iecoii
Nieuwe technieken
in Haags Filmhuis
UW TROUWDAG VOOR EEUWIG
FILMEN MET DE COMPUTER
Bijzonder filmportret van componist Matthijs Vermeulen
Voor rijksdaalder
naar de bios
fessr* feaot
A,exand"
Maak uw bruiloft tot de meest onvergetelijke
dag van u w leven
.Image Sound 1988"
van 29 mei tot en met 4
juni in Haags Filmhuis
Film heet de grenzen van het
mogelijke te kunnen doorbre
ken. Filmmakers kunnen met
ogenschijnlijkgemak een
overstapje naar andere werke
lijkheden maken. Werelden
van „outer space", van het bo
vennatuurlijke, van de droom.
En die visueel zo aanvaard
baar en beleefbaar presenteren
dat je er in kan geloven. De
Film, al een heel bestaan lang
zwevend tussen kermisattrac
tie en kunst, heeft die moge
lijkheden altijd met graagte
benut. Vanaf de eerste, per on
geluk ontstane aanzet tot een
soort stop-motiontechniek van
George Méliès in de beginda
gen van de cinema via het
groen-rode voorzetbrilletje
van de driedimensionale film,
de geurkaart van de Smell-o-
rama-film tot en met de com
binaties van stop-motion (de
éénbeeld camera) met „live ac
tion", de miniatuursets, de
„rear projection", de geschil
derde werelden van de „mat
tes", de digitaal gecreëerde
beelden door de computers
van later.
George Lucas' Industrial Light
and Magic is er binnen Holly
wood een voortrekker in. In
zijn komende film „Willow" -
in Cannes buiten competitie
vertoond - schept hij er weer
een middeleeuws ratjetoe mee
van „Star wars"-allure. Maar
is er door dat alles ooit iets we
zenlijks veranderd in film?
Het is de vraag of het kan -
eenzelfde vraag is: zijn mensen
ooit wezenlijk veranderd? -
maar werkelijke pogingen om
af te wijken van het klassieke
filmverhaal van a tot z, ten
slotte ontleend aan de verbale
vertelkunst, zijn zeldzaam. En
dat terwijl er bijna dagelijks
hele nieuwe werelden van
puur visuele technieken ont
staan. Met materiaal dat niet
altijd ontleend is aan onze da
gelijkse werkelijkheid. Kan
film van die voortsnellende
techniek profiteren? En hoe?
Die vraag en andere vragen
worden gesteld in „Image
Sound 1988", het derde festival
van die naam in het Haags
Filmhuis.
Van 29 mei tot en met 4 juni
wordt daar een historische en
hedendaagse catalogus openge
slagen van wat er allemaal
mogelijk is met audio-visuele
middelen. Een festival dat zich
niet makkelijk laat vatten in
een paar woorden en een paar
lijnen. Mare Thelose, een van
de inrichters ervan, stelt: „We
proberen te laten zien wat
voorhanden is aan ideeën en
technologie, waarvan we vin
den dat audiovisuele produk-
ties en speelfilm er te weinig
gebruik van maken. We doen
dat ook aan de hand van re
trospectieven. Om zo te laten
zien waar ontwikkelingen vol
gens ons naar zouden kunnen
leiden". Twee presentaties in
het Filmhuis springen eruit als
tegenpolen aan de historische
en bijna-futuristisch kant. De
New Yorker Richard Prelin-
ger is aanwezig met zijn collec
tie van 11.000 films, gemaakt
door overheid en bedrijven in
Amerika. Reclame-films, voor
lichtingsfilms waarmee de op
drachtgevers probeerden de
maatschappij te sturen via
filmtechnische middelen. „Ep
hemeral films" noemt Prelin-
ger ze. Vluchtige films waarin
het veranderende beeld van
en het denken over een sa
menleving ligt opgeslagen. Het
kan om een Disney-animatie-
produktie gaan waarin Donald
Duck, zeg maar, met melk
meer mans probeert te zijn. Of
om een waarschuwende film
uit de ^aren vijftig over „tee-
nacide'een Amerikaans neo
logisme over de tieners die te
hard te rijden (in Pa's auto) en
zo de dood lijken te zoeken.
Film en filmtechnieken in
dienst vèn dus. Een unieke
collectie waarvan ook actrice
Diana Keaton gebruik maakte
voor haar eerste eigen film
„Heaven", de openingsfilm
van „Image Sound". Keaton
- die graag naar het festival
was gekomen maar verplich
tingen als actrice had - werkte
er ruim vijf jaar aan en schetst
er via interviews een beeld in
van hoe Amerikanen het be
grip „hemel" beleven.
Futuristisch
Het meest futuristische voor
beeld van „Image Sound"
ontstond ook al in dienst van.
Van de NASA in dit geval.
Het is het „Telepresence"-ob-
ject dat in Den Haag geïntro
duceerd wordt door Scott Fis-
her. Een van de voorbeelden
daaruit, de „Dataglove" (de
handschoen met hersens, zeg
maar) is in het Filmhuis aan
wezig. Het is een met sensoren
gevoerde handschoen waar
mee astronauten binnenin een
ruimteschip handelingen kun
nen verrichten die - via die
sensoren - worden overgeno
men door een robot buiten dat
ruimteschip. Zo bestaat er ook
een helm die je over je hoofd
zet en waarmee je via de daar
in opgeslagen informatie een
óndere werkelijkheid dan de
„echte" te zien kan krijgen. Er
wordt door de Telepresence-
mensen gedacht over een „Da-
tasuit" (een denkend kostuum
dus) waarin je bijvoorbeeld in
formatie over vormen van ob
jecten zou kunnen opslaan. Zo
als de vorm van een stoel. De
gene die in het pak zit zou dus
gewoon in de ruimte kunnen
plaatsnemen omdat de vorm
van de stoel al „in het pak zit".
Al lijkt me nog even de vraag
van welk materiaal je zo'n pak
maakt. Marc Thelosen van
„Image Sound": „Het zijn
ontzettend interessante ont
wikkelingen waarvan we ons
afvragen of die niet in film, in
„entertainment" gebruikt kun
nen worden. Ik geef maar een
gek voorbeeld: ik kan zo'n
data-helm opzetten met daarin
de visuele informatie dat jij
een hond bent. Ik zie jou dus
als hond. En jij kan zo'n helm
opzetten waarin je mij als een
kluif ziet en me in m'n armen
bijten". Hulpmiddelen waar
mee je eventueel een lijfelijk
voelbare, andere werkelijk
heid zou kunnen betreden. Ui
tersten.
Nog een ontwikkeling die in
„Image Sound '88" aan bod
komt: het digitale vormen van
beelden via de computer. In
middels al gemeengoed via
o.m. het maken van de „lea
ders" voor tv-programma's en
in ons land al in geavanceerde
vorm van Amerika overgeno
men door bedrijven als Scan
en Computer Magie. Je kan er
computer-animatie mee bedrij
ven. Dus niet meer duizenden
steeds iets andere, met de
hand getekende beeldjes die
tezamen het vloeiend verlo
pende verhaal van de tekenfil
mer worden. Maar geprogram-
merde bewegingen, via b.v.
een soort computermuis die
een voorwerp „af kan lezen"
en in een computerbeeld kan
vertalen. Terwijl de computer
daarna dat beeld weer kan
vervormen via mathematische
calculeringen en ingeprogram-
meerde curves. Waarbij aan
die computerbeelden ook weer
een 'realistische voorberekende
glans gegeven kan worden, of
een „texture", d.w.z. het pa
troon en de visuele sensatie
van een bepaald materiaal.
Waardoor je naar werkelijk
heid lijkt te kijken terwijl er
geen werkelijk beeld meer aan
te pas komt. Op z'n allermooist
zijn die technieken gebruikt in
het werk van de Britse groep
Pixar, met o.a. de animator
John Lassiter. Van Pixar ver
toont „Image Sound" o.m.
„Luxo Jr", een prachtig film
pje over een grote lamp en een
wat ondeugend speelse kleintje
- dus let op: niet via de stop-
motion-knop geanimeerd maar
volgens de computer - en
Red's Dream" een zo moge
lijk nog mooier filmpje over
een nietig, éénwielig acroba-
tenfietsje tussen de stoere
tweewielers in een winkel.
Het fietsje beleeft een droom
van glorie en succes, doet al
lerlei technische hoogstandjes,
wordt ruim beapplaudisseerd
en vindt uiteindelijk ziin stille,
droevige plekje tegen de muur
van de werkelijkheid weer te
rug. Ik licht juist dit werk van
Pixar er even uit, omdat het 't
meest positieve voorbeeld is
van hoe computer-animatie
gebruikt kan worden: Niet al
leen maar technisch, maar
emotioneel, blijmakend en
ontroerend tegelijkertijd.
Het zijn enkele voorbeelden
uit de veelheid van onderwer
pen van „Image Sound",
waar mensen van MTV en Su
per Channel in discussi»
over de rol van de saté
in onze audio-visuele
(waarbij zeker de nam«
media-moguls Berluscoi
Maxwell zullen vallen).
wereldpremière van
Zappa's „The amazing
Bickford" over de man di
stop-motion-animatie in
pa's eigen muziek-vide
dukties heeft gemaakt
presentatie van het San
cisco-tijdschrift Researc
wijd aan allerlei sub-eul
stromingen. Met „Mac
America: Ornette Colc
een film met en over
avant gardist, hier
(inclusief Jamaaladeen
ma) aan een klassiek
nie-orkest. Het is een
lang beeld en geluid, wat
lemaal kan, wat er nog
zou kunnen en hoe het
lijk is. Een festival voor
zing en vraagtekens.
gek(
sar
BERT JAt ;i
Detailinformatie ov<
programma van „Ima
Sound" in de Filmkra^1
via de Haagse Fill
ting. 070-459900.
H
podi
gen
■inga
nsdoe
de
1 naf
eede
(rave
ond<
ilm
elstul
HAAGSFILMHUIS: „De
laatste reis" met Hans
Hoes, Michel van Rooij en
Judy Doorman. Scenario:
Kees Hin en Otto Ketting.
Regie: Kees Hin.
In 1967 stierf de Nederlandse
componist Matthijs Vermeulen
zonder zijn laatste symfonie
gehoord te hebben. Als door
die constatering al wat tragiek
heen klinkt, het leven had
voor deze bijzondere man heel
wat meer tragedie in petto:
Zijn eerste symfonie (uit 1914)
werd pas met vjftig jaar vetra-
ging uitgevoerd, zijn tweede
(1920) na 36 jaar, zijn derde
(1922) na zestien jaar wachten.
Dat leven werd de basis voor
een eigenzinnige biografie
door filmer Kees Hin met de
medewerking van componist
Otto Ketting: „De laatste reis".
Het moet het ergste zijn dat je
je kan bedenken voor een
componist en vooral voor een
man als Vermeulen (eigen
naam: Van der Meulen) die al
leen maar voor z'n muziek
leefde: niet uitgevoerd
worden. De oorzaken bij Ver
meulen waren drieledig: zijn
muziek ging tegen de smaak
en de gangbare stijl van het
begin van deze eeuw in Ne
derland en deels ook interna
tionaal in. Een zeer persoon
lijk componeren, los van stro
mingen, via overheersende
grondtonen, met weglating
van het zelfstandige klassieke
akkoord, met gebruik making
van om en door elkaar heen
kringelende meervoudige me
lodielijnen. Pierre Monteux zei
er in Frankrijk ooit van:
„Deze muziek zal niemand uit
kunnen luisteren". Vermeulen
was bovendien muziekcriticus
en ging op papier nogal eens te
keer tegen de toenmalige god
heid Willem Mengelberg. Te
gelijkertijd stuurde hij Mengel
berg zijn partituren op voor
diens Concertgebouworkest.
Dat werd dus niets. Mengel
berg protegeerde liever een
componist als Dopper over
wiens muziek Vermeulen ooit
Componist Matthijs Vermeulen, onderwerp van Kees Hins onge
wone filmportret („De laatste reis").
tijdens een concert riep: „Weg staan te hebben als Leve
met Dopper. Leve Sousa". Hij Troelstra (de socialist), dus dat
schatte de Amerikaanse mar- was goed voor een rel. Ver-
sencomponist hoger in. Men meulen vertrok naar Frank-
schijnt die kreet indertijd rijk, waarmee hij zich muzi-
(20'er jaren) ook nog eens ver- kaal verwanter voelde dan
met het Duitsland dat hier (via
Mengelberg) de boventoon
voerde.
Genoeg biografische feiten,
Hins film zit er vol van. Op
een intrigerende manier. Het
is geen documentaire, maar
een eigen mengsel van docu
ment en speelfilm. Hans Hoes
speelt de componist, van zijn
jeugd tot aan zijn sterfbed in
Nederland. Hij blijft voortdu
rend even oud en loopt door
suggesties van een verleden en
door een tegenwoordige tijd
(het Concertgebouw waar hij
niet gespeeld werd in de stei
gers) heen. Aan alle kanten
doorbreekt Hin de klassieke
patronen voor een filmportret:
wanneer Vermeulens Sousa-
kreet valt, staat een brass band
een mars in het Concertge
bouw te spelen, je ziet musici
(o.a. Anner Bijlsma) werk in
beeld uitvoeren met de acteurs
om zich heen. De acteurs val
len soms uit hun rollen: de
vraag „Wie speel jij dan?" valt
twee keer. Er is alles gepro
beerd om via een a-sentimen-
teel, vervreemdend beeld tot
Vermeulens werkelijkheid
door te dringen: wanneer de
componist op zijn sterfbed
huilbuien heeft, druppelt een
hand een filmtraan in de oog
hoeken van Hans Hoes. De
vertelstem in de film komt
van een broer van Vermeulen
(gespeeld door Michel van
Rooij), of via vertellende dialo
gen in een, feitelijk onmogelij
ke, terugblik van de hoofdper
sonen. „De laatste reis" uit de
titel slaat op die zwerftocht
van Hoes/Vermeulen door de
tijd heen én op diens werk
voor de Leidse Studentenvere
niging aan het muziekdrama
„De vliegende Hollander", op
tekst van Martinus Nijhoff.
We zien daar archiefbeelden
van en we zien een soort bot
ter aan begin en eind over het
water glijden. Eén maal zit
Hoes/Vermeulen alleen aan
het roer. Een soort Vliegende
Hollander die met zijn muziek
de Kaap de Goede Hoop maar
niet rond kon komen.
Alles bij elkaar is het fascine
rend. Zonder dat Vermeulen
ook maar even geidealiseerd
wordt, krijg je via omwegen
toch een merkwaardige bin
ding met die man (Hoes is
trouwens op enkele te theatra
le momenten na een mooi ac
teur, te weinig gebruikt op
film). Komt dat door de op
zichzelf toch al zo boeiende ge
gevens uit Vermeulens merk
waardige en tragische
Of door Hins - soms qua
ra-instellingen en actee
taties wat ongelijke - ii
tuele aanpak? In elk
het een componistenj
van anderhalf uur zoals
nog geen gezien heb.
BERT JAlf
okmf
lT „L
ind
kei
n indsp
r ha
in al d
ies is
getog
jeken
nestr.
est fr
n schi
jllen",
stet
haai
Donderdag 16 juni is ge
promoveerd tot Nationale
Bioscoopdag. Het is een
rustdag tijdens het Euro
pese Kampioenschap
Voetbal in Duitsland en
de Nederlandse Bioscoop
bond heeft er gebruik van
gemaakt om de aandacht
op die dag van de buis te
rug te voeren naar de
bios. Dat gebeurt in heel
Nederland op de volgende
manier: een bezoek aan
een film in alle theaters
kost op die dag maai
rijksdaalder.
De actie van de Neder! fr T
Bioscoopbond moet in
plaats door de bioscoope n
tanten zelf aangevuld w
met verdere acties. Bij v
liers en in horeca-geleg^
den, suggereert de Bond :F
verspreidt de Bond een 11
(oplaag 20.000) naar een
van Paul Huf met daaro
aantal nationale filmcorj
(van Huub Stapel tot ei
Jasperina de Jong) veren
het Amsterdamse Tusch
theater.
ik di
h ear
gev
Hartelijk gefeliciteerd.
1 U/W1I I Voor elk bruidspaar een I
JA,lit WIL... I huwelijksagenda
en
portret
als u uw
nuwelijksreportage boekt.
In onze studio, portret
gezins-, en groepsfoto stol
01715 TO J plm. 90 personen.
Juwe-1
een bijzondere samenwie 9kiikt" bij del
ken" wij -gratis-terug^
mensen héél
aWsaÈWjsai*
nS5£*aEa Eh££,k^ Constant,
samen voor U eenpTezK^ve^Z'"S hebben ZiJ
eej^lezienge herinneRING.
Gespecialiseerd in
bruidsboeketten qc
vanaf wwe
corsages
bruidsboeketten prepareren
Bij inlevering van deze bon corsages
bruid/bruidegom gratis.
4 btoemenmagazi/y»
diamantplein 63 lelden 0 71 -763 735
wü feliciteren u met uw voergenomen tivweliik..
Nu moet dit heuglijke feit nog konbaor
ssrsrrsr
lijkskaart. ...1M
WAAR, HOE EN BIJ WIE?
darT'lOOO ZSEtfEm.
modellen en teksten.
B-ssasiwssr-^
»®s.«,;r-sssrr--
SKSKÏ
HAVEN 58 LE'OEN - TEL- O7! 144483
1926, wij I
i SS"®0»» 1933, wit
1 enf fi yce '936, wit
PenlIey 949- Mt
*hguar194aw|
ooommarkt 3, «Cadillac 1939. open
Leiden •CilroénI949,wi, "p'
•Afi„Cabla37.ownlap Sg+0-
J*gUndon
zwart, zwart/blauw, wit
lel. 071-13.12.88-12.02.10
cS!! arrangemem
Capaciteit voor 5-250ïï,'mo*in"
rvbkaVnb1edaenr Ban£?ge'ijkheden die «"tel
I0TEL WASSEXd an'niiim'.m'I'.0!!5-1".19218-
Uniek in de Randstad
TJ denkt aan een topklasse^ j
breUstdIven0gedragen mag zijn. j
Danbe^"brgo^e
De Bruidshoek"
"Willem de Zwijgerlaan 16,
LetdenfnabMeGmenoordha!)
Ge°P^d„t00^tÓ0muuf1 38
Donderdag koopavond.
derc
kt alv
Drden
de b
lief)
êémm
