Langs
Omwegen
■nramr
EMS: 20 jaar eigentijds
gelovig geluid in het
zelfbewuste Stompwijk
Zuidwest: van
tuinstad tot flatwijk
BEIDEN OMGEVING
QeidóaQowiant
DINSDAG 1 JUNI 1988 PAGINA 13
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch of schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op toestel 10.
HU] [BB®
Leiden is vrijwel volge
bouwd. Sinds de eerste
bewoners zich rond 300
voor Christus op Leids
grondgebied vestigden,
heeft de stad zich lang
zaam maar zeker uitge
breid. Met name de
laatste honderd jaar
was de groei buiten de
singels explosief. Met
het uitdijen van de stad
en het toenemen van
het aantal inwoners,
ontstonden ook de wij
ken. De woonbuurten
met hun eigen voorzie
ningen als kerken,
scholen en winkels.
Elk met zijn typisch ei
gen sfeer die wordt be
paald door de aard en
hoeveelheid bewoners
en gebruikers, bebou
wing, verkeer en groen.
Meer dan vijftig leefge
meenschappen telt Lei
den op dit moment. Uit
wijken brengt die Leid-
se wijken in kaart en
laat zien hoe de mensen
er leven: aan rustige la
nen waar je de vogels
kunt horen fluiten,
maar ook in straten
met torenflats, waar
plantsoentjes dreigen
te worden bebouwd.
STADSUITBREIDING MET VALLEN EN OPSTAAN
LEIDEN Langzaam
verschuift de grens van
de stadsvernieuwing naar
de rand van de stad. In
Leiden Zuidwest gaat het
daarbij formeel om reno
vatie en groot onderhoud.
De revolutiebouw van de
jaren zestig eist zijn tol.
Op zo' n zes plaatsen in de
twintig tot dertig jaar
oude wijk zijn bouwvak
kers in de weer om flats
leefbaar te houden. Juist
die flats, samen goed voor
75 procent van de huizen
in Zuidwest, vragen om
steeds meer aandacht.
Onderhoud, groot-onderhoud
en isolatiéprojecten zullen de
komende jaren voor veel
mensen bepalend zijn voor
hun woongenot in Zuidwest,
zo blijkt uit de woorden van
secretaris H. Kwik van wijk-
vereniging Aktief. Als die
woorden vallen, volgt van
zijn kant dan ook een bijna
gloedvol betoog over het ope
reren van verschillende wo
ningbouwverenigingen met
vergelijkbare woningcom
plexen in de wijk. Waar de
een haar huizen juist wel vol
ledig isoleert, laat de ander
weten dat dit door de soort
bouw van precies dezelfde
woningen technisch onver
antwoord zou ziin.
Bovendien worden bewoners,
vindt Kwik, rauw op hun dak
gevallen met werkzaamheden
die ten koste gaan van zelf
aangebrachte verbeteringen
van het wooncomfort. Kwik:
„Dan valt er een brief in de
bus: dan en dan gaan we die
en die werkzaamheden uit
voeren aan uw huis. En de
mensen zitten soms weken in
de zenuwen". Kwik wijt het
aan de in zijn ogen te grote
afstand tussen bestuurders en
leden (huurders) van de wo
ningbouwverenigingen.
Grootste
Daarmee is meteen een grote
grief genoemd die de secreta
ris van Aktief op zijn lever
heeft als het gaat om het wo
nen in „zijn" wijk. Over het
algemeen zijn, naar hij zegt,
de inwoners juist tevreden
over Zuidwest, waar ze een
grote binding mee hebben.
„De meeste mensen vinden
vooral dat ze hier rustig wo
nen", aldus Kwik. Verhuizin
gen naar andere stadsdelen
worden meestal ingegeven
door de mogelijkheid elders
een eengezinswoning met een
tuintje te betrekken.
Soms steekt het hem wel dat,
kennelijk ingegeven door het
grote aantal bejaardenhuizen
in de wijk, andere Leidenaren
wel eens het vreemde idee
koesteren dat de inwoners
van Zuidwest louter ouden
van clagen zijn. Dat is niet zo,
verzekert Kwik die ooit
raadslid voor de PvdA was.
Zeker in de vaak goedkope
flats wonen ook veel jonge
ren.
Aktief dat een eigen buurt
huis met speeltuin heeft aan
de Berlagestraat komt met
zijn mededelingenblad in
3.600 huishoudens. De club is
in 1970 ontstaan na een con
flict over kapotte geisers met
een woningbouwvereniging.
Kwik hoorde tot de oprich
ters. De buurtvereniging heeft
een sterke binding met haar
leden. De actieveren onder
hen blijven nogal eens lang
na een verhuizing naar bij
voorbeeld de Stevenshof te
rugkeren naar het „oude
nest" aan de Berlagestraat om
hand- en spandiensten te ver
lenen als vrijwilliger.
Tuinstad
Leiden Zuidwest kwam als
stadsuitbreidingsgebied al in
de jaren dertig voor in de ge
meentelijke plannenmolen.
Daarin was plaats ingeruimd
voor woningbouw en indus
trie. Voordat er gebouwd kon
worden, brak echter de oorlog
uit. Direct daarna werden de
plannen wel weer opgepakt,
ook al omdat de gemeente
grote problemen voorzag bij
uitbreidingen richting Oegst-
geest, die op zichzelf wel aan
trekkelijker waren. Maar als
het om plan-problemen ging,
zat men ook goed in Zuid
west, zo blijkt uit het boek
„Bouwen en plannen in onze
kerheid" van A. Falendi en
S.L. Hamnett.
Kennelijk had het Leidse ge
meentebestuur eind jaren
veertig buiten de eerdere
plannen gerekend. Die voor
zagen in een autoweg (Rijks
weg 4B) dwars door het plan
Zuidwest. Het zou tot half ja
ren vijftig duren voor het
tracé zo zou worden verlegd
dat rijk en provincie toestem
ming gaven voor de stadsuit
breiding, waar volgens de
oude planning een grote
„tuinstadachtige" wijk moest
komen.
Het resultaat pakte uiteinde
lijk anders uit. Door alle start
problemen kwam men aan
vankelijk niet veel verder
dan her en der wat plukjes
bebouwing. Ook elders in de
stad lukte het niet echt met
massale woningbouw tijdens
de wederopbouw. De auteurs
ienl fspraakjes
Jen Leidse student ging
•ol bravour met een bloc-
iootje in zijn hand achter
iet hekje bij de kanton-
echter staan. „Ik zal dit
arkentje even wassen
ag je hem denken. Hij
:wam met een heel inge-
kkeld verhaal. De grote
'arte Amerikaan die hij
iet een aantal Corps-
riendjes gekocht had, was
verschillende malen ten
rooi gevallen aan vanda-
>n. Nu had hij hem dan
indelijk voor de deur van
jjn huis aan het Rapen-
lurg neergezet, op de stoep.
We hebben er nog een af
braak over gemaakt met
parkeerpolitie". Maar
|ie kwam op een goede dag
■5* lan toch slepen. „Onte-
jecht meneer de rechter!
jk had nog papiertjes met
UIGp n ac*res achter de ramen
eplakt, dus ze konden me
b bellen!"
n j)e manier waarop dat sle-
)r len gebeurde beviel de stu-
e"-jent ook helemaal niet.
a'~7°lgens hem hadden om-
cr4anders gehoord dat de
f? Jarkeerpolitieagent had ge-
I £]egd: „Koste wat het kost,
/a/ye zullen dat kreng nu
0indelijk wegkrijgen". De
ne*jtudent doelde hier toch ze-
^er op rancune van de par
keerpolitie jegens de Leid
de studenten. Dat slepen
^•fchijnt de parkeerpolitie
^^nderdaad toch heel wat
f: .noeite te hebben gekost.
•Jye meer dan vijf meter
jinge Amerikaan paste met
v<jeen mogelijkheid achter
Ie takelwagen, tenzij hij
jen beetje werd verbogen.
)at gebeurde dan ook.
jtóchande" zei de student.
w<j)e rechter knikte vol me-
r Jeleven en was zichtbaar
geamuseerd door deze
pjechtenstudent die zijn les-
rrwe goed geleerd had. „Als u
?e7mnnenkort een jaarkaart
Irfjrijgt bent u van het ge-
cefleur af", doelde hij op de
ferjoor volgend jaar aange-
jondigde gratis openbaar
"ervoerjaarkaarten voor
iudenten. „Waarom heeft
.^Adan ook zo'n belachelijk
auto die niet eens
chroom
)er,)e student moest het ant-
,n /oord schuldig blijven. Hij
sputterde nog even tegen
u]cn zei iets over klachten
?/J ver de politie, maar het
biocht niet baten. Ook de
q ff icier van justitie moest
[rel lachen om het juridi-
:he steekspelletje, maar
rist bij voorbaat al dat het
ruchteloos zou zijn. Par-
P eerverbod .is parkeerver
bod. De wegsleepkosten
'a raren al betaald. Voor
n Jeze keer hoefde de par-
c eerboete van een tientje
É?uiiet betaald te worden. „Ik
iuspardeer het dat u er een
r7ÏO:uke praktijk-case van
5*eeft wilen maken, maar
Ee|it keer heeft u weinig suc-
m ss". Het vermeende af-
r' )raakje met de parkeerpo-
j "tie werd niet eens meer
OI} ir sprake gebracht.
V1J en mevrouw, wonende
fjP'm de Leidse Witte Singel
?"*ad ook een afspraakje met
e politie gemaakt. Ze
oop gisteren het kanton-
;rechtsgebouw binnen,
erfen beetje onwennig, ze
ua ad duidelijk nog nooit met
ïar't bijltje gehakt. „Ik ben
'Herdachte", bekende zij de
evi arketwachter met enige
sti [hroom. Het bleek gewoon
is n een parkeerboete te
dit ian.
jsö aar auto stond in de
is juurt van een bocht op de
grU, ngel geparkeerd, niet in
theP witte parkeervakken.
>n. |En toch wilde ik het even
u (oor laten komen", vertel-
d. |e de vrouw. „Vroeger par-
jeerde ik mijn auto ergens
™pders op de Singel. Maar
jaar is hij al vier keer to-
jil-loss gereden. Allemaal
joor die dronken lorren,
[orig jaar nog. Vlak voor
p vakantie hadden we een
uto gekocht. In de nacht
Mepor we zouden vertrek
ken werd hij weer total-
fciss gereden. De agent die
•diien kwam kijken zei nog:
iziflZet uw auto dan ergens
cr nders neer". En toen wees
ogjij de plaats aan waar mijn
re^uto nu stond. Daar heb ik
ildju een boete gekregen",
iseje ondersteunde haar ver-
leMaal met foto's. Rechter
ïkiomen was tot dart toe se-
hitteus geweest, maar toen op
Hepn van de foto's op precies
i lezelfde plek een politieau-
p geparkeerd stond kon
—jok hij een glimlach niet
•■'nderdrukken. De officier
rllan justitie was meedogen-
Hpos en bleef vasthouden
in de eis van 35 gulden,
'alndanks het afspraakje met
ae|e politie. Ook de rechter
scjonniste dit bedrag. Moraal
'injan dit verhaal: geloof
roqooit een politieagent.
NU NOG EEN NIEUWE BAS, DAN IS HET FEEST COMPLEET
van „Bouwen en plannen in
onzekerheid", constateren ge
laten dat de gemeente Leiden
in deze tijd een ongekend ta
lent had om woningbouwcon-
tingenten mis te lopen op het
moment dat ze gémakkelijk te
krijgen waren. Een wrange
constatering voor de lange rij
en Leidse woningzoekenden
uit die periode.
Industrieel bouwen
Uiteindelijk komt de bouw in
Zuidwest na veel vallen en
opstaan in de jaren zestig pas
echt op gang. En dat lukt dan
vooral dankzij speciale bijdra
gen voor de ontwikkeling van
„industriële bouwmethoden".
De oorspronkelijk bedoelde
tuinstad verandert daardoor
definitief in een flatwijk.
Soms gebeurt dat door plan
nen op welhaast slinkse wijze
onderhands te veranderen.
Een voorbeeld daarvan is de
bouw van het winkelcentrum
Vijf Meiplein, dat er daardoor
overigens niet echt veel snel
ler is gekomen. Pas halverwe
ge de jaren zeventig, met de
afronding van de bouw aan
het Bevrijdingsplein, werd het
feitelijk voltooid. Bijna twin
tig jaar nadat de eerste plan
nen ervoor waren gemaakt.
Uiteindelijk verrees bijna te
gen wil en dank toch één van
de grootste (180 hectare) en
dichtstbebouwde wijken
(20.000 inwoners in 1970) van
de stad. Achteraf lijkt het
jammerlijk dat juist de aanleg
van een rijksweg in de iaren
vijftig de snelle bouw blok
keerde. Nu hebben de bewo
ners het „genot" van de
Churchilllaan, een stadssnel-
weg die in het spitsuur nau
welijks onderdoet voor de
wildste dromen van de plan
nenmakers uit die tijd.
Maar als Kwik van Wiikvere-
niging Aktief gevraagd wordt
hoe hij erover denkt dat ver
schillende plekken in het aan
sportvelden en plantsoenen
rijke Zuidwest zijn opgeno
men in de gemeentelijke nota
„Bouwen in bestaande wij
ken", heeft hij een verrassen
de reactie. „Ik heb er wat
twijfels over of iedereen die
daar zo tegen ageert wel zo
bezorgd is over het groen. Als
ik in Cronestein wandel, zie
ik er nooit iemand. Op de
hoorzitting werd maar door
eenpaar mensen gezegd dat
ze bang waren voor een flat
voor hun deur. Maar de ge
meente moet op een gegeven
moment ergens heen met de
woningzoekenden. Dan kan
ik me voorstellen dat ze op
een gegeven moment toch
zeggen: dan moet daar maar
gebouwd worden".
RUDOLF KLEIJN
zingen. Mensen oppeppen.
EMS is een koor dat tot tevre
denheid stemt. „Het gaat aar
dig goed", zou pastoor De
Jong zeggen; en dat betekent
dat hij en de zijnen er veel
plezier aan beleven.
Hoogtepunten: radio uitzen
ding in '76 (65 leden), t.v.-uit
zending in '77. Nog steeds op
hoog niveau, en die hoogte
blijft nagenoeg in stand, zon
der inzinkingen. Inkomsten:
uit contributies der leden en
verkoop van misboekjes
„die maken we zelf"
(ca.300 per viering; met
Kerstmis wel 700; „dan puilt 't
bij ons uit", is pastoor De
Jongs ervaring), en af en toe
„uit zingen" voor een paar
honderd gulden. Stompwijk;
kerkelijk gezien nog een
lichtpuntje in de randstad
(Ria van Rijn: „En niet tot
Zoeterwoude geneigd"), waar
men nog een „volle kerk" aan
kan treffen, „ook al wordt het
minder".
Een eigen repertoire van on
geveer 200 liedjes, via overle
vering, of op muziek die
wordt geschreven door orga-
niste Carmen van Rijn of
Henk Nieuwland. Ria van
Rijn, voorzitter: „Nieuwe lied
jes hebben we van andere jon
gerenkoren en via het koren-
festival in Poeldijk". Een
beetje streekgetrouw. „Meer
gaan zingen buiten onze
kerk", zo verwoordde Ria van
Rijn het verlangen van EMS,
en pastoor De Jong stemde
daar van harte mee in. Er is
trouwens ook een jaarlijkse
feestavond, met bowlen of
midget golf of iets anders in
vertrooiende zin.
Op zaterdag (het gaat immers
om een zaterdags koor) 25
juni is het feest: 20 jaar EMS.
Om 7 uur 's avonds een jnis-
viering, Eigentijds vanzelf
sprekend, gevolgd door een
feestavond voor nagenoeg 80
mensen (leden met aanhang)
in een tuinderskas. Barbecue,
met eigen huisorkest alias
combo, en trekking van de lo
terij die deze week op gang
wordt gebracht in het zelfbe
wuste dorpje van even ruim
2000 zielen. Het slaat allemaal
aan, in Stompwijk, met een
kleine parochie die nog sprin
glevend is. Nu nog een nieu
we bas voor het combo van
EMS. Dan zou het 20-jarig
feest compleet zijn. Als dat
zou kunnen!
Als je de opvattingen en
inzichten van de actuele
tijd in religieuze zin ook
in taal en klanken kunt
omzetten, is het mogelijk,
met elkaar een Eigentijds
Koor in stand te houden.
Dan kun je, binnen het
idioom van vandaag,
dienstbaar zijn aan een
gemeenschap en daar te
vens nog veel plezier aan
beleven. In de zestiger ja
ren drongen de schokgol
ven van het tweede Vati
caans Concilie door tot
brede lagen van het gelo
vige volk. Zeker in ons
land werden die schok
ken doorgevoerd tot in de
basis. De vanouds allengs
piepend aangetrokken
remmen gingen los. Een
nieuwe „beeldenstorm"
hield huis. Het was het
nieuwe „uur der waar
heid".
begoochelend ritme der jun
gle, dat iedere mens, van wel
ke beschaving ook, zo inge
bakken na aan het hart ligt.
De harteklop als essentie, „the
heart beat" van het ver
nieuwde inzicht. De „Beat
mis". „And the beat went on",
en de pastoor zat aan de kant.
Het paterke langs de kant was
vroeger heel wat anders.
Maar je voelde toen al, dat ie
niet geheel op z'n plaats was
om de kudde naar het Vader
huis te geleiden.
EMSlijfkoor
Zware woorden die er verder
niet toe doen; geschreven uit
een zekere verzuchting der
heimwee, maar zeker niet af
te wentelen op het „lijfkoor"
van de Stompwijkse gemeen
schap, waar het nu om gaat.
Ook tot daar drong de „nieu
we liturgie" ducr. Er moest
ook ih Stompwijk iets jongs
gebeuren, want overal wer
den al jongerenkoren opge
richt.
Daar had je, 20 jaar geleden,
hartstikke fijne pastoor Ed
Paap, die alles van muziek en
koren en mensen, jong en
oud, afwist. Oud-dekeri (van
Alphen) Paap zat de muziek
in het bloed en hij was boven
dien niet vastgeroest. In zijn
Stompwijkse Laurentiusparo-
chie gaf hij de aanzet tot het
Eigentijds Koor, dat we nu
nog kennen. Zijn opvolger als
plaatselijk herder, pastoor
H.P.de Jong, Kruisheer, en de
voorzitter van het Eigentijds
Koor, mevrouw Ria van Rijn,
deden er een boekje over
open; zetten althans een aan
tal feiten „op een rijtje", zoals
dat tegenwoordig veelvuldig
heet.
De eerste Eigentijdse Misvie
ring in Stompwijk werd op 2
november 1968 gehouden.
Pastoor De Jong: „Men kreeg
een paar flinke mensen te
pakken. Jos Janson, bassist in
het huidige combo, is de enige
die de 20 jaar heeft volge-
maakt. Maar leerlingen van
de zesde klas der lagere
school, allemaal meisjes, gin
gen het koor vormen". Ria
van Rijn: „Al snel kwam er
een combo bij; Henk Nieuw
land was 10 jaar organist (hij
heeft een grote steen bijgedra
gen in de ontwikkeling van
ons koor) en nu, ook zowat 10
jaar, is mijn dochter Carmen
de organiste van EMS. Waren
het aanvankelijk lagere-
schoolmeisjes, later kwamen
er ouderen bij en ons bestand
strekt nu van 12 jaar tot aan
dames van de middelbare
leeftijd". Maar ze zingen als
zelfbewuste, eigentijdse enge
len.
Toen Ria van Rijn erbij
kwam, 12 jaar geleden, was ze
„nummer 65". Tegenwoordig
telt het koor ongeveer ruim
30 leden, een dirigent, en 7
combo-leden. Pastoor De Jong
(die na enig huisbezoek in de
polder even de geruite pet af
zette): „Er is geen koor dat zo
veel comboleden heeft. Een
sterk combo, mag ik wel zeg
gen; weieens tè sterk. Het is
voor het koor soms moeilijk
om boven die instrumenten
uit te komen". Pastoor heeft,
namens de betrokkenen maar
één wens: „We wilden maar,
dat er eens jongens en man
nen bij zouden komen. Het
zijn nu nog louter meisjes en
dames. Maar die mannelijke
toevoer lijkt niet te lukken; er
zijn al 30, 35 verenigingen in
Stompwijk, waaronder vier
koren. Activiteit zat".
Thema uitwerken
Pastoor De Jonge: „Er is een
tekstgroep uit het koor die
zelf een thema uitzoekt en dat
probeert uit te werken met
een inleiding, lezingen, voor
beden, een slotgedachte. Elke
week een sessie rond een the
ma per maand, samen met de
pastoor. We proberen zoveel
mogelijk de muziek op de
tekst af te stemmen. Er is veel
stof die op documentatie is ge
baseerd. Het lukt elke maand
aardig. Die groep, van een
man, vrouw of vier, komt we
kelijks bijeen. Men volgt ook
veel de liturgie van de tijd
door het (kerkelijk) jaar".
Het Eigentijds Koor Stomp
wijk heeft geen naam, vindt
Ria van Rijn; „We konden
niets vinden". Maar wel is er
een embleem ontworpen dat
helemaal zegt wat het koor is:
EMS, „Eigentijdse Missievie
ring Stompwijk". Dus tóch
een naam. Het koor wordt
zelfs uitgenodigd door „wild
vreemde mensen" om ergens,
bij bejaarden, bij trouwerijen,
als 't zo uitkomt, te komen
Het moest allemaal frisser,
echter, meer aanspreekbaar
worden dan de vastgeroeste,
achterhaalde ideeën van een
voorbij tijdperk. De verwor
venheden van eeuwen wer
den met bakken tegelijk ter
geestelijke destructie aange
boden. De „bevrijding" werd
gevierd. Als je nog „geloofde",
moest dat geloof een eigen
tijdse uitstraling krijgen. We
zouden dat oude kerkelijke
varkentje met al z'n afgedane,
borstelige zekerheden wel
even wassen. In elk geval
„hoefde" 't allemaal niet meer
zo. Vooral de jeugd profiteer-:
de van de nieuwe Lente en
danste rond de „meiboom"
der Verlichting, zoals de pa-
triotjes bij de Franse revolu
tie.
Togen werden en masse uit
getrokken, of in „reserve" ge
houden voor tegen de tiid dat
misschien „Rome" celibatair
zou bijdraaien. Kazuifels la
gen op de rommelmarkt en
alle Heilige Harten, Maria's
en andere gipsen afbeeldin
gen van onze diverse Lieve
Heiligen werden in de aanbie
ding aangeboden. Geen grego
riaans gedrein meer in een
onverstaanbare taal, maar
Gods woord werd nu, van je
hela hola, uitgedragen op het EMS heeft tóch een naam met 20 jaar eigentijdse klanken en enthousiaste service'aan de Stompwijkse parochiegemeenschap.
