FILM
BLIK
Was er een grotere soldaat?
ntwerps dagboek, tuin van tachtig en ideeën van Edgar Allen Poe
jging aanvragen
Fonds voor
derlandse film
Nationale bioscoopdag
INA/1
ficidócSotwant
VRIJDAG 17 JUNI 1988 PAGINA 15
■elne,
ÏDAM Het aantal
van filmmakers
>n bijdrage uit het
joor de Nederlandse
vorig jaar „spectacu-
legen- In 1987 werden
208 aanvragen inge-
d lat is maar liefst ze-
irocent meer dan in
jaar waarin het fonds
peel werd.
is des te spectacu-
omdat in 1986 nog
as van een stagnatie
iantal aanvragen. On
to vragen waren et- vë-
nstig van filmmakers
iog niet eerder tot het
[ndden. „Het is echter
vast te stellen of het
lom een nieuwe gene-
limakers, dan wel om
fdentele opleving van
bstelling voor het mé-
lus het fonds,
lal aanvragen dat ge
werd kon worden was
echter niet veel
i het jaar ervoor (bij
J speelfilms bij voor-
Irdcn er van de 23
jn acht gehonoreerd,
«ree meer dan in 1986)
1 vooral door de toena-
J de produktiekosten
Ifilms. Het fonds ver-
Ét uit de professionali
sering van de Nederlandse
filmproduktie: „Terwijl vroe
ger uit naam van de Muze
soms in onverantwoorde mate
werd afgezien van loon naar
werken, zijn tegenwoordig de
produktiebegrotingen realisti
scher van opzet".
Een belangrijke ontwikkeling
die volgens het fonds debet is
aan de stijging van het aantal
aanvragen is de samenwer
king met de omroep. Nadat de
relatie jarenlang onbevredi
gend is geweest, werd vorig
jaar een samenwerkingsove
reenkomst gesloten over fi
nanciële steun aan filmmakers
tussen het Fonds voor de Ne
derlandse Film, het Coproduk-
tiefonds binnenlandse omroep
en de NOS. Sindsdien viel een
„significante stijging" waar te
nemen in het aantal produk-
ties met de omroep, aldus het
fonds.
„Wanneer de stijgende trend
van het aantal vragen per jaar
doorzet, zal dit op niet al te
lange termijn onvermijdelijk
tot spanningen leiden", aldus
het Fonds voor de Nederland
se film, dat pleit voor meer fi
nanciële armslag en een poli
tieke beslissing om de produk-
tie van Nederlandse films
prioriteit te geven.
Whoopi Goldberg als cartoon
De laatste vier speelfilms van
Whoopi Goldberg die naam
maakte in Spielbergs „The co-
lor purple") zijn geflopt. Ze
heeft echter kans op een re
vanche. Maar helaas niet in le-
door Bert Jansma
Frank Stallone
en broer Sly
Frank Stallone heeft een
hoofdrol afgewezen in de film
Circle of fear". Nu kan Stal
lone (hier vooral bekend als
zanger van een hit uit „Stay
ing alive") niet bogen op een
grote filmcarrière. Dus waar
om? „Omdat het de rol van
een Vietnam-veteraan was en
ik die teveel vond lijken op
wat mijn broer doet" zei
Frank. Dus nam Stallone,
Frank, een bijrol in dezelfde
„Circle of fear". Hij scoorde
trouwens kortgeleden aarig
Frank Stallone: geen hulp van
broer Sly.
met zijn rol als vechtende ma
cho-barkeeper in Barbet
Schroeders verfilming van Bu-
kowski's BarflyZijn carriè
re als acteur komt op gang.
Moeilijk genoeg met zo'n be
roemde broer blijkt uit een in
terview met Frank Filmre
view): „Er is een hoop voor
oordeel" zegt hij. Sly Sylves
ter dus. BJ) maakt simpele en-
tertainment-films. Dus denken
de mensen dat hij bruut, ruw
en stom is. En dat ik ook
bruut, ruw en stom ben omdat
ik z'n jongere broer ben".
Toch kreeg Frank nog wel
eens een rolletje dankzij broer
lief. Ook dat blijkt tegen te
vallen: „Na twaalf jaar en vijf
films van Sly heb ik in 't to
taal één complete minuut op
het witte doek gehad en an
derhalve zin dialoog. Dat kan
je moeilijk de start van een
carrière noemen".
vende lijve. Want Hanna-Bar-
bera Productions gaat een te
kenfilmserie maken (bestemd
voor televisie) waarin Whoopi.
optreedt. Als een klein meisje.
Geen actie-films met een ko
misch tintje als „Fatal beauty"
of Burglar(twee van de
flops), maar de getekende
avonturen van een brutaal op
donder tje dat alles tegen de re
gels in doet. „Daar houden
kinderen van aldus een zegs
man van de tekenfilmprodu
cent. Als troost mag Whoopi
haar getekende, jongere alter
ego wel haar eigen stemgeluid
lenen.
Dennis Quaid als
Jerry Lee Lewis
De meeste rocksterren die het
onderwerp worden van een
filmbiografie zijn al lang niet
meer onder ons. Denk aan Rit
chie Val ens („La Bamba"),
The Buddy Holly Story, Janis
Joplin („The Rose"). Daar
komt verandering via filmpro
ducent Orion die bezig is aan
de filmbiografie van de oude
oer-rocker Jerry Lee Lewis,
nog altijd zéér levend. De film
gaat (naar zijn hit) „Great
Balls of Fire" heten en Jerry
Lee Lewis zal gespeeld
worden door Dennis Quaid.
Lewis mag blij zijn z'n film-
conterfeitsel in handen te zien
van een goed acteur én een
musicus. Want Quaid speelt in
z'n vrije tijd gitaar in zn eigen
rockgroep. Quaid zal enige tijd
bij Lewis thuis intrekken en
een toernee met hem maken
om diens'zeer eigen benade
ring van muziek en publiek
(belaarsde voeten op de toet
sen) te kunnen bestuderen. Als
Quaid maar niet té veel van
Jerry Lee Lewis overneemt,
want „The Killer" werd be
halve door zijn muziek, ook
berucht om zijn moeilijkheden'
met drank, vrouwen, de belas
tingdienst en de wet. „Great
balls of Fire" gaat gemaakt
worden door regisseur Jim
McBride, die al eerder met
Quaid werkte voor „The big
easy" en de muziek van Jerry
Lee Lewis gebruikte voor de
soundtrack van zijn re-make
van Godards „A bout de souff
le" („Breathless").
OLIVER STONE: WEER VIETNAM
Regisseur Oliver Stone, die een Oscar die als vrijwilliger dienst nam tijdens de deel en kwam later tot andere inzichten
kreeg voor „Platoon", kan als filmer nog Vietnam-oorlog, maar zich later bij de (hij leurde jarenlang met het script voor
geen afscheid nemen van Vietnam. Voor anti-Vietnam-beweging aansloot die hij „Platoon"). „Born on the Fourth of July"
producent Hemdale gaat hij nu het boek eerder „verraders" had genoemd. Kovics zal gefilmd worden in Amerika, Azië en
Born On the Fourth of July" van de verhaal lijkt een beetje op dat van Oliver Mexico. De hoofdrol wordt gespeeld door
Amerikaan Ron Kovic verfilmen. Het is Stone zelf. Stone nam. indertijd zelf ook Tom Cruise,
het autobiografische verhaal van Kovic, als vrijwilliger aan de Vietnam-oorlog
feiden vormden zich gisteren lange rijen voor de biosco-
r trachten bezoekers een plaatsje te bemachtigen in het
(dio-theater aan de Steenstraat.
FOTO: WIM VAN NOORT
AMSTERDAM/DEN HAAG Er stonden gisteren weer ouder
wetse rijen voor de kassa's van de Nederlandse bioscopen. En
bijna alle theaters in de randstad waren uitverkocht. „Een gek
kenhuis" liet bedrijfsleider H.Stoker in een stampvol Haags Me-
tropole-theater weten. Elders in het land dezelfde geluiden: De
eerste Nationale Bioscoopdag (een film voor een rijksdaalder) is
een doodslaand succes geworden.
„Het loopt storm" liet een woordvoerder van het bureau dat de
publiciteit rondom de de bioscoopdag verzorgt 's midags al we
ten. „Als je bedenkt dat op een normale donderdagmiddag -
zelfs bij premières - hooguit tien tot dertig mensen in de zaal
zitten, is dit natuurlijk een fantastisch resultaat", aldus secretaris
Tijssen van de Nederlandse Bioscoop Bond (NBB).
In Eurocinema in Eindhoven was de zaal 's middags uitverkocht
en gooiden bezoekers die er nog in wilden de ruiten in. In het
Citytheater in de hoofdstad moest een extra voorstelling ingelast
worden van de film „Salsa". Voor het Metropole-theater hoorde
je slimme bezoekers zelfs de suggestie doen hun kaartjes zwart
voor vijf gulden per stuk te verkopen.
De Nationale Bioscoopdag is bedoeld om een zo groot mogelijk
publiek kennis te laten maken met bioscoopvoorstellingen.
Zolang de mensen die erbij
waren nog leven zullen zij de
geschiedschrijvers van de
strijd om Nederlands-Indië
blijven achtervolgen met
hun persoonlijke verhalen.
Dat is een goede zaak omdat
het de menselijke ervaring
toevoegt aan de opsomming
van feiten en jaartallen, be
sluiten en gedragingen. Maar
de individuele belevenissen
kunnen nooit de plaats van
de geschiedschrijving over
nemen, daarvoor zijn ze te
uniek en te subjectief. De be
trokkenheid van de .jon
gens" die vochten om „ons"
Nederlands-Indië laat geen
ruimte voor de afstandelijk
heid die noodzakelijk is voor
een evenwichtig historisch
EERBETOON AAN GENERAAL SPOOR
verslag. Dat R.M. Schulders,
de voormalige ritmeester-ad
judant van generaal Spoor
(commandant van de Neder
landse troepen in Indië), zijn
boekje „Een stem uit het
veld" presenteert als tegen
wicht voor deel twaalf van
De Jongs serie over de twee
de wereldoorlog is dan ook
wat al te hoog gegrepen. Zijn
fragmentarisch verslag geeft
een persoonlijke kleur aan
de gebeurtenissen, maar het
is geen historie. Eerder een
hommage aan Spoor. Dat een
dergelijk eerbetoon in de
„officële geschiedenis" ont
breekt acht Smulders een
groot tekort. Volgens hem
hebben geschiedschrijvers
geen belangstelling voor de
opperbevelhebber omdat hij
geen fouten heeft gemaakt.
„Het verhaal van een goed
mens, een goed en groot Ge
neraal is géén geschiedenis",
schrijft Smulders bitter. En
hij vraagt rethorisch: „Was
er een grotere soldaat in de
Nederlandse geschiedenis
sinds de dagen dat Neder
land zich onder de Oranje's
vrijvocht van de Spaanse ty-
rannie?" Voor een serieuze
beantwoording van die vraag
biedt Smulders echter te
weinig gegevens. Zijn boek is
een bescheiden en hoogstper
soonlijke bijdrage aan een
beeld van Spoor en van de
strijd waarin deze zo'n be
langrijke rol speelde.
STEVO AKKERMAN
R.M. Smulders: „Een stem
uit het veld". Uitgeverij De
Bataafsche Leeuw. Prijs
ƒ19,50
■KEN
jke
3 au
nde
eze
mid i u. verdwaasd wakker
SeP ten door een soort dof
°jpmel dat ik niet direct
huisbrengen. In de
hoor ik de vensters
ikken en iemand
uwt: „Oorlog". Zo be
let „Dagboek" van
Burssens, op 10 mei
j )e eerste notitie in de
die Hadewych
waije van deze dagboek
die ih tien jaren zijn
even: 1940 tot en met
lamensteller Luc Pay
deze volledige uitgave
uit de ori-
f manuscripten samen-
OIp, waarbij hij hier en
lamen heeft weggela-
;r|oals een aantekening
december 1946, waar-
rssens beschrijft hoe
i vooraanstaande au-
de Antwerpse rosse
kaï bezoeken. Die passage
z vallen, maar de noti-
n die dag zijn verder
gutyn mooi voorbeeld van
nier waarop Burssens
jaren zijn invallen en
rvaringen noteerde,
is zo'n notitie maar
gel lang: „Mijn gelief-
«kloppingen; die van
rif no", dan weer vertelt
over zijn literaire on-
ningen, wat vaak het
van tekortschieten
ich meebrengt: „Van
wintigste jaar af loop
v d met de gedachte een
te schrijven... Ik loop
J ar de vijftig en heb
ail eeds geen geschikt ca
rp gevonden",
ijke zelfspot is in rui-
Tejfcte aanwezig in dit
prot ïk van een dichter die
at d iet Paul van Ostaijen
to opgetrokken en aan-
al lijk bij de avant-garde
rde, maar later koos
le traditie. Burssens is
t dreven schrijver en in
ïnnis van het literaire
Ije en van de deelne-
laaraan is hij een spe-
gelukkig met veel
ijkshoeve
ders en musici heeft deze
hoeve veel betekend in de
jaren 1882 tot 1890. „De
Nieuwe Gids" en „De Ne
derlandse Etsclub" vonden
in deze kringen hun initia
tiefnemers.
In een mooi, met veel illus
traties en poëzie geïllu
streerd boek volgt Van der
Wiel de geschiedenis van
deze jaren. Willem Witsen,
zijn zuster Cobi en zijn
broers Jonas en Henri, ko
men met andere familiele
den uitvoerig aan de orde,
zoals ook andere belangrijke
figuren uit die tijd een gro
tere of kleinere rol spelen in
dit- overzicht: Verwey en
Kloos, Cornelis Veth, Alber-
dinck Thijm (Van Deyssel),
de familie Van Vloten. Het
aardige is dat de geschiede
nis van de letteren in nauwe
relatie met andere kunst en
maatschappelijke ontwikke
lingen geschetst wordt.
Curieuze teksten over een
toekomst die nooit meer
werkelijkheid kan worden,
vindt de lezer in het boekje
„Voorbije toekomst", waarin
een verzameling te vinden
is van „Toekomstbeelden uit
de Nederlandse literatuur
van 1777-1930". Zo ver
scheen in 1894 een boek met
de titel „De heerschappij
van het Grootkapitaal in het
jaar 1993, door een honderd
jarigen slaaf". Die man
woont in een verlaten steen
groeve en heeft Europa tij
dens zijn leven zien verwor
den tot een barbaarse woes
tenij. In 1912 wordt een
bloedige arbeidersrevolutie
neergeslagen, Europa is dan
een puinhoop, de democratie
is afgeschaft en Rothschild
herstelt een ultra-kapitalisti
sche economie. Het is maar
een voorbeeld. In dit boek
van Rob van der Schoor
vindt men veel meer van dit
soort achterhaalde, vaak
amusante, maar soms ook
angstaanjagende toekomst
verhalen en -beschouwin
gen. Over techniek hebben
de schrijvers daarvan het
vaak, maar ook huwelijk en
gezin, de politiek, de toe
komst van het boek en de
dood komen aan de orde.
Een uitvoerige toelichting
op boeken en auteurs, die in
deze bloemlezing voorko
men, besluit „Voorbije toe
komst".
Poe
Edgar Allen Poe blijkt een
nenhang tussen litera
ry beeldende kunst in
oniitste fase van de vorige
ri de tijd van de Tachti-
iii «>rdt uitvoerig aan de
esteld in een boek van
an der Wiel: „Ewijks-
tuin van tachtig".
andgoed Ewijkshoeve
^"echt, dichtbij de Hol-
Rading, behoorde toe
familie van de Wit-
Voor schrijvers, schil-
William Shakespeare
in vele opzichten veel boei
ender figuur te zijn, dan de
lezer van zijn verhalen in
eerste instantie zou vermoe
den. Interessant voor de
Poe-lezer is het boek „Edgar
Allen Poe - Autobiogra
fisch", waarin August Hans
den Boef een keuze bijeen
bracht uit brieven, essays,
ideeën eri andere beschou
wingen van deze Ameri
kaanse schrijver. Niet zon
der reden wordt een verge
lijking met Multatuli ge
maakt. Ook bij Poe een gro
te belangstelling voor veler
lei onderwerpen, waar hij
dan ook graag een stellige
mening over gevormd heeft.
„Het systeem van de toedie
ning van medicijnen"; „Het
kiezen van een naam voor
ons land"; „Het zoeken naar
de rede"; „Het vraagstuk
van het internationaal au
teursrecht"; „De enorme
groei van het aantal boe
ken" („een van de grootste
euvels van deze tijd'„Dat
interpunctie belangrijk is"
en „Over de verbeelding".
Titels uit de afdeling „Idee
ën" van dit boek - ze lijken
zo afkomstig uit Multatuli's
werk. Wat betreft de naam
voor zijn land: Poe ziet niets
in „Amerika", maar hoopt
dat het ooit zover komt dat
de naam van zijn keuze zal
worden geprefereerd: „Ap
palachian
Shakespeare
Robert H. Leek heeft zo on
geveer alles nagezocht wat
er in Nederland gedurende
vier eeuwen met het werk
van Shakespeare is gedaan.
Een mooi, zeer uitvoerig
boek is het gevolg van die
onderzoekingen: „Shake
speare in Nederland". Het
begint met een beschouwing
over de eerste sporen van de
grote toneelschrijver in onze
Gouden Eeuw en het boek
wordt afgesloten met een
beschrijving van Shakespea-
re-voorstellingen in Neder
land tot aan 1986. Niet al
leen door Nederlandse groe
pen, ook buitenlandse gast-
voorstellingen in Nederland
krijgen daarbij veel aan
dacht. Je kunt er dus in le
zen hoe Frans Marijnen het
publiek in Rotterdam op het
toneel zette bij zijn voorstel
ling van „Een midzomer-
nachtsdroom", over de voor
stellingen van „Hamlet" in
allerlei gedaanten. Teveel
om op te noemen.
Ook vertalingen van Sha
kespeare's teksten worden
uitvoerig bekeken en met
„Jongetje in het bosch bij Ewijkshoeve", Olieverfschilderij door
Willem Witsen, zoals afgedrukt in Ewijkshoeve tuin van tachtig
van Rein van der Wiel.
elkaar en met het origineel
vergeleken in dit boek. De
eerste Shakespeare-verta-
ling is van „The taming of
the Shrew" en heet in het
Nederlands (rond 1650) „De
dolle Bruyloft". Vertaler is
Abraham Sybrands, een
Amsterdamse ivoordraaier
die ook wel eens toneel
speelde. Hij werd maar 28
jaar oud. Zijn vertaling is
„een mijlpaal" in Europa,
„heel wat anders dan die
dubieuze kermisvermaken
en ontzielde verhaspelingen
waar Duitse geleerden zo
diepzinnig over hebben ge
daan".
Spoleto
„Een man uit het dal van
Spoleto", noemt Helene Nol-
thenius haar boek over de
heilige Franciscus. Ze be
schrijft de figuur van Fran
ciscus uit dit dal vlak bij het
Italiaanse Assisi in zijn tijd.
„In vroeger eeuwen waren
heiligen er niet om begrepen
te worden. Hun status ont
trok hen aan iedere vorm
van interpretatie. Ze waren
voorbeelden, toevluchten,
geen levende mensen". He
lene Nolth^nius is op zoek
gegaan naar wat de tijdge
noten van Franciscus over
hem te melden hebben,
waarmee zij van de heilige
weer een menselijke figuur
probeert te maken. Met een
zeer uitvoerig gebruik van
vele bronnen schildert zij
het leven in Assisi en om
streken tussen 1180 en 1226.
Uit 1216: „De winter is zo
streng dat in Lombardije de
rivier de Po is dichtgevro
ren. De vrouwen dansen op
het ijs en de ruiters galoppe-
«wKOHSIBRfl ÖFN
If IT DC. NCDEfHANBSC
UTEBAriL»
ïm-1980
ren er overheen. Bij een
processie tijdens de Goede
Week heeft zich in Rome
een beangstigend mirakel
voorgedaan. Op het zweet
doek van de heilige Veroni
ca, dat werd omgedragen,
werd het gelaat van de Heer
plotseling zichtbaar onder
steboven, zodanig dat het
voorhoofd aan de onderkant
en de baard aan de boven
kant van het doek ver
scheen".
Eiland
John Jansen van Galen,
journalist en hoofdredakteur
van een bekend weekblad,
lijdt aan, of geniet van ei
landen. Daar schrijft hij
over in „Het eilandgevoel",
een boekje waarin het ver
langen naar een klein eiland
telkens weer aan de orde
komt. Alle stukken zijn
nieuw, het gaat niet om een
verzameling van een aantal
toevallige journalistieke pu-
blikaties. Tobago, Sint Hele
na, Martinique en Puerto
Rico, Sint Eustatius en Saba.
Een prachtige reeks van im
pressies, reisverslagen en
bedenkingen van een reizi
ger, die altjd moet blijven
zoeken naar een volgend
veelbelovend plekje.
Wereld
De Wereldbiblotheek heeft
een reeks van interessante
vertalingen van werken uit
de moderne wereldlitera
tuur uitgebracht. Uit Rus
land komen werken van
twee nieuwe schrijfsters,
„De dameskapper" van Irin
Grekova en „De japon van
mevrouw Poesjkin" van Na-
talja Baranskaja. Beide
boekjes bevatten twee no
vellen. Het tweede verhaal
van Natalja Baranskaja heet
„Een doodgewone week" en
geeft een beeld van het le
ven in Rusland, waar een
jonge, werkende vrouw in
haar dagelijkse bezigheden
wordt gevolgd.
Angeles Mastretta is een
Mexicaai s journaliste, van
wie de Wereldbibliotheek de
eerste roman liet vertalen:
„Mexicaanse tango", de ge
schiedenis van het meisje
Catalina, dat zonder iets te
weten van het leven op haar
vijftiende trouwt. Haar ou
dere echtgenoot, Ascensio,
zal zich ontwikkelen tot een
corrupt en sluw machtheb
ber. „De kleur van bloed"
van Brian Moore is een En
gelse roman, die zich af
speelt in een „Imaginair
Oosteuropees land, dat door
zijn omstandigheden aan
Polen doet denken". Een
kardinaal ontsnapt aan een
moordaanslag en moet ver
volgens voorkomen dat con
flicten tussen regiem en
volk tot een ramp leiden.
Hierboven genoemde en
besproken boeken:
Gaston Burssens: „Dag
boek" - geredigeerd door
Luc Pay. Uitgave Hade
wych. Prijs 34,50.
Rein van der Wiel:
„Ewijkshoeve, tuin van
tachtig". Uitgave Querido.
Prijs ƒ29,50.
„Voorbije toekomst" - toe
komstbeelden uit de Ne
derlandse literatuur 1777-
1930. Uitgave Sijthoff.
Prijs ƒ24,50.
„Edgar Allen Poe - Auto
biografisch" - samenge
steld door August Hans
den Boef. Uitgave Loeb.
Prijs ƒ29,50.
Robert H. Leek: „Shake
speare in Nederland" -
kroniek van vier eeuwen
Shakespeare in Neder
landse vertalingen en op
het Nederlandse toneel".
Uitgave Walburg. Prijs
ƒ45.-.
Helene Nolthenius: „Een
man uit het dal van Spole
to - Franciscus tussen zijn
tijdgenoten" - Uitgave
Querido. Prijs ƒ79.-
John Jansen van Galen:
„Het eilandgevoel" - Uit
gave Balans. Prijs 22,50.
Irina Grekova: „De da
meskapper". Prijs 29,50.
Natalja Baranskaja: „De
japon van mevrouw Poesj
kin". Prijs 24,50.
Angeles Mastretta: „Mexi
caanse tango". Prijs
ƒ32,50.
Brian Moore: „De kleur
van bloed". Prijs 29,50.
De vier laatstgenoemde
boeken zijn uitgaven van
De Wereldbibliotheek.
