Tijdens
de zegen
schieten
fonteinen
omhoog
'finale
-
btnnen de perken
.asten en lusten
in de tuin
'£ekLóe Souftont'
ZATERDAG 11 JUNI 1988 PAGINA 29
De hervormde kerk in Amerika moge officieel van
Nederlandse oorsprong zijn, nu is zij sterk
veramerikaanst. De reformatorische boodschap is
ver(v)luchtigd, eenvoudig en wars van politiek. In
de samenkomsten wordt het show-element alles
behalve geschuwd. Vier camera's zorgen voor een
verspreiding van de beelden van de kerkdienst via
honderdveertig televisiestations. Misschien is dat
laatste dan nog een beetje Nederlands: de
koopman en de dominee verenigd in één instituut.
Met een van de leiders van de Reformed Church in
Amerika kijken we terug op de geruchtmakende
seksschandalen in godsdienstig Amerika,
waardoor het imago van de televisiepredikanten
behoorlijk in diskrediet is geraakt. We spraken
over de politiek en keken vooral om ons heen in
het hervormde imperium aan de westkust van de
Verenigde Staten.
De Crystal Cathedral.
HERVORMDE KERK IN AMERIKA
geven, of zijn vrouw bleek de tiendui
zendste bezoekster van een benzine
pomp te zijn. Ze kreeg een geldprijs die
de oorspronkelijke investering in het
beeld precies compenseerde. „Zo zie je
maar dat een goede daad zichzelf terug
betaalt", had dr. Schuller zijn gemeente
gezegd.
De kerkdiensten in Crystal Cathedral
verlopen opmerkelijk. Elke week is er
een groot koor met daarvoor een heus
orkest. Beide verlenen belangeloos hun
medewerking. Ze zorgen - met een of
meer solisten - voor een uitbundige
muzikale omlijsting van de eredienst.
Daarnaast wordt er voor elke dienst een
christen uitgenodigd, die over zijn eigen
bekering kan vertellen. De voorganger
praat met hem. Op een groot scherm ter
zijde van avondmaaltafel en doopvont
worden de gezichten uitvergroot, zodat
mensen achterin de kerk toch alles kun
nen zien. Vier televisiecamera's zorgen
voor afwisselende beelden in de kerk en
in de huiskamers.
Hoogtepunt van de dienst is de preek.
Dr. Robert H, Schuller houdt hem
meestal zelf. Soms is er een gastprediker.
Ditmaal valt die eer te beurt aan zoon
Robert A. Schuller. Vader kondigt hem
zelf aan, en passant zijn nieuwe boek on
der de aandacht van het gehoor aanbe
velend. De preek gaat dit keer over de
mogelijkheid van een comeback in het
leven van een christen. Mensen die dur
ven hopen, die durven geloven, zullen
succes hebben in hun leven", zegt Schul
ler jr. En hij vertelt een paar verhaaltjes
om dat nog wat duidelijker te maken.
Zoals het verhaal van de pianist die na
een ongeluk verlamd raakte aan zijn
rechterhand, maar niet rustte totdat hij
met zijn linkerhand zo vaardig kon spe
len, dat hij toch weer de podia kon be
stijgen.
Fonteinen
Als tenslotte de dienst is afgelopen, volgt
het klapstuk. Onder het uitspreken van
de zegen schuift de immense achterwand
van de kerk open. Daarachter schieten
twaalf fonteinen omhoog, zodat de be
zoeker verfrist de kerk kan verlaten.
Als naderhand dr. Ridder wordt gecon
fronteerd met de kritiek dat de dienst
erg veel show-elementen bevat en dat de
inhoud van de preek associaties oproept
met de „American way of life" knikt hij
begrijpend. „Misschien was de preek dit
keer een tikkeltje eenzijdig", zegt hij. „In
het algemeen proberen we de mensen
hoop te geven voor hun leven. Mis
schien dat deze preek er toch een klein
beetje in heeft kunnen bijdragen".
Het is met name die positieve instelling,
die als een rode draad door de „theolo
gie" van de Crystal Cathedral heenloopt.
Schuller sr. heeft er verschillende boeken
over geschreven, waarvan de titels voor
zich spreken. („Wees gelukkig", „Er
wordt van U gehouden", „Vooruitko
men door positief denken" enzovoort).
De zwaar op de maag liggende „reforma
torische kost" uit Europa is in Orange
County blijkbaar ver(v)luchtigd tot een
licht verteerbaar tussendoortje.
Geen wonder dat de Hervormde Kerk in
Amerika weinig belangstelling heeft voor
een moeilijk thema als politiek. Ridder
„We beschouwen de politiek als een
zaak voor de mensen zelf. De kerk hoeft
zich daar niet over uit te spreken. Ik
weet zelf trouwens ook nog niet op wie
ik ga stemmen in november. Ik zal te
zijner tijd wel zien wie me het meest
aanspreekt".
Oliver north
Het is bekend, dat andere televisiepredi
kanten terdege een politieke rol in de
Amerikaanse samenleving spelen. Je
hoeft maar te wijzen naar de voormalige
republikeinse presidentskandidaat Pat
Robertson. Je kunt ook denken aan Jer
ry Falwell. Vanuit de Thomas Road
Baptist Church in Lynchburg (Virginia)
schroomt hij niet elke zondag opnieuw
publiekelijk in te gaan tegen elk voorstel
in het Capitool dat tegen zijn denkbeel
den is. Een van zijn jongste acties is een
poging gratie te verkrijgen voor Oliver
North, de man die zo'n dubieuze rol
speelde in het Contra-schandaal. Ridder:
„Zo'n actie is in onze kerk ondenkbaar.
De controverse er omheen zou ons aflei
den van onze eigenlijke bedoeling: dat is
toekomst te geven aan mensen in nood.
Onder de tienduizend mensen die lid
zijn van onze kerk en van de miljoenen
mensen die ons via de televisie volgen,
zijn er elke week wel enkelen die ge
hoord hebben dat ze kanker hebben of
slachtoffer zijn geworden van een ver
keersongeval. Het interesseert hen niet
of ze voor of tegen Oliver North moeten
zijn. Ze hebben andere dingen aan hun
hoofd. En daar willen wij rekening mee
houden in onze verkondiging".
In de Verenigde Staten wordt dezer da
gen de discussie gevoerd over belastin-
FOTO'S: KLAAS VAN DER KAMP
gen voor de kerk. Tot nu toe zijn de ker
ken grotendeels vrijgesteld van het beta
len daarvan. Maar er gaan steeds meer
stemmen op om daar een einde aan te
maken. Ridder is het daar niet mee eens.
„Het is niet reëel de kerken belasting te
laten betalen. We verlenen tenslotte een
dienst aan de gemeenschap. We geven
de mensen hoop. Daar heeft de regenng
alle baat bij. Een belasting zou die die
nende functie miskennen".
De hervormde gemeente van Los Ange
les is in 1970 begonnen met het maken
van televisie-opnamen van de kerk
dienst. De banden waren aanvankelijk
bedoeld om mensen die wegens ziekte of
invaliditeit niet naar de kerk konden ko
men, toch bij de eredienst te betrekken.
Maar de reikwijdte van de zoemende ca
mera's is veel groter geworden. Tot ver
in de jaren tachtig groeide het publiek en
groeide zo mogelijk nog sterker het bud
get van de penningmeester. Door de
seksschandalen rond dominees als Baker
en Swaggert is de belangstelling voor te
levisiepredikanten echter minder gewor
den. Hoewel de hervormde kerk in
Amerika niets met de schandalen te ma
ken had, heeft ze toch zo'n vijftien pro
cent moeten inleveren op een totaalbud
get van 36 miljoen dollar.
Vanzelfsprekend probeert men beleids
matig weerstand te bieden aan de slechte
publiciteit. Ridder: „We besteden zo
min mogelijk aandacht aan de grote ge
ruchtenstroom. We blijven gewoon ons
zelf. En we benadrukken dat er achter
onze uitzendingen een gemeente staat.
Dat onderscheidt ons van de meeste an
dere televisiepredikanten".
Ridder heeft in zijn leven verschillende
keren een bezoek gebracht aan Neder
land. De hervormde theoloog Berkhof
rekent hij zelfs tot zijn persoonlijke
vrienden. In zijn contacten heeft hij
ruimschoots gelegenheid gehad de kerk
in Amerika te vergelijken met die in
„het moederland". Hij is realistisch ge
noeg om onder ogen te zien dat de in
schakeling van de televisie de presenta
tie van de boodschap, ja ook de bood
schap zelf, behoorlijk heeft veranderd.
Ridder „Natuurlijk is het karakter van
de boodschap door het gebruik van de
televisie veranderd. De televisie heeft
ons verplicht een veel directere benade
ring toe te passen. We hebben moeten
leren, dat je de prediking steeds moet
benaderen vanuit de behoeften van de
kerkleden en veel minder dogmatisch
dan we gewend waren".
„Of onze, zeg maar, Amerikaanse bena
dering van de godsdienst uiteindelijk
ook de godsdienstbeleving in Europa zal
veranderen weet ik niet, hoewel ik me
zelf vaak de vraag gesteld heb. Op som
mige plaatsen in Nederland schijnt de
godsdienst stervende te zijn. Misschien
zou onze optie er nieuwe mogelijkheden
kunnen bieden".
KLAAS VAN DER KAMP
Voor tuinbezitters breekt de
mooiste tijd van het jpar weer aan.
Wie in het vooijaar een beetje zijn
best heeft gedaan bij het poten en
zaaien kan daarvan nu de vruchten
plukken. Soms danig dwarsgezeten
door vervelende beesten als bij
voorbeeld slakken. Die hebben
massaal de zachte winter overleefd
en doen nu aanvallen op het jonge
groen. Vooral als het vochtig en
warm is komen ze tot actie.
De slakken waar wij last van hebben
zijn landslakken. Deze dierensoort is een
klein onderdeel van de hoofdafdeling
weekdieren. Daarvan zijn ongeveer tach
tigduizend soorten bekend. De afdeling
der weekdieren wordt in aantal alleen
nog overvleugeld door de Arthropoda.
Daarin zijn insecten, spinachtigen en
kreeftachtigen verenigd.
De slakken in onze tuin dragen de fami
lienaam Gastropoda. Van oorsprong
hadden ze allemaal kieuwen en een
schelp omdat het in een heel ver verle
den waterdieren waren. In de loop van
de evolutie zijn beide kenmerken of een
daarvan verloren gegaan. De huisjesslak
heeft bijvoorbeeld geen kieuwen meer
maar het huisje is nog wel degelijk een
overblijfsel van de schelp waarin zijn
voorvaderen huisden. De naaktslak is
niet alleen zijn kieuwen kwijtgeraakt
maar ook het laatste deel van de schelp.
Een scherpe scheiding tussen naaktslak-
ken en huisjesslakken is niet te maken
omdat in de natuur nog allerlei tussen
vormen te vinden zijn. Zo hebben de
meeste soorten naaktslakken van binnen
nog een klein overblijfsel van een
schelpje.
De huisjes die de slakken op hun rug
meedragen zijn vrijwel waterdicht. Wan
neer ze zich daarin terugtrekken kunnen
ze geruime tijd zonder vocht. Ze zijn bo
vendien goed beschermd tegen vijanden
en natuursinvloeden. De naaktslak heeft
door het ontbreken van zo'n huisje de
mogelijkheid zich diep in de grond of in
nauwe spleten terug te trekken om perio
des van droogte 01 koude te overleven.
Droogte is namelijk een aartsvijand van
de meeste slakken. Wanneer hun slijme
rige huid uitdroogt sterven de dieren.
Dat laatste nu zou zeer veel tuinliefheb-
bers aardig opluchten. In ons vochtrijke
land biedt deze bestrijdingsmethode ech
ter weinig kans op succes. Meer zeker
heid biedt het schoon houden van de
tuin omdat slakken graag onder planten
resten en dode bladeren Teven. Is de tuin
niet te groot dan kan op de grenzen er
van een centimeter of tien brede strook
fijn zand of kalk worden gestrooid. Slak
ken bewegen zich voort op de naakte
zool van hun voet en die is nogal gevoe
lig. Een zeer goed werkend middel zijn
ook de slakkenkorrels die tussen de
planten en rond de stammen van hees
ters en bomen gestrooid kunnen worden.
Door regen wordt de werking van deze
korrels verminderd. Omdat slakken
vooral actief worden bij warm en voch
tig weer, wordt het grootste effect bereikt
door te strooien na een regenbui die
weer gevolgd wordt door een periode
met droog weer.
De anti-slakkenkorrels doden de eieren
van slakken niet. Het broedsel dat uit
komt moet dus ook bestreden worden.
Het best kan dat gedaan worden een of
twee weken na de eerste behandeling.
En een oud huismiddeltje tegen slakken
vormt het schaaltje met een beetje bier.
Slakken zijn dol op het gerstenat, maar
ze kunnen er absoluut niet tegen
Naast de lasten is het nu ook tijd voor
de lusten in de tuin. Buiten eten bijvoor
beeld of nog beter, buiten eten klaarma
ken. Met een beetje geluk kunnen we in
de komende weken barbecuen. Het is
een van de primitiefste manieren om
voedsel te bereiden en daarom vinden
de meeste mensen het waarschijnlijk ook
zo oergezellig.
De barbecue is overgewaaid uit Amerika
waar het apparaat in bepaalde delen van
het continent vrijwel dagelijks gebruikt
kan worden omdat het klimaat er een
stuk minder wisselvallig en in elk geval
veel zonniger is dan bij ons. In veel ge
vallen worden familieleden of vrienden
uitgenodigd omdat het opstoken van het
houtskoolvuur voor zo veel mogelijk
mensen leuker en economischer is dan
voor twee of drie gezinsleden.
Ook in de vakantie leent de barbecue
zich uitstekend als methode om het eten
op een leuke manier klaar te maken. Er
zijn heel handzame formaten die in el
kaar geklapt kunnen worden en zodoen
de weinig ruimte vragen tussen de va
kantie-bagage.
Meestal wordt gedacht aan het grillen
van vlees als we over barbecuen praten.
Maar ook vis kan heel goed geroosterd
worden boven het houtsvuur. En ver
schillende groentesoorten lenen zich ook
voor dat doel. Maiskolven bijvoorbeeld.
Heel smakelijk en gezond is een groen
tespies bestaande uit stukjes aubergine,
courgette, knolvenkel, paprika, ui, to
maat en hele champignons. Zorg voor
enkele verschillende sausjes om de
groente in te dippen. Geef er een frisse
salade en stokbrood bij. Vooraf kan een
koude komkommersoep geserveerd
worden. Het recept daarvan tot besluit:
Nodig: grote komkommer, kwart liter
yoghurt, 2 eetlepels gehakte bieslook, 1
eetlepel citroensap, zout, peper, 2 eetle
pels gehakte augurken, wat gepelde gar
nalen.
Bereiding: Schil komkommer en snij
haar in stukken. Voeg yoghurt, zout, pe
per en bieslook toe en maak alles fijn
met een mixer of in een blender. Koel
de soep drie uur. Verdeel de soep over
vier kommen en garneer met de garna
len en stukjes augurk.
Smakelijk eten in de tuin.
JAN VAN KOOTEN
een bloeiende en homogene gemeen
schap toen Ridder er kwam. Ze is ont
staan in 1955, in het leven geroepen
door Robert H. Schuller en zijn vrouw.
Schuller begon bescheiden: uitgenodigd
door de classis (een onderafdeling van
de Hervonnde Kerk) in Zuid-Californië
preekte hij vanaf het dak van een snack
bar voor een publiek van ongeveer vijf
tig mensen. Hij had al snel door dat er
niet zoveel Nederlanders in Los Angeles
waren. Ridder: „Als dr..Schuller zich al
leen op de Nederlanders had gericht, zou
de kerk niet groot geworden zijn. Dan
was het met honderd mensen wel opge
houden". Schuller zocht het daarom
meer in de breedte en richtte zich vooral
op de grote groep buitenkerkelijken. Het
waren veelal eenvoudige mensen en
daarom probeerde hij zijn boodschap zo
simpel mogelijk uit te dragen. „U zult
bij ons niet de zware schriftuurlijke uit
drukkingen tegenkomen waar de Neder
landers zo van houden", aldus dr. Rid
der. „Het menselijke staat bij ons voor
op en alleen aan het eind van een preek
leggen we een link naar de bijbel".
De kerk van Schuller is in dertig jaar
uitgegroeid tot een bloeiende gemeen
schap met ruim tienduizend leden. De
gemeente, zelf eens noodlijdend, heeft
verschillende diakonale projecten in het
buitenland geadopteerd. Voor de „bin
nenlandse markt" is een telefonische
hulpdienst van de grond gekomen. En
voor de eigen gemeenteleden is een edu
catie- en familiecentrum opgezet. Een
spiksplinternieuw familiecentrum staat
op stapel. De gemeente komt samen in
een kolossale kerk met drieduizend zit
plaatsen. Het gebouw, opgetrokken uit
vele duizenden ramen, heeft de toepas
selijke naam Crystal Cathedral gekregen.
In een tussenwand achter de preekstoel
vliegen vogels heen en weer. Daarvoor
staat een gigantisch orgel, met 15.000
pijpen her en der in de kerk opgesteld.
De totale kosten van de kerk, 37 miljoen
gulden, zijn door sympathisanten bijeen
gebracht.
Naamtegels
Buiten de Crystal Cathedral, op het
plein, zijn stenen neergelegd met een
tekst en daaronder de naam van de ge
ver. Het doet een beetje denken aan een
christelijke variant op Hollywood Boule
vard waar de namen van 2500 acteurs
en actrices in straatstenen zijn vereeu
wigd. Voor tweeduizend dollar kunnen
geïnteresseerden hun naam aan een tegel
toevertrouwen. Buiten de kerk zijn beel
den neergezet. Bij een ervan, een afbeel
ding van de Goede Herder, vertellen ge
meenteleden, dat Robert R. Schuller de
aanbetaling uit eigen zak heeft gefinan
cierd. Zijn vrouw was er niet zo blij
mee, want ze had het geld nodig voor
een op handen zijnde bevalling. Schuller
had echter het geld nog maar net uitge-
)r. Herman Ridder.
i be[
digc
waiOS ANGELES - Door de tele-
e tjon had een vriendelijke stem ge-
1 (fgd dat de kerk van Nederlandse
^Jjorsprong is. Bovendien is de Re
journed Church in Amerika de
dcudste kerk van de Verenigde Sta-
deen. In de praktijk blijkt van die
lederlandse achtergrond weinig te
ug te vinden. Dat is al duidelijk
oordat je één voet in de kerk hebt
ezet. Want waar in Nederland
'ordt de politie (of zijn het vrijwil-
gers in uniform?) ingeschakeld
m de zondagse kerkgang ordelijk
laten verlopen? En waar in Ne
erland worden de kerkgangers al
p de parkeerplaats met gewijde
auziek onthaald? Hier in Orange
(Los Angeles) schijnt het
gewoonste zaak van de wereld te
„Nederlandse" kerkdiensten vanuit
Costal Cathredal in Orange County
in de Verenigde Staten overal be-
Drie miljoen kijkers volgen ze elke
via de televisie. Het zogenaamde
of Power" vindt zelfs aftrek bij
erikaanse troepen in Europa. „We
relatief het grootste marktaan-
van de religieuze tv-uitzendingen in
vertelt dr. Herman Ridder,
is dat heel opmerkelijk: zo'n
en dan zo'n invloed. Onze
dr. Robert H. Schuller in
Angeles en dr. Norman Vincent
in New York behoren tot de popu-
predikanten in de Verenigde Sta-
glunderend zit hij achter het bu-
in zijn kantoor op de elfde verdie-
Dr. Herman Ridder, president van
Church in Los Angeles,
man achter de befaamde dr. Ro-
H. Schuller. Hij kijkt uit over de
Garden Grove. Zijn enorme
staat theatraal midden in de ka-
Terzijde een riante zithoek. Dr.
draagt een button: „Act like you
to see me" („Doe alsof je blij
te zien"). Op de boekenplank
een paar Nederlandse bandjes:
en Schillebeeckx. „De meeste
heeft mijn dochter gekregen toen
theologie ging studeren", zegt Ridder
s hij de speurende blik ziet. „Aan diè
»eken kun je nog wel zien dat ik een
ederlandse achtergrond heb. Mijn va-
Er kwam uit Stedum, Groningen. Hij is
tstijds naar Amerika geëmigreerd".
inackbar
idder is al weer een jaar of zes verbon
en aan de gemeente van Orange Coun-
in het westen van de Verenigde Sta
in. De Hervormde Gemeente was al
