Michael Dukakis
en het mirakel van
Massachusetts
Khomeini moet fanatisme meenemen in zijn graf
BUITENLAND
CeidocGotvtant
ZATERDAG 11 JUNI 1988
Met zijn overwinning
in de voorverkiezingen
van deze week heeft
Michael Dukakis zich
verzekerd van de
Democratische
kandidatuur voor het
presidentschap. Over
vijf maanden, op 8
november, zullen de
Amerikaanse kiezers
beslissen of president
Reagan de sleutels van
het Witte Huis kan
achterlaten voor zijn
vice-president George
Bush, of dat hij ze moet
overhandigen aan een
Democratische
opvolger. Wie is echter
deze Michael Dukakis,
die zijn naast het
drukke leven van
presidentskandidaat
ook nog tijd moet
overhouden voor het
besturen van de staat
Massachusetts,
waarvan hij gouverneur
is. En wat zijn zijn
plannen, voor het geval
hij president wordt.
Onze verslaggever Jos
Timmers reisde naar
Boston, de hoofdstad
van Massachusetts. Op
zoek naar het ware
gezicht van Michael
Dukakis.
TECHNOCRAAT MET HET TEMPERAMENT
VAN EEN LUCHTGEKOELD MUSEUM
BOSTON De telefonis
te moet zo langzamerhand
nachtmerries krijgen van
de naam Dukakis. Ze
heeft het ene telefoontje
nog niet doorverbonden
of het volgende dient zich
aan. „Dukakis campagne
hoofdkwartier. Een ogen
blikje graag", klinkt het
onafgebroken van 's och
tends vroeg tot 's avonds
laat. Verzoeken om infor
matie, posters, foto's, stic
kers, buttons en t-shirts,
donaties voor de campag
ne-kas, bedreigingen en
beledigingen. Het is dins
dagmorgen, de dag waar
op Michael Dukakis defi
nitief de Democratische
presidentskandidatuur
verwerft. De verkiezings
machine draait op volle
kracht.
Chauncy Street in downtown
Boston. Het is zoeken naar het
landelijke campagne-bureau
van de man die volgens de
opiniepeilingen vooralsnog de
meeste kans maakt de volgen
de president van de Verenigde
Staten te worden. Geen le
vensgrote foto's, spandoeken
en ballonnen aan de gevels.
Slechts een poster van veertig
bij dertig centimeter achter
een raam van een weinig op
vallend kantoorgebouw wijst
de weg. De tekst op de poster
is, net als de kandidaat zelf,
uiterst sober: „Mike Dukakis
for president". Daar is klaar
blijkelijk alles mee gezegd.
Alsof er nooit in het Waterga-
te-gebouw is ingebroken, kan
iedereen het Democratische
campagne-bureau binnenlo
pen. De telefoniste/receptio
niste heeft het veel te druk om
bezoekers te woord te staan.
Op de trap zeult een camera
ploeg met de apparatuur. Uren
aan het werk voor een flits
van niet meer dan twintig se
conden in het avondnieuws.
Zo geordend en netjes als de
kandidaat op televisie over
komt. zo'n chaos is het op zijn
hoofdkwartier. Onder de on
geveer tweehonderd mede
werkers opvallend veel jonge
ren, zowel professionele
krachten als elke dag
meer vrijwilligers.
Langs de muren talrijke bui
tenmodel plastic flessen met
drinkwater, honderden dozen
met papier en tot de rand toe
gevulde afvalbakken. Bureaus
staan schots en scheef door el
kaar. Tientallen telefoontoe
stellen en computers. Overal
aan de muren hangen memo's,
ranglijsten en kranteknipsels.
Het is onvoorstelbaar dat uit
zo'n puinhoop zo'n geolied lo-
De kandidaat/gouverneur in
een van de straten van Boston,
de stad waar waar voor hem
de victorie begon. In Boston
reist Dukakis bij voorbaat per
openbaar vervoer: dat is veel
sneller dan zijn dienstauto èn
veel goedkoper. foto: ap
pende campagne kan voortko
men.
In een hoek is een aparte ka
mer van waaruit de activitei
ten worden geleid van Kitty
Dukakis, de echtgenote van de
kandidaat. Ter ondersteuning
van haar man, maar ook voor
haar eigen campagne. Want
evenzeer als een president,
kiezen de Amerikanen in no
vember hun First Lady.
Volksverhuizing
De enige kamer die er beetje
als een gewoon kantoor uit
ziet, is die van Susan Estrich
(35) het opperhoofd van de
Dukakis-campagne. Als de
gouverneur in november wint,
zal zij ongetwijfeld met hem
mee naar Washington verhui
zen. Aldrich heeft tijdelijk
verlof van haar baan als do
cent aan de vermaarde Har
vard universiteit in Cambrid
ge,- vlak buiten Boston. Zij is
een van de vele Harvardrintel-
lectuelen die hun lot aan dat
van Dukakis hebben verbon
den. Als hij wint, zal opnieuw
een grote volksverhuizing op
gang komen vanuit Cambridge
naar Washington D.C., net zo
als in 1960 gebeurde na de ver
kiezingsoverwinning van John
F. Kennedy.
Veel tijd om met bezoekers te
praten is er vandaag overigens
niet; de kiezers in Californië
en drie andere staten gaan
voor. Honderden Democraten
krijgen een telefoontje, waarin
hen namens Michael Dukakis
wordt gevraagd op hem te
stemmen. In de gang bij de lif
ten klinkt nog steeds de stem
van de telefoniste: „Dukakis
hoofdkwartier..one moment
please...Dukakis....Dukakis
campagne...ik verbind u door".
In de loop van de avond, als
de eerste positieve uitslagen
van de voorverkiezingen bin
nendruppelen, wijkt de span
ning voor blijdschap en een
opgetogen stemming. Zodra
Californië bekend is, gaat de
vlag in top. Niets kan Michael
Dukakis meer afhouden van
de Democratische presidents
kandidatuur.
Donderdagavond, met Duka
kis „back in town", is het cen
trum van Boston het domein
van feestvierende Dukakis-
aanhangers. Slechts heel even
is er tijd om op adem te ko
men, want de campagne moet
verder, met Michael Dukakis
op weg naar het Witte Huis.
Luchtgekoeld museum
Michael Dukakis, de 53-jarige
Felicitaties voor de Democrati
sche kandidaat van een van
zijn drie kinderen, dochter An
drea. foto: anp
zoon van Griekse ouders, die
in het begin van deze eeuw
naar het Land der Beloften
kwamen. Zoveel is ondertus
sen wel van hem bekend. Hij
heeft de reputatie eigenzinnig
en volstrekt onkreukbaar te
zijn. Voor sommigen is Duka
kis een saaie technocraat met
het temperament van een
luchtgekoeld museum. Vol
gens mensen die hem privé
kennen, is hij buiten zijn werk
de vriendelijkheid zelve, char
mant zelfs. Maar over het be
leid dat hem voor ogen staat
als hij in het Witte Huis be
landt, hult Dukakis zich voor
alsnog in nevelen.
De speurtocht naar de politie
ke ideeën van de kandidaat
leidt naar het State House van
Massachusetts, waar Dukakis
een abonnement lijkt te heb
ben op de zetel van gouver
neur ('74-'78 en '82-heden). Als
ergens een antwoord moet zijn
te vinden op de vraag naar de
motieven en idealen van Du
kakis, dan moet het hier zijn.
Officieel leeft Dukakis in twee
gescheiden werelden. Gemid
deld is hij drie dagen per week
op campagne, drie dagen gou
verneur van Massachusetts en
een dag thuis, in zijn eenvou
dige woning in een buitenwijk
van Boston die de geest ademt
van zijn spreekwoordelijke
zuinigheid.
Gesprekken in het State Hou
se leren dat ofschoon de amb
tenaren zich niet in de cam
pagne mogen mengen, zij hun
hoogste baas het liefste zo snel
mogelijk zien vertrékken,
richting Witte Huis wel te ver
staan.
Teamwork, manager, consen
sus en inspirerend leiderschap
zijn begrippen die in het State
House keer op keer naar vo
ren komen. Iemand omschrijft
Dukakis' benadering van pro
blemen als die van een hitte-
zoekende raket, die regelrecht
op de zwakke punten van zijn
tegenstander afgaat.
Mirakel
Dukakis een inspirerend lei
der?
„Jazeker", zegt Dick Rust, die
in het verleden veel met Du
kakis heeft samengewerkt.
„Mister Clean, zoals hij door
de media genoemd wordt, is
iemand met een grote belang
stelling voor gewone mensen.
Daarom heeft hij zich aanvan
kelijk zo verzet tegen de be
waking door veiligheidsagen
ten die iedere kandidaat krijgt
toegewezen. Dat isoleert hem
van de mensen met wie hij nu
juist zo graag contact heeft.
Dukakis is geen showman. Zo
als hij zelf zegt: jullie hebben
mij maar te aanvaarden zoals
ik ben. Hij is een manager en
een leider. Hij heeft oog voor
het detail, maar houdt zich
daar niet zo mee bezig zoals
Jimmy Carter ooit deed". Van
Carter gaat het verhaal dat hij
onder meer persoonlijk toezag
op het speelschema voor de
tennisbaan van het Witte Huis.
Ben Kincannon is als econo
misch adviseur verbonden aan
het bureau van gouverneur
Dukakis. Ook hij legt de na
druk op de kwaliteiten van
Dukakis als manager. Als hij
zelf geen briljante ideeën
heeft, brengt hij mensen die ze
wèl hebben bij elkaar, aldus
Kincannon. Een werkwijze die
in met zoveel succes is toege
past, dat wel gesproken wordt
over het mirakel van Massa
chusetts.
Het zwaartepunt van de Ame
rikaanse economie heeft altijd
in het noordoosten van de
Verenigde Staten gelegen. Tot
dat jaren geleden de opkomst
van de elektronische industrie
in Californië, de olie-„boom"
in Texas en de groeiende eco
nomische macht van Aziati
sche landen de slinger van de
economie de andere kant op
deed slaan. Inmiddels is het
noordoosten inmiddels op de
weg terug. En Massachusetts,
aldus veel economen, trekt die
kar.
De Werkloosheid is terugge
bracht van twaalf tot drie pro
cent. Het begrotingstekort van
de staat is vrijwel weggewerkt.
De belastingen zijn de afgelo
pen jaren vijf maal verlaagd.
Het besteedbaar inkomen is
sterk gestegen. Massachusetts
is de enige staat in de VS met
een basi^-ziekteverzekering
voor alle inwoners niet te
vergelijken met het stelsel zo
als wij in Nederland hebben,
maar naar Amerikaanse be
grippen revolutionair. Op tal
van plaatsen in de staat zijn in
nauw overleg tussen overheid,
werkgevers, vakbonden en de
academische wereld nieuwe
bedrijven gesticht. Het cen
trum van „booming" Boston
staat bol van de stadsvernieu
wing. Het mirakel van Massa
chusetts is misschien een wat
overtrokken term, maar dat
het de staat voor de wind gaat,
staat buiten kijf.
High-tech bedrijven
Tegenstanders van Dukakis
kunnen het economische suc
ces in Massachusetts moeilijk
onder de tafel schuiven. In
plaats daarvan wijzen zij op
een aantal gunstige omstandig
heden die de Griekse gouver
neur dankbaar heeft benut,
met als voornaamste de alge
hele economische opbloei on
der het presidentschap van
Ronald Reagan. Verder zijn de
Harvard-universiteit en het
wereldvermaarde Massachu
setts Institue of Technology
(MIT) een voortdurende bron
van nieuwe kennis. Zij vor
men een belangrijkse stimu
lans voor de komst van high
tech-bedrijven. Daarnaast
heeft de lage bevolkingsgroei
geholpen de werkloosheid laag
te houden. Maar zelf zijn te
genstanders moeten erkennen,
dat Dukakis de beschikbare
mogelijkheden ten volle heeft
benut.
Kincannon een overduide
lijke aanhanger van de gou
verneur „Het succes is ge
baseerd op de keuze van Du
kakis voor een overheid die
zich niet afzijdig houdt van de
economie, zoals door de
Reagan-regering wordt be
pleit. Daarmee is niet gezegd
dat de overheid overal voor
moet zorgen. Maar juist op het
terrein van de samenwerking
van bedrijfsleven, vakbonden
en de academische wereld
heeft de overheid in de visie
van Dukakis een specifieke in
breng".
„Een van de principes hier
luidt dat een economie pas
echt goed kan functioneren,
als zij rust op een solide sociale
onderbouw, waarbij mensen
een vorm van bestaanszeker
heid hebben. Een voorbeeld is
ons programma voor één-ou-
Michael Dukakis zoals de
meeste Amerikaanse kiezers
hem kennen: koel en zakelijk.
foto: ap
der-gezinnen; moeders met
kinderen die van de bijstand
moeten leven. De afgelopen
vier jaar heeft dit programma
meer dan 50.000 mensen uit
hun isolement gehaald en aan
een volwaardige baan gehol
pen. Voor je daar aan toe
komt, moet je zorgen dat za
ken als medische zorg, en
vooral huisvesting en kinder
opvang goed geregeld zijn".
Het is echter de vraag of een
politiek die in een betrekkelijk
kleine, welvarende staat
werkt, ook in andere staten
aanslaat. Kincannon wil daar
op geen duidelijk antwoord ge
ven omdat hij niet namens de
campagne van Dukakis
spreekt. „Maar", zegt hij met
nadruk, „de staat is een soort
laboratorium voor iedeeën die
bij eventueel succes wellicht
ook op grotere schaal uitvoer
baar zijn".
Tering naar de nering
Ondanks het feit dat hem on
duidelijkheid wordt verweten,
heeft Dukakis tijdens zijn
campagne toch al de contouren
van zijn (beleids)filosofie door
laten klinken. Zijn Griekse
komaf draagt bij aan zijn grote
eerbied voor de betekenis van
de zeer verscheiden etnische
afkomst van Amerikanen. De
carrière die hij zelf maakte,
heeft hem ervan doordrongen
dat goed onderwijs van levens
belang is voor de omtplooiing
van mensen en voor de toe
komst van het land. Daarbij
heeft de overheid volgens hem
IRAANS VERZET SERIEUZE TEGENSTANDER TEHERAN:
DEN HAAG Ruhollah Kho
meini, geestelijk leider van
Iran, is op sterven na dood.
Maar tot die tijd heeft de 87-ja-
rige voorganger in de revolutie
de touwtjes nog stevig in han
den. De mujaheddin, de volks-
strijders, hebben geen zin te
wachten op het overlijden van
de baardige geestelijke en heb
ben de aanval ingezet.
„Ter nagedachtenis aan de
martelaren van de mujaheddin
en aan de martelaren van het
Nationaal Bevrijdingsfront van
Iran. Vuur!". Lichtflitsen
schieten door de zwarte woes-
tijnnacht gevolgd door zwaar
gebulder, gepiep van rupsban
den, ratelende schotenwisselin
gen. Die 28e maart kregen
Iraanse elitekorpsen, gelegerd
nabij het front met Iraq, de
schrik van hun leven.
Nog geen 24 uur na het het sein
tot de aanval kon de stand
worden opgemaakt: tweedui
zend dode regeringssoldaten;
vijftienhonderd gewonden en
ruim vijfhonderd krijgsgevan
genen. De buit aan militair ma
terieel beliep de honderd mil
joen dollar en omvatte onder
meer Koreaanse kanonnen,
'Amerikaanse tanks. Russische
machinegeweren en verder
anti-tankgesehut, raketten en
munitie.
Het Departement voor Infor
matie van het Bevrijdingsfront
verspreidde onlangs een video
band met opnamen van de
gedenkwaardige slag. Hoewel
eerder op kleine schaal gevech
ten waren geleverd met de re-
gerinsgsoldaten vormde deze
operatie „Shining Sun" de eer
ste grote overwinning van het
binnenlandse verzet tegen de
hegemonie van ayatollah Kho
meini.
Kelders
Bijna een derde van de duizen
den manschappen die zich on
der de vlag van het verzetsle
ger hebben geschaard zijn vrou
wen. En degene die het sein tot
de aanval gaf, de plaatsvervan
gend bevelhebber, is Maryam
Rajavi. Zij is de vrouw van
Massoud Rajavi, voorzitter van
het Bevrijdingsfront en speelt
een vooraanstaande rol binnen
de verzetsbeweging.
Massoud Rajavi zelf zuchtte on
der het voormalige bewind van
sjah Reza Pavlevi acht jaar lang
in de beruchte gevangeniskei-
Gruwelijk beeld van het front in de strijd in Iran.
ders in Teheran. Dezelfde kel
ders zitten nu tjokvol met oppo
santen van de huidige geestelijk
leider. Als, zo heeft het Bevrij-
dinsgfront zich voorgenomen,
als het mocht lukken het
bewind van Khomeini te ver
drijven en er vrije verkiezingen
worden gehouden, mag ieder
een daaraan meedoen behalve
aanhangers van wijlen de sjah
en van (wijlen?) de ayatollah.
Volgens publikaties van het Be
vrijdingsfront zou negentig pro
cent van de Iraanse bevolking
„oorlogsmoe" zijn. Eén miljoen
doden heeft niet kunnen ver
helpen dat de oorlog met Iraq
nog steeds in een patsteling
verkeert. Gezinnen zijn als ge
volg van het voortdurend oor
logsgeweld gehalveerd of erger.
De economie, die met name op
de oliewinning dreef is als een
kaartenhuis in elkaar gestort.
De olie drijft nu uit lekgescho-
ten tankers en booreilanden en
vervuilt de Perzische Golf.
Hoewel talloze civiele werk
plaatsen zijn omgetoverd ten
dienste van de oorlogsindustrie,
heeft het bedrijsfleven de klap
van de oliederving ter nauwer-
nood overleeft. De werkloos
heid is groot. In Iran gaan men
sen nog niet dood van de hon
ger, maar de schaarste aan eer
ste levensbehoeften is enorm.
De economische en maatschap
pelijke ontwrichting zal het
volk eerder in de armen van
het verzet drijven, zo hoopt het
Bevrijdingsfront.
Wolven
De ideologen van het Front
voorspellen een volksopstand.
De mensen die zich nu nog op
stellen als trouwe vazallen van
ayatollah Khomeini vormen
immers geen uniforme groep.
„De wolven zijn bezig elkaar te
verscheuren", zo vertelt een in
formant. „Nu al zijn tientallen
doden gevallen in de machts
strijd rond de opvolging van
Khomeini. Zonder twijfel heeft
hij nog de grootste invloed op
het volk en op de Majli, het
Iraanse parlement. Maar we
moeten hem niet tot god ver
heffen. Ook zal hij zich er wel
van bewust zijn dat het hele re
giem uiteen valt als hij sterft".
Het Bevrijdingsfront poogt een
volksopstand te ontketenen. En
als de tijd daar is, zal het Front
er zijn om de macht over te ne
men. Volgens een blauwdruk
zal de politieke tak van het bin
nenlandse verzet, de Nationale
Raad van het Verzet in Iran,
het land maximaal zes maan
den besturen. In die tijd moet
een Nationaal Constitutie Co
mité worden samengesteld dat
twee taken heeft. Het opstellen
van een nieuwe grondwet en
het voorbereiden van vrije ver
kiezingen.
Wat drijft het verzet in opstand
te komen tegen de islamitische
revolutie, die in 1979 begon bij
de terugkeer van de ayatollah
uit Parijs?
„Khomeiny gebruikt de Koran
alleen om macht uit te oefenen.
De islam is in wezen geen af
dwingende godsdienst. De aya
tollah probeert alles onder
dwang te regelen. Neem nu het
Bevrijdingsfront: iedereen heeft
zich vrijwillig in het leger aan
gemeld. Dat is andere koek dat
de regeringstroepen die de kin
deren op straat ronselen en
naar het front sturen", aldus de
informant, die zo zijn redenen
heeft zijn naam liever niet in de
krant te hebben.
Diplomatie
Dat het werkelijk crisfe is in het
voormalige Sprookjesland van
Duizend en één Nacht, maakt
de informant ook op uit het feit
dat het land bankroet is. Zo
moeten tickets voor internatio
nale vluchten worden betaald
in dollars; Iranian Airlines
heeft blijkbaar geen enkel ver
trouwen meer in de eigen
„rial"-munt. De Iraanse troepen
leden ernstige nederlagen aan
de grens met Iraq en in de Golf.
Het internationaal geïsoleerde
Iran heeft vervolgens kramp
achtig geprobeerd het geschon
den imago in het buitenland te
herstellen. Achter de schermen
zou het opdracht hebben gege
ven westerse gijzelaars in Bay-
rut vrij te laten. In het geval
van drie Fransmannen is dat
npjuH pn dit hppft toch mooi
tot herstel van diplomat
trekkingen geleid (en P'
ook een aardige som geJ1
Maar onze informant r^É
„Van diplomatieke bejfn
gen koop je geen brooir1'
de oorlog met Iraq \faI
niet minder om. DaafP
heeft de kaping van d£
van Kuwayt Airlines ÏP?e
kwaad gedaan, met nair
Arabische wereld. En r
heeft dan ook niet toef.
aan de eis tot vrijlatfei
firo-Iraanse, sji'itsicht
ims". rjj5
Hoe ziet het nieuw gezflj'
Iran eruit na de val F
bewind Khomeini?
De informant vouwt eP®
de handen bij elkaar, alj
hij dat het al zover
twee belangrijkste kafan
tieken zijn een demo^.
gekozen regering, sam&g
uit meerdere partijenf
scheiden van staat el
Iran is traditioneel voMh
dan 95 procent islyj
maar het zal niet langu
zijn een staatsgodsdie^
plicht te stellen. Het za1
pen zijn met de dwad*Rl
land". n
JOOS Pla
fxt
Michael Dukakis op c$r
in New York. De recla)
de shuttle-dienst van i
(reliable, betrouwbaar) I
op het lijf gesneden. f$
(al
als belangrijkste taak cf''r
gers gelijke mogelijkh|rst
bieden en niemandP3^
schermd achter te latefra
Om aan die opdracht |ra'
nen voldoen, moet de cr
de tering naar de nerr
ten. In de gedachten \Ff?
kakis betekent dat et
mindering van het begn
tekort door bezuinigiiiee
defensie, efficiënte bf11
van gelden en alleen r*
echt niet anders kan,
hoging van de belasting
Dukakis zelf: „Je kur0.1
economische toekomst P 1
op een credit-card, zr
land de voorbije
heeft gedaan. We zullr:
ons inkomen moeten'
Waar nodig is zullen fn?
moeten aanpassen en,
zo'n manier, dat de me101
kwestbare posities nietr?
zullen worden".
Proeftuin En
Tegen de doodstraf, voj
aan abortusklinieken? 1
aandacht voor het mi'
gen Star Wars, tegen
de Contra's: het zijn.?!
van de vele terreinen
Dukakis, als hij presitLr,
worden, van plan is dir~
het beleid van zijn vod
te breken. r
Toen in 1980 presidente
voor de eerste maal vf
kozen, kwam de schijl
van Hollywood naar Vl
ton. Maar als de Amei
op 8 november hun fP\
wen aan Dukakis scl
zullen eerlijkheid, zelfr r
ne en keihard werken
te bereiken ongetwijfaP.
in de nationale achting
Massachusetts als p|.
van Amerika; het gouvl
schap als opwarmertt
een succesvolle perir
president: het past alle;
de planmatige manier!
ven en werken van r
Dukakis. Een maal is
fout ingegaan. Tijdens 1°
ste gouverneurschap L
was hij zo overtuigd
eigen gelijk, dat hij
door vrijwel al zijn pat
ten vol walging aan fp
werd gezet. Dat zal k
niet meer gebeuren. L
immers altijd het bP
braafste jongetje van L°.
en wil dat ook graag r
Iemand die Dukakis
vroeger kent zei onlan|
chael is op zoek naar
die voldoen aan zijn
ven. Die zijn momenL.
te vinden, dus probeer!
een held te worden", ten
JOS TIP n
