ondje roeren om vooruit te komen
beperken borstonderzoek
lot 70 jaar is a-sociaal
Middenveld veiligst bij voetbal
1ERTIG JAAR INSTITUUT RHETORICA:
egatieve reacties op nota Heerma
Grote lappen tekst bij biologie vwo
3JNENLAND
Ccidóc Sommxt
DONDERDAG 26 MEI 1988 PAGINA 3
glasbak
opulair
j HAAG Voor flessen weet de Neder-
ÏC Lik de glasbak meestal wel te vinden, maar
"hid genoeg belanden jam-, pindakaas- en
ptenpotten meestal nog gewoon in de vuil
ak. Dit concludeerde voorzitter P. Ligten-
?rareni van de stuurgroep promotie glasbak giste-
de ge n ^en Haag bij bekendmaking van de
over het hergebruik van glas. De glas-
bestaat deze maand tien jaar. In die tijd is
et lan^riand absolute koploper in Europa gewor-
"mee (Wat betreft het inzamelen van glas. Per
ode wk van de bevolking wordt jaarlijks 15 kilo
isch ofn de glasbak gedeponeerd. In totaal is dat
tussenreer miljoen kilo, de helft van de on-
tr 430 miljoen kilo eenmalig verpakkings
dat opnieuw gebruikt kan worden.
Babylijkje
in bos
gevonden
LEEK Werknemers
van de werkvoorzie
ning in Leek hebben
gisteren in een bos bij
het Landgoed Nienoord
in Leek in een plastic
zak het stoffelijk over
schot van een baby ge
vonden. Het kind was
enkele dagen oud. De
Rijkspolitie van Gro
ningen stelt een onder
zoek in. Er zal sectie
worden verricht op het
stoffelijk overschot.
Merendeel bejaarden
woont zelfstandig
MAARSSEN Van de mensen tussen 55 en 75
jaar woont 90 procent zelfstandig. Van de groep
boven de 75 jaar woont 70 procent nog zelfstandig.
Dit blijkt uit een onderzoek door het ministerie
van volkshuisvesting.
Volgens staatssecretaris Heerma loochenstraffen
deze gegevens het idee dat de meeste ouderen al
vrij snel in een bejaardenhuis terechtkomen. De
staatssecretaris verwacht op grond van het onder
zoek dat de vraag naar zelfstandige woningen
voor mensen boven de 55 jaar tot in lengte van
jaren zal blijven groeien. Vooral van hoogbejaar
den verwacht hij een groeiende vraag naar zelf
standige, eventueel aangepaste, woonruimte.
ÉÉN OP DRIE BLESSURES DOOR OVERTREDING
AMSTERDAM Wie
zonder blessures een voet
balwedstrijd wil spelen,
doet er goed aan een posi
tie op het middenveld te
kiezen. Daar vallen rela
tief de minste brokken.
De Stichting Consument
en Veiligheid stelt dit
naar aanleiding van een
onderzoek naar blessures
in de voetbalsport.
Een andere uitkomst is dat aan
één op de drie voetbalblessures
een overtreding vooraf gaat.
Consument en Veiligheid stelt
vast dat een betere handha
ving van de spelregels leidt tot
minder blessures. De kans op
een enkelblessure blijkt in de
zaal veel groter dan op het
veld. Binnen komen ook meer
spier-, pees- en bandletsels
voor.
Spelers die minder trainen of
aan warming-up doen hebben
vaker een blessure, vooral in
de eerste helft. Ruim de helft
van de spelers boven de 25
jaar neemt het overigens niet
nauw meer met de training.
Bijna één op de zeven spelers
gebruikt tijdens wedstrijden
geen beschermende middelen
zoals scheenbeschermers. Bij
verdedigers is dat percentage
zelfs 31 procent. Van de mid
denvelders draagt 60 procent
scheenbeschermers. Niet kon
worden vastgesteld of juist dat
verschil de oorzaak is van het
kleinere aantal blessures bij
middenvelders.
Twee van de drie geblesseer
den konden een bepaalde tijd
niet werken of naar school.
Dat verzuim bedroeg gemid
deld achttien dagen. Consu
ment en Veiligheid zegt dat de
resultaten van het onderzoek
overeenkomen met buiten
lands onderzoek.
wen h)
moetj)RDRECHT Een
verscfede speech is voor het
:en toibliek als een boek: je
;lijke kt wanneer het einde
Ogeiwert, het produkt is
en ark- iedereen als het
ire van kaft tot kaft te
brzien. „Da's wat an-
jrs dan bij Dallas, waar
ebied ^ïooit weet wanneer het
e, danjid komt. De gespreks-
jk kalrtner, het publiek,
ïeid dpet de lijn kunnen vast-
u Bij duden en het einde zien
jij opljderen", zegt directeur
:h ver| Klaasse van Instituut
ietorica in Dordrecht,
jt dezer dagen veertig
ir bestaat. Duidelijke
ven dorheden als credo van
rijgent1 instituut dat cursisten
nu eej>ezeêd mooie praatjes
ale le^brengt- Veertig jaar
ïuis jtwikkeling van stunte-
reet tee Prater tot spirituele
n..„ipreker of: het gesproken
bord als middel om
ioruit te komen.
ït en tjoie maar vooral klare taal
kan Ireken is een vaardigheid
eminip velen in huis hebben,
w, m£ar bij sommigen wat trai-
ng behoeft, vindt Klaassen.
ant een verkoper die niet
z'n woorden komt moet
■tra hard werken om z'n
idukt aanvaard te krijgen,
het produkt nu tandpasta
Idoodgewoon menselijk con-
:t is. Klaasse staat sinds
15 bij Rhetorica aan het
het bedrijf kent nog
eigenaren en heeft elf
>te medewerkers en tiental-
;erlandP free-lance docenten. De
niddagtjie bestuurders namen drie
ir geleden een bedrijf over
22 tot|t in 1948 was begonnen als
t Spraak- en Redekundig
Varm,
Instituut. Het opleidingsinsti
tuut verzorgt anno 1988 in het
hele land open cursussen en
bedrijfstrainingen in onder
meer „spreken in het open
baar", „snellezen", „verkoop-
kunde", „commerciële vor
ming", „presentatietechniek"
en „telefonische communica
tie". Niet alleen commerciële
bedrijven en verkooporgani
saties hebben Rhetorica in de
arm genomen om medewer
kers te trainen. Ook universi
teiten, arbeidsbureaus, de NS,
provincies, ministeries, ja
zelfs zang- en oratoriumvere
nigingen deden dat. Niet min
der dan 125.000 landgenoten
behaalden in de laatste veer
tig jaar bij Rhetorica een ze
kere mate van welsprekend
heid, bedoeld om in de maat
schappij vooruit te komen.
Is het veertigjarig bestaan van
Rhetorica niet een bewijs dat
we in Nederland spreekvaar
digheid kennelijk niet als
vanzelf tot onze vaardigheden
kunnen rekenen?
„Zo pessimistisch ben ik niet.
Veel mensen realiseren zich
niet dat ze die spreekvaardig
heid in huis hebben, 't Is la
tent aanwezig. De oude gym
nasia trainden het vroeger
nog wel, maar tegenwoordig
wordt er op de scholen weinig
meer aan gedaan. Het resul
taat wordt bij sollicitatiege
sprekken zichtbaar. Perso
neelsfunctionarissen horen
sollicitanten soms met ge
Directeur A. Klaasse van Instituut Rhetorica:
„Je hebt toch wat te vertellen? Kom op dan, doe het. Span
ning mag er zijn. zenuwen niet. Die spanning mag zich ontla
den als het moment er is. Whaaaam!"
FOTO: PERS UNIE
kromde tenen aan 'Vertel
nou eens wat over jezelf joh,
vertel het nou eens leuk!',
verzuchten zij dan. Dat zegt
genoeg".
De welsprekendheid die
Klaasses instituut in de begin
jaren alleen nog trainde is in
middels veel meer geworden
dan „goed uit je woorden ko
men". Tegenwoordig wordt
daar ook algehele presentatie
bij gerekend. Beroemd is het
verhaal over een sollicitatie
procedure bij Shell, waarbij
van driehonderd gegadigden
er drie bij de toenmalige top
man Wagner op het matje
zouden komen. Eén van de
drie werd echter nog voordat
hij dat matje bereikte terugge
stuurd, nadat de ondernemer
zag dat hij met ongepoetste
schoenen op de spreekkamer
af kwam. „Dat is óók commu
niceren, jezelf verkopen. Van
af september geven we aan de
Universiteit Twente een post
academische opleiding rheto
rica, waarin ook niet-verbale
aspecten aan de orde komen.
Afgestudeerden blijken in de
praktijk problemen te hebben
met het overdragen van hun
kennis in de praktijk. Com
municatie blijken ze niet te
hebben getraind".
Spreken is ook een kwestie
van houding, zelfvertrouwen,
van gelóven in je eigen ver
haal en wéten wat anderen
daarvan moeten horen. „Je
hebt toch wat te vertellen?
Kom op dan, doe het. Span
ning mag er zijn, zenuwen
niet. Die spanning mag zich
ontladen als het moment er is.
Whaaaam!", doceert de Rhe-
torica-directeur. Zijn instituut
ziet daarom het trainen van
het zelfvertrouwen als be
langrijke stap op weg naar
een zelfbewust spreken, zon
der dat absolute garanties
voor succes kunnen worden
gegeven. „Wijlen Theo Koom-
en zei eens tegen me: 'Appie,
ik héb het, sommigen kunnen
het leren, anderen nooit'. Dat
laatste accepteer ik".
Maar je zult maar als spreker
een boeiende presentatie
moeten houden over, zeg: de
bodemgesteldheid van zuid-
oost-Groningen. Dan slaapt
het publiek toch binnen mi
nuten?
„Voor elk onderwerp is wel
een manier te bedenken.
Spreken is ook een kwestie
van vindingrijkheid. De bo
demgesteldheid van zuidoost-
Groningen voor een zaal met
nauwelijks geïnteresseerd pu
bliek? Ik weet er wel wat op.
Neem gewoon vier zakken
mee, zogenaamd gevuld met
verschillende soorten aarde.
Laat deze zakken in het ver
haal een rol spelen. Zo is er
altijd wel een manier te be
denken om er een dialoog van
te maken". Spreekvaardig
heid betekent veel meer dan
wat vroeger „Spreken in het
openbaar" heette. In veertig
jaar is „beginnen bij het begin
en een mooi slot aan het
praatje breien" veranderd in
wat in Rhetorica-taal heet
,een duidelijk verhaal vertel
len én rekening houden met
je publiek, kortom: communi
ceren".
Het luisteren naar mensen die
van spreken in zekere zin
hun beroep hebben gemaakt
is voor Klaasse en de zijnen
dikwijls geen onverdeeld ge
noegen. Sommige bestuurders,
zelfs kamerleden, hebben
naar Klaasses smaak een ze
kere minachting voor hun pu
bliek; ze verzuimen in nun
verhaal prikkels in te bouwen
die het publiek moeten boei
en. Die prikkels zijn nodig,
want in de wereld van Rheto
rica geldt dat de aandacht
scurve maar twintig minuten
duurt: actief luisteren is voor
de gemiddelde luisteraar bij
een langere speech een echte
opgave, ,,'t Is de kunst om
door wendingen je luisteraars
vast te houden. Shockeer voor
mijn part even. Ja! Dat is het,
maak gewoon die vierde zak
aarde open, als het gaat over
een bijna kansloos onderwerp
als de bodemgesteldheid van
zuidoost-Groningen. Open die
zak en wakker is je publiek!"
ARJEN VAN DER SAR
Bijzondere herdenking
Het overlijden van dr. Willem Drees sr. is gisteren in de Tweede
Kamer op bijzondere wijze herdacht. Tal van oud-ministers en -
staatssecretarissen, afkomstig uit alle grote politieke partijen, za
ten naast premier Lubbers achter de regeringstafel. Zo waren er
prof. P. Lieftinck, prof. J. van den Brink, prof. W. van den Grin
ten, mr. J. Luns, dr. G. Veldkamp, prof. H. Hofstra, mr. J. van
Aartsen, drs. N. Schmelzer, dr. I. Samkalden, mr. E. Toxopeus en
jhr. mr. E. van Lennep. De laatste is net als Drees begiftigd met
de eretitel minister van staat. Premier Lubbers noemde zijn illus
tere voorganger Drees „een overtuigd maar ook praktisch socia
list. Een man voor iedereen, een man die niet alsmaar naar zijn
achterban zat te kijken".
FOTO: ANP
RECTEUR KANKERCENTRUM PROF. VAN BEKKUM:
k
eJTERDAM Het is a-
aiaal om het bevol-
ggsonderzoek op bórst-
aker te beperken tot
<uwen tussen de 50 en
2 jaar, zoals ondermeer
j Gezondheidsraad wil.
vindt prof. dr. D. van
kum, directeur van
Intergraal Kankercen-
Rotterdam (IKR).
J el vrouwen van boven
'70 reizen nog vief de
hele wereld rond", zei hij
gisteren in de Maasstad bij
de opening van een nieuw
centrum voor vroege op
sporing van borstkanker.
Het IKR heeft uitgerekend dat
maar 42 procent van de vrou
wen wordt bereikt die voor
het onderzoek in aanmerking
komen. Dat wordt 92 procent
als de maximum leeftijdsgrens
vervalt en de onderste op 40
jaar wordt gesteld. In de groep
van 50 tot 60 jaar komen per
100.000 vrouwen 200 gevallen
van borstkanker voor, in de
groep van 60 tot 70 jaar zijn
dat er 250. De cijfers stijgen
verder met de leeftijd: 300,
respectievelijk 325 per 100.000
vrouwen van 70 tot 75 jaar en
van 75 tot 80 jaar.
Van Bekkum vermoedt dat de
bovengrens in de adviezen op
70 jaar is gesteld omdat het re
gelmatig oproepen van de
vrouwen veel werk en geld
kost, terwijl het opkomstper
centage bij oudere vrouwen
daalt. Het IKR onderzoekt ook
vrouwen tussen de 40 en de 50.
In deze groep ligt het aantal
gevallen van borstkanker per
100.000 weliswaar slechts op
150, maar deze vrouwen heb
ben gemiddeld nog een levens
verwachting van 37 jaar. „Dat
maakt onderzoek dus de moei
te waard", zei Van Bekkum.
„Ook al omdat hoe eerder een
(klein) gezwel wordt gevon
den, hoe kleiner de kans op
uitzaaiingen is. De behande
ling biedt dan niet alleen meer
kans op genezing, maar is ook
minder ingrijpend".
N HAAG In de
leede Kamer is gisteren
vegend negatief ge
beerd op de voorstellen
i staatssecretaris Heer-
J van volkshuisvesting
[mensen met hoge in-
Viens in duurdere hui-
I te krijgen.
»ezwaren komen vooral
PvdA en VVD, die samen
meerderheid hebben. De
is bang dat door de nog
al dwangmatige aanpak, die
Heerma voor ogen staat, er
tussen wijken scherpe schei
dingen zullen ontstaan. De so
cialisten vinden het wel juist
dat mensen met een hoog in
komen die in een goedkoop
huis wonen, meer huur beta
len. De VVD wijst dwang ook
af; deze partij ziet meer in het
„werven" van huurders voor
duurdere woningen.
Wel steun is er voor Heerma's
gedachte het eigen woningbe-
zit te bevorderen, maar de we
gen tussen Kamer en bewinds
man lopen weer uiteen als het
gaat om het tegelijk verlagen
van de overdrachtsbelasting
en het verhogen van het huur
waardeforfait.
Heerma heeft zijn voorstellen
gedaan in de formeel nog ge
heime nota „Volkshuisvesting
in de jaren negentig". Centraal
thema in de nota is het streven
de hoogte van het inkomen
nadrukkelijker te koppelen
aan de huur: hoe meer inko
men, hoe hoger de huur. Tege
lijk wil Heerma meer wonin
gen in de vrije sector; hij doet
voorstellen om gemeenten
daarin een grotere vrijheid te
geven.
(KNOLLEN
'IMAfi, IK LMT ME NIET Op
VINO NJIN OieN HOG pKinA. 2OU H
W£T CWN DCEN, MEN££«.? -
een krant ontvangen Bel tussen 18.00 en
).00 uur, zaterdags tussen 14.00 en 15.00
ir. telefoonnr 071-122248 en uw krant
ardt nog dezelfde avond nabezorgd.
Arabisch badhuis
Het voormalige gemeentelijke badhuis aan de Polanenstraat in Amsterdam is omgetoverd in een
prachtig kleurig Arabisch badhuis (Hammam), het eerste in Nederland. De Hammam is niet alleen
bedoeld voor Turken en Marokkanen, zoals de naam doet vermoeden, maar voor alle mensen die
behoefte hebben aan een „sauna-achtige" ontspanning. Het badhuis (gescheiden voor mannen en
vrouwen) is ook belangrijk als ontmoetingsplaats, met name voor Turkse en Marokkaanse vrouwen
die verder zelden in publieke gelegenheden (mogen) komen.
FOTO: ANP
VOGELBESCHERMING:
„Rotterdam
vermoordde
800 kluten"
ROTTERDAM De Vogelbe
scherming heeft bij de politie
van Rotterdam aangifte ge
daan van het moedwillig laten
verdrinken van een groot aan
tal kluten. Volgens de organi
satie heeft de gemeente Rot
terdam willens en wetens een
terrein op de Maasvlakte in
Europoort laten vollopen met
water. Hierdoor zijn achthon
derd klute-eieren verloren ge
gaan. De tweehonderd vogel
paren hebben een goed heen
komen moeten zoeken. De ge
meente zegt niet met het on
der water zetten van het land
te hebben gewacht omdat dat
naar verwachting tienduizen
den guldens zou hebben ge
kost. Nico de Haan van de Vo
gelbescherming noemt het
moord met voorbedachten
rade en in koelen bloede. „De
eieren waren zwaarbebroed, in
een week of twee zouden ze
zijn uitgekomen. Sommige wa
ren al uitgekomen".
Het biologie-examen voor vwo
bestond uit grote lappen tekst
met veel vanouds bekende za
ken. Jammer dat er nooit iets
actueels bij zit, was de harte-
kreet van een docent. Volgens
hem komt het „druppelen van
bladeren" bijna elk jaar terug
en een vraag over (onze) nie
ren ook. Voor een vraag over
het gezichtsveld van het lin
ker en rechter oog van een pa
tiënt was zelfs geen kennis
van de biologie nodig. De laat
ste vraag over een pantoffel
diertje was wel geestig. In zijn
algemeenheid was het examen
biologie wel te maken.
Biologie voor havo was in zijn
nieuwe vorm(geving) aantrek
kelijk werk. Wel zijn bepaalde
afbeeldingen te groot en over
bodig. Het niveau van de vra
gen - met weinig over geneti
ca - was in het algemeen pri
ma, ofschoon soms te simpel
gesteld.
Ook voor lbo/mavo stond in
de middaguren het examen
biologie op het programma. De
kandidaten waren vrii vlot
klaar met de 65 meerkeuze
vragen. Na een uur stonden de
meesten al weer buiten. Zoals
gebruikelijk was erfelijkheid
een van de onderwerpen. En
kele andere dingen die aan de
orde waren: het skelet, slikken
en prikken, een ongeboren
kind, spijsvertering, ademha
len, hormonen en de kleur
van konijnen.
Het lager landbouwonderwijs
had een eigen examen biologie
dat drie hoofdstukken telde
met in totaal 15 opgaven,
waarvan er 9 gemaakt moes
ten worden. De hoofdmoten
betroffen: de bouw en verrich
tingen van het organisme; de
opbouw en afbraak (van plant,
dier en mens) en de bescher
ming van het organisme. Het
was een gevarieerd examen
waarbij wel heel veel gelezen
moest worden. Het C-examen
bestond uit 39 en het D-exa-
men uit 35 bladzijden. Een
heel pak papier dus.
Bronwater
Vwo-scheikunde, dat in de
ochtenduren moest worden ge
maakt, was niet nadrukkelijk
moeilijker of minder moeilijk
dan in andere jaren. Er was
wel veel te lezen. Vier vragen
die samen zo'n acht pagina's
tekst beslaan. In opgave 2
werd ingegaan op het effect
van bronwater op beton. De
vragen erover bleken tot de
pittigste van het hele schei-
kunde-examen te horen. Op
gave 1 over een lichtgevoelige
chemische reactie was origi
neel, maar wel wat theore
tisch. De andere twee opgaven
waren eenvoudiger. De ene
ging over een analyse in een
ziekenhuislaboratorium. Dat
bleek toch nog een heel gere
ken met zich te brengen. De
andere was een niet verrassen
de opgave over het mechanis
me van een reactie. De meeste
leerlingen vonden het examen
niet moeilijk en zelfs afge
zaagd, ofschoon velen de volle
drie uren wel nodig hadden.
Ook bij havo was scheikunde
een niet te moeilijk examen,
waarbij de meeste onderdelen
uit de leerstof aan de orde
kwamen. Slechts een enkel
onderdeel kan tot hoofdbre
kens hebben geleid. Wel
klaagden de kandidaten dat
het veel was en de meesten
waren dan ook tot het laatste
moment van 'de examentijd
bezig. Over de moeilijkheid
liepen de meningen nogal uit
een, met name die van de laat
ste opgave. Die ging respectie
velijk over slootwater of de
hardheid van het Friese water.
Zeker niet voor iedere kandi
daat een „opfrisser".
„Lekkage"
geen moeilijk examen. Eer
vraag over een batterij brach
in ieder geval wel problemer
met zich.
Het lager landbouwonderwij?
had een eigen scheikunde exa
men, waar stikstof het centrale
thema was. De verzuring var
de grond en de afgeleiden var
stikstof, zoals ammoniak er
nitraat, werden van alle kan
ten bekeken. Het was een pit
tig examen dat direct bij de ac
tualiteit met de dag-in-dag-ui
gehoorde en geschreven ver
halen over de verzuring var
de grond aansloot.
Het lager middenstands onder
wijs (lmo) had gisteren he
examen verkoopbevordering
ook wel commerciële econo
mie genoemd. Dit examen wa
zijn roem al vooruitgesneld vi;
„Sonia" en haar onderwerp ir
de laatste uitzending ove
„lekkage", dat wil zeggen win
keidiefstal. De vragen warei
aardig verdeeld over actuel
onderwerpen als: videotheek
buurtwinkelcentrum en kle
dingmarkt.
