1
li r
tal
O
MICHAEL
JACKSON
ZATERDAG 4 JUNI 1988
Hij is nog maar 29 jaar, maar de wereld ligt al bijna een
kwart eeuw aan zijn voeten. Michael Jackson. Sceptici
noemen hem „Wacko Jacko", fans spreken over de
Duke of Dance en The King of Disco. Hij is niet „gay",
maar wel heel erg „bad". Koos van Wees analyseert
naar aanleiding van zijn concerten (vanaf morgen in de
Kuip) het succes van de best verkopende artiest aller
tijden, die zichzelf desondanks ziet als een van de
eenzaamste mensen ter wereld.
ëeidócsou/umit1
ROTTERDAM - Ergens in zijn
van eenzaamheid doortrokken au
tobiografie Moonwalk zegt Michael
Jackson: „Mijn afspraken en ver
houdingen met meisjes hebben niet
tot het happy-end geleid waarop ik
had gehoopt. Ze willen me van de
eenzaamheid verlossen, maar ze
doen het op zo'n manier dat ik het
gevoel krijg dat ze mijn eenzaam
heid met me willen delen. Wat ik
niemand zou willen toewensen,
omdat ik geloof dat ik een van de
eenzaamste mensen ter wereld
I ben".
En: „Ik was zo eenzaam dat ik bij mij in
de buurt rondwandelde in de hoop ie
mand tegen te komen met wie ik zou
kunnen praten en misschien wel be
vriend zou kunnen raken. Ik wilde men
sen ontmoeten die niet wisten wie ik
was. Ik wilde iemand ontmoeten die
mijn vriend zou worden omdat hij of zij
me aardig zou vinden en zelf ook een
vriend nodig had, en niet omdat ik was
wie ik ben".
Michael Jackson is rijk, gevierd, en een
zaam. Een leven van vierentwintig jaar
in de schijnwerpers heeft een muur ge
creëerd tussen hem en de buitenwereld
waar geen doorkomen aan is. Met daar
omheen een vacuüm waarin de meest
fantastische verhalen over The Duke of
Dance welig tieren. Verhalen waarin hij
zonder uitzondering wordt afgeschilderd
als Wacko Jacko, de getikte Jackson, die
een verhouding zou hebben met zijn aap
Bubbles, op zijn minst homoseksueel is,
lijken verzamelt, zich dagelijks voortbe
weegt op een Disneyland-karretje, en bij
de plastisch chirurg kind aan huis is.
Wie dat soort verhalen over zichzelf te
horen krijgt, ondanks die hoge muur, zal
niet het idee krijgen tot de meest popu
laire bewoners van deze planeet te ho
ren.
Toch is het deze zelfde figuur die meer
exemplaren van enkele elpees heeft ver
kocht dan wie ook. Een man die hon
derdduizenden mensen aan zich ver
plicht via opwindende concerten, waarin
van het beeld van het schuchtere, meis
jesachtige en timide jongetje - „Ik heb
het imago van een lief, zacht jongetje en
dat haat ik", zegt hij in Moonwalk -
geen spaan heel blijft. Die in populari-
teits-polls onveranderd hoog eindigt,
zelfs in. de jaren dat zijn publieke ver
schijningen op de vingers van een hand
waren te tellen. En die vanwege zijn on
berispelijke levenswandel, zijn publieke
uitspraken tegen drugsgebruik en seks
voor het huwelijk, het uitermate goed
doet bij de Moral Majority van Ameri
ka.
Legende
Jackson is op 29-jarige leeftijd al een le
gende, en hoe pijnlijk ze ook voor hem
is, de mythe die rond hem hangt is wel
degelijk een van de pijlers van zijn suc
ces. Zes jaar heeft hij al geen interviews
meer gegeven; zijn wat kinderlijk ge
schreven boek Moonwalk laat nog zo
veel vragen open dat de mythe toch on
aangetast blijft. Het draagt ertoe bij dat
mensen zelf een invulling kunnen geven
aan het leven van hun idool, hem kun
nen idealiseren tot goddelijke status.
Hoewel hij niet de indruk geeft het met
dat oogmerk te doen, lijkt de algemene
stilte die Jackson in acht neemt tegen
over de media een perfecte zet. Want
met het geven van interviews, die daar
na altijd vrij blijven voor interpretatie,
doorbreekt hij de mythe, wordt hij weer
mens, komt er een einde aan zijn onaan
tastbaarheid.
Aan de andere kant is de prijs die hij
daarvoor betaalt hoog. Hoe hoog, be
wijst alleen al de verschijning van
Moonwalk, waarin hij voor eens en voor
altijd een einde wil maken aan de talloze
nare geruchten die over hem de ronde
doen. „Alles bij elkaar is het voldoende
om je af te vragen: „Wat is er in 's he
melsnaam met de waarheid gebeurd? Is
die soms uit de mode geraakt", roept hij
uit in Moonwalk, waarin hij er nog eens
op wijst, dat hij echt te schuchter is om
interviews te geven.
Schuchter
Hoe schuchter bleek enkele jaren gele
den toen een verslaggeefster van het
Amerikaanse weekblad Time tijdens een
•interview met vader Joe en moeder Ka-
therine Jackson werd rondgeleid door
hun en Michaels woning in het Califor-
nische Encino. Op een gegeven moment
komen ze bij de kamer waarin Michael
woont, en vader Joe klopt en vraagt of
hij de verslaggeefster binnen mag laten.
De kamer is aardedonker, en het enige
licht komt van de televisie, waarnaar
Michael onophoudelijk blijft kijken. Als
hij wordt voorgesteld aan de verslaggeef
ster geeft hij een klamme hand en zegt
nauwelijks verstaanbaar „Hi". De stilte
van ongeveer een minuut die dan volgt,
geeft allen een ongemakkelijk gevoel.
Later, als de verslaggeefster afscheid
neemt van de Jacksons, wordt ze terug
geroepen door een bezorgde moeder Ka-
therine Jackson. „Er zijn zoveel geruch
ten over Michael, dat hij operaties heeft
gehad om zijn ogen groter te maken en
zijn wangen te veranderen enzo", zegt
ze, „maar deze dingen zijn gewoon niet
waar. Hij heeft maar één operatie gehad,
aan zijn neus. We hopen dat u een einde
kunt maken aan die geruchten. Ze zeg
gen ook dat Michael homo is. Maar Mi
chael is geen homo. Dat is tegen zijn ge
loof. Het is tegen God. De bijbel ver
biedt het". En vader Joe herhaalt nog
eens: „Michael is geen homo".
Zorgen
Het tekent de zorgen die de Jacksons,
eenzaam aan de top, zich maken over
het beeld dat de buitenwereld van hen
heeft. Een beeld dat voornamelijk wordt
gevormd door Michael, wiens excentrie
ke gedrag, volgens hem zelf zeer ver
klaarbaar, helaas de aandacht nog wel
eens afleidt van de muziek. Want naast
de vele onware geruchten, zijn er veel
wel op waarheid gebaseerde berichten
die op zijn minst een vreemd beeld ge
ven van de gekoesterde jongeling. Zo
staat zijn kamer, zo blijkt uit Time, in
derdaad vol etalagepoppen, is zijn chim
pansee Bubbles een van zijn beste kame
raden, slaapt hij in een glazen zuurstof-
tent, in de hoop ouder te worden dan
wie ook, en heen hij inderdaad een bod
uitgebracht op de overblijfselen van
Merrick, de Olifantman, die zich in Lon
den bevinden.
Gaat hii daaraan voorbij in Moonwalk,
wel geeft hij een verklaring voor andere
in de media breed uitgemeten eigenaar
digheden. Zo bleef hij, nadat zijn ver
standskies was getrokken, -waarbij hij
een steriel mondmasker meekreeg om
infectie te voorkomen, nog vele maan
den met dat ding doorlopen. „Ik vond
dat ding maar wat mooi, grandioos zelfs,
veel beter dan een zonnebril. Dus ik heb
het daarna nog een hele tijd gedragen. Ik
heb in mijn leven zo weinig privacy, dat
het verbergen van eën klem beetje van
mijzelf al een soort rust betekent", zegt
hij daarover.
Met dat al lijkt de aandacht voor Jack
son als performer naar de achtergrond
gedrukt. De man die al vanaf zijn vijfde
jaar op het podium staat, voelt zich als
een van de weinigen op deze aardbol
daar meer thuis dan waar ook. Als straks
het strakke „papedapedapedam, papa-
pedapedam" van Wanna be startin' so
mething, het openingsnummer van zijn
optredens, in het Feyenoordstadion
weerklinkt, groeit het schuchtere ventje
uit tot een vocale reus, niet gehinderd
door camera's, de starende blikken en de
kritische oren waaraan hij buiten het po
dium zo'n hekel heeft. Michael Jackson
op het podium is „bad": stoer, zelfverze
kerd, voor niemand bang.
Hij heeft er ook alle reden toe: van zijn
elpees Off the Wall, Thriller en Bad zijn
nu te zamen zo'n 70 miljoen platen ver
kocht. De verkoop van zijn videocasset
te met clips van Thriller sloeg in Ameri
ka alle records, en zijn vier jaar geleden
gehouden „Victory-tour" door de States,
toen nog met zijn broertjes, trok meer
mensen dan welke groep voor hem ook.
Kortom, Jackson is een succesnummer,
en het podium is de enige plaats waarop
de nare neveneffecten geen rol spelen.
Gelikt
Maar hoe zit het met zijn muziek, de ba
sis van dit succes? Critici roemen de
muzikale prestaties op Off the Wall,
Thriller en Bad, maar vinden het ook te
„gelikt", te glad, te overgeproduceerd.
Ze verwijten Jackson dat ze gemaakt
zijn met een overdaad aan technische
foefjes, waardoor de emotie nogal eens
in het gedrang komt.
Thriller is, zo wordt steeds gesteld, geen
elpee als Sgt. Pepper's van The Beatles
ooit was, een voorbode van een nieuwe
tijd, symbool van maatschappelijke ver
anderingen, keerpunt in de geschiedenis
van de pop. Maar is dat wel zo? Thriller
lijkt de sublimatie van het pretentieloos
genieten, het simpelweg consumeren ge
woon voor de lol. Na het grote niets dat
de jaren zeventig kenmerkte worden de
jaren tachtig gekenmerkt door een toene
mende hang naar materialisme, afkeer
van intellectuele ballast en bewondering
voor het amuseren om het amuseren.
Muziek moet mooi zijn, en boodschap
pen doe je bij de bakker, is de tendens.
In dat tijdsbeeld past Michael Jackson
perfect. Zijn muziek heeft geen bood
schap, maar is stuwend, krachtig en
puur amusement. Zijn intellectuele ba
gage past in een lucifersdoosje, en dat hij
desondanks een bezit van naar schatting
zevenhonderd miljoen dollar heeft opge
bouwd brengt elke yup tot elkaar over
treffende kreten van bewondering. Van
uit die optiek bezien is Thriller wel dege
lijk een symbool van veranderende tij
den, van de afloop of het begin van een
tijdperk. Het enige verschil met een sleu
telelpee als Sgt. Pepper's is dat die werd
verkocht om zowel de muziek als de
provocerende uitstraling, terwijl Thriller
alleen maar perfect dansbare muziek
brengt. Het feit dat desondanks klein en
groot en yup en pauper veertig miljoen
keer die plaat kocht, tekent de tijdgeest:
no nonsense, lol zullen we hebben!
En lol is er met Thriller en Bad volop.
Het is bijna onmogelijk niet gegrepen te
worden door de zich steeds herhalende
ritmes in „Wanna be startin' some
thing", het gillende en opzwepende gi
taarspel in „Beat it", de kille ijlheid van
„Billie Jean". Jackson is als een expres
sionistische schilder, die zijn verf dik
aanbrengt en met reuzestreken uit
smeert, om vervolgens met een kleine
kwast de leemtes op te vullen. Het „pa-
pedapedam, papedampampam" van
„Beat it" bijvoorbeeld springt uit de
luidsprekers, hard en scherp, zich steeds
herhalend, maar is nog maar de basis
voor het muzikale geweld dat in dat
nummer volgt. Met Michael Jackson zelf
als de vocale wonderboy die met veel ge
voel voor timing en „soul" de kroon op
het werk zet.
Video's
Zoals hij dat ook deed in de videoclips
van zijn nummers, misschien wel de
grootste bijdrage aan zijn succes. Ook
daarin zette Jackson een trend, even
ingrijpend voor de ontwikkeling van de
popmuziek als zijn nummers. De maan
denlange nummer-1-notering van die
twee nummers op de internationale hit
lijsten deed talloze niet zulke begenadig
de popmusici verzuchten dat tegen het
met miljoenen dollars gecreëerde video-
geweld niet op te boksen viel. Neder
landse groepen, te armlastig om comple
te mini-speelfilms a la Thriller en Bad te
maken, lijken sinds de doorbraak van de
clip wel van de hitlijsten verbannen. Een
ongelukkig neveneffect van Jacksons
voorliefde voor film en fantasie, want
ook daarin streeft de popzanger naar de
hoogste graad van perfectie.
Voorlopig lijkt aan het succes van die
aanpak nog geen einde te komen. Van
zijn elpee Bad zijn inmiddels vier num
mers een hit geworden, en in navolging
van Thriller lijkt vrijwel elk nummer op
die elpee een gooi naar die status te kun
nen doen. Zijn Bad-tour loopt als een
trein, evenals zijn boek Moonwalk, dat
alweer aan zijn vierde druk toe is.
Het zijn enkele van de weinige gebeurte
nissen in zijn leven die de grote kleine
jongen uit Gary, Indiana, gelukkig kun
nen maken. Erkenning als artiest, ver
kooprecords, succes in de overtreffende
trap, dat is waar het bij hem om draait:
,,Als kleine jongen droomde ik al van
het best verkopende album aller tijden",
zegt hij in Moonwalk. De droom is wer
kelijkheid geworden. Maar of dat ook
opweegt tegen de eenzaamheid?
KOOS VAN WEES
MiCha" Jack30n- "«'-ejonsen ui, Iniiana, .ie .oor zijn
succes verschrikkelijk eenzaam is.
