Duizenden demonstranten
op de been in Sovjetunie
rjo3c
„Kwestie rond Waldheim hindert ons niet meer
Monument nodig voor
slachtoffers Stalin
Gematigdheid troef
in programma Dukakis
OOSTENRIJKSE KANSELIER VRANITZKY:
DE AVONTUREN VAN KAPITEIN ROB
Akkoord Nieuw-Caledonië
tussen blanken en Kanaken
ROERIG WEEKEINDE AAN VOORAVOND PARTIJCONFERENTIE:
(Vervolg van de Voorpagina)
MOSKOU Duizenden
mensen hebben dit week
einde in Moskou en ande
re steden in de Sovjetunie
gedemonstreerd voor
meer vrijheid en democra
tie. De protesten waren
ondermeer gericht tegen
vormen van Stalinisme,
tegen de behandeling van
de Krimtataren en voor
grotere zelfstandigheid
van Estland en Litouwen.
De betogingen vonden plaats
aan de vooravond van de spe
ciale partijconferentie, die
morgen in Moskou begint. Op
de conferentie wordt gespro
ken over hervormingen in het
kader van Gorbatsjovs pere
strojka.
Op een bijeenkomst in het Di-
namo-stadion in Moskou zei de
dissidente geleerde Andrej Sa-
charov dat de perestrojka de
laatste kans voor de Sovjetunie
is een groot land te zijn. In het
stadion kwamen ongeveer
driehonderd mensen bijeen,
onder wie familieleden van
slachtoffers van de Stalin-ter-
reur.
Zaterdag hield de politie bij
een demonstratie in het cen
trum van Moskou zo'n dertig
activisten aan die voor een
meerpartijenstelsel en tegen de
binnenlandse veiligheidsdienst
KGB betoogden. De arrestan
ten werden na korte tijd weer
op vrije voeten gesteld.
Een woordvoerster van de
„Democratische Unie" zei dat
de activisten ondanks een ver
bod van de autoriteiten tijdens
de conferentie toch weer de
straat op zullen gaan. De beto
gers willen meer democratie
en persvrijheid. „Alle macht
aan de Sovjets" en „Socialis
me: ja; Stalinisme: nee", zo
MOSKOU Tijdens een bijeenkomst in Moskou heeft de
dissidente natuurkundige en Nobelprijswinnaar Andrej Sa-
charov gepleit voor de oprichting van een monument ter
herdenking van de Stalinterreur. „Als we een monument
hebben, moeten we de (zes miljoen) mensen gedenken die
zijn gestorven in de repressie, door honger iedereen was
een slachtoffer", hield Sacharov de honderden demon
stranten voor. Het is niet duidelijk of een dergelijk monu
ment in de toekomst wordt opgericht, al wordt het beleid
van Stalin tegenwoordig ook in officële kringen afge
kraakt. Overigens is gisteren in Moskou wel een plaquette
onthuld ter nagedachtenis van de ongeveer 13.000 Sovjet
soldaten die op het Afghaanse slagveld gevallen zijn.
stond op spandoeken te lezen.
Autonomie
Leden van het onlangs ge
vormde „Volksfront voor de
perestrojka" droegen portret
ten van Lenin en Sovjetleider
Michail Gorbatsjov met zich
mee. Volgens ooggetuigen
trokken voorbijgangers zich,
ondanks de aanwezigheid van
KGB-agenten, niets aan van
het bevel van de politie zich te
verspreiden.
De omgeving van het Poesj-
kinplein was door honderden
veiligheidsagenten afgezet,
maar de politie greep niet in.
Een aantal betogers trok later
naar het „Paleis van de jeugd",
waar de politie er zonder veel
moeite in slaagde een eind aan
de demonstratie te maken.
Daarentegen maakte de politie
gisteren in Tasjkent op hard
handig wijze een einde aan
een massale betoging van
Krim-Tataren, die een autono
me republiek eisen. Een deel
van de circa 20.000 demon
stranten slaagde erin bij het
gebouw van het Centraal Co
mité van de Oezbeekse com
munistische partij te komen,
waar zij een verklaring voor
lazen waarin zij de Krim-Tata
ren in Oezbekistan opriepen
tot een staking.
Ook in de Baltische staten
(Estland, Letland en Litou-
BUITENLAND
£eidóc(2ouaa*it
MAANDAG 27 JUNI 1988 PAGINA 6
door Bert van Velzen
Wachtkamer
We zitten in een vierkant, sti
en we proberen neutraal lang
elkaar heen te kijken. Zij die
daar niet in geoefend zijn
houden een bejaard tijdsehn(tr\Q
voor het gelaat als een
bedrukte schaamlap. Dat
vereist de etiquette van de
wachtkamer. Ogen ontwijken
elkaar, ook bij de oogarts.
Buongiorno, riep ik toen ik
binnenwoei met, zo meende
het air van een tevreden
chiantiboer. Stilte,
geaccentueerd door een
aarzelende, droge, als
tegengroet vermomde kuch.
viel mij ten deel. Ik ging zit te, IA<
en keek slinks om me heen. V
Het demontabele oog (ter bol
grootte van een flinke artisjo. d<
of als u de maat der
artisjokken niet kent, een
klein bloemkooltje, lag nog
steeds onder het aquarium. Laaie
heb er nooit iemand mee ziei 1 u
spelen. De assistente van de d
oogarts is een degelijke vrouw r d
die zich heeft gehuld in een
bits harnas van strenge
zakelijkheid. Alzo beschermt
zij zich tegen het leed van de
wereld. Als ik tijdens het
wachten zondige gedachten
welkom om de tijd te doden,
denk ik nooit aan haar. Dat
komt door dat harnas.
Het is overigens niet zo dat ii stu
de wachttijd volledig vol laat
lopen met uit de herinnering
opborrelende beelden van
liefdesarchitectuur uit de op
Kamasoetra. Ik begin altijd bi del
het aquarium. Ik probeer te dt
schatten hoeveel water er in M
zit en wat we mogen w
verwachten van een spontaaif/oe
lek. Volgens de formule 0,5 xfnb
0,5 x 1,25 kuub moet er ruimf001
300 liter in zitten. Een mooielr d
plas. De bodem van het j sf
aquarium lijkt op een strand i j1
in Puerto Rico. Ik wandel daafe
even. Er is geen vis te f» e
bekennen. Wel ontdek ik lc
tussen de wieren en
waterplanten, aan de andere fni
zijde van de bak, een jon get ju
Hij zit met de neus tegep bet'KH
glas en hij maakt visachtige
naar lucht happende
bewegingen met zijn mond.
Ik ga nu even mijmeren ovo
Generaal Stinkstiefel in
München. Zonder duidelijke
overgang zit ik aan ToscaansPÜ
restaurants te denken en, zee n.
vluchtig, aan mijn theorie da
myopische mensen fijnzinnigIsb
lovers zijn en goede eters. Ik
kom er maar niet toe om de
vrouw in het harnas om haat telt
oordeel terzake te vragen. Ik
neem thans het uitneem bare
oog ter hand, het demontabel )00
oog moet ik zeggen. Het rust
op de palm en ik beschouw
het, zoals een middeleeuws
denker naar een doodshoofd
placht te staren. 'V
Ik begin me thans te vervelet
Een oud vrouwtje, genaamd
Zonneklaar of iets van dien
aard, werd binnengeroepen b
de opthalmoloog. Ze schuifeld
moeizaam over de tegels, mei
kleine rukjes van enkele
centimeters. Toen zij uit het
zicht verdwenen was en de
deur naar de spreekkamer
achter haar was gesloten, wa
het even doodstil. We haddei
allemaal naar het oude
vrouwtje zitten kijken alsof
Marco van Basten was langs
gekomen met de bal aan zijn
voet. Toen sprak een zuil vai
een vrouw met harde stem u'
„Schande!" We keken haar
ademloos aan. Het was een
schande, zo verklaarde ze, da18
het oude vrouwtje alleen op P
pad was gezonden. Ui\
Ik dacht aan mijn oma, die o dg
hoge leeftijd eens de pet van irsc
een ambtenaar in functie hao)e i
afgeslagen toen deze haar ee/iolg€
arm bood bij het beklimmen de
van een tram en ik zei: „Ach ichl
misschien is zij een die
onafhankelijke geest die geen are
hulp toestaat". De uit de (oor,
kluiten gewassen vrouw keels
me vernietigend aan. Het wa j„
ineens druk. Snoodaards
probeerden bejaarden aan
elkaar gekitte opgepoetste Jv
stuivers als vijf guldenstukke^
in de maag te splitsen.
Kinderen kwamen niet zeldt
alleen op zakgelddagen naar
de bejaardentehuizen.
De vrouw die schande had
geroepen had van haar
dochter, hoofd in de geriatriejnl
ergens, gehoord dat iemand
zijn moeder kwam opzoeken
in een tehuis en daar vernan
dat zij al ruim twee jaar dooi mmm
was. Ze keek me aan alsof ht
mijn moeder was geweest. Ht
was nu weer doodstil. Het
oude vrouwtje schuifelde
zonder haast uit de
spreekkamer en zei: „Ik kom
over een jaar terug. Bel maai
een taxi voor me". Ze
verdween in de gang
floot
IV
«too
ond
Laatste Iraniër
uit Iraq verdreven
NICOSIA In de al acht jaar du
rende Golfoorlog heeft Iraq dit
weekeinde een wellicht beslissende
overwinning behaald op Iran. Bij
een grootst offensief werd aan het
zuidelijke front de laatste Iraanse
soldaat van Iraaks grondgebied ver
dreven, zo is van beide zijden toege
geven. Iraq had naar zijn zeggen
acht uur nodig om de Majnoon-eilan-
den te heroveren. President Saddam
Husayn verklaarde dat nu de eind
overwinning in de oorlog met Iran
nabij is. Teheran beschuldigde Bagh
dad er op zijn beurt van opnieuw
gifgas te hebben gebruikt. Iran hield
de eilanden sinds 1985 bezet.
GREEN TERUG
NAAR NEDERLAND
WASHINGTON Het ziet er naar uit
dat Jack Green, de Amerikaanse mili
tair die vorige week vanwege zijn ho
moseksuele geaardheid werd opgepakt
en naar de VS uitgewezen, op korte ter
mijn naar Nederland zal terugkeren.
Gisteren werd Green een Nederlands
paspoort aangeboden. Volgens zijn ad
vocaat zou als voorwaarde zijn gesteld
dat hij verder zwijgt over wat hem is
overkomen, maar dit werd ontkend
door het ministerie van defensie.
Green zélf is vooralsnog niet op het
aanbod van Defensie ingegaan. Wel liet
hij telefonisch vanuit New York weten
naar Nederland terug te willen keren
zodra zijn papieren in orde zijn.
Diplomatenoorlog
Canada escaleert
MOSKOU De Sovjetunie heeft op
nieuw uitgehaald in de diplomaten-
oorlog met Canada, door de militair
attaché uit te wijzen, zeven diploma
ten te verbieden naar de Sovjetunie
terug te keren en 25 van de 39 Russi
sche personeelsleden uit de Canadese
ambassade terug te trekken. Eerder
had Canada de militair attaché van
de Sovjetunie alsmede acht andere
diplomaten uitgewezen en twaalf di
plomaten de toegang tot Canada ont
zegd op beschuldiging van spionage.
Een woordvoerder van het Canadese
ministerie van buitenlandse zaken zei
te vrezen dat de vertegenwoordiging
in Moskou binnenkort „alleen nog
maar uit vier muren" zou bestaan.
Positief verloop
Angola-overleg
CAIRO Het overleg tussen An
gola, Zuidafrika, Cuba en de Vere
nigde Staten over een vredesrege
ling voor zuidelijk Afrika is giste
ren volgens de deelnemende diplo
maten positief verlopen. Afgespro
ken is dat het gesprek van 11 tot 17
juli wordt voortgezet in de VS. Na
afloop van de tweedaagse bespre
king in Cairo werd een korte ver
klaring uitgegeven waarin stond
dat „opnieuw voortgang is ge
boekt". Cuba gaf gisteren overigens
toe dat het de zijn militaire aanwe
zigheid in Angola had verhoogd,
als antwoord op de Zuidafrikaanse
offensieven vorig jaar december.
VN-conferentie
ontwapening loopt
met sisser af
NEW YORK De derde spe-
ciale ontwapeningszitting van
de Verenigde Naties is gister
ochtend vroeg na een maand
vergaderen met een sisser af
gelopen. Vanwege menings
verschillen over zo'n beetie
alle onderwerpen, slaagden de
deelnemende landen er niet in
overeenstemming te bereiken.
Zo keerde de VS zich tegen
het voorstel in het slotdocu
ment te spreken van een wa
penwedloop in de ruimte om
dat daarmee het SDI-onder-
zoek in een kwaad daglicht
zou komen te staan.
Aquino: Marcos
mag terugkeren
MANILA President Corazon
Aquino van de Filipijnen heeft
erin toegestemd haar verbannen
voorganger Ferdinand Marcos
naar het land te laten terugkeren
om terecht te staan wegens ver
duistering van een slordige 20
miljard gulden. Aquino heeft dit
volgens haar perssecretaris Teo-
doro Benigno beloofd aan twee
Zwitserse advocaten die de Fili-
pijnse regering behulpzaam zijn
bij het achterhalen van de miljar
den die Marcos op Zwitserse
bankrekeningen zou hebben ge
zet. Tot dusverre was in de Fili
pijnen nog geen aanklacht tegen
Marcos ingediend.
CAMPAGNETHEMA'S JACKSON
ZIJN VER TE ZOEKEN
DENVER Afgevaardig
den van de Amerikaanse
Democratische partij heb
ben dit weekeinde in
Denver een partijpro
gramma opgesteld dat
slechts zeer algemeen ge
formuleerde beginselen
bevat en over het geheel
zeer gematigd van toon is.
Vooraanstaande Democra
ten lieten zich gisteren po
sitief uit over het pro
gramma waarmee Michael
Dukakis volgens hen veel
kans maakt de Republi
keinse kandidaat, vice-
president George Bush, te
verslaan in de strijd om
het Witte Huis.
Een medewerker van Dukakis
zei dat de gouverneur uit Mas
sachusetts het programma, dat
in juli nog moet worden goed
gekeurd op de partijconventie
in Atlanta, kan onderschrij
ven. „Er staat niets in het do
cument waarmee hij het niet
eens is", aldus Christopher Ed-
ley, de beleidsadviseur van
Dukakis. „Het weet een mooi
evenwicht te bewaren tussen
gedrevenheid en zakelijk
heid".
De Democratische partijvoor
zitter, Paul Kirk, toonde zich
ingenomen met het partijpro
gramma, dat slechts 3.500
woorden telt, veel minder dan
het 40.000 woorden tellende
partijprogramma waarmee
Walter Mondale in 1984 een
verpletterende nederlaag te
gen Reagan tegemoet ging.
In het partijprogramma valt
weinig terug te vinden van de
campagnethema's van de
zwarte burgerrechtenactivist
Jesse Jackson. Het Dukakis-
kamp zorgde ervoor dat een
aantal omstreden programma
punten van Jackson niet in
het document terecht kwam,
zoals Jacksons voorstellen
voor bevriezing van de defen
sie-uitgaven en belastingver
hogingen voor de hoogste in
komens. De Democraten ver
wierpen zijn oproepen tot
steun voor een onafhankelijke
Palestijnse staat en een verkla
ring waarin de Verenigde Sta
ten beloven dat zij niet als eer
ste kernwapens zullen gebrui
ken.
De twee kampen werden het
wel eens over een voorstel van
Jackson Zuidafrika wegens
zijn apartheidsbeleid tot een
„terroristische staat" te be
stempelen. Verder zeggen de
Democraten dat zij een datum
willen vaststellen waarop alle
Amerikaanse bedrijven zich
uit Zuidafrika moeten hebben
teruggetrokken.
Ongeluk
Het staartstuk
van de Airbus A-
320 rookt nog,
na het tragische
ongeluk gisteren
tijdens een vlieg-
show bij
luchthaven van
de Oostfranse
stad Mulhouse.
Het splinternieu
we toestel sloeg
kort na de start
tegen de grond
en vloog onmid
dellijk in brand.
Vier van de 127
mensen aan
boord kwamen
om het leven; 98
passagiers
meest genodig
den en journalis
ten raakten
gewond. De oor
zaak van het on
geluk^ is nog niet
opgehelderd. Air
France heeft be
sloten alle vluch
ten met haar an
dere Airbus-toe
stellen van het
type A-320 op te
schorten.
FOTO: ANP
(Van onze correspondent
Gerard Kessels)
SALZBURG De zaak-
Waldheim is volgens de
Oostenrijkse kanselier
Franz Vranitzky in rusti
ger vaarwater gekomen.
Niet alleen internationaal,
maar vooral in Oostenrijk
zelf. „Deze kwestie legt
niet langer een hypotheek
op de dagelijkse rege-
ringsarbeid", zo zegt Vra
nitzky in een gesprek met
deze krant. Begin dit jaar
dreigde de kanselier nog
met aftreden, omdat de
zaak-Waldheim „zestig
procent van mijn tijd in
beslag neemt".
Al de pogingen van de socialist
Vranitzky om Waldheim tot
aftreden te bewegen hebben
schipbreuk geleden. Het is nu
duidelijk dat Oostenrijk nog
vier jaar moet leven met een
president die door de interna
tionale gemeenschap als een
melaatse behandeld wordt we
gens zijn draaierijen en leu
gens over zijn jaren in de
Duitse Wehrmacht.
Iedereen probeert zo goed en
kwaad als mogelijk met de si
tuatie te leven. Ministers van
buitenlandse zaken van de
buurlanden hoeden zich er bij
voorbeeld voor hun Oosten
rijkse collega Alois Mock in de
hoofdstad Wenen te ontmoe
ten. Een protocollaire ont
vangst 'bij Waldheim is dan
immers onvermijdelijk.
Oostenrijk zit met een vleugel
lamme president, net nu het
land met een offensief in de
richting van Brussel meer aan
sluiting probeert te krijgen bij
de Europese Gemeenschap.
Vranitzky: „Ook bij ons zijn de
ogen gericht op het jaar 1992.
Wij willen zoveel mogelijk
hebben aan de ene Europese
markt." Volgens de kanselier
worden die pogingen „niet na
delig" beïnvloed door de zaak-
Waldheim. „Dat heeft er niets
mee van doen. Zowel in Brus
sel als in Wenen wordt dit be
keken aan de hand van econo
mische overwegingen."
Van goede kontakten met het
westen hangt de toekomst van
het neutrale Oostenrijk voor
een belangrijk deel af. Maar
daarbij heeft Wenen ook met
Moskou van doen. De neutrali
teit van Oostenrijk wordt sinds
1955, toen de Russische troe
pen het land verlieten, door de
grootmachten gegarandeerd.
Vranitzky verwacht niet, dat
Moskou zijn poging om nau
were kontakten met Brussel
aan te knopen, zal torpederen.
„De Sovjetunie weet dat onze
economie op het westen geo
riënteerd is en dat daar onze
toekomst ligt", zegt de kanse
lier.
Hij rekent er ook op dat Gor
batsjovs nieuwe koers van toe
nadering tot het westen een
gunstige uitwerking zal heb
ben op de bemoeienissen van
Wenen. „Toen de Russische
premier Rizjkov vorig jaar
hier was, hebben wij een dui
delijk signaal gekregen dat
Moskou zich niet zal verzetten
tegen ons plannen. Moskou be
seft dat er voor ons geen alter
natief is".
Het zeilschip De Vrijheid
voorlopig rechtstreeks vanuit
Parijs bestuurd te worden.
De komende herfst volgt een
referendum in heel Frank
rijk over een nieuw statuut
van het eiland. Binnen tien
jaar zal ook opnieuw gestemd
worden over het al dan niet
verlenen van onafhankelijk
van Nieuw-Caledonië. Dat
laatste wordt door de Kana
ken vurig gewenst, maar fel
bestreden door de Caldoches,
de Europeanen die de meeste
grond bezitten.
Het gesloten akkoord wordt
algemeen als een belangrijke
doorbraak gezien naar een
geweldloze oplossing van de
problemen. Vorige maand
balanceerde Nieuw-Caledo
nië nog op de rand van een
burgeroorlog na de bloedige
incidenten op het eilandje
Ouvéa. Dankzij persoonlijke
bemiddeling van Rocard
werden Jacques Lafleur en
Jean-Marie Tjibaou, respec
tievelijke leider van de Cal
doches en de Kanaken het
uiteindelijk toch eens. Beide
mannen weigerden lange tijd
met elkaar te praten, maar
gisteren gaven ze elkaar toch
een demonstratieve hand. Ze
hebben beloofd het akkoord
bij hun militante achterban
te verdedigen, wat voor geen
van beiden zal meevallen.
Terwijl Armeniërs in de enclave Nagorno Karabach een staking
beëindigden, die en maand had geduurd, demonstreerden hon
derden Armeniërs In Moskou voor meer democratie.
FOTO: EPA
wen) was het dit weekeinde gers bonden de Litouwse afge-
onrustig. In onder meer Vilni- vaardigden naar de partijcon
us, de hoofdstad van Litou- ferentie op het hart aan te
wen, eisten zo'n 10.000 beto- dringen op meer onafhanke-
gers meer onafhankelijkheid lijkheid op economisch en po-
voor hun republiek. De beto- litiek gebied.
99) Bij het afscheid wordt Rob plechtig door Sayed Hassan Bey
gehuldigd.
„Wij danken zoon uit het avondland voor moedige da
den", zegt hij met Oosterse hoffelijkheid. De emir wil graag meer
van de schurkenbende weten. En als Rob hem vertelt, hoe alles
in elkaar zit, van de stenen rijstebrijberg af tot de griezelige Tou-
areggs, die hun schelmenstukken verbergen in de spelonken van
de dode stad, luistert hij oplettend. Hij moet immers, behalve
voor zijn eigen bezittingen, voor de levens en eigendommen van
duizenden onderdanen zorgen. De inlichtingen zijn hem zoveel
waard, dat hij onze Kapitein aan zijn hart drukt. „Wij U willen
huldigen met bizonder geschenk", zegt hij geroerd. „Erfenis van
andere zoon uit het avondland, zeer lang geledenl" Voor de ver
baasde ogen van Rob komen uit het pakje een oud kompas, een
vergeeld scheepsjournaal, een sleutel, een pijpje en een ge
droogd apenhandje.
(Van onze correspondet
Bob van Huët)
PARIJS De Franse pre
mier- Michel Rocard is
erin geslaagd een verzoe
ning tot stand te brengen
tussen de strijdende partij
en op het Franse Pacific-
eiland gebiedsdeel Nieuw-
Caledonië.
Na een negen uur durende
marathon-vergadering liet
Rocard gisterochtend weten
dat de onderhandelingsdele
gaties van Europeanen en
Kanaken hadden ingestemd
'v-" LuUYi'
