Blanke nationalisten
vormen niet langer
een gesloten front
Kremlin warmt sfeer op
voor ontvangst Reagan
Spervuur van
Gorbatsjov
bedreigt
eenheid NAVO
eische troepen controleren Bayrut
Surinaams
leger paraat
voor acties
Brunswijk
VS
overwegen
hardere
aanpak
Panama
agin^NLAND
EeidócSomont
VRIJDAG 27 MEI 1988 PAGINA S
en verkoopt
1 ger-raket
Iran heeft twee Arabische
de Golf Amerikaanse lucht
ten sch^n van het type Stinger te
1 gevall eboden. Dat meldt vandaag
indererse krant „The Times". Vol-
iftiging Arabische functionaris, die
vaifant wordt aangehaald, heeft
vajeg Stinger-raketten om een
de rvan door te verkopen aan
en info den. Iran zou de luchtdoelra-
en wKben gekregen van Afghaan-
verdelingen die met het Iraanse
ige vei mpathiseren. De functionaris
atssecrö „vermakelijk" dat Iran, dat
?en ont eeft met de VS, Amerikaanse
ige vei bruikt om zijn invloed in de
aij de m) wereld uit te breiden.
Belgische recruten
worden steeds dikker
BRUSSEL Acht procent van de
recruten voor het Belgische leger
wordt tegenwoordig afgekeurd we
gens zwaarlijvigheid. Volgens een
rapport is het lichaamsgewicht van
de goedgekeurde Belgische dienst
plichtigen de laatste tien jaar gemid
deld drie kilo gestegen. Maar langer
zijn de soldaten-in-spe niet gewor
den; Ze groeien dus alleen in de
breedte. Cartoonist ZAK concludeer
de gisteren in het dagblad „De Mor
gen": „Gelukt! We hebben aan één
soldaat genoeg kanonnenvlees voor
drie wereldoorlogen". Overigens
wordt de algehele fysieke toestand
van de Belgische recruten de laatste
jaren steeds slechter.
Algenplaag Noorse kust
is „Tsjernobyl in zee"
OSLO Een algengordel die al een
groot deel van het zeeleven voor de
kusten van Zweden en Noorwegen ver
stikt heeft, is gisteren verder opgerukt
in de richting van rijke visgronden
langs de Noorse westkust. De ramp, die
een krant in Noorwegen heeft aange
duid als „het Tsjernobyl van de zee",
kan volgens wetenschapsmensen ver
oorzaakt zijn door chemische vervui
ling. De kans bestaat dat de algen, die
het water slijmerig en het zeeleven on
mogelijk maken, giftig zijn. Het warme,
zonnige weer stimuleert de groei van
de algen. Noorse vissers hebben al ton
nen dode vissen uit het water opge
schept.
Oproep tot
vrijlating
familieleden
Op een van de universi
teiten van de Zuidko-
reaanse hoofdstad
Seoul eisten tientallen J
demonstranten gisteren l
de vrijlating van gevan-
gen familieleden. Pro
testen en stakingen
vinden in Zuidkorea
nog elke dag plaats,
ook al hebben verkie-
zingen in december en ff
februari een nieuwe
president en parlement
opgeleverd.
FOTO: AP
TrJ
ie helpen een vrouw haar bezittingen veilig te stellen.
ei
Syrië heeft vandaag zevenduizend steund, en de pro-Iraanse Hezbollah. Bij de
htinj,Pen zuidelijke buitenwijken van bloedige strijd tussen beide sji'itische groepen
hoofdstad Bayrut ingestuurd om zijn zeker driehonderd mensen om het leven
eer eei
mensef
ontrei
j op naleving van een akkoord dat is
"het Iran. Het verdrag moet een eind
-^"hptr" bk^dige strijd tussen de shi'i
'el' vair'"1™^6' ^ie C*00r ëe"
gekomen. Een groot deel van de naar schatting
600.000 inwoners is de zuidelijke buitenwijken
van Bayrut ontvlucht. Er heerst gebrek aan
voedsel, water en elektriciteit.
te ster
appa'S! groepje
handtd
StdTCIl
ilaats k
vond De helder
kader ,ter Sanduleak-66/41
urs op*e Magallaanse wolk,
marktci de sterrenkundigen
>rgen if dachten dat zij één
:elijke gaarste in het heelal
Drand- ntmaskerd. Drie me-
'.ware P van Europese
trucks voor Astrono-
Ne<*derzoek hebben ont-
Berfte „kampioen zwaar-
pla)in feite bestaat uit
n er af dichte groep van
ege sterren. Zij kwa-
bewoi^un ontdekking met
ïn de 3,6 en 2,2 meter
DER Sh van de ESO, die
{esteld in Chili. Daar
j uiterst scherpe beel-
-wrf-de ster, die dus blijkt
In uit een groepje he-
1 nen. Deze ontdek-
nnj volgens de ESO ver-
Consequenties hebben
jteorie van de geboor
de èrren. Bovendien zou
de buijeens kunnen zijn dat
ter hak-e zeer massieve ster-
te houfnaal niet bestaan. De
meefcal tevens gevolgen
wordt koor de bepaling van
(den in het heelal. Als
toe gevonden heel
rren eveneens uit
Jeinere sterren blij-
itaan, kloppen de
rekeningen van de
en, zo h niet meer.
LONDEN De NAVO-bondgenoten dreigen onderling ver
deeld en verscheurd te raken door het niet aflatende spervuur
van steeds weer nieuwe ontwapeningsvoorstellen van Moskou,
als het bondgenootschap niet snel zijn strategie herziet. Dit is de
belangrijkste conclusie van het jaarrapport van het gezagheb
bende „International Institute for Strategic Studies" (IISS).
Als het Westen niet snel het initiatief overneemt en met zijn ei
gen voorstellen komt, kan men van Gorbatsjov weer nieuwe
plannen verwachten die de eenheid binnen het bondgenoot
schap kunnen schaden, zo stelt het rapport. Het insituut merkt
op dat de NAVO-leiders wel beseffen dat veranderingen binnen
de alliantie noodzakelijk zijn en een „nieuwe manier van den
ken" over de Atlantische betrekkingen geboden is.
Zo beginnen de landen van de NAVO op korte termijn een uit
gebreide studie naar de mogelijkheden van een betere kosten
verdeling over de lidstaten. Met dat besluit hebben de ministers
van defensie van de NAVO-landen gisteren een forse aanvaring
met de Verenigde Staten over de lastenverdeling voor zich uit
geschoven. Uiterlijk eind dit jaar moet een werkgroep van mi
nisters een rapport op tafel leggen over eën gezondere kosten
verdeling, efficiënter wapeninzet en -productie en een zuiniger
beheer.
Maar ook dan, zo verwacht minister Van Eekelen, zullen de pro
blemen niet uit de wereld zijn. „De kwestie zit bij de Amerika
nen heel diep. Mijn Amerikaanse collega Carlucci heeft sterk
benadrukt dat niet alleen de Amerikaanse regering en het Con
gres, maar ook de gemiddelde Amerikaan vindt dat Europa te
weinig aan defensie uitgeeft".
ficier
uimdfE EN WISKE DE KRIMSON CRISIS
ZUIDAFRIKA „VIERT" VEERTIG JAAR WETTELIJKE APARTHEID:
DEN HAAG Op de dag
dat de Nationale Partij
herdacht dat zij veertig
jaar geleden geheel onver
wacht de parlementsver
kiezingen won, werden in
Zuidafrika twee blanke
politiemannen tot de strop
veroordeeld wegens
moord op een zwarte jon
geman. Verder ontploften
in Pretoria twee bommen,
waardoor vier blanke
vrouwen gewond raakten
en gingen blanke libera
len opnieuw in dialoog
met leden van het verbo
den Afrikaans Nationaal
Congres.
De problemen in Zuidafrika
worden niet eenvoudiger, on
danks vage pogingen van de
Nationale Partij de scherpe
kantjes van apartheid af te vij
len en ondanks een moeilijk
ingehouden zelfbeheersing
van onder meer het ANC. Pre
sident Pieter Botha hield giste
ren, op de verjaardag van zijn
partij, weliswaar een feesttoe-
spraak. Maar hij had minder
reden tot enthousiaste juich
kreten dan zijn voorganger
veertig jaar geleden.
D. F. Malan, leider van de Na
tionale Partij en later eerste-
minister, kraaide de avond
van 26 mei 1948 de victorie:
„De uitkomst van de verkie
zingen is een mirakel. Nie
mand had daarop gerekend.
Onze meest optimistische ver
wachtingen zijn uitgekomen".
De nationalisten behaalden de
overwinning op de Brits geo
riënteerde Verenigde Partij,
die sinds 1910 de eerste-min-
ster had geleverd in de per
soon van de oud-Boerengene
raal Jan Smuts.
De 26e mei staat nu symbool
als hèt moment waarop apart
heid definitief zijn beslag
kreeg in een ingewikkeld stel
sel van wetten. Maar hoewel
de apartheid de nationalisten
zeker de eerste decennia niet
vèr genoeg kon gaan, was de
scheiding van de blanke en de
zwarte al eeuwen een feit.
Broodheren
Norman Levy, Zuidafrikaan
en docerend in Groot-Brittan-
nië zei onlangs op een lezing
in Amsterdam: „De blanke
overheersing dateert niet van
de laatste veertig jaar. Apart
heid is geworteld vanaf het
moment dat de eerste Hollan
der voet aan wal zette". En die
voet hoorde op 6 april 1652 bij
Jan van Riebeeck, die van zijn
broodheren van de Verenigde
Oostindische Compagnie op
dracht had gekregen een ne
derzetting te stichten ten be
hoeve van passerende schepen
op weg naar de Oost.
Tot eind van de negentiende
eeuw was de houding van de
Boeren en de Britten tegen
over de autochtonen in Zuid
afrika niet heel veel anders
dan die van kolonialen in an
dere Afrikaanse gebiedsdelen.
Met dat verschil dat de Boeren
en Britten meerdere malen
onderling bloedige veldslagen
hebben geleverd om hetzelfde
grondgebied en dat heeft
waarschijnlijk de wil om „te
blijven en te houden" ver
sterkt.
Begin twintigste eeuw volgen
de wetten om de zwarte bevol
king aan banden te leggen el
kaar in snel tempo op, zoals de
Naturellegrond-wet (die de
zwarten van hun land beroof
den), de Naturelle-Stadgebie-
den-Wet (die de zwarten ver
plichte woonlokaties opdrong)
en de Pasjes-Wetten (die hun
bewegingsvrijheid aan banden
legde).
Niet voor niets dat stamhoof
den en intellectuelen al in
1912 de bui voelden hangen en
het African Native National
Congress oprichtte, waarvan
elf jaar later de toevoeging
„native" (lett. kleurling) ver
dween. Dat was drie jaar vóór
de oprichting van de Nationale
Partij.
Parlementsbode
Met behulp van een sterk poli
tioneel en militair apparaat
wist de Nationale Partij haar
economische, politieke en
technologische overmacht ten
opzichte van de gekleurde be
volking te behouden. De blan
ke „verdedigingsgreep" werd
in weerwil van stakingen en
protesten knellender.
De rouw binnen de Nationale
Partij was groot toen premier
Hendrik. F. Verwoerd in 1966
in de Volksraad werd doodge
stoken door een gestoorde
zwarte parlementsbode. Ver
woerd, die een land voor ogen
stond waarin de zwarten in
enkele afgesloten gebieden
woonden en waaruit bij tijd en
wijle een hoeveelheid zwarte
arbeiders konden worden ge
plukt, werd opgevolgd door
John Vorster, een man met
een mateloze bewondering
voor Hitier.
Halverwege de jaren zeventig
golfde het zwarte oproer door
Zuidafrika: alleen al in Soweto
werden zeshonderd voorname
lijk jonge mensen doodgescho
ten; in 1977 stierf Steve Biko
(Cry Freedom) de marteldood.
Vanaf die tijd is het behoorlijk
beginnen te knagen bij de na
tionalisten.
Conservatieven
Begin 1979 werd Vorster be
noemd tot president, maar hij
moest in hetzelfde jaar het
veld ruimen na een schandaal
met overheidsgelden. Pieter
W. Botha kreeg de (ondankba
re) taak puin te ruimen; de re
laties binnen de Nationale
Partij waren slecht en de ver
bittering onder de bevolking
groot. Dat leidde begin jaren
tachtig tot een stroom van on
geregeldheden: massa-stakin
gen, martelingen van kinde
ren, huurboycotten, maar ook
excessen tussen zwarten on
derling.
Om een directe burgeroorlog
te vermijden werd meermalen
de noodtoestand uitgeroepen,
maar ook trok de regering-
Botha een aantal impopulaire
wetten in. De pasjes werden
afgeschaft, gemengde huwelij
ken werden toegestaan, blanke
uitgaansgelegenheden gingen
open voor zwarten, die ook
recht kregen op eigendom van
onroerend goed.
Daarentegen bestaan onder
meer nog de Wet op de Ge
scheiden Woongebieden, zodat
bijvoorbeeld een gemengd
echtpaar bijna nergens kan
wonen en zwarten zich niet
vrij in steden en dorpeq mo
gen vestigen. En wat natuur
lijk het belangrijkste is: de
zwarte bevolking (ruim 75
procent) heeft nog steeds geen
stemrecht. Kleurlingen en In
diërs hebben via hun geschei
den Kamers in het parlement
een uiterst bescheiden invloed.
Scheuring
Desalniettemin heeft de „toe
geeflijke" houding van Botha
een scheuring in de Nationale
Partij veroorzaakt. Een behou
dend deel vertrok en richtte in
1982 de Conservatieve Partij
op. Een ander, relatief klein
deel schaarde zich zelfs achter
de vlag van de extreem-recht
se TerreBlanche. De macht
van de blanken als geheel mag
dan momenteel nog onbeperkt
zijn, de verdeeldheid is groot
en de aanhang van de extreme
groepen groeit, zoals blijkt uit
de resultaten van recente ver
kiezingen. De Nationale Partij
heeft gisteren herdacht veertig
jaar onafgebroken aan het
bewind te zijn. Maar of de par
tij ooit aan een gouden jubile
um toekomt, is zeer de vraag.
JOOS PERSOON
PARAMARIBO De re
gering van Suriname
heeft het nationaal leger
gisteren instructies gege
ven om de „rechtsorde,
vrede én veiligheid van
land en volk" te bescher
men. De instructies vloei
en voort uit een ultima
tum dat Ronnie Bruns
wijk, leider van het Jun
gle Commando, een dag
eerder aan de regering
heeft gesteld en dat
maandag verstrijkt.
President Shankar liet giste
ren tijdens een persconferntie
een cassetteband horen, die hij
via vrijgelaten werknemers
van de palmolie-plantage Pat-
tamacca van Brunswiik heeft
ontvangen. Het Jungle Com
mando eist dat de landbou
wonderneming dertig mensen
inzet om het bedrijf te laten
draaien en wil daarbij de
werkzaamheden op het veld
laten verrichten door man
schappen van Brunswijk.
„Als u akkoord gaat, kunnen
wij verder zaken doen. Als u
er geen gehoor aan geeft, kunt
u het Pattamacca-gebied ver
geten. Wij zullen dan alles
vernietigen", aldus Brunswijk.
President Shankar riep het
Jungle Commando op „zich te
onthouden van elke actie die
de nationale veiligheid, orde
en rust in gevaar kan bren
gen". Voordat het ultimatum
verstrijkt zal de regering „als
nog proberen het conflict op te
lossen langs de weg van de di
aloog". De president heeft het
Comité Christelijke Kerken
(CCK) gevraagd met zijn be
middelingspogingen verder te
gaan. Ook is de mensenrech
ten-activist Stanley Rensch uit
Paramaribo vertrokken, in
een poging met Brunswijk
contact te maken.
Afghaanse
premier moet
coalitie
vormen
KABUL De Afghaanse
president Najibullah heeft
Mohammad Hassan Sharq
benoemd tot eerste-minis-
ter.
Volgens Radio Kabul heeft
Najibullah de nieuwe pre
mier gevraagd een coalitiere
gering te vormen. De presi
dent zei te hopen dat de coa
litie alle politieke stromingen
in het land zal omvatten, in
clusief de islamitische ver
zetsbewegingen. Overigens
heeft de Sovjetunie nu blijk
baar zo'n haast zich uit het
Afghaanse wespennest te
trekken dat zij de konvooien
ook 's nachts laat doorrijden.
Moskou wil hiermee de ach
terstand in de terugtrekking
sinds 15 mei inhalen.
WASHINGTON De
Verenigde Staten overwe
gen Panama met „hardere
maatregelen" te treffen.
Dat is gisteren in rege
ringsbronnen in Washing
ton vernomen.
Een anonieme functionaris
meent dat na het mislukken
van de onderhandelingen over
het vertrek van sterke man
Noriega „drastischere actie"
als „enig alternatief" over
blijft. De VS zouden overwe
gen het Panamese leger tegen
Noriega op te zetten, maar
zouden nog geen besluit heb
ben genomen over het een
eventuele interventie door
Amerikaanse militairen. No
riega weigerde deze week het
land te verlaten in ruil voor
het laten vervallen van de
Amerikaanse aanklacht tegen
hem inzake drugshandel.
De Amerikaanse minister van
buitenlandse zaken 'Shultz
verklaarde dat de VS, bij hun
pogingen Noriega te verdrij
ven, nauwere samenwerking
zullen zoeken met andere lan
den in Latijns Amerika. Dat
het Witte Huis de mogelijk
heid van een staatsgreep tegen
de Panamese generaal niet uit
sluit, bleek uit een opmerking
van onderminister van buiten
landse zaken Michael Arma-
cost. Volgens hem is een
staatsgreep iets waarmee No
riega „altijd rekening dient te
MOSKOU „Veel liefs
uit Moskou" lijkt het mot-
to waarmee Amerika's
president Ronald Reagan
overmorgen verwelkomd
zal worden, bij het begin
van zijn eerste bezoek aan
de Sovjetunie. Van de kil
heid die enkele jaren ge
leden de betrekkingen
tussen beide supermach
ten beheerste, lijkt weinig
over.
Een aantal vooraanstaande ad
viseurs van de Russische par
tijleider Gorbatsjov schetste
gisteren een rooskleurig beeld
van de toekomst van de Rus-
sisch-Amerikaanse betrekkin
gen. President Reagan, die de
Sovjetunie enkele jaren gelden
nog „Het rijk van het kwaad"
noemde, wordt in Moskou ge
prezen voor zijn nieuwe hou
ding ten aanzien van het
Kremlin.
De Amerikaanse president be
reidt zich intussen in de Finse
hoofdstad Helsinki voor op
zijn bezoek aan Moskou, waar
hij overigens niet vijf maar
vier gesprekken zal hebben
met Micnail Gorbatsjov. Niet
nader omschreven binnen
landse verplichting hebben tot
deze wijziging van het pro-
framma geleid. Wellicht houdt
et afzeggen van een sessie
met Reagan op maandag ver
band met de voorbereidingen
voor het voltallige Sovjet-pai;-
tijcongres, dat vlak na de top
gehouden zal worden.
Woordvoerder Marlin Fitzwa-
ter van hnt „r.r-
De aanstaande komst van president Reagan naar Moskou was voor een groep Russische joden
aanleiding te demonstreren voor het verkrijgen van uitreisvisa. De politie verspreidde demonstran
ten met zachte hand.
FOTO: AP
klaarde dat de verandering in
het schema voor wat betreft
de totale duur van de gesprek
ken niets uitmaakt, omdat
voor de overige vier ontmoe
tingen nu meer tijd wordt vrij
gemaakt.
Reagan komt zondag overi
gens wel met een symbolisch
geschenk voor Gorbatsjov in
Moskou aan. Maar het zich nu
laat aanzien, zal de Ameri
kaanse Senaat later vandaag
het INF-akkoord alsnog be
krachtigen. Conservatieve se
natoren van Reagans eigen
het debat over het akkoord
doelbewust zo lang mogelijk
getraineerd. Maar nu is vast
gelegd dat toekomstige presi
denten zich moeten houden
aan de huidige uitleg van het
verdrag, zijn de laatste obsta
kels verwijderd.
Tijdens de Moskouse top* zal
vooral gesproken worden over
wapenbeheersing, regionale
problemen, bilaterale betrek
kingen en mensenrechten. Met
betrekking tot dit laatste on-
derweèp heeft president
een Finse krant gezegd dat tij
dens het bewind-Gorbatsiov
vooralsnog slechts „beperkte
verbeteringen" in de mensen
rechten tot stand zijn gebracht.
Reagan heeft te kennen gege
ven tijdens zijn verblijf diverse
gesprekken te willen voeren
met Sovjetburgers die geen of
ficiële functie bekleden. Eer
dere wrijvingen rond het be
zoek van de Amerikaanse pre
sident aan vertegenwoordigers
van de orthodoxe Sovjetrussi-
sche kerk zijn volgens woord
voerder Fitzwater de wereld
