen kunnen gebeu
ren".
Martelingen
Enkele dagen voor het ge
sprek met Hiltermann maakte
de Israëlische staatstelevisie
melding van twee Palestijnen
die zich in hun gevangenis
zouden hebben opgehangen.
„We zijn nog met ons onder
zoek bezig", vertelt Hilter
mann. „Maar beide families
zeggen dat de slachtoffers aan
hun martelingen zijn bezwe
ken. Er zijn ook andere gevan
genen, die zeggen dat ene var
de twee, de 21-jarige Attah
Ayad, werd geslagen en ge
trapt. Nóch zijn familie, noch
zijn advocaat hebben hem mo
gen bezoeken. Een onderzoek
naar de omstandigheden var
het geval is nog niet beëin
digd, zei ons een legerwoord-
voerder".
De 20-jarige Nabil Ibdah uil
Beit Hanina werd verzochi
zich op 12 augustus te melder
bij het politiebureau van Jeru
zalem. Hij werd ter plekke ge
arresteerd. Toen de vader var
Nabil twee dagen na de arres
tatie kwam informeren naai
het lot van zijn zoon, werd
hem verteld dat hij zich hac
opgehangen in zijn cel. Fami
lieleden van Nabil zeggen dai
zijn lichaam tekenen van mar
teling vertoonden. De politie
woordvoerder in Jeruzalem
reageerde met de woorden
„Al deze beweringen zijn or
niets gebaseerd. Nabil heer
zich met een handdoek opge
hangen".
Volgens Joost Hiltermanr
hebben de Israëlische autori
teiten inmiddels vier van dc
vijf onderzoekers van Al Hac
in administratief arrest ge
plaatst. „Mij hebben ze noj
nooit lastig gevallen". Hij tik'
met zijn wijsvinger op de tafel
„Maar je weet nooit...", zegt hi
voorzichtig
WILLY WERKMAf
