Voor gastarbeiders in Japan is alleen plaats in de goot
Bizarre
taferelen
rond
begrafenis
moeder
Marcos
„Om die
export nou
immoreel
te noemen,
dat vind ik
unfair"
AmerikaiMio
bezorgd
over
stemband***,,
Slimme EHBO-
TOKYO Zó had Andrea
Tomkinson, een 23-jarige
Australische, zich haar eerste
werkdag in Japan niet voorge
steld. In Melbourne had ze ge
reageerd op een advertentie
waarin werk in een „sushi"
bar werd aangeboden. En nu
serveert ze, uitgedost in een
zwart satijnen „chongsam",
drankjes aan zakenlieden die
nog geen vier woorden Engels
spreken.
Andrea maakt deel uit van
een menselijke vloedgolf die
Japan overspoelt vanuit de
omringende landen. De reden
waarom zoveel mensen tot Ja
pan worden aangetrokken zijn
de goedbetaalde banen en de
kans om de taal te leren van
het land dat de financiële we
reldmarkten en de spitstech-
nologische industriën beheerst.
Japan ziet zich nu ook gecon
fronteerd met de taak huisves
ting te creëren en werkgele
genheid te scheppen voor de
inwoners van buurlanden die
minder welvarend zijn. Net als
Groot-Brittannië, de Verenig
de Staten en Nederland, die
een grote instroom van werk
willige buitenlanders te ver
werken kregen na de Tweede
Wereldoorlog. Het verschil is
echter dat bovengenoemde
landen voornamelijk mensen
zochten voor de minder ge
schoolde baantjes, terwijl die
rol niet is weggelegd voor de
nieuwkomers in Japan.
Tot nu toe heeft het land z'n
instinkten altijd trouw gevolgd
en de buitenwereld op een af
stand gehouden. Vanouds
heeft Japan alleen buitenlan
ders toegelaten met vaardighe
den die het land tot voordeel
konden strekken. Japans ho
mogene samenleving mag niet
aangetast worden, zo luidt de
conventionele mening. De so
ciale problemen waarmee Eu
ropese landen kampen die gro
te bevolkingsgroepen gastar
beiders herbergen moeten te
allen tijde vermeden worden.
Ondervoeding
De geslotenheid plus de hoge
kosten van het levensonder
houd kunnen soms tragische
gevolgen hebben voor jonge
buitenlandse werkwilligen in
Japan. Onlangs overleden een
student uit Bangladesh en een
Filipijns barmeisje als gevolg
van ondervoeding.
Terwijl de bureaucratie en po
litici debatteren over de toe
komst van de gastarbeiders,
stromen de buitenlandse
werknemers intussen het land
in, een handje geholpen door
Japanse tussenpersonen die de
wet aan hun laars lappen.
Deze illegale immigranten
voeden een omvangrijke en
hongerige seks-industrie en
worden ook steeds vaker te
werk gesteld in kleine en mid
delgrote fabriekjes, waar zij de
smerige, en slecht betaalde
klusjes opknappen. Voor deze
slavenarbeid ontvangen ze
meestal slechts een fractie van
het salaris van een Japanner.
Omdat ze illegaal in het land
verblijven zijn de duizenden
Thaise, Filipijnse en Mexi
caanse meisjes en Zuid-Aziati
sche mannen overgeleverd
aan de meedogenloze „Yaku-
za", gangster-ronselaars, en
slavendrijvers. Sommige vrou
wen weten te ontsnappen naar
HELP, een christelijke opvan-
gorganisatie in Tokyo. Het af
gelopen jaar klopten hier 151
buitenlandse vrouwen en,
vreemd genoeg, ook 168 Ja
panse vrouwen aan voor hulp.
Twee Thaise vluchtelingen
verblijven momenteel in een
psychiatrische inrichting.
Keiko Chiba, een socialistisch
parlementslid, neemt het de
regering kwalijk dat ze geen
actie onderneemt. Maar ja, de
regerende Liberale Democrati
sche Partij bestaat voorname
lijk uit mannen, die eraan ge
wend zijn door een steeds wis
selende selectie gastdames ont
haald te worden in de Tokyose
bars en nachtclubs.
DAVID WATTS
(c) The Times, Londen
"ll-VW
NEW YORK De
hobby van de Amer^^**
bezorgd als zij
,1
bp nd 2,19
siek een goed figuur
betreft nu eens
lichaam, maar een
dat aan de aandacht pl
ontsnappen omdat i
zichtbaar is: de stemt
DEN HAAG Als de
Italiaanse zakenman Lu
ciano Spada zijn zin
krijgt, het Nederlandse
ministerie van VROM
een beetje meewerkt en
het Moerdijkse bedrijf
Van Santen BV zijn werk
goed doet, kan binnen
kort een nieuwe exoti
sche gifbelt aan het
lijstje worden toegevoegd:
Kongo. Dit Afrikaanse
land is immers bereid één
miljoen ton chemisch af
val uit de Benelux en
West-Duitsland op te
slaan; meer dan tweemaal
de Nederlandse jaarpro-
duktie, zo is gisteren be
kend geworden.
De Derde Wereld komt de
laatste maanden steeds vaker
in beeld als mogelijke uitwijk
plaats voor de afvalstromen
in het geïndustrialiseerde
Westen. Niet zelden wordt de
export van afval naar de Der
de Wereld gepresenteerd als
een nobele nieuwe vorm van
ontwikkelingssamenwerking;
de arme landen krijgen im
mers gratis voor niets een
heel stuk „infrastructuur"
aangeboden. Bovendien levert
de opslag en verwerking van
afval broodnodige harde valu
ta op.
Theo Warns van de Vereni
ging Milieudefensie meent:
„Het is een prachtige redena
tie. Wij zijn van het afval af,
en de Derde Wereld is ermee
geholpen want via de afvalin-
dustrie krijgt men een flink
bedrag toegespeeld. Dat is na
tuurlijk een vals en hypocriet
verhaal. In de eerste plaats
zijn landen zoals Kongo er ab
soluut niet voor uitgerust om
gecompliceerde en levensge
vaarlijke chemische stoffen te
behandelen. Verwerking daar
kan alleen voor ons voordelig
zijn als er soepeler normen
gehanteerd worden. Nog een
bezwaar is, dat door het afval
probleem te exporteren, de
noodzaak vervalt om in Euro
pa de afvalproduktie te beper
ken. Het idee ontstaat dat we
zonder dure maatregelen te
nemen wel weer een tijdje
vooruit kunnen".
Herinnering
Eerder deze maand maakte
Milieudefensie bekend dat
Guinee Bissau bereid zou zijn
totaal vijftien miljoen ton af
val op te slaan op twee enor
me gifstortplaatsen. Deze be
richten riepen een storm van
protest op, en minister Nijpels
van VROM kondigde in de
Tweede Kamer aan dat der
gelijke exporten „in principe"
niet in de haak zijn. Neder
lands afval hoort in Neder
land thuis, zo is officieel de
redenering van het ministe-
NEDERLANDS CHEMISCH
AFVAL NAAR
KONGOLEES REGENWOUD:
Niettegenstaande dat ging vo
rig jaar zeker dertig procent
van het in Nederland gepro
duceerde afval de grens over,
vooral naar West-Europa. De
reden hiervoor was simpel: de
verwerkingscapaciteit in ons
land is gewoon te germg om
al het afval te behappen.
Warns: „In plaats van dat er
een goed plan wordt opgesteld
om zélf de rommel te verwer
ken, wordt de oplossing in het
buitenland gezocht. Ik hoef
maar in herinnering te roe
pen: de plannen van vorig
jaar om afval in Suriname op
te slaan, die op de lange baan
zijn geschoven. Het plan voor
de bouw van een verbran
dingsinstallatie in Sierra Leo
ne, dat is afgeketst. De VS
waren van plan afval te ex
porteren naar Curasao. Nog
deze week zou Marokko be
langstelling hebben getoond
voor de opslag van Europees
afval. Nederland legt ook con
tacten met Roemenië en Hon
garije voor de export van af
val. Al die berichten, waarbij
ook Sri Lanka en Zuidkorea
zijn genoemd, geven een hele
nieuwe tendens aan. Wèg met
de troep".
Immoreel
Directeur T. Looyschelder
van Van Santen BV wuift de
harde verwijten weg, als zou
zijn bedrijf zich schuldig ma
ken aan „immoreel" hande
len. „Ik vind het niet fair van
de Vereniging Milieudenfen-
sie om onze plannen zo hard
te veroordelen. Wij zijn nota
bene zelf naar Milieudefensie
gestapt om onze plannen voor
te leggen. Het idee was om tij
dig te laten zien: kijk eens,
dat willen we gaan doen. Zo
dat geen negatieve publiciteit
zou ontstaan op basis van al
lerlei vage verhalen".
Maar erg concreet kan Looy
schelder niet zijn over zijn
project „Kongo". Zóveel is
duidelijk. Van Santen treedt
op als hoofdagent voor het in
belastingparadijs Liechten
stein gevestigde bedrijf Bau-
werk AG, dat de Kongolese
vergunning voor de opslag
van afval in handen heeft.
Volgens het contract tussen
Bauwerk en Van Santen zal
het Moerdijkse bedrijf con
tracten afsluiten met bedrij
ven in Europa voor de export
van chemisch afval. Dat
wordt dan met binnenvaart
schepen naar Moerdijk geva
ren en overgeslagen in grote
re zeeschepen, die Bauwerk
AG weer moet charteren.
Van Santen ziet toe op de
overslag, het transport en de
verwerking in Kongo.
Mysterie
Wie of wat Bauwerk AG is, is
echter een mysterie; kenne
lijk ook voor directeur Looy
schelder van Van Santen. Hij
bevestigt dat het bedrijf in
Het Afrikaanse Kongo draait
voornamelijk op de houtindus
trie; binnenkort kan het land
een grijpstuiver verdienen aan
de opslag van chemische afval
uit Europa.
FOTO: SIJTHOFF PERS
handen is van de Italiaanse
zakenman Luciano Spada,
maar zegt verder weinig in
formatie te hebben over het
bedrijf. „Wat ik wèl weet is
dat Bauwerk geen ervaring
heeft met de verwerking en
het transport van chemisch
afval. Dat is een nieuwe acti
viteit. Over het veilig trans
porteren van afval hebben ze
zeker geen verstand, vandaar
ook dat wij zijn ingehuurd".
Liquiditeit
Gevraagd waarmee Bauwerk
zich dan wèl bezighoudt rea-
geert Looyschelder: „Eh, wat
doen die mannen nou precies?
Het uittreksel uit de Kamer
van Koophandel geeft daar
weinig informatie over. Ze
zijn erg vertakt geloof ik. Ze
hebben deelnemingen in van
alles en nog wat". „Computer-
processing" is de hoofdactivi
teit van Bauwerk, zo meent
Looyschelder begrepen te
hebben. Maar wat „computer-
processing" nu eigenlijk in
houdt, is hem een raadsel.
„Ja, daar vraagt u zo wat. Het
is wel een mooie term, maar
ik weet niet wat er mee be
doeld wordt".
Nog merkwaardiger wordt
het, als wij de directeur van
Van Santen vragen of hem
bekend is dat Luciano Spada
in het Zwitserse Lugano be
kend staat als een gefortu
neerd zakenman. Looyschel
der, doodernstig: „Is dat zo?
Dat wist ik niet. Waar heeft u
die informatie vandaan?".
Looyschelder erkent dat hij
geen goed beeld heeft van de
liquiditeit van Bauwerk BV,
maar de risico's van een fail
lissement zouden zijn afge
dekt door een speciale bank
garantie: „Kijk, ik heb er na
tuurlijk geen zin in om hier
met een aantal ladingen che
misch afval opgescheept te
zitten, als Bauwerk niet zou
komen opdagen met een schip
voor het verdere transport
over zee. Want dan geldt de
wet: wie het afval heeft, mag
het houden. Vandaar die
bankgarantie. Die is in elk ge
val groot genoeg om dat afval
dan naar Kongo te kunnen
brengen. Gaat Bauwerk fail
liet, dan zouden we eenvou
digweg kunnen stoppen met
het verder aannemen van af
val".
VROM
Kernvraag is hoe het Neder
landse ministerie van VROM
zich zal opstellen tegenover
de plannen van Van Santen.
Onder de huidige wetgeving
kan het ministerie in elk ge
val niets ondernemen tegen
de voorgenomen export naar
Kongo. Omdat zowel de ver
voerder (Bauwerk) als het be
drijf dat het afval verwerkt
(weer: Bauwerk) uit het bui
tenland komen, is geen Ne
derlandse exportvergunning
nodig. In oktober wordt ech
ter een nieuwe noodwet van
kracht, die bedrijven ver
plicht elk afvaltransport naar
het buitenland aan te melden.
Doorvoer van afval wordt al
leen goedgekeurd als een ver
antwoord veilig transport en
opslag gegarandeerd kan
worden.
Teo Warns van Milieudefensie
is niet erg blij met de nieuwe
wet. „Wij zouden liever een
algemeen verbod op de export
van afval naar de Derde We
reld zien. Het ministerie kan
immers onmogelijk in allerlei
uithoeken van de wereld con
troleren of de verwerking
verantwoord gebeurt. Wij zijn
dus bang dat het een formele
controle zal worden. Als de
exportcontaoten op papier
maar aan bepaalde eisen vol
doen, mag het doorgaan. Als
je ziet hoe in Nederland al
met afval wordt omgespron
gen, dan vrees ik dat Kongo
nog wel het een en ander te
wachten staat".
Een woordvoerster van
VROM wilde gistermiddag
niet zeggen of de minister met
de nieuwe wet in de hand de
afvalexporten van Van San
ten zou willen verbieden.
„Wij zijn niet gelukkig met
degelijke oplossingen, laat dat
duidelijk zijn", vertelt ze. „Ik
kan me voorstellen dat de mi
nister de export zal tegenhou
den zo lang er ter plaatse nog
geen verbrandingsoven aan
wezig is".
Oven
Die verbrandingsoven moet
Kongo overigens zelf bekosti
gen. Maar, aldus Looyschel
der, het Afrikaanse land kan
dat gemakkelijk doen van de
170 miljoen gulden die het af-
valcontract in het laadje
brengt. „En: zo'n installatie is
toch mooi meegenomen. Die
staat er ook nog als het con
tract is afgelopen".
Maar wat moet Kongo, dat
hoofdzakelijk leeft van de
bosbouw, voor het grootste
deel bedekt wordt door regen
woud en geen eigen chemi
sche industrie heeft, in 's he
melsnaam met een verbran
dingsoven?
Looyschelder: „Eh, hebben ze
zelf geen chemisch afval? Nou
goed, dat is juist de reden
waarom wij het er naar toe
brengen. Dat hangt natuurlijk
allemaal een beetje met el
kaar samen".
PAUL KOOPMAN
Zou men de vele hans
gen en krantenartikeleiNederla
ven, dan hangt alles rpp zaterc
teel van het „vocale bftênt'
dat Amerikanen prq/a500 en
financieel welslagen, g
liefdeleven. Het vocalfö.05 uu
kan zelfs de loop van I
schiedenis beïnvloeden*d
gens Sony a Hamlin, 2,
leedster van de stem. ^epon'ac
Dukakis en George Buktt Fra
den op geen betere naai 2
kiezer aan zich kunneT^l^
plichten dan door het v^j 3, 1
ren van hun stem. i Garros
Michael Dukakis eejnd 3, 1i
ton articuleert goedf 3Q u
er spreekt geen overtuid 23 50 u
zijn stem. Meer ontsj. 17I30 1
mondspieren zouden h4h*nnel,
pun ten voorsprong ge vtjstraNsc
zijn republikeinse
daat, vice-president |,annel,
wiens stem te hoog zit A
voor een man van zijn pannel,
aldus mevrouw /fP?'1
schrijfster van de handig ann'
„Hoe zo te spreken c/achanni
naar u luistert.luper S|
William Rush, samenstejChanni
Chicago van een „Prog\
ter verbetering van dej
is van mening dat de,„
kandidaten een voorbeer
den moeten nemen aan Pn
denaarstalent van i^eder!
Reagan. ïeekend
Maar het absolute
blijft, voor Dorothy S1-
Wees nooit meer
nen president FrankhftBnt>
lano Roosevelt. Uit de 15.00 e
woorden van een redev*
van hem kreeg men de
apart genomen te word
n »n tenni
Gemompel ind 1.
Een andere priesteres v^nd 1
goede spreken, Lilian gp Me
(„Hoe te spreken om ind 2,
gen"), schat het aantal ^ep°rt£
ind 3,
'evl
e ,15.05 u
'<4d 1.
kanen dat lijdt
com m unica tiem oei 1 ijk h e£oo. 15
op 22 miljoen. En dat, 14.30
nogal wat mensen van
bij. Neem Sylvester Sh
schrijft de Californisch
Hij zou nog meer kunnzhannel
dienen (al waren hetSport.
Rambo III alleen al 20
in
se
dollar), als hij niet
baard mompelde en zo
toon was.
Daarentegen hebben ond
teurs Bill Cosby en Liz
en onder televisiepresr
ren Dan Rather, een de i
strelende en gemodur
stem, die zelfs het vo<r
uit de telefoongids aangi
zou maken. Oók een dif^BLI
natuur misdeelde als diZeiler
fantman zou kunnen c/^rnati
De Amerikaan kan zijn*l,- w,
verbeteren als hij zïcbzjoordl
de spiegel op vriendelijk(js vot
toespreekt, als hij de sc/i^tige 1
ontspant, als hij de jesting
partner in de ogen kijkt, omen
repeteert voordat hij de 1
leert en als hij met de He plé
licht slaapt. Wat voor eejhet d
de stem taboe is, zijn aJfticke
tabak en drugs (wat C<
vanzelf spreekt), maaiTo
chocola en melk.
MANILA Al ruim drie
weken wacht in de Fili
pijnse hoofdstad Manila
het stoffelijk overschot
van Josefa Edralin-Marcos
op een passende begrafe
nis. Al even lang houden
aanhangers van haar zoon,
ex-president Ferdinand
Marcos, het lijk boven
gronds om het als druk
middel te gebruiken tegen
de regering van president
Corazon Aquino.
De regering vindt het niet
goed dat Marcos terugkeert
naar de Filipijnen om de be
grafenis van zijn op 95-jarige
leeftijd overleden moeder bij
te wonen. Een ontering van
het moederschap en een uiting
van stuitende harteloosheid,
noemen de aanhangers van de
ex-dictator dat.
Woensdag werd de ex-presi-
dent, zelf ook intussen al 70
jaar oud, in zijn ballingsoord
Honolulu opgenomen in een
ziekenhuis, met klachten over
pijn in de borststreek. Inmid
dels is hij weer thuis, maar zijn
echtgenote Imelda meldde dat
haar man diep was geraakt
door het overlijden van zijn
moeder en door de weigering
van Aquino hem te laten te-
rugkeren voor de begrafenis.
De zielepijn was de ex-dictator
om het hart geslagen.
Intussen blijft het lijk van de
oude mevrouw Marcos het
middelpunt van protestacties
door de slinkende aanhang
van haar zoon. Het lichaam
van „Dona Josefa ligt al drie
weken opgebaard in een kerk
in Manila, waar tientallen aan
hangers van Marcos dag en
nacht waken. Zii hebben be
sloten dat het lijk in de kerk
blijft liggen tot Marcos terug
is.
Er «ijn ook demonstraties ger
Duizenden aanhangers brachten de laatste eer aan de moeder van Ferdinand Marcos, die begin deze maand
overleed, maar nog steeds niet ter aarde is besteld. foto: ap
organiseerd, waaraan tot tien
duizend mensen deelnamen
om te eisen dat de regering
„de mensenrechten respec
teert" ten aanzien van Marcos.
Het is overigens niet voor het
eerst in de Filipijnse geschie
denis dat een lijk het middel
punt is van de politieke strijd
in het land.
Balseming
In 1983 werd het lichaam van
Aquino's echtgenoot Benigno,
die was vermoord, gebruikt
om massaal te demonstreren
tegen de regering. Tien dagen
na de moord gingen voor de
begrafenis een miljoen mensen
de straat op. Aquino's moeder
Aurora liet het lijk in een
open kist dragen, zonder dat
het door de begrafenisonder-
nemen was geschminkt, opdat
„de hele wereld zal zien wat ze
met mijn zoon hebben ge
daan".
Haar begrafenis werd twee
weken opgehouden terwijl de
familie probeerde toestem
ming te krijgen voor de terug
keer van de ex-president.
Maar zelfs naar Filipijnse
maatstaven begint het drama
van Dona Josefa wel zeer bi
zarre vormen aan te nemen.
Begrafenisondernemer Frank
Malabed zei dat hij het lijk
tweemaal had gebalsemd, zo
dat het wel drie maanden on
begraven kan bliiven.
Ook de uiteindelijke begrafe
nis zelf zal waarschijnlijk een
bizarre aangelegenheid
worden. In de hoop dat het
een triomftocht voor de alsnog
teruggekeerde Ferdinand zal
worden, zijn er plannen ge
maakt voor een enorm escorte
waarmee het lijk van Manila
naar Batac moet worden ge
bracht, bijna vierhonderd kilo
meter naar het noorden. Als
het aan de Marcossen ligt zal
in elke plaats langs de route
worden gestopt om bijeenkom
sten te organiseren.
Toen dinsdag geruchten gin
gen dat andere aanhangers
van Marcos het lijk in het ge
heim naar Batac wilden bren
gen, haastte een grote groep
journalisten zich naar de kerk,
maar de kist stond er nog.
Omwonenden van de kerk in
de wijk Greenhills hebben
aangekondigd een petitie te
zullen houden om kardinaal
Jaime Sin te vragen in te grij-
fien en het lijk uit hun kerk te
aten verwijderen.
Deze handzame EHBO kit voor thuis, in
caravan, auto of boot, is voor u als u een ïbhk
nieuwe abonnee aanbrengt. De nieuwe
abonnee wordt
ook hartelijk
onthaald: deze
krijgt de krant de
eerste twee weken
gratis.
1 Noleer als nieuwe abonnee ingande.
'Naam:
Voorl
gPostcode/plaats:_
<Telefoon_
jDeze onlvangl de krant de eentetwee weken gratis.
Daarna wordt het abonnementgeld betaald per
P maand automatisch betalen 123,74
P kwartaal acceptgiro f70,93
Stuur als dank de EHBO kit taan
I Naam:
Adres:
(voor controle bezorgi:
Postcode/plaats:_
1 Stuur deze bon in een open envelop- postzegel niet nodig - naar
I Leidse Courant, Antwoordnummer >98,2500 VD Den Haag it^Syrs
CcidóëSomcmt
BUITENLAND CcidaeSowumtZATERDAG 28 MEI 1988 PAtfigT
