t
>1
„Top in Moskou moet aanzet
geven voor echt resultaat"
„Vijf hinderpalen voor
resultaten in Moskou"
Topontmoeting
Reagan-
Gorbatsjov
KONSTANTIN MICHAILOY:
DR. J. G. SICCAMA:
'AGINi
ZATERDAG 28 MEI 1988 PAGINA 27
i Dorpp
vedstrijd
te grijp
genomen
en
oeg is v(
liet te
In Moskou begint morgen de
vierde topontmoeting tussen
Amerika's president Ronald
Reagan en de Russische partij
leider Michail Gorbatsjov. De
verwachtingen zijn niet hoog
gespannen, nu duidelijk is dat
de kansen op een akkoord in
Moskou over de halvering van
de arsenalen strategische kern
wapens vrijwel zijn verkeken.
Maar wat mag er dan wel
worden verwacht van het eer
ste bezoek van een Ameri
kaans staatshoofd aan de Rus
sische hoofdstad sinds meer
dan veertien jaar? Wat is het
vooruitzicht voor de Ameri
kaans-Russische verhoudin
gen? En wat zijn de toekomsti
ge ontwikkelingen in de mili
taire betrekkingen tussen de
NAVO en het Warschau Pact?
Dergelijke vragen legden wij
schriftelijk voor aan twee des
kundigen. De eerste die ant
woord geeft is Konstantin Mi-
chailov, plaatsvervangend
hoofd van het departement
voor wapenbeperking en ont
wapening van het Sovjetrussi-
sche ministerie van buiten
landse zaken in Moskou. Te
genover zijn antwoorden staat
de opvatting van dr. J. G. Sic
cama, medewerker van het Ne
derlands Instituut voor Inter
nationale Betrekkingen Clin-
gendael. Hij geeft zijn zuiver
persoonlijke mening weer en
niet het standpunt van de Ne
derlandse regering, de NAVO Sovjet-partijleider Gorbatsjov wil minder geld uitgeven aan wapens Een akkoord over de halvering van het aantal
of welk politiek orgaan dan om Zijn hervormingsplannen (perestrojka) te kunnen betalen. pens. Zou dat nog gesloten kunnen worden in
ook. FOTO: TASS VS-president Reagan?
strategische kern wa
de ambtstermijn van
5 mee. V
iker op
;n Ghisl
ise moet
/orden,
1. Ook
it een bi
ggingen
met
raard aa
p die n
•ken, ke
al lan
lleskunj
steeds
(ondan
l geen
soon
kken o\
zal o
:r redd<
Welke resultaten verwacht de Sovjetunie Zelfs na zo'n vermindering van de strate-
1gische kernwapens met vijftig procent be
schikken beide kampen nog over vol
doende wapens om een wereldramp te
veroorzaken. Hoe moeten wij (Warschau
Pact en NAVO) daar in de nabije toe
komst mee omgaan?
HUIZI
Michailov: „In de eerste plaats zouden
waar ejwij graag zien dat maximale vooruitgang
wordt geboekt bij het opstellen van het
verdrag ter beperking van de strategische
kernwapens (START). Daarbij moet het
ABM-verdrag (beperking van de raket
afweersystemen red.), zoals dit in 1972
werd ondertekend, gehandhaafd blijven.
Tijdens de recente ontmoeting in Gene
ve tussen de minister van buitenlandse
a zaken, Sjevardnadze en Shultz, zijn van
T- Sovjetrussische zijde gedetailleerde gege-
I vens over onze strategische strijdkrach-
ten voorgelegd aan de Amerikaanse dele
gatie. Dat werd gedaan met de bedoeling
3el op, jeen maximale vooruitgang te bewerkstel
zes majigen bij het opstellen van een START-
niet ma akkoord. Tijdens de topconferentie moet
'ewonnjdg aanzet worden gegeven, waarna het
fH Sw"ii karwe' kan worden afgemaakt.
'de Hil) Ook op andere terreinen van de Sovjet-
invoeré Amerikaanse dialoog willen wij maxima-
Is rugg je vooruitgang boeken. Ik denk daarbij
thuiswe aan een geslaagde uitkomst voor de con-
0 *r ferentie over de Europese veiligheid en
e Katw samenwerking in Wenen, beperking en
verbod van kernproeven en een vermin-
K_Lfcl dering van de strijdkrachten en conven-
tionele wapens in Europa. De resultaten
van de gesprekken met minister Shultz
beloven een wezenlijke vooruitgang op
die terreinen. Ze geven de hoop dat de
top de belangrijkste gebeurtenis wordt
op het gebied van de Sovjet-Amerikaan
se betrekkingen en de wereldpolitiek".
Verwacht de Sovjetunie nog- voor het ein
de van de ambtstermijn van president
Reagan de ondertekening van het
START-akkoord?
Michailov: „We zijn bereid het akkoord
te sluiten met elke mogelijke Ameri
kaanse regering. Of we het over dit
vraagstuk eens worden terwijl Reagan
nog president is, hangt volledig af van
j de Verenigde Staten. Wat onszelf betreft
AJphen z*en we Seen enkele belemmering om op
korte termijn zo'n verdrag op te stellen.
Maar dat betekent niet dat wij ter wille
van zo'n verdrag overal mee akkoord
gaan. De Sovjetunie streeft naar een akte
die gebaseerd is op een zorgvuldige ba
lans van de belangen van beide kanten.
We zijn er voor dat het naleven van de
overeengekomen verplichtingen aan bei
de kanten volledig verifieerbaar moet
zijn. Naar het zich laat aanzien hebben
de Verenigde Staten echter geen haast
met het opstellen van een dergelijk do
cument. De redenen daarvoor moeten
kennelijk gezocht worden in wat zich nu
afspeelt in de Amerikaanse regering en
in de aandacht die besteed wordt aan de
huidige verkiezingscampagne, die on
voorspelbare wendingen neemt.
Niettemin is het duidelijk dat een eerste
overeenkomst, waarbij een vermindering
van vijftig procent van de strategische
kernwapens wordt voorgesteld, tegemoet
komt aan de belangen van de hele mens
heid, inclusief het Sovjetrussische en het
Amerikaanse volk".
Michailov: „De Sovjetunie is bereid het
aantal kernwapens nog verder te ver
minderen en uiteindelijk te komen tot
een afschaffing, zoals voorgesteld in het
programma voor de nucleaire ontwape
ning van Michail Gorbatsjov uit januari
1986. Wat betreft het specifieke geval
van Europa en de gesprekken tussen het
Warschau Pact en de NAVO hebben we
voorgesteld afzonderlijke onderhandelin
gen te voeren over de beperking en uit
eindelijke afschaffing van tactische kern
wapens op het vasteland. Daarbij
moeten we uiteraard terdege rekening
houden met de feitelijke verhouding tus
sen nucleaire en conventionele wapens".
Welke invloed kan het ondertekenen van
een START-akkoord hebben op het
vraagstuk van de conventionele strijd
krachten? Moeten we op dat terrein een
verdere opbouw verwachten?
Michailov: „Een halvering van de strate
gische kernwapens betekent een drasti
sche stap op weg naar het bevrijden van
de mensheid van de nucleaire oorlogs
dreiging. Hoewel de Sovjetunie en de
Verenigde Staten zelfs na deze stap nog
over ongeveer zesduizend kernkoppen
beschikken. Met andere woorden, de
vermindering van vijftig procent is nog
geen reden voor een conventionele wa-
penopbouw. Daarentegen kan niet
worden uitgesloten dat de tegenstanders
van ontwapening zullen proberen de on
dertekening van het akkoord naar hun
eigen hand te zetten, door hun toevlucht
te nemen tot beweringen over het ver
zwakte nucleaire afschrikmiddel. En
daarbij dan de nadruk te leggen op een
conventioneel „afschrikmiddel".
De reacties in bepaalde NAVO-kringen
op het ondertekenen van het INF-ak-
koord hebben aangetoond, dat een der
gelijk antwoord gepaard kan gaan met
nieuwe toespelingen op de vermeende
superioriteit van het Warschau Pact wat
betreft de troepenmacht en de conven
tionele wapens in Europa. Vooruitlo
pend op deze discussie hebben we de
NAVO-landen verzocht precieze cijfers
uit te wisselen over de troepen en wa
pens in Europa en op die basis de be
staande wanverhoudingen en ongelijkhe
den te onthullen en ongedaan te maken.
Jammer genoeg is van NAVO-zijde nog
steeds geen positieve reactie gekomen op
dit voorstel. De Sovjetunie en de andere
Warschau-Pactlanden staan gunstig te
genover de militaire theorieën van de
NAVO en het Warschau Pact, die louter
gebaseerd zijn op het verdedigingsprinci
pe. Niet alleen op het niveau van poli
tieke verklaringen, maar ook op het mi
litair-technische vlak.
Het is van wezenlijk belang een aanzien
lijke vermindering tot stand te brengen^
kansen op een militaire confronta
tie in Europa. Anders gezegd, evenwijdig
met een radicale vermindering van stra
tegische kernwapens zouden we ook
vooruitgang willen boeken met de terug
dringing van de conventionele wapens".
In hoeverre is het noodzakelijk en in wel
ke mate is de Sovjetunie bereid de wan
verhoudingen op het gebied van de con
ventionele wapens in evenwicht te bren
gen?
Michailov: „Alhoewel er in algemene zin
een balans is tussen de NAVO en het
Warschau Pact (als men de slagkracht
van beide kampen vergelijkt), zijn de be
staande wanverhoudingen de oorzaak
van een tamelijk ingewikkelde militaire
structuur op het continent. Bovendien,
zoals al gezegd, vormen de genoemde
wanverhoudingen voor bepaalde types
wapens het onderwerp voor diverse ma
nipulaties, omdat westerse afgevaardig-
den alleen die wapens vergelijken waarin
het Warschau Pact inderdaad opper
machtig is, maar ze negeren de andere
wapencategorieën, waarin de NAVO de
superioriteit heeft.
Onder deze omstandigheden is het uit
de weg ruimen van wanverhoudingen en
ongelijkheden in de conventionele strijd
krachten in Europa onontbeerlijk als be
langrijke maatregel om het militaire con
frontatie-niveau te verminderen en als
een vertrouwenwekkende maatregel.
Wat betreft de bereidheid van de Sovjet
unie om die wanverhoudingen recht te
trekken, kan ik zeggen dat wij op het
moment intensieve besprekingen voeren
met onze bondgenoten in het Warschau
Pact over een inventarisatie van onze
troepen en conventionele wapens in Eu
ropa en in bepaalde gebieden. Met deze
gegevens en, naar we hopen, door het
Westen verstrekte soortgelijke gegevens
op de onderhandelingstafel, zal het mo
gelijk zijn de aard en mate van de be
staande ongelijkheden vast te stellen en
over te gaan tot het weer in evenwicht
brengen van de verhoudingen. Het Sov
jetrussische standpunt is dat er vóór het
eind van het jaar begonnen moet
worden met de praktische besprekingen
over dit onderwerp".
In hoeverre hebben economische factoren
invloed op de Russische houding inzake
de wapenbeheersing?
Michailov: „Eén van de belangrijke re
sultaten van de troepen- en wapenbeper
kingen zal zijn dat er een aanzienlijke
hoeveelheid kapitaal vrijkomt, dat nood
zakelijk is voor de economie en pere
strojka. We maken er geen geheim van
dat we dat kapitaal goed kunnen gebrui
ken en dat we onze hoop vestigen op
vooruitgang op het gebied van de ontwa
pening. Desalniettemin gaat de veilig
heid van de Sovjetunie en haar bondge
noten nog steeds vóór alles. We zijn er
van overtuigd dat onze veiligheid onder
de huidige omstandigheden alleen kan
worden bekrachtigd door de algehele Eu
ropese en wereldwijde veiligheid te be
vorderen door middel van ontwapening
- in de eerste plaats nucleaire ontwape
ning. En d&t ligt ten grondslag aan onze
nieuwe toenaderingen".
ie snel
eer eei
ierwei
lentari-
ndanh
dat he
tiet an
en hei
Welke resultaten verwacht u van de ko
mende topontmoeting in Moskou?
Siccama: „Het is onwaarschijnlijk dat op
de top spectaculaire resultaten worden
geboekt. Bij de onderhandelingen over
beperking van de strategische kernwa
pens (START) zijn er nog vijf grote hin
derpalen:
a) De eis van de Sovjetunie dat het
ABM-verdrag ten minste tien jaar lang
niet wordt opgezegd (de VS vinden dat
dit het SDI-programma te veel kort
wiekt);
b) Uiteenlopende eisen over subpla
fonds. De Amerikaanse eisen komen
erop neer dat de Sovjetunie drastisch
moet snoeien in haar programma's voor
landraketten; de Sovjetunie wil dat de
VS heel sterk snijdt in de atoomonder
zeeërs en de strategische bommenwer
pers;
c) Amerika wil mobiele landraketten
verbieden; de Russen, die bezig zijn met
het operationeel maken van de mobiele
SS-24 en SS-25 raketten, willen dit juist
niet;
d) Controleproblemen, vooral met be
trekking tot de kruisvluchtwapens op
zee;
e) De Amerikaanse eis dat de Sovjetunie
de nuttige lading („throw-weight"). op
haar raketten met de helft vermindert.
Het belangrijkste succes zou moeten ko
men op het gebied van de regionale con
flicten. Van grote betekenis zou zijn in
dien de Sovjetunie inderdaad al haar
troepen terugtrekt uit Afghanistan".
Verwacht u nog voor het einde van de
ambtstermijn van president Reagan de
ondertekening van het START-akkoord?
Siccama: „Misschien is het mogelijk nog
dit jaar een soort principe-akkoord over
START te sluiten. Daarin zou dan niet
veel méér staan dan het voornemen de
aantallen inzetmiddelen tot een totaal
van 1600 en het aantal kernladingen tot
6000 te reduceren. Maar zelfs voor het
sluiten van zo'n raam-akkoord moeten
grote problemen (SDI, subplafonds) uit
de weg worden geruimd. Of men moet
besluiten ze voorlopig ongeregeld te la
ten. Maar het is de vraag of het sluiten
van zo'n akkoord, dat er dan op neer
zou komen dat men het op veel punten
oneens blijft, verstandiger is dan het lan
ger doorgaan met besprekingen om de
Zelfs na zo'n vermindering van de strate
gische kernwapens met vijftig procent be
schikken beide kampen nog over vol
doende wapens om een wereldramp te
veroorzaken. Hoe moeten NAVO en
Warschau Pact daar in de nabije toe
komst mee omgaan?
Siccama: „In de inzetplannen voor kern
wapens van de Verenigde Staten is de
bevolking van de Sovjetunie geen doel
wit. Daarom heeft het ook weinig zin
om van „overkill" te spreken. In het
START-akkoord dat zich nu aftekent zal
de nadruk nog verder verschuiven naar
de mogelijkheden om kernwapens zoge
naamd selectief en beperkt tegen kern
wapens van de tegenstander te gebrui
ken. Dit betekent dat de neiging om als
eerste toe te slaan alleen maar groter
wordt. Men moet dan ook niet denken
dat een START-akkoord de kansen op
het uitbreken van een oorlog verkleint".
Welke invloed kan het ondertekerfen van
een START-akkoord hebben op het
vraagstuk van de conventionele strijd
krachten? Moeten we op dat terrein een
verdere opbouw verwachten?
Siccama: „Er is nauwelijks of zelfs hele
maal geen verband tussen START en de
conventionele bewapeningsinspanning.
Zo'n verband is er wél tussen de kern
wapens in Europa (INF-verdrag, dat in
houdt dat alle kernwapens voor de mid
dellange afstand weggaan; nucleaire mo-
derniseringsbesluiten door de NAVO in
Montebello 1983) en de wedloop in
wone wapens. Indien aan de opperbevel
hebber van de NAVO in Europa geen
andere kernwapens met bereik tot in
Rusland worden toegewezen, is het na
het verdwijnen van de Pershing U's en
de van de grond af te lanceren kruis
vluchtwapens waarschijnlijk, dat het
Westen conventioneel even sterk wil
worden als het Warschau Pact. Dat kan
door middel van het versterken van de
eigen defensie, dus door een wedloop, of
door een naar verhouding veel sterkere
vermindering van de conventionele be
wapening van de Sovjetunie. Die bereid
heid tot vermindering zou moeten blij
ken in de onderhandelingen die binnen
kort in Wenen over dit onderwerp be
rinnen, de zogenaamde „Conventional
stability Talks" (CST)".
In hoeverre is het echt noodzakelijk de
verhoudingen op het gebied van de con
ventionele wapens in evenwicht te bren-
Siccama: „Het is niet zozeer van belang
dat er in de conventionele wapensyste
men (tanks, artillerie, etc.) gelijke aantal
len ontstaan, maar dat de tanden uit het
Russische aanvalsvermogen in Midden-
Europa worden getrokken. Om het ge
vaar van een verrassingsaanval te ver
minderen zou de Sovjetunie bijvoor
beeld twee derde van haar pantserdivi
sies uit de DDR en Tsjechoslowakije
moeten opdoeken. De zorgen in het
Westen zouden ook een stuk geringer
worden indien de Russen hun brugslag-
materiaal, nodig voor het uitvoeren van
een snel offensief, weghalen. Als tegen
prestatie zou de NAVO gelijke plafonds
in vliegtuigen moeten accepteren".
In hoeverre hebben economische factoren
invloed op de Russische houding inzake
de wapenbeheersing?
Siccama: „De Sovjetunie heeft toegege
ven dat het Warschau Pact over grotere
aantallen tanks en artillerie beschikt (de
NAVO zou echter sterker zijn in anti
tankwapens en op het gebied van de
luchtstrijdkrachten). Ook heeft partijlei
der Gorbatsjov gezegd dat de Russische
bewapening sterker is dan voor de be
hoefte aan defensie nodig is. Deze uitla
tingen kunnen erop wijzen dat de Sov
jetunie inderdaad van plan is drastisch
in haar conventionele bewapening te
snijden. Vermindering van de conven
tionele bewapening levert veel meer geld
op dan vermindering van de naar ver
houding nog steeds goedkope kernwa
pens. Gorbatsjov, die zich heeft voorge
nomen de Russische economie te mo
derniseren, zou zo'n vermindering van
de kosten van gewone wapens daarvoor
goed kunnen gebruiken. Naast de volle
dige Russische terugtrekking uit Afgha
nistan valt het aanvaarden van groot
scheepse reducties in de conventionele
bewapening (vooral de grondstrijdkrach
ten) in Europa dan ook te beschouwen
als een tweede lakmoesproef waaruit kan
blijken dat de Sovjetunie metterdaad
een nieuwe koers wil inslaan. Vanuit dit
oogpunt is het te hopen dat Gorbatsjov
zijn woorden kan omzetten in daden en
dat hij niet voortijdig ten val wordt ge
bracht".
l£eidóc0ouAanti
