^Amerika zeer beducht
voor Iraanse reactie
Piloten twijfelen niet aan
veiligheid luchtgebied Golf
Radar-informatie
Vincennes vertoonde
een „blinde vlek"
1»
£iitk>e Soinant
Noordierse politie
bestraft voor doden
BELFAST Twintig Noordierse poli
tiemannen worden disciplinair bestraft
naar aanleiding van de dood van zes
vermeende terroristen. Het ging om on
gewapende katholieken. De politiemen
sen zouden de zes personen zonder par
don hebben doodgeschoten (shoot-to-
kill-policy). De disciplinaire maatrege
len volgen op een onderzoek van een
hoge Britse politiefunctionaris, op last
van Tom King, de Britse minister voor
Noord-Ierland. Een eerder besluit de
politiemannen vrijuit te laten gaan, viel
destijds zeer slecht in de Ierse Repu
bliek; de Britse regering werd ervan be
schuldigd de betrokkenen het hand bo
ven het hoofd te houden.
BUITENLAND
Ui
jidkoreanen
)tsen met politie
irwijl de datum van
IM4 Olympische Spelen
.p.naar dichter bij
,CW,. houden de on
sten in de Zuidko-
aanse hoofdstad
toul aan. Gisteren
akten studenten'
tags met de oproer-
ilitie, die hen wilde
iletten een demon-
•atieve optocht te
Over gewon-
^n is niets bekend.
N betogers willen
^rwording met
prd-Korea.
FOTO: AP
Amnestie voor alle
Sovjet-deserteurs
Poging heropening
Sharpevilleproces
JOHANNESBURG De advo-
eaten van de ter dood veroor
deelde „Zes van Sharpeville"
hebben gisteren bij de hoogste
rechtsinstantie in Zuidafrika ge
vraagd om heropening van het-
proces. Wanneer het Hof van
Beroep in Bloemfontein afwij
zend beschikt op dit verzoek, is
president Pieter Botha nog de
enige hoop voor de veroordeel
de vijf mannen en één vrouw.
De advocaten willen een her
opening van de rechtszaak om
dat de kroongetuige onder druk
een valse getuigenis heeft afge
legd. De executie van de zes is
vastgesteld op 19 juli.
MOSKOU De Sovjetunie heeft giste
ren onvoorwaardelijke amnestie afge
kondigd voor alle Sovjet-soldaten die in
Afghanistan uit het leger zijn gedeser
teerd of die in andere landen zijn gaan
wonen na eerst gevangenen te zijn ge
weest van Afghaansen opstandelingen.
Daartoe heeft het Presidium van de
Opperste Soviet besloten. Van de 312
soldaten die door het islamitische ver
zet gevangen zijn genomen sinds de
Sovjetunie in 1979 binnenviel, wordt
aangenomen dat er zeker nog 200 in le
ven zijn. Een deel leeft in Afghanistan
of Pakistan; anderen zijn naar de VS,
Canada of Westeuropese landen ver
trokken.
DINSDAG 5 IULI 1988 PAGINA 5
Spanning Frankfurt
bij proces Hamadi
FRANKFURT Onder uiterst strenge
veiligheidsmaatregelen is vandaag in
Frankfurt het proces begonnen tegen
Mohammed Hamadi, de Libanese shi'i-
et die ervan wordt beschuldigd betrok
ken te zijn geweest bij de kaping van
een toestel van de Amerikaanse lucht
vaartmaatschappij TWA in Bayrut in
1985. Frankfurt heeft 12,5 miljoen gul
den uitgetrokken om de rechtszaal in
de richten voor een van de belangrijk
ste processen in de justitiële geschiede
nis, vergelijkbaar met die tegen de Baa-
der-Meinhoffgroep. Het wordt een
moeilijke beslissing in de Bondsrepu
bliek, omdat in Libanon nog een West
duitser is ontvoerd, voor wiens leven
wordt gevreesd.
.WITTE HUIS WIL CRISISSFEER VOORKOMEN
(Van onze correspondent
Jo Wijnen)
WASHINGTON In de
Amerikaanse hoofdstad
Washington is de afgelo
pen dagen met zeer ge
mengde gevoelens geluis
terd naar de vele bedrei
gingen die Iraanse func
tionarissen hebben geuit
na het neerschieten van
een Iraanse passagiers
vliegtuig zondag boven
de Perzische Golf.
„We zullen deze misdaad niet
onbeantwoord laten", kondig-v
de radio Teheran vlak na het
neerschieten van de Airbus
waarbij 290 mensen het le
ven verloren aan. De
Iraanse minister van buiten
landse zaken Ali Akbar Ve-
layati drukte zich in minstens
even krasse termen uit, ter
wijl een woordvoerder van de
Iraanse VN-delegatie in New
York zei dat „Amerika de
consequenties zal moeten dra
gen van deze daad van agres
sie".
Amerikaanse terrorisme-des-
kundigen bogen zich zondag
al over de vraag op welke
wijze Iran zal antwoorden op
het neerschieten van de Air
bus 300. De meeste deskundi
gen waren het erover eens dat
Iran min of meer gedwongen
is iets te ondernemen. Tehe
ran heeft met zijn harde en
onverzoenlijke verklaringen
bepaalde verwachtingen zo
wel in binnen- als buitenland
gewekt. Vooral de zeer radi
cale aanhangers van de Iraan
se revolutie zoals de moei
lijk te controleren Revolutio
naire Wachters zullen de
leiders in Teheran aan die
verklaringen houden of mo
gelijk zelf tot actie overgaan.
De VS kampen daarbij met de
volgende problemen:
Er was de afgelopen twee
maanden sprake van een ze
kere „toenadering" tussen
Washington en Teheran. Wel
iswaar bestond die uit niet
meer dan „signalen", maar
Washington was er zeer in ge
ïnteresseerd. Het staat vrijwel
vast dat deze toenadering
door het incident van afgelo
pen zondag ongedaan is ge
maakt.
Washington bereidde zich
voor op een soort omwente
ling in Iran, nadat Ameri
kaanse veiligheidsdiensten tot
de bevinding waren gekomen
dat Imam Khomeiny aan
prostaatkanker lijdt die de le
ver van de 86-jarige leider
van de Iraanse revolutie al
heeft aangetast. Overigens
hebben de Amerikaanse be
leidsmakers Khomeiny al va
ker doodziek verklaard. Het
probleem is evenwel dat het
incident van zondag de positie
van de radicale, sterk anti-
Amerikaanse krachten in Te
heran heeft versterkt.
Iran stapt naar de Veilig
heidsraad van de VN met het
oogmerk een internationale
veroordeling van Amerika
voor het neerschieten van de
Airbus te bewerkstelligen.
Hoewel het lang niet zeker is
dat de Veiligheidsraad tot een
veroordeling van de VS komt,
zal tijdens de debatten in de
VN opnieuw felle kritiek op
de VS worden geuit.
Hoewel de Hezbollah-leider
in Libanon sjeikh Fadlallak
gisteren wraakacties tegen de
negen Amerikaanse gijzelaars
in Libanon uitsloot, vreest
men in de VS dat de westerse
gijzelaars alsnog het slachtof
fer zullen worden van het in
cident in de Golf.
Het door Iran aangeblazen
internationaal kabaal over het
incident, kan grote invloed
hebben op de Amerikaanse
congresleden die nog steeds
aan het nut van de aanwezig
heid van de Amerikaanse
vloot in de Perzische Golf
twijfelen. Bovendien willen
tal van congresleden dat pre
sident Reagan de zogenaamde
War Powers Act in werking
stelt, hetgeen onder meer be
tekent dat het Congres expli
ciete toestemming moet geven
voor het blijvend inzetten van
de VS-strijdkrachten in de
Golf. Reagan wil niets van
het in werking stellen van die
wet weten.
Het is niet uitgesloten dat
Iran nieuwe incidenten in de
Golf zal uitlokken. Weliswaar
zullen confrontaties door de
VS-vloot met kracht worden
afgeslagen, maar tegelijkertijd
bestaat de kans dat die vloot
een aantal beoordelingsfouten
maakt zoals ook zondag
het geval was hetgeen de
Amerikaanse aanwezigheid in
de Perzische Golf verder
compromiteert. De kans dat
Iran tot een dergelijke aanpak
besluit is volgens deskundigen
groter dan de kans dat het tot
regelrechte terroristische ac
ties overgaat. In het laatste
geval heeft Teheran alleen
maar te verliezen, vooral om
dat het toch al in een sterk in
ternationaal isolement is ge
drongen, waarvan Teheran in
toenemende mate de nadelige
gevolgen ondervindt.
Iran heeft het kustgebied
van de Perzische Golf ver
sterkt en heeft de lanceerin-
President Reagan wijst naar de lucht terwijl hij bij het Witte
Huis in Washington verslaggevers te woord staat over het neer
schieten van de Iranair-Airbus.
FOTO: AP
Tennessee en vice-president
Bush was in Maine.
Tijdens telefonisch overleg
van het drietal met het Witte
Huis en het Pentagon werd
besloten meteen toe te geven
dat het Iraanse passagiers
vliegtuig per ongeluk door de
Amerikanen was neerge
haald. De Amerikanen waren
bijzonder beducht voor het
zogenaamde „KAL-effect". Ze
wilden koste wat kost voorko
men dat er eenzelfde situatie
ontstond dat die in welke de
Russen belandden toen die op
1 september 1983 een uit de
koers geraakte Koreaanse
Boeing 747 neerschoten. Dat
leidde tot een nagenoeg una
nieme internationale veroor
deling van Moskou's handel
wijze.
richtingen voor de in China
gekochte Zijderupsraketten
aanzienlijk verbeterd en veel
beter tegen tegenaanvallen
beveiligd.
Crisis
Het Witte Huis heeft er intus
sen alles aan gedaan om de
indruk te weken dat er niet
van een crisis sprake is. Daar
om bleef president Reagan af
gelopen zondag in zijn buiten
verblijf Camp David en ble
ven de her en der over de VS
verspreide regeringsfunctio
narissen waar ze waren. Mi
nister van buitenlandse zaken
Shultz was in Massachusetts,
de nationale veiligheidsadvi
seur, generaal Powell, was in
SCHIPHOL Tot op he
den bestond er voor de
Vereniging van Neder
landse Verkeersvliegers
(VNV) „geen enkele twij
fel" over de veiligheid
van het luchtgebied,
waarin zondag de Iraanse
Airbus door Amerikaanse
luchtdoelraketten is neer
geschoten.
Voor gebieden waarin zich
afspelen,
voor burgerluchtver-
keer afspraken gemaakt. Deze
betrekking op de
waarop moet worden
gevlogen en op de luchtroutes
die moeten worden gevolgd,
ftan deze afspraken moeten
Vliegers zich wel strak hou
den, aldus de VN V-president
drs. T. Duursma.
KLM, die lijndiensten on
derhoudt op meerdere be
stemmingen op het Arabische
schiereiland, maakt op vluch
ten van en naar het Midden-
Dosten en het Verre-Oosten
geen gebruik van de luchtrou-
te waarin de Iraanse Airbus
Eich bevond toen het werd
neergehaald. De KLM volgt
noordelijker en zuidelijker
foutes.
De internationale vereniging
/an luchtvaartmaatschappijen
[ATA heeft gisteren wel een
dringend beroep gedaan op de
regeringen van de betrokken
landen om samen te werken.
Jan een diepgaand onderzoek
naar de toedracht van het fa
tale incident met de Iraanse
Airbus. In een korte verkla
ring werd een dringend
beroep gedaan op alle rege
ringen om de nodige stappen
te nemen die herhaling van
dergelijke incidenten kunnen
voorkomen.
Luchtdruk
Luchtvaartspecialisten veron
derstelden gisteren dat de
Iraanse Airbus wellicht tech
nische problemen had. als ge
volg waarvan het met een
hoge snelheid op een te gering
hoogte was gaan vliegen. Een
KLM-vlieger zei dat de piloot
wellicht besloten had op ge
ringe hoogte (ruim twee kilo
meter boven zeeniveau) te
blijven vliegen omdat de
luchtdruk in de cabine zou
kunnen zijn weggevallen. De
Iraanse Airbus was tien mi
nuten voor de beschieting op
gestegen in Bandar Abbas, en
had normaal gesproken al een
hoogte van zeven kilometer
moeten kunnen bereiken.
Iraanse woordvoerders ont
kenden dat het toestel techni-'
sche problemen had en buiten
de voor de burgerluchtvaart
bestemde corridors vloog. Bo
vendien werd weersproken
dat de „Vincennes" waarschu
wingen zou hebben gegeven.
„De Amerikanen braken on
zin uit. Zij willen onder de
schaamte vandaan", aldus di
recteur Mohammad Reza Ma-
jidi van Iranair. „Als er waar
schuwingen gegeven zijn,
hadden ze opgevangen
moeten worden op de ver
keerstoren van Bandar Abbas,
op het Iraanse communicatie-
centrum voor burgerlucht
vaart in Teheran, op anders
stations in Iran en ook in Du-
bayy".
Een team van het Ameri
kaanse ministerie van defen
sie vertrok gisteren naar de
Golf om een onderzoek naar
het incident in te stellen. De
groep deskundigen moet bin
nen twee weken verslag uit
brengen over de vraag hoe de
Amerikaanse kruiser Vincen
nes de Airbus heeft kunnen
aanzien voor een gevechts
vliegtuig. Het onderzoeksteam
moet verder advies uitbren
gen over eventuele discipli
naire maatregelen.
De directeur van Iranair
heeft intussen internationale
luchtvaartdeskundigen uitge
nodigd naar Teheran te ko
men. Zij zouden documenten
met betrekking tot het onge
luk moeten onderzoeken, met
inbegrip van de vluchtrecor-
der van het vliegtuig. Of de
„zwarte doos" al geborgen is
werd niet vermeld. Het hoofd
van de Iraanse organisatie
voor burgerluchtvaart, Mo
hammad Javad Ranaeifar, zei
voor radio-Teheran dat het
vliegtuig volledig bezet en bij
na maximaal beladen was.
Toen het getroffen werd, was
het nog aan het stijgen. „On
der die omstandigheden kon
het de maximumsnelheid niet
halen. Het zal op zijn hoogst
400 km per uur gevlogen heb
ben. Zelfs een analfabeet had
het Iranair-logo met het blote
oog kunnen zien", aldus Ra
naeifar.
Een politieman te paard verdrijft twee demonstranten bij de
Amerikaanse ambassade in Toronto, waar gisteren geprotes
teerd werd tegen de Amerikaanse aanwezigheid in de Golf.
FOTO: AP
Ambassadeur Iran
op bezoek bij
Van den Broek
DEN HAAG Minister Van
den Broek heeft gisteren de
Iraanse ambassadeur in Ne
derland ontvangen en hem
zijn leedwezen overgebracht.
Tevens deed de minister van
buitenlandse zaken een
beroep op de ambassadeur om
terughoudendheid in acht te
nemen, gelet op het feit dat er
geen sprake zou zijn van een
opzettelijke aanval op het
vliegtuig van Iranair. De
PPR-fractie in de Tweede
Kamer eiste gisteren dat de
Nederlandse regering initia
tieven ontplooit die ertoe lei
den toat alle Westerse marine
schepen op korte termijn de
Perzische Golf verlaten.
Dukakis en Bush
beiden bedroefd
WASHINGTON De presi-
dentskandidaten George Bush
en Michael Dukakis hebben
gisteren beiden blijk gegeven
van hun „bedroefdheid" over
het tragische incident in de
Golf. De verklaringen van de
republikeinse en democrati
sche kandidaten liepen op
hoofdpunten weinig uiteen.
Dukakis zei dat de strijd
macht „nog steeds het recht
heeft zich te verdedigen tegen
aanvallen". Vice-president
George Bush stelde vast dat
de gezagvoerder van de Vin
cennes „volgens de regels te
werk is gegaan en dat hij
heeft gedaan wat hij moest
doen". Alleen de democrati
sche kandidaat Jesse Jackson
veroordeelde de aanval op de
Airbus van Iranair fel.
(Van onze medewerker
kapitein ter zee b.d. A.H. Lind)
WASSENAAR Zelfs de meest geavanceerde tech
niek kan niet voorkomen dat menselijke besluiten en
handelingen feilbaar zijn. Dat heeft het tragische inci
dent waarbij zondag de Iraanse Airbus A300 werd
neergeschoten, eens temeer aangetoond.
De Amerikaanse commandant van de kruiser USS Vincennes
moet die fatale zondagochtend voor een vreselijk dilemma heb
ben gestaan. Hoewel de „Vincennes" het meest geavanceerde
radar- en detectiesysteem ter wereld aan boord heeft (kosten: 1
miliard dollar) kon hij niet met absolute zekerheid vaststellen
of net vliegtuig dat op de kruiser aanstormde vijandelijke of
vriendelijke bedoelingen had.
Computer
Het zogeheten Aegis" detectie- en wapensysteem van de krui
ser, is gekoppeld aan een geavanceerde computer die de radar-
gegevens filtert en berekent en daarna de commandant een
kunstmatig beeld van de omgeving biedt. De commandant
krijgt daarbij in één oogopslag informatie over gegevens zoals
naderingssnelheid, richting en koers van het toestel. Ten slotte
wordt ieder vliegtuig elektronisch ondervraagd naar zijn iden
titeit. En dit is zeer belangrijk: de Airbus heeft vermoedelijk
niet op deze ondervraging gereageerd. Waarschijnlijk was de
„responder", die de identiteit van het toestel automatisch door
geeft, stuk of uitgeschakeld.
Bij de beslissing of het naderende toestel vijandelijk was of niet
moest de commandant dus afgaan op een beslist niet volledig
informatiepakket. Daarbij liep hij het risico dat het „anonie
me" toestel binnen enkele minuten tot de aanval zou kunnen
overgaan. Hierbij mag niet vergeten worden dat de Vincennes
zojuist verwikkeld was geweest in een conflict met Iraanse ka
nonneerboten waardoor de bemanning in hoogste staat van pa
raatheid was, overeenkomend met een oorlogssituatie.
Achteraf is het niet onbegrijpelijk dat de commandant tot zijn
tragische besluit kwam. Na de Iraakse aanval op de Ameri
kaanse kruiser USS Stark, waren de procedures aanmerkelijk
verscherpt. Zo had de Vincennes de instructie bij dreiging on
middellijk het vuur te openen. Volgens de Amerikaanse mari
ne werd het beeld van een aanval bovendien nog bevestigd
doordat het vliegtuig niet op herhaalde waarschuwingen zou
hebben gereageerd en bovendien zeven kilometer buiten de
voor de burgerluchtvaart toegewezen corridor zou hebben ge
vlogen. Beide gegevens werden bevestigd door een Italiaans
fregat dat in de nabijheid voer, maar weersproken door ver
scheidene Iraanse woordvoerders. Het is wel merkwaardig dat
de afluisterapparatuur van de USS Vincennes de radar van de
Airbus 300 kennelijk niet heeft kunnen onderscheiden van die
van een F-14.
Coördinatie
Er zijn nog een aantal andere punten die opheldering behoe
ven. Zo is, het verbazingwekkend dat de vluchtleiding van het
Iraanse luchtverkeer een vlucht boven of nabij een gebied
waar een zeegevecht plaats vond of net had plaatsgevonden,
heeft toegestaan. Ook hier is kennelijk onvoldoende coördina
tie tussen de Iraanse marineleiding en de Iraanse vluchtleiding
geweest.
Verder kan men zich afvragen waarom de piloten van de Air
bus niet gereageerd hebben op de oproep? Hadden zij op deze
korte vlucht hun aandacht meer gevestigd op de vertrek-en
aankomstfrequenties van de verkeerstorens en daardoor geen
acht geslagen op de internationale frequentie waarop de oproep
werd uitgezonden? Tenslotte rest de vraag: waarom was er
geen waarschuwing van het AWACS-vliegtuig, de vliegende
radarpost die vanuit Saudi-Arabië opereert?
Niet alleen het besluit van de commandant, maar een samen
loop van omstandigheden zal tot het ongeluk hebben geleid.
Daarbij blijkt eens te meer dat dergelijke catastrofes alle
moderne apparatuur ten spijt nooit uitgesloten kunnen
worden. Zeker in de Perzische Golf, waar alle betrokken par
tijen nu eenmaal met vuur spelen.
Moskou reageert mild op incident
MOSKOU De Sovjetunie heeft opmerkelijk mild gerea
geerd op het neerschieten door de Amerikaanse marine van
de Iraanse Airbus met 290 inzittenden. Woordvoerder Gen-
nady Gerasimov van het Sovjet-ministerie van buitenlandse
zaken stelde weliswaar „schietgrage" Amerikaanse marine
officieren voor het gebeuren verantwoordelijk, maar bena
drukte tevens dat de Sovjetunie niet van plan is dit incident
te gebruiken voor propagandistische doeleinden. Met dit
laatste doelde hij op de ongekend scherpe Amerikaanse
veroordeling van het incident met het Zuidkoreaanse passa
giersvliegtuig dat viif jaar geleden per vergissing door de
Sovjets werd neergehaald. Aanvankelijk sprak Radio Mos
kou nog van een „massamoord", maar deze veroordeling
werd later afgezwakt. Gerasimov benadrukte wel dat de
Amerikaanse aanwezigheid in de Golf „vragen om moei
lijkheden" is. De Sovjetunie is van mening dat de VS zijn
vloot uit het gebied moet terugtrekken.
Palesti jnen op
pelgrimstocht
ALLENBY BRIDGE
Honderden Israëlische Pales-
tijnen, veelal gehuld in een
wit gebedskleed, zijn gisteren
de Israëlische post Allenby
Bridge aan de grens met Jor
danië gepasseerd om zich op
de jaarlijkse pelgrimstocht
naar Mekka te begeven.
Deze maand ondernemen
zo'n vijfduizend Palestijnen
uit Israel de hadj; dat is het
hoogste aantal sinds 1977,
toen Saudiarabië aan de Is
raëlische Palestijnen toe
stemming gaf naar Mekka te
komen. Het aantal pelgrims
uit de bezette gebieden is
met 75 procent gedaald. De
Palestijnen wijten^at aan
gebrek aan geld err de extra
reisbeperkingen die door Is-
r%fel zijn ingesteld om de" op
stand te onderdrukken.
t>) Voortgestuwd door de passaatwind
rvolgt „De Vrijheid" haar weg naar het
Iden. Het weer blijft uitstekend en om
tijd te doden besluit Rob het merk-
ardige scheepsjournaal uit de 17e
uw, dat hem op die avontuurlijke tocht
igs de Noordafrikaanse kust door een
nkbare vriend is ter hand gesteW, eens
or te bladeren. Het is een journaal van
het driemastschip „De Argonaut", onder
bevel van Peer de Schuymer, een beruch
te zeerover. Een woeste kerel moet het
zijn geweest, peinst Rob. Maar kijk.... leest
hij daar zijn eigen naam achterin het jour
naal? Dat is onmogelijk.... Kapitein Robert
Janszoon van Ylpendam, bijgenaamd „De
Stoere". Maar ja, waarom zou deze Ro
bert Janszoon niet één van Robs voorva
deren kunnen zijn? Aha, maar hij is van
een ander slag dan Peer de Schuymer. Hij
was het, die tenslotte de zeerover te lijf
ging. Kijk, daar is het uitvoerige relaas van
de slag. Tjonge, dat ging er heet toe in die
tijd! Rob besluit het journaal, dat zijn be
langstelling heeft gewekt, nu maar eens op
zijn gemak teUezen....
Het nieuwe Ameri
kaanse ruimteveer
Discovery (Ont
dekking) is giste
ren tevoorschijn
gekomen uit de
assemblagehal en
naar het lanceer-
platform gereden.
Het 85 ton zware
ruimteschip werd
luid toegejuicht
door werknemers,
die sinds de trage
die met de Chal
lenger hebben
meegewerkt aan
de wedergeboorte
van het ruimte
vaartprogramma.
Het ruimteveer
wordt begin de
cember gelan-
cé$rd.
FOTO: AP
Het scheepsjournaal van Peer Den Schuymer
Discovery naar
lanceerplatform
