Op Coolsingel stierf
vijftig jaar geleden
een Oekraïnse rebel
IV
I
Dagen van Kadar
lijken geteld
Stokbrood en wijn blijven meer
in trek dan braadworst en bier
MEI
■fTENLAND
CcidócSoiwant
ZATERDAG 21 MEI 1988 PAGINA 7
3iald Reagan
P* langer
innaan
op Ibij
■n9P
JEN 65
JEN 72
JEN 79
leze aai
uetgrage
ilverheld'
Ï.OU
IIT
rst
ilechts
7 dgn
I v.a.
Hotels,
vak. w
v.a. DM
20-1247
Tipello
A, luxe
)t 9/7 ei
>70-947
00 uur
show
land. K<
wagens.
Ire Jarnie
9 showvf'
it. Hobt
o Stet e
lella,
>8, tent
set 19.
ilaapzakLj
Het beeld
Amerikaanse pre-
Reagan is met het
diens aanstaande
aan Moskou in de
media merk-
•rbeterd. Werd hij
afgeschilderd als
ialloot" of een „be-
schietgrage
de laatste tijd
n meer vertrou-
nu niet langer als de<
anti-communist die
tegenheid voorbij laat
n de confrontatie te
■met Moskou. Door de
van „glasnost", de gro-
aatschappelijke open-
zich onder Sovjetlei-
featsjov heeft ingezet, is
;o van Reagan aan de
.nd van de vierde top
beide leiders er in de
edia een stuk menselij-
;eworden.
de Russische radio- en
lentator Vladimir Po-
Reagan lang be-
als een „vijandige,
edogenloze man uit de
aanse cowboy-traditie
st schieten dan pas
itellen". De Sovjetme-
;n steeds in de tegen-
a harde opmerkingen
^agan, zoals in maart
n hij de Sovjetunie ty-
ils een „rijk van het
Zeven maanden later,
ierikaanse invasie op
schreef het persbu-
dat de verklaring
an daarover verschaf
iet Amerikaanse pu-
tuigde van de „voor
jerende bekrompen-
geest". De partijkrant
schroomde zelfs niet
te bestempelen als een
t in het land een nau-
te overtreffen scheld-
/d Riln.l met de eerste top in
in het verschiet, be-
beeld van de Ameri-
waard. jpresident al licht te
Vanuit Genève
Russische televisie
eerst beelden uit van
en achtte de Pravda
eerste foto op de
ina waardig. Vanaf dat
keuze zjjn je Russen
beginnen te zien als
leer vertrouwenwek-
groot vaderfiguur, die
iRAVAfter niet de grootste
:a wPil]*i were^ maar foch
,eTei ^dreigend is als vroe-
k gedacht", zet Pozner
n STM
ompleel]
88 bet. Vil]
lag. v
70-27911
j poLAFre goodwill waarop
8.00 u. èindsdien in de Sovjet-
lag rekenen, vrijwaart
bij Cater niet van kritiek,
ing, lidJ daarvan zal wellicht
fST R tren doorgeklonken in
pn die twee Russische
UZER. ften gisteren aan
ÏO,-. Te| hebben gesteld. Het
^__Jiew, dat een half uur
,ARAU«zal op 27 mei, twee da-
e Lang? het beBin van de t0P'
m., kie Russiche televisie
e. toll® uitgezonden. Tot die
0i722-|Op de tekst een strikt
is
Pt het lp.
3. Niet
ekener1
igen z
zijn ini
amma
is wel het programma
leagans in Moskou be-
worden. Na een kort
aan Finland volgt op
de aankomst in Mos-
30 mei tot 1 juni vol-
gesprekken met Gor-
in het Kremlin. Ook
bezoek op het pro-
aan het Danilov
aan de rand van Mos-
de aandacht voor de
stvrijheid te symboli-
ildus het Witte Huis.
ijn er gesprekken met
refuseniks, met
lars, filmmakers en
V Op 2 juni vliegen
ans via Londen, een
:e met koningin Eliza-
a diner met premier
en een gesprek met
/eens in Londen ver-
Japanse premier Ta-
naar Washington te-
Brits vliegtuig stort
op Duitse boerderij
DETMOLD Een Britse Harriër-straalja-
ger is gisteren kort na de start van het Brit
se militaire vliegveld Guetersloh neerge
stort op een boerderij. De piloot kwam
hierbij om het leven. De bewoners van de
boerderij bleven ongedeerd, maar er werd
veel schade aangericht. De afgelopen
maanden hebben zich in West-Duitsland
een aantal fatale ongelukken voorgedaan
met militaire vliegtuigen. Mede daardoor
zijn steeds meer protesten te horen tegen de
laagvliegende militaire toestellen. Zeven
NAVO-landen voeren gezamenlijk zo'n
70.000 oefenvluchten per jaar uit boven
Duits grondgebied, waarbij vaak zeer laag
worden gevlogen, soms slechts 75 meter bo
ven de grond.
Regering Praag
uit kritiek op
mgr. Tomasek
PRAAG De Tsjechoslowaakse re
gering heeft bij monde van vice-pre
mier Lucan voor het eerst recht
streekse kritiek geuit op aartsbisschop
Frantisek Tomasek. Volgens Lucan
heeft de aartsbisschop zich opgesteld
achter mensen die het rooms-katho-
lieke geloof willen misbruiken voor
politieke doeleinden tegen de staat.
De 89-jarige Tomasek schreef in april
een brief aan premier Strougal waarin
hij volledige godsdienstvrijheid eiste.
De vice-premier kritiseerde Tomasek
voor het doorspelen van zijn brief aan
westerse media zonder een antwoord
van de regering af te wachten.
Swaggart gaat weer preken
BATON ROUGE Jimmy Swaggart, de televisie-evange
list die in februari bekende contacten te hebben gehad met
een prostituée, begint morgen weer te preken in een poging
zijn „afbrokkelende godsdienstige rijk" te redden. Swaggart
werd uit zijn kerkgenootschap, de Assemblies of God, gezet,
nadat hij had verklaard zich niet te houden aan het besluit
van het landelijk bestuur, dat hem een preekverbod van een
jaar had opgelegd. Hij wilde zich alleen houden aan het be
sluit van zijn eigen kerk in Louisiana, dat hij drie maanden
lang niet mocht preken. Swaggarts organisatie staat intussen
op instorten. Kwam er vroeger bijna een miljoen gulden per
dag binnen, nu is dat bedrag gedaald tot minder dan de
350.000 dollar. En dat is volgens Swaggart net genoeg om
geen verlies te lijden. Twee weken verklaarde Swaggart
voor de televisie dat hij onmiddellijk zes miljoen dollar (bij
na twaalf miljoen gulden) nodig heeft om zijn werk voort te
kunnen zetten. Hij zei dat het Gods wil is dat hij doorgaat.
Maar Swaggart heeft inmiddels de toegang tot meer dan zes
tig miljoen huishoudens verloren, omdat drie tv-stations
hebben besloten zijn programma's niet meer uit te zenden.
Australië stuurt
schepen naar Vanuatu
CANBERRA Australië
heeft twee oorlogsschepen
gestuurd naar Vanuatu,
een eilandstaatje in de Stil
le Oceaan, waar het al een
paar dagen onrustig is. De
schepen moeten de 750 Au
stralische burgers op Vanu
atu evacuëren, als de toe
stand uit de hand loopt.
Naar verluidt zijn de poli
tieke troebelen op Vanuatu
het gevolg van een macht
strijd tussen premier Lini
en de secretarisgeneraal
van de regerende Vanua-
ku-partij, Sope. Australië is
ongerust vanwege de ban
den tussen Sope en Libië.
Israel wil geen onderzoek
schendingen mensenrechten
JERUZALEM Israel heeft een Ameri
kaans verzoek verworpen om een geza
menlijk onderzoek in te stellen naar be
schuldigingen over schendingen van men
senrechten tegen de Palestijnse bevolking
in de bezette gebieden. Het voorstel om een
onderzoek in te stellen kwam in Washing
ton naar voren tijdens een vergadering van
hooggeplaatste functionarissen van beide
landen. Aanleiding tot het voorstel was het
binnenkort door het Witte Huis te presen
teren jaarlijkse rapport over schendingen
van mensenrechten. Amerikaanse en Is
raëlische ambtenaren waarschuwden dat
het rapport van dit jaar ongunstig voor Is
raël uitvalt.
HERDENKING VANDAAG IN ROTTERDAM
ROTTERDAM Ooit
gehoord van kolonel Eh-
wen Konowalets? Gewe
ten dat deze man de lei
der was van de grootste
bevrijdingsbeweging in
de Sovjetunie? Uitgere
kend in de Nederlandse
havenstad Rotterdam
vermoord is, via de tradi
tionele bom-brief metho
de?
De strijd voor een soeverein
Oekraïne werd verloren en
miljoenen Oekraïners ver
spreidden zich over de we
reld. Zij zijn hun wijlen leider
niet vergeten. Vandaag her
denken ze in Rotterdam het
feit dat deze rebelse man vijf
tig jaar geleden tragisch om
het leven kwam.
Wij schrijven 23 mei 1938. In
de Oekraïne, de huidige Sov
jetstaat die wij allemaal ken
nen van de kernramp van
Tsjernobyl, vecht de Organi
satie van Oekraïnse Nationa
listen (OON) ondergronds
door tegen de „vrijwillige"
aansluiting bij de Sovjetunie.
Eerder hadden Oekraïnse na
tionalisten bloedig" slag gele
verd met het Rode Leger,
vergeefs bij Westeuropese
landen aankloppend om hulp.
Wellicht om de sympathie
van „vrije" leiders in de ang
stige jaren vóór de grote
Westduitse expansie te win
nen, reist Konowalets in het
diepste geheim naar Rotter
dam af.
Konowalets, een man die ge
roemd wordt om zijn beschei
denheid, Spartaanse karakter
en politieke intuïtie, maakt
een fatale vergissing. Op de
Coolsingel ontmoet hij een
man wiens identiteit altijd in
de nevelen van de geschiede
nis verborgen is gebleven.
Wat wel bekend is, is dat deze
mysterieuze man Konowalets
een pakje in handen speelt.
Een zachte wind ruist door
het jonge bladgroen als Kono
walets de man gedag zegt en
zich op de terugweg begeeft
naar hotel Centraal. Enkele
minuten later wordt het win
kelende publiek opgeschrikt
door een explosie. De kleine
grote man uit de Oekraïne is
dood.
Optochten met klederdracht; een van de weinige mogelijkheden
voor inwoners van de Ukraine om uiting te geven aan hun na
tionalistische gevoelens.
Strijd
Met de aanslag op Konowalets
is geen einde gekomen aan de
Oerkraïnse vrijheidsstrijd,
vertelt professor dr. O. Kush-
pèta, hoogleraar Sovjetologie
aan de Universiteit in Nijme
gen en één van de organisato
ren van de herdenkingsbij
eenkomsten vandaag in Rot
terdam. Alleen al uit het feit
dat uit alle hoeken van de
wereld zo'n zeshonderd Oek
raïners naar de Maasstad zijn
gekomen, blijkt dat de vrij
heidsgedachte bij dit volk nog
sterk leeft, aldus Kushpèta.
Hij kan het weten, want hij
vluchtte in de jaren twintig
na de Russisch-Oekraïnse
oorlogen zélf naar het Wes
ten. Evenals zo'n drie miljoen
andere Oekraïners.
Kushpèta: „In de Oekraïne
zélf zijn nog steeds veel orga
nisaties ondergronds actief,
het meest nog wel de katho
lieke en orthodoxe kerken.
De kerken hebben aanzienlijk
aan kracht gewonnen, vooral
nu het duizendjarig bestaan
van de orthodoxe kerk in de
Sovjetunie gevierd wordt.
Dissidenten hebben de afgelo
pen jaren tientallen organisa
ties opgericht. Alleen is van
een echte vrijheidsstrijd nau
welijks sprake meer. De doe
len die nagestreefd worden
zijn veeleer het tegengaan
van de Russificatie en be
schermen van het milieu".
De Oekraïne, met 53 miljoen
inwoners, is met name onder
Stalin en Brezjnev onderwor
pen aan een intensieve
soms agressieve campag
ne om dit volk beter te laten
assimileren in de groot-Russi
sche federatie. Als gevolg
daarvan werd het onderricht
in de Oekraïnse taal aan de
universiteiten geschrapt. Veel
Oekraïnse literatuur werd
verboden, een aantal Oek
raïnse schrijvers monddood
gemaakt. Kushpèta: „De eigen
taal wordt niet meer gebruikt
bij de rechtspraak en in offi
ciële stukken. Brezjnev heeft
werkelijk een afschuwelijke
Russificatiepolitiek gevoerd.
Gelukkig laat Gorbatsjov de
teugels nu een beetje vieren".
Verzet
De tragiek van de Oekraïne
is, dat het nationalistische
verzet in deze relatief welva
rende republiek buiten de
Sovjetunie nooit veel aan
dacht heeft gekregen. Rellen
in Azerbajdzjan en Aremenië,
demonstraties van Krimtata-
ren op het Rode Plein in Mos
kou en vakbondsopstanden in
Polen spraken wellicht meer
tot de verbeelding dan de
minder militante en omvang
rijke protesten in de Oekraï
ne. De hoogleraar: „En toch
had de Oekraïne eerder een
onafhankelijke illegale vak
bond dan Polen. Al eind jaren
zeventig werd in de stad Do
netsbeken een vrij vakver
bond opgericht. Helaas zijn de
leiders na enige tijd gearres
teerd en is sindsdien niet veel
meer van hen vernomen".
De honderden Oekraïners uit
de VS, Duitsland, Canada,
Zuidamerika en ook Neder
land die vandaag in Rotter
dam bij het graf van Konowa
lets bijeenkomen, zullen met
enige weemoed terugdenken
aan het Oekraïne zoals zij dat
kenden, of zoals het door hun
(groot)ouders is geportret
teerd. Het Oekraïne vóórdat
het verdeeld werd over Po
len, Roemenië, Tsjechoslowa-
kije en Rusland. Het Oekraï
ne van Konowalets en zijn
commando, dat nog enige tijd
de lijfgarde kon zijn van de
Oekraïnse zelfstandige repu
blikeinse regering.
Kushpèta: „De verbondenheid
onder de Oekraïnse ballingen
is na al die jaren nog steeds
groot. En wij zijn niet somber.
Hoewel het effect van Gor-
batsjovs hervormingspolitiek
niet overschat moet worden,
is het feit dat de Oekraïnse
schrijversbond getolereerd
wordt hoopgevend. Dissiden
ten uit de Oekraïne, Georgië
en Armenië hebben eerder dit
jaar een coördinatiecomité op
gericht. Veel verboden Oek
raïnse literatuur verschijnt
weer op de boekenplank en er
is sinds kort een Oekraïns
nieuwsblad: de Oekraïnse
bode. Zeker in de Oekraïne,
waar veel zware industrie
staat, is het besef doorgedron
gen dat er wat de hervormin
gen betreft geen weg terug is.
Alleen via ingrijpende her
vormingen kan de economie
een oppepper krijgen, en daar
zal ook de Oekraïne van pro
fiteren. Per saldo zie ik dus
toch wel positieve elemen
ten".
PAUL KOOPMAN
Thatcher overweegt verkoop spoorwegen
LONDEN De Britse regering overweegt de privatisering van
de nationale spoorwegmaatschappij, British Rail. Dit wordt ge
meld-in het laatste nummer van het weekblad The Economist.
Woordvoerders van British Rail, premier Thatcher, en het mi
nisterie van vervoer zeiden niets te weten van de plannen. Het
dagblad The Evening Standard meldde gisteren evenwel dat het
bureau van premier Thatcher heeft bevestigd dat er een studie
wordt verricht naar de mogelijke privatisering, maar dat deze
nog in een beginstadium verkeert. British Rail zou het volgende
staatsbedrijf zijn dat door de regering-Thatcher wordt afgesto
ten. Het telefoonbedrijf British Telecom, het gasbedrijf British
Gas, en British Airways zijn al geprivatiseerd.
E EN WISKE DE KRIMSON CRISIS
Uitgeverij. Antwerpen-Weesp.
Onrust in Seoul
In de Zuidkoreaanse hoofdstad
Seoul is het gisteren voor de
vierde achtereenvolgende dag
tot studentenonlusten geko
men. Er werd onder meer ge
demonstreerd bij de Ameri
kaanse ambassade, die werd
bekogeld met zelfgemaakte
bommen. Een politieman raak
te gewond door een bom
(foto). Een student werd in el
kaar geslagen door de politie.
Elders in de stad werd gede
monstreerd door studenten.
De studenten eisen het vertrek
van president Roh en van de
41.000 Amerikaanse troepen in
Zuidkorea.
FOTO: EPA
Onwezenlijk Bayrut
Een uiterst onwezenlijk tafereel in de Libanese hoofdstad Bayrut. Terwijl een strijder van de sji'iti-
sche Amal-militie naar een nieuwe schuilplaats holt, zitten een vader, moeder en hun drie kinderen
voor de deur van hun huis op de stoep. In Bayrut woeden de gevechten tussen de Amal en de pro-
Iraanse Hezbollah-beweging onverminderd voort. Bij deze strijd, die vijftien dagen geleden los
barstte, zijn al meer dan 250 doden gevallen. Het gevecht gaat om de controle over het zuiden van
Bayrut, waar naar wordt aangenomen de buitenlandse gijzelaars in Libanon worden vastgehouden
door de Hezbollah. Voor hun lot wordt steeds meer gevreesd. Syrische troepen staan klaar om in
te grijpen en de twee strijdende partijen uit elkaar te halen, maar er is nog onenigheid met Iran
over de manier waarop dit zou moeten gebeuren.
FOTO: AP
(Vervolg van de voorpagina)
AMSTERDAM Bernard
Crouset, de directeur van
de Franse Verkeersbureau
in Nederland, haalt weer
opgelucht adem. Zijn
land, zo heeft een onder
zoek van het NIPO uit-
gwezen, is en blijft het fa
voriete vakantieland voor
Nederlanders.
Enkele weken geleden moet
de schrik hem om het hart zijn
geslagen. Sinds enkele jaren
voeren Crouset en zijn mede
werkers geldverslindende
campagnes om nóg meer Ne
derlandse toeristen naar
Frankrijk te lokken. En toen
wees een onderzoek van het
Nederlands Research Instituut
voor Toerisme (NRIT) plotse
ling uit, dat de Nederlanders
in 1987 voor het eerst de
Bondsrepubliek zouden heb
ben verkozen boven Frank
rijk. „Van de Nederlanders
koos vorig jaar negentien pro
cent voor een vakantie in
Duitsland en achttien procent
voor Frankrijk", aldus het
NRIT.
Met een nauwelijs verholen
lichtelijk triomfantelijk glim
lach op het gelaat sloeg Crou
set gisteren op een inderhaast
belegde persconferentie de
Duitse aanval op het Franse
vakantie-bastion af. Immers,
uit cijfers van het continu-on-
derzoek naar het vakantiege
drag van de Nederlanders is
onomwonden vast komen te
staan, dat de Nederlanders nog
steeds de voorkeur geven aan
stokbrood en wijn boven
braadworst en bier. Het onder
zoek wordt door het NIPO uit
gevoerd in opdracht van zes
tien Verkeersbureaus, waaron
der die van Frankrijk en
Duitsland.
Volgens directeur drs. Th. A.
Hess van het NIPO gingen vo
rig jaar zo'n 1,1 miljoen Neder
landers in Frankrijk op va
kantie. Dat is achttien procent
van alle vakantiegangers naar
het buitenland. Onze oosterbu
ren kregen bijna een miljoen
Nederlandse vakantiegangers
over de vloer veertien pro
cent op korte afstand ge
volgd door zowel Oostenrijk
en Spanje.
Uit de cijfers van het NIPO
blijkt nog eens duidelijk dat
Frankrijk vooral een zomer-
vakantieland is. Bijna tachtig
procent van alle Nederlanders
reist in de zomermaanden juni,
juli en augustus naar het land
van Marianne. Het zijn vooral
wat jongere landgenoten die in
zuidelijke richting trekken.
Degenen die oostwaarts gaan,
zijn over het algemeen wat ou
deren en reizen ook vaak per
autobus. Overigens zit de
bondsrepubliek als vakantie
land wel stevig ïn de lift: het
heeft Spanje verstoten van de
tweede plaats op de zomer-
ranglijst, meer nog altijd op
eerbiedige afstand van Frank
rijk, aldus de NIPO-cijfers.
Een Frans-Duitse cijferslag
dus om de Nederlandse vakan
tieganger. Een strijd om pro
centen, terwijl iedereen weet
dat met cijfers eindeloos gema
nipuleerd kan worden. Vol
gens NIPO-directeur Hess is
het onderzoek van het NRIT
op zich niet niet onbetrouw
baar, maar geeft zijn onder
zoek gewoon een beter beeld
van wat zich onder de Neder
landse bevolking afspeelt. „De
cijfers van het NRIT zijn geba
seerd op steekproeven onder
een vast panel van ruim 3000
mensen. Bij het NlPO-onder-
zoek zijn jaarlijks in totaal
100.000 mensen betrokken".
Het laatste woord over de con
troverse lijkt overigens nog
niet gesproken. Voor maandag
30 mei heeft het Duitse Ver
keersbureau een bijeenkomst
belegd om zijn cijfers over het
Nederlandse toerisme naar de
Bondsrepubliek bekend te ma
ken.
BUDAPEST De eens om zijn gedurfde economische
hervormingen geprezen Hongaarse partijleider, Janos
Kadar, heeft ingrijpende politieke hervormingen afge
wezen. Hij deed dit in een rede bij de opening, giste
ren, van de eerste speciale conferentie van de Hon
gaarse communistische partij sinds 1957.
Deze conferentie, die drie dagen duurt, is echter juist bijeenge
roepen om de verdere koers van de partij te bepalen tegen de
achtergrond van een sterk ledenverlies, een nog steeds stijgende
enorme buitenlandse schuld en een daling van de levensstan
daard.
Kadar sprak zich uit voor „hervorming van onze politieke in
stellingen en scherpere afbakening van de taken van partij en
regering", voor verjonging van de politieke top, maar waar
schuwde voor anarchie en zei dat er absoluut „geen ruimte is
voor een andere partij".
Zijn rede van 55 minuten werd door geen enkel applaus onder
broken. Partijleden die na hem spraken en met ongekende
openheid op radicale hervormingen aandrongen, kregen wel
groot applaus.
De rond duizend afgevaardigden kiezen morgen een nieuw cen
traal comité. Of Kadar herkozen wordt als secretaris-generaal
valt te betwijfelen, zo zeiden afgevaardigden na diens rede. De
kans bestaat dat hij tot erevoorzitter van de partij wordt be
noemd. Blijft Kadar aan als secretaris-generaal, dan zullen zijn
mogelijkheden om ingrijpende politieke hervormingen tegen te
houden toch worden beperkt, doordat er waarschijnlijk diverse
oudere leden verdwijnen uit het politburo.
Als Kadar vertrekt, maakt premier de 57-jarige Karoly Grosz,
een nian van het Gorbatsjov-type, de ,'vieste kans de nieuwe se-
cretóris-generaal te worden.
Koninklijke
autogordel
STOCKHOLM De
Zweedse raad voor ver
keersveiligheid heeft er
bij koning Gustav en ko
ningin Silvia op aange
drongen de autogordel
vast te doen als zij ach
terin de hofauto plaats
nemen. Veiligheidsgor
dels zijn voor iedereen
verplicht, wat voor posi
tie men ook heeft", aldus
een woordvoerder van
de raad voor verkeers
veiligheid. In de Zweed
se kranten stonden kort
geleden foto's van het
koninklijk paar. Duide
lijk was te zien dat zij de
gordel niet om hadden.
Veiligheidsfunctionaris
sen van het hof hadden
daarop verklaard dat de
koning en zijn vrouw de
gordel niet om hoeven te
doen, omdat zij snel weg
moeten kunnen komen
bij een aanslagpoging.
Maar deskundigen op het
terrein van de verkeers
veiligheid menen dat ri
sico's in het verkeer
voorrang hebben boven
andere veiligheidsover
wegingen.
