Wetenschap
adviseert
doelman
oneerlijk
te zijn
Fred Racké verzorgt rugdekking
ZATERDAG 4 JUNI 1988
^Thuisvoordeel
[Drie van de zeven tot nu toe
afgewerkte eindtoernooien om
■het Europees voetbalkampioen
schap werden gewonnen door
het organiserende land. In 1964
profiteerde Spanje als eerste
van het thuisvoordeel, vier jaar
later haalde Italië het optimale
|rendement uit het spelen in ei
gen omgeving. Frankrijk was
vier jaar gelden het derde land,
dat voor eigen publiek de Cou
pe Henri-Delaunay in ont
vangst mocht nemen.
Michel Platini
Platini leidt
Eén record van de eindronde
om het Europese kampioen
schap met acht ploegen, er zijn
er nog maar twee geweest tot
nu toe, zal vrijwel zeker over
eind blijven: de opmerkelijke
score van Michel Platini bij het
toernooi van 1984 in Frankrijk.
De toekomstige adviseur in
technische zaken van de Euro
pese Voetbal Unie maakte in
vijf wedstrijden negen doelpun
ten op een Frans totaal van
FOTO: SP veertien treffers.
Dopingcontrole
Vijftien minuten voor het einde
van elke EK-wedstrijd zal het
lot bepalen welke spelers op het
tebruik van stimulerende mid
den worden gecontroleerd.
V«n elke ploeg zullen twee
voetballers naar de dokter
moeen. De analyses worden
door ie bekende doping-specia-
list phf. Manfred Dönike van
het bicchemisch instituut van
de Spoi-hogeschool in Keulen
Record
Het EK-record dateert van 24
februari 1968, toen er zelfs in
Groot-Brittannië nog nauwe
lijks sprake was van supporters-
geweld. In het Hampdenpark
van Glasgow trokken Schotland
en Engeland 134.461 toeschou
wers. Opmerkelijke dieptepunt
in de belangstelling was de hal
ve finale van 1972 in België
tussen Hongarije en de Sovjet
Unie (1659).
Zonder publiek
In 1979 vielen Luxemburg -
Zweden (1119) en Sovjetunie -
Finland (1090) vrijwel buiten
de belangstelling en vier jaar la
ter ook Griekenland - Honga
rije (651). Zeer recent is de eni
ge wedstrijd die zonder publiek
werd gespeeld, Nederland - Cy
prus, op 9 december in het
Ajax-stadion.
ALS DOELMAN VOLGENS REGELS REAGEERT IS
HIJ KANSLOOS BIJ STRAFSCHOP
Hans van Breu-
kelen zouvol
gens weten
schappers Sa
velsbergh en
Bootsma, deze
strafschop in de
Europa-Cupfi
nale tegen Ben-
fica nooit heb
ben gestopt als
hij „eerlijk" was
geweest.
FOTO: AP
DEN HAAG - Voetbal is heerlijk
onvoorspelbaar, zeggen liefhebbers.
Daarom wint PSV na een slopende
finale alsnog de Europa Cup, via
strafschoppen. Maar juist doordét
de bal zo rond is werd het Neder
lands elftal in 1974 - hoewel voor
velen toen de beste ploeg ter wereld
- bij het WK tóch geen wereld
kampioen. De onzekerheden in het
voetbal zijn groot, maar toch sla
gen wetenschappers erin een aantal
belangrijke punten van houvast te
formuleren voor Oranje, dat op het
EK in West-Duitsland weer voor
een krachttoer staat. Dat doen drs.
Reinoud Bootsma en drs. Geert
Savelsbergh van de vakgroep psy
chologie van de Faculteit der Be
wegingswetenschappen aan de VU
in Amsterdam. Hun wetenschappe
lijke aanbevelingen aan Hans van
Breukelen: als je té eerlijk bent, je
houdt je aan de regels en beweegt
pas als de bal wordt geraakt, stop je
nooit een strafschop.
Bootsma en Savelsbergh analyseren in
het lezenswaardige juninummer van het
maandblad Psychologie het werk van de
voetballer, de bedoelingen die hij in het
veld heeft en de mate waarin hij z'n doel
bereikt. Daartoe hebben de psychologen
gedurende lange tijd alle strafschoppen
bestudeerd die op het WK van 1982 en
1986 zijn genomen. Wie de bevindingen
toepast op de Europa-Cupfinale tussen
PSV en Benfica komt tot de conclusie
dat de Portugees Veloso beter had
moeten weten. De speler van Benfica
had nooit een middellange aanloop voor
zijn strafschop genomen als hij dit wist:
„Bij een lange aanloop gaat de doel ver
dediger in maar liefst 92 procent van de
gevallen naar de verkeerde hoek, bij een
korte aanloop in 67 procent van de ge
vallen. Een (middellange) aanloop vanaf
de rand van het strafschopgebied leidt
echter tot aanzienlijk minder succes
voor de schutter: in slechts 30 procent
van de gevallen kiest de doelverdediger
voor de verkeerde hoek", zo zeggen
Bootsma en Savelsbergh.
Voetbalwijsheid
Dat de bewegingen van de schutter de
doelman aanwijzingen geeft in welke
hoek wordt geschoten is een voetbalwijs
heid, maar het wetenschappelijk onder
zoek van de Amsterdammers heeft nu
aangetoond dat goede keepers met kij
ken inderdaad een heel eind komen.
Wanneer Van Breukelen zo eerlijk zou
zijn als hij er uit ziet en reglementair te
werk zou gaan, zou hij Veloso's poging
nooit hebben gekeerd, luidt vrij de con
clusie naar Bootsma en Savelsbergh.
„Bij de door ons geanalyseerde straf
schoppen blijkt de bal in gemiddeld zo'n
450 milliseconden, dat wil zeggen min
der dan een halve seconde, de elf meter
tussen penaltystip en doellijn af te leg
gen". Uit de televisiebeelden blijkt dat
de tijd die de doelverdediger nodig heeft
om vanuit het midden van het doel naar
■één van de zijkanten te duiken al zo'n
800 milliseconden bedraagt. Dus zelfs
als hij exact op het moment van vuren
zou duiken, dan nog zou hij kansloos
zijn".
De meeste doelverdedigers doen dit dan
ook niet. In alle strafschoppen in het on
derzoek bewoog de doelverdediger al
ruim voordat de schutter de bal had ge
raakt, zodat de bal uiteindelijk volgens
de regels had' moeten worden overgeno
men. De doelverdediger die op het schot
wacht is dus - mits het een goede poging
betreft - vrijwel altijd kansloos.
Dat wordt bij het EK in West-Duitsland
dus op de beweging van de schutter let
ten of gokken voor Van Breukelen en
zijn buitenlandse collega's. En wie denkt
dat de bal rechts komt, heeft op het eer
ste gezicht een kans van vijftig procent
om de bal te stoppen. Maar zeggen de
wetenschappers: „In 33 procent van de
strafschoppen die we analyseerden duikt
de doelverdediger in de goede richting
(wat overigens nog geenszins.wil zeggen
dat hij de bal ook daadwerkelijk stopte;
dit gebeurde slechts in acht procent van
de gevallen). Dit percentage is bedui
dend lager dan de vijftig procent gok-
kans en wijst erop dat de doelverdedi
gers zich toch laten beiinvloeden door
de bewegingen van de schutter en wel
zodanig dat ze letterlijk op het verkeerde
been gezet zijn".
Verkeerde hoek
Langs omwegen komen de wetenschap
pers tot de conclusie dat de aanloop van
de strafschop van cruciaal belang is. On
derzoeken met proefpersonen (doelman
nen) die bij speciaal gefilmde strafschop
pen moesten aangeven waar ze dachten
dat de bal zou komen, hebben duidelijk
gemaakt dat zelfs de beste schutter zijn
bedoelingen bij de aanloop niet helemaal
kan verbergen. Hoe een speler een doel
verdediger de verkeerde hoek instuurt
kunnen de wetenschappers niet zeggen;
dat blijft zogezegd het geheim van de
smid. Die aanloop is echter cruciaal:
„Gelet op de bewegingstijd die de doel
verdediger nodig heeft om te duiken, is
het duidelijk dat deze gedwongen is te
anticiperen op wat komen gaat. Als een
aanloop extreem kort is heeft hij te wei
nig tijd en informatie om adequaat te
kunnen reageren". Een strafschop met
een lange aanloop zou dus een makkie
voor Van Breukelen en de zijnen
moeten zijn, maar zo is het ook weer
niet. Het geeft de schutter weer de gele
genheid een hard schot te suggereren,
waarmee hij de doelman tot een keuze
voor een hoek dwingt. Een goede voet
balier ziet welke keuze dat is en plaatst
de bal vervolgens in de vrije hoek.
„Voor de middellange aanloop van de
rand van het strafschopgebied geldt dat
de beschikbare tijd voor de schutter on
voldoende is om de doelverdediger te
misleiden, terwijl deze wel in staat is uit
het bewegingsverloop van de schutter op
te maken naar welke kant hij de bal zal
schieten".
De redeneringen van Bootsma en Sa
velsbergh zullen in de voetballerij onge
twijfeld geamuseerd worden vernomen.
Hun verhaal in „Psychologie" staat er
vol mee. Zo kan Oranjes doelman er
straks in Duitsland zijn voordeel mee
doen dat slechts zeventien procent van
de uittrappen van Westeuropese doel
verdedigers werkelijk bij een eigen speler
terechtkomt. Saillant detail: bij Britse
ploegen ligt dit percentage dertig procent
hoger, namelijk op 47 procent! Advies
dus aan Hans van Breukelen: werp die
bal maar liever uit, dat gaat in 98 pro
cent van de gevallen goed.
Maar wetenschap is ook niet alles, zo
bleek veertien jaar geleden eens bij een
beroemde strafschop. Wie zich het WK
van 1974 kan herinneren weet nog dat
Johan Neeskens in de finale met alle we
tenschappelijke feiten spotte: een lange
aanloop, de bal door het midden en de
keeper kansloos in de hoek. Maar goed
dat de wetenschappelijke wetten niet al
machtig zijn.
ARJEN VAN DER SAR
PERSCHEF TERUG VAN
„WEGGEWEEST"
INDE SPORT
DEN HAAG - De freelance-mede-
werkers van „Fred Racké Commu
nicatie Publiciteit" zitten dezer da
gen gebeiteld. Ze kunnen een on
verwachte pluk vakantiegeld mee
pikken nu hun broodheer tot over
z'n oren in het werk zit. Nogal ver
rassend werd de 50-jarige Hagenaar
onlangs benoemd tot „tijdelijk
perschef' van de KNVB, met als
gevolg dat hij voor al zijn andere
activiteiten haast geen tijd meer
heeft. De gedwongen afmars van
betaald-voetbalvoorlichter Wim
Jesse (inmiddels bij FC Twente on
derdak) uit de Zeister bossen, leid
de tot een soort come-back van de
grijze veteraan. Want bijna tien
jaar geleden zei Racké de sport
min of meer vaarwel. Gedurende
het EK zit hij er echter weer mid
denin. „Om beide partijen tevre
den te stellen", meldt hij, doelend
op Oranje en „de pers".
De voormalig presentator/verslaggever
van Studio Sport was voor het eerst te
rug te zien tijdens de oefen-interland
van het Nederlands elftal op Wembley.
Racké verzorgde daar achter de spelers-
bank ogenschijnlijk letterlijk de rugdek
king van bondscoach Rinus Michels.
„Officieel begint mijn werk voor de
KNVB op 2 juni in Duitsland. Maar in
de aanloop naar het EK kostte het Ne
derlands elftal al meer dan negentig pro
cent van mijn tijd". Burgemeesters die
gekiekt willen worden met de Oranje
grootheden, fancy-fairs die met hoog
voetbalbezoek moeten worden vereerd,
aanvragen van dag- en weekbladen voor
interviews; Fred Racké heeft de laatste
weken als geen ander gemerkt hoezeer
het team van Michels in de belangstel
ling staat.
„Naast de reguliere sportpers is er een
enorm groot tweede circuit. Bijvoor
beeld weekbladen, personeelsorganen en
natuurlijk de buitenlandse pers. Ik wist
natuurlijk van het bestaan van zo'n
tweede circuit in de pers. Maar de gretig
heid waarmee ze allemaal op dit EK dui
ken, verrast me".
Buffer
Fred Racké treedt op als buffer tussen de
enorme groep van belangstellenden en
de voetballers. „Perschef zijn, betekent
eigenlijk het kanaliseren van alles wat
van buitenaf komt. Michels wil voor dat
doel iemand bij de ploeg hebben. Hij
verlangt een strakke organisatie, want hij
heeft een hekel aan improviseren". Van
daar het aantreden van Racké, als regel
neef naast generaal Michels. „Wat is de
hoogste rang van een legervoorlichter?
Kolonel? Nee, dat ben ik niet. Noem mij
maar gewoon kapitein".
Lang na zijn militaire dienst (als lucht
machtsoldaat wegens personeelsgebrek
een officiersfunctie bekledend) maakte
Racké als journalist van de Haagsche
Courant, Sport in Beeld en het latere
Studio Sport onder meer twee toernooi
en om een wereldkampioenschap voet
bal lijfelijk mee. Die van 1970 in Mexi
co, waar Nederland nog op het hoogste
toneel ontbrak, en die van 1974 in West-
Duitsland. Zijn verre voorganger Evert
Grifhorst organiseerde destijds in en om
het Waldhotel in Hiltrup de zaken „min
der strak dan we hopen dat het nu zal
gaan". Toch put Racké juist uit zijn po
sitieve ervaringen van die periode bij
zijn streven zijn „oud-collega's op hun
wenken te bedienen". „Daar in Duits
land is toen veel goodwill gekweekt door
de openheid rondom het Nederlands elf
tal. Die stond in schrille tegenstelling tot
die bij veel andere landen. Om de Duit
sers te sprekente krijgen moe:! je na een
wedstrijd sóms wel een week wachten".
Doodschop
Met de bondscoach is Racké, die terzijde
wordt gestaan door KNVB-voorlichter
Ger Stolk, overeen gekomen dat de spe
lers van Oranje dagelijks gedurende an
derhalf uur beschikbaar zijn voor pers
praatjes. „Met uitzondering van de dag
voor de wedstrijd", benadrukt de pers
chef. Voorafgaand aan het vertrek naar
Duitsland heeft Racké de spelers van
Oranje toegesproken.
„Ik denk dat de meeste spelers genoeg
doorkneed zijn in hun omgang met de
pers. Door de affaire-Koeman zijn ze al
lemaal nog meer op hun hoede gewor
den en ik vind het jammer dat daardoor
voor mijn oud-collega's een hoop kren
ten uit de pap verdwenen zijn. De ver
slaggever die toen die doodschop-kreet
van Koeman heeft opgetekend, staat
volgens mij trouwens volledig in zijn
recht. Maar ik ben het absoluut niet eens
met de straf voor Koeman. Er wordt in
de voetballerij zóveel gezegd".
In zijn praatje met de spelers heeft Rac
ké er ook op gewezen dat in zijn ogen de
„affaire-De Graaf' beslist geen traditie
behoeft te worden. In 1974 ging journa
list Ben de Graaf van de Volkskrant
door toedoen van de spelers kopje onder
in het hotel-zwembad nadat hij een kri
tisch stukje had getikt. Racké: „Ik denk
dat het in de huidige spelersgroep aan
dat soort gangmakers ontbreekt. Suur-
bier is anders dan Troost".
De perschef-ad interim vreest ook
nauwelijks rellen, zoals die in „zijn" tijd
rondom Oranje wel speelden. „Het zijn
altijd dezelfde soort rellen", heeft Racké
geconstateerd. „Het gaat altijd over de
honorering of over de sponsorcontrac
ten. En daar zijn ditmaal sluitende af
spraken over gemaakt. Als derde bron
van onrust gelden de derde doelman en
de reserves. Omdat die laatste groep niet
op de tribune zit maar op de reserve
bank, zal dat ook allemaal wel meeval
len", aldus Racké, die zich overigens
niet geroepen voelt als een soort over-
heidsvoorlichter bij elk interview zijn
oor te houden. „Ik heb meer een rege
lende functie. Hooguit zal ik er een keer
tje bij gaan zitten om voor buitenlanders
te vertalen".
De functie van pers-chef bij Oranje bete
kent voor Racké ruw geschat zo onge
veer zijn twaalfde ambacht. Na onder
meer sportjournalist, radiopresentator
(„Met het oog op morgen"), voorlichter
(bij het Nederlands Bureau voor Toeris
me) en talloze „schnabbels" runt hij mo
menteel een eenmansbedrijf in Rijswijk.
In de Volkskrant is onlangs gesuggereerd
dat Racké onder meer via champagne-
ontbijten met hoge KNVB-omes zijn
oud-collega Wim Jesse heeft weggewerkt.
Racké: „Jesse had een conflict met het
bestuur betaald voetbal en enkele leden
van de professionele staf in Zeist (Huy-
bregts; red.). Er is toen besloten dat hij
niet naar het EK zou gaan en pas daarna
ben ik benaderd. Trouwens, ik deed al
een aantal werkzaamheden voor de
bond, zoals het schrijven van speeches
voor Van der Louw". Slachtoffer Wim
Jesse hult zich in stilzwijgen, maar be
strijdt de mening van Racké niet. „Er is
afgesproken dat we niets meer over deze
affaire zeggen. Maar ik kan niet stellen
dat mijn vertrek is veroorzaakt door de
komst van Racké".
Na het EK
Racké is wel bereid een voorspelling
voor het EK te doen („Ik denk een fina
leplaats voor Oranje"), maar op zijn ei
gen toekomst wil hij nog nauwelijks
vooruitlopen. „Er is door mij noch door
de KNVB gesproken over de periode na
het EK. Als het beiderzijds bevalt, zou
het misschien.kunnen dat ik blijf. Maar
dan moeten er wel wat zaken verande
ren. In Zeist heerst nou niet bepaald een
goed voorlichtingsklimaat. Dat geheim
zinnige, dat kille, dat moet eraf. Kijk,
ifi
Fred Racké verwacht geen herhaling van
de affaire-De Graaf, waarbij een journa
list in het water van een zwembad werd
FOTO: SP
zoals dat geval met die wedstrijd van
Ajax zonder publiek en ook zonder pers.
Ik ben toen niet geraadpleegd, maar als
ik de bond was geweest, zou ik het oor
deel van de tuchtcommissie hebben ge
tart. En Ajax hebben geadviseerd toch
pers toe te laten".
ROB LANGEVELD
125.000 gulden
De spelers van het Nederlands elftal
kunnen bij het behalen van de Europese
titel een maximaal bedrag van 125.000
gulden verdienen. Voor de oefenwed
strijden vingen de spelèrs 5000 gulden
per duel. De groepswedstrijden leveren
10.000 gulden de man per wedstrijd op
en als de halve finales gehaald worden,
komt daar nog eens een bedrag van
15.000 gulden bovenop. Voor het berei
ken van de eindstrijd krijgt iedere speler
15.000 gulden extra. Daarnaast zullen de
spelers meeprofiteren van de extra spon
sorinkomsten, die de KNVB dank zij de
EK-kwalificatie tegemoet mocht zien.
Éonner tevreden
Pat Bonner zal er niet rouwig om zijn
als Ierland bij het toernooi om het Euro
pees kampioenschap voetbal daadwerke
lijk onder grote druk komt te staan. De
28-jarige doelman, al sinds 1978 onder
contract bij Celtic, gaat naar West-Duits
land om zich te onderscheiden vooral
voor Jack Charlton, de bondscoach van
Ierland. Voor Charlton kwam, kreeg
Bonner nauwelijks een kans zich als in
ternational in de kijker te spelen. Dat is
nu anders, Bonner is de onbetwiste
nummer een.
Niet gebruikt
De acht stadions, waarin zich het Euro
pees kampioenschap zal afspelen, wer
den alle ingedeeld in de categorie
„goed". De stadions in Homburg en
Krefeld, die de hoogste onderscheiding
kregen, worden bij het EK niet gebruikt.
Voor de stadions in Keulen, München
en Hannover maakte de Westduitse con
sumentenorganisatie de kanttekening dat
in geval van paniek de vluchtmogelijk-
heden beperkt zijn. Het eerste onderzoek
werd drie jaar geleden ingesteld naar
aanleiding van het drama in het Heizel-
stadion. Daarbij werden vele bouwkun
dige gebreken geconstateerd.
Kok mee
Rinus Michels maakte tien dagen voor
de eerste wedstrijd van het Nederlands
elftal al kwartier met zijn selectie. De
groep van Oranje verblijft eerst van 2
tot 12 juni in Mettmann. Daarna tot 19
juni in een andere voorstad van Düssel-
dorf, Benrath. In de uitgebreide begelei
ding van het team is ondanks het ver
blijf in meer-sterrenhotels toch een kok
opgenomen. Kokkie Van de Hengel
moet via de warme hap de spelers het
gevoel geven nog achter moeders pappot
in Nederland te zitten.
Honderd interlands
Peter Shilton schaart zich tijdens de Eu
ropese titelstrijd voor landenteams in
West-Duitsland bij het selecte gezel
schap van voetballers, die honderd of
meer interlands hebben gespeeld. De in
middels 38-jarige doelman van Derby
County kwam onlangs tegen Colombia
voor de 97e keer voor Engeland uit. Het
is vrijwel zeker dat trainer Bobby Rob-
son in Duitsland kiest voor de ervaring
van Shilton, hoewel diens opvolger
Chris Woods (Glasgow Rangers) de laat
ste maariden regelmatig tussen de palen
heeft gestaan tijdens oefenduels.
Peter Shilton
£eidóc0ou/ia/nt
