Langs
Omwegen
DE KOOI IN VIJFTIEN JAAR VERNIEUWD
Cok de Konink schonk de Veen
een verzinkende biljarttafel
♦■■B
"T^TnEN OMGEVING
fiatdaeSotrtattt
DINSDAG 10 MEI 1988 PAGINA 15
c' <S> e
Op mijn omwegen door stad en land
kom ik graag mensen tegen. U kunt
mij telefonisch ol' schriftelijk vertellen
wie u graag in deze rubriek zou willen
tegenkomen. Ik ben bereikbaar via 071
- 12 22 44 op toestel 10.
Leiden is vrijwel vol
gebouwd. Sinds de
eerste bewoners zich
rond 300 voor Chris
tus op Leids grondge
bied vestigden, heeft
de stad zich langzaam
maar zeker uitge
breid. Met name de
laatste honderd jaar
was de groei buiten
de singels explosief.
Met het uitdijen van
de stad en het toene
men van het aantal
inwoners, ontstonden
ook de wijken. De
woonbuurten met
hun eigen voorzienin
gen als kerken, scho
len en winkels. Elk
met zijn typisch eigen
sfeer die wordt be
paald door de aard en
hoeveelheid bewoners
en gebruikers, bebou
wing, verkeer en
groen.
Meer dan vijftig leef
gemeenschappen telt
Leiden op dit mo
ment. Uitwijken
brengt die Leidse wij
ken in kaart en laat
zien hoe de mensen er
leven: aan rustige la
nen waar je de vogels
kunt horen fluiten,
maar ook in straten
met torenflats, waar
plantsoentjes dreigen
te worden bebouwd.
oudse
iddag
Jize E
•lilkuijverd gisteren bij de kan
echter herhaaldelijk ge
teld aan de juistheid van
proces verbaal. Voor
iter Morshuis veelal een
:n om zaken aan te hou-
en vooral een reden orr
betrokken verbalisanten
Tondervragen. Zo kreeg
"er andere de politie
rdwijk het te verduren,
rechter twijfelde eraan
Ie politie Noordwijk juist
gehandeld in het vol
de geval
21 maart vorig jaar con-
eerden Noordwijkse
Riten een softbalknuppel
ter in de auto van een,
ileek gisteren in de zit
zaal, sportief en breed-
ihouderde jongeman
was goed mogelijk dat
i jongen softbal speelde en
an lichaam door de trai-
zo gespierd was ge-
"Jv®n tt. Hij had niet voor
1 is zo'n knuppel in zijn
saLmeV) liggen. Ook de rechter
\d dit voor de hand lig-
d. De verbalisanten
j 1 hten er die dag echter
n °rs over en hadden an-
beelden voor zich bij
zien van de knuppel,
is bekend dat in die pe-
e in een krant melding
gemaakt van het vin-
i van 148 wapens in
irdwijkse discotheken,
vader van de beschul-
ie had gisteren dit be
lt direct voorhanden
ie af n de rechter daarover
ik. Volgens de rechter
i het goed mogelijk dat
- ziji agenten wat heetgeba-
sta d waren toen ze in deze
oude|o een softbalknuppel za-
liggen. „Ze hebben er
irschijnlijk direct het
zoud jte achter gezocht", zei
i wahter Morshuis. De agen-
1 hadden de jongen aan-
g ouden voor verboden
B( lenbezit.
swoi sportieve verdachte ver-
zee irde gisteren aan de
geh( tonrechter dat hij in eer
instantie de agenten ver-
I had dat hij softbal
e kc ;lde en daar dus zo'n
is oiippel voor nodig had.
zeurden toen zo lang
mijn hoofd dat ik op het
gekscherend heb ge-
dat ik de knuppel bij
had om vervelende
sen in het verkeer te lijf
L gaan. En juist dat hebben
lVII toen opgeschreven. De
jurken", zo sprak de jon-
ojman. Volgens de vader
afn de verdachte had de po-
e verkeerd gehandeld
to in
>S
c;
iteit in Noordwijk. „Het
;en manier van doen om
een onschuldige iongen
te houden omdat hij een
[balknuppel in zijn auto
ift liggen".
rvarfrechter was ^et *"er mee
r>or is. Hij legde de jongen
;n straf op en verklaarde
de politie hem de knup-
terug moest geven. Wel
hij de jongen een goede
topfJ ..Leg zo'n knuppel
irtaan in de kofferbak.
n kunnen ze je niets ma-
A i", aldus de rechter. Op-
•aal' uw werc* van
j bloemenbadplaats aan de
e gevoeld in het geval
g|,n een snelheidsovertre-
ig. De jongeman die giste-
i voor moest komen had
Igens de politie te hard
reden op de Duinweg
hting Noordwijkerhout.
vijftig kilometer die daar
gestaan is. werd door de
omobilist ruim over
treden. „U reed wel 90 ki-
leter per uur", zo vertel-
de rechter. Volgens de
rdachte reed hij inder-
j ad zo hard maar niet op
u Duinweg. „Ik reed onge
le er 90 kilometer op de
Jjindamseweg. En daar
ig je 80", aldus de ver-
chte. Volgens de verdach-
haalde hij met die snel-
id de politieauto in. „Er
totaal geen reden om
bekeuring uit te delen",
rak hij. Ook de rechter
gon nu te twijfelen aan
t proces verbaal waarin
n verkeerde weg was ge-
emd. De rechter wilde
t verhaal van de agenten
rduidelijkt hebben. Ook
begreep niet waarom zij
verdachte hadden be-
'urd. „Ik houd de zaak
n", aldus de rechter,
ak hield hij de zaak aan
vJaarbij volgens de verdach-
.x agenten opnieuw op pla-
j rige wijze en onterecht
^keurd hadden. Volgens
ft proces verbaal had de
trdachte binnen de be-
iwde kom in Katwijk 190
•meter gereden. „Het
erg mistig en er was
ar 50 meter zicht. Die
ïnten hebben dat nooit'
ünnen zien". Opnieuw zag
de vertwijfeling op het
(zicht van de rechter.
'uden die agenten dan al-
c maar verzinnen", zag je
tm denken. En opnieuw
vi hi genoodzaakt de zaak
™n te houden.
JULIA VAN BOHEMEN
ai
r Jezi
vriendendienst en denk- en
doewerk ingeschakeld.
Palen op de kleef
Ik vertelde het al: De Ko
nink trachtte mé het een en
ander duidelijk te maken.
Wel, er werd in de gelagka
mer een gat gegraven van
anderhalve meter diep. Daar
kwam 7 „kuub" grond uit,
waarmee je een aardig stad
stuintje zou kunnen ophogen.
Vervolgens moest er „ge
heid" worden: 16 palen van
een meter of 4 werden met
een compressor de grond in
getrokken, tot ze „op de
kleef" zaten. „Dat heeft
enorm veel kracht", aldus De
Konink, „niet op stut, niet tot
op de zandplaat, dat is water
verf". De Konink keek naar
m'n gezicht en zag dat hij bij
mij geen stuk verder kwam.
Inmiddels werd, in het ver
haal, op de palen een beton
nen vloer gestort en werden
de wanden van de put opge
trokken in (vuil) metselwerk.
Je zit hier alom in en aan het
water. Met twee pompen
moest de zaak drooggehou-
den worden. En je had al te
maken met een vloer die een
paar centimeter afloopt.
Maar er kwam geen water
bouwkundig ingenieur aan te
pas. Cok deed alles zelf en
maakte geen misrekening,
met die palen op de kleef als
diepe basis voor zijn kostbaar
biljart.
En passant moest er, om de
put te kunnen maken, een
betonbalk gesloopt worden;
die zat in de weg. Die balk
was eens de ondersteuning
van het oudere, voormalige,
biljart dat in „De Haven"
stond. Verder berust het
principe van dit Veense bil-
jartwonder op „vier rond
draaiende assen, spindels,
met aan elk een tandwiel".
Dan is er een ketting en een
elektromotor „die de zaak la
ten draaien". Die vier spillen
draaien gelijkmatig, met vier
moeren waarop een plateau
gemaakt is waar het biljart
op staat. „Ik merk, dat u me
niet kunt volgen", zei De Ko
nink berustend; „u ziet maar
wat u er van maakt in uw
stukje. Maar maak er alsje
blieft geen al te grote onzin
van".
Ik heb wel begrepen, dat het
onder de betonvloer van het
biljartgraf een natte bedoe
ning is. Die bak staat nog 75
cm onder water, maar de ter
plaatse bijgezette tafel heeft
daar geen spoortje last van.
Bovendien is er ook nog een
elektrisch kacheltje met een
ronddraaiende vin gemon
teerd om eventuele condens
weg te halen. „In de put is
het kurkdroog", aldus De
Konink; ,je kunt er op je
sokjes in".
Het installeren van de put
vergde de hele maand april.
Een hele maand niet biljar
ten. Een ramp voor de aan
loop. „Ze gingen zelfs van
louter ellende boonaken en
sjoelen", zei Rieneke de Ko
nink; „maar we voelen ons
nu weer happy. Ik ben blij,
dat het achter de rug is". Ook
Cok is blij met z'n weg te to
veren biljarttafel. „Zakken
met die handel. Eenmaal op
de bodem van de put beland,
slaat de daling elektronisch
af. Dat wel. Maar de tafel is
dus niet wendbaar, wat u
dacht. Ik schat, dat er geen 5
van in Nederland zijn. Ideaal
voor kleinbehuisde café's.
Een feestje, een kaart- of
dartavond, en de tafel gaat
omlaag". Tien minuten, vice
versa. Millimeterwerk En
automatisch weer waterpas.
Een uitkomst voor wanneer
't binnen bommetje vol zit.
Maar Cok is niet van plan
voor elk liflafje de zaak te la
ten zakken natuurlijk: ,,'s
winters wel. Zeker wel 2
keer in de week, tijdens de
dartcompetitie. Als de tafel
verzonken is gaan er vier
schotten over heen, dan kun
nen er tafels en stoeltje op.
Er zijn zat van die knijpjes
die zo'n installatie kunnen
gebruiken. Dat heb ik wel
gemerkt tussen Boxtel en
Best".
■muur
■wMKuem
„De Kooi, dat is het verhaal
van de stadsvernieuwing" en
„Jong in de Kooi, oud in de
Kooi" zijn twee uitspraken
die de wijk in het noordelijk
stadsdeel van Leiden bij uit
stek typeren. Het gebiea tus
sen de Lage Rijndijk en de
Willem de Zwijgerlaan, de
Kooilaan en de Zijl is in vijf
tien jaar tijd voor het overgro
te deel gerenoveerd danwel
gesloopt en weer opgebouwd.
Een project dat in die tijd vrij
wel uniek was voor Neder
land. Maar de Kooi is natuur
lijk ook het verhaal van zijn
bewoners. Het is traditioneel
een „rooie wijk", zoals voor
zitter J.M.J. Werter van het
buurtcomité het noemt. „Maar
dan wel geschoolde arbeiders.
Geen stenenrapers, maar
mensen die echt zelf een huis
konden bouwen. Van de eer
ste tot de laatste steen".
Het omvangrijke renovatie-
en nieuwbouwproject kreeg
zijn beslag in 1975. Dat jaar
kwam het bestemmingsplan
gereed dat de nieuwe lijnen
voor de Kooi aangaf. Huizen,
in het begin van deze eeuw
gebouwd door woningbouw
verenigingen als Werkmans
woningen en De Eendracht,
moesten tegen de vlakte. Ze
voldeden niet meer aan de ei
sen van de moderne tijd: de
indeling (voorkamer-alkoof-
achterkamer) was achterhaald
en centrale verwarming en
douche ontbraken. Niet voor
niets werd het badhuis op de
Driftstraat pas tien jaar gele
den gesloopt.
De vaak saaie, want eentoni
ge, bebouwing maakte plaats
voor veel frivoler ontwerpen.
Wel mooi, niet duur. Want
hoge huren zijn in de Kooi
vanaf den beginne taboe ge
weest. Een wekelijkse huur
van een gulden vijftig rond de
eeuwwisseling, toen de le, 2e
en 3e Kooistraat werden aan
gelegd, was voor veel ingeze
ten van de Kooi al te hoog.
Dat waren vaak bewoners
van de weggesaneerde krot
ten uit de binnenstad. „Men
sen die niet wisten wat een
douche was en er hun kolen
in opsloegen", weet Werter
nog.
Gerenoveerde huizen kregen
in de jaren 70 een achterom
en schuren. Daartoe werden
hoekpanden van de in een
vierkant gebouwde woningen
gesloopt. „Fietsen van bewo
ners van een bovenwoning zie
ie nu niet meer aan de trap
hangen", vertelt C. Revet,
vice-voorzitter van het wijk-
comité.
Net als de komst van douches
en verwarming was dat een
aantrekkelijke verbetering,
maar Revet en Werter herin
neren zich ook nog de verve
lende gevolgen van de om
vangrijke stadvernieuwingso-
peratie, waar zelfs koningin
Juliana in 1976 een kijkje
kwam nemen. „Ouderen die
tijdelijk uit hun huis moesten,
kozen voor een nieuwe wo
ning buiten de Kooi. Dan
hoefden ze maar één keer te
verhuizen. Maar ze verkom
merden daar. Zoals zoveel
Kooibewoners kregen ze spijt
van hun vertrek en kwamen
hier weer wonen. Sommigen
hebben daarbij flink wat geld
verspeeld".
Papillotten
„Maar ze zeggen niet voor
niets: jong in de Kooi, oud in
de Kooi. Want zo gaat dat
hier: dochter wil het liefst te
genover moeders wonen, om
op elkaar terug te kunnen
vallen". En Werter lacht: „Ja
ja, in ochtendjas, papillotten
in het haar even een bakkie
doen aan de overkant. Het
was vroeger geen uitzonde
ring dat bepaalde families de
dienst uitmaakten in een
straat. Wat die zeiden, dat ge
beurde".
Uit zijn archief duikt Revet
artikelen op over de proble
men met ae financiële scha
deloosstelling van huiseigena
ren. „Ze hadden vaak voor
veel geld vertimmerd aan
hun woningen en waren alles
in een keer kwijt. Gelukkig is
dat allemaal op z'n pootjes te
recht gekomen", kijkt werter
terug. „De gemeente wist spe
ciale subsidies van het rijk los
te peuteren. Ja, dat hebben ze
hier in Leiden altijd goed ge
kund".
Uniek In Leiden: de poorten on
Ondanks het vele sloopwerk
heeft de Kooi zijn eigen ka
rakter behouden. Pleintjes,
poorten en het Kooipark, dat
zowaar gespaard is gebleven
voor de inbreidingsplannen
van de wethouders Peters en
Tesselaar. Die hebben wel
hun oog laten vallen op de
Corantijnstraat. „Ik begrijp
niet waar ze mee bezig zijn
meesmuilt Werter. En hij ver
zekert dat de buurt op 16 mei
zijn stem zal laten horen tij
dens de laatste informatiea
vond over het bouwen op
stukjes groen.
Het roeren van de mond is de
Ier de huizen van de Parkstraat
bewoners van de Kooi trou
wens op het lijf geschreven.
Het eerste Nederlandse wijk-
comité „nieuwe stijl" dat in
1971 opgericht, was dat van
de Kooi. Werter. vanaf het
begin voorzitter: „We hebben
al heel wat successen geboekt.
We hebben in 1973 bijvoor
beeld voorkomen dat zwem
bad De Zijl uit onze wijk zou
verdwijnen. Ook de Leidse
Betonmortelcentrale hebben
we tegengehouden. Niet op
een agressieve manier, want
zo zijn we hier niet. Wel recht
door zee. met het hart op de
(voorzijde) en de Lombokstraat.
"tong. Maar altijd volgens het
harmoniemodel. Meedenken
dus". Revet: „We beginnen
niet te schreeuwen dat dingen
niet kloppen, maar houden
vanaf de eerste ontwikkeling
van plannen een vinger aan
de pols".
Centraal in het buurtwerk
staat het buurthuis De Mir
t/Honken, een samenvoeging
van het gereformeerde jeugd
werk en de activiteiten van
pater De Ponti. „Van peuter
tot bejaarde" kan er terecht
voor allerhande voorzienin
gen.
De Kooi wacht nog één laat
ste, omvangrijke verandering:
de ontwikkeling van het ge
bied Zijloever waar een wijk
centrum voor ouderen komt,
ruim 250 woningwetwoningen
en een jachthaven. Er rest
echter ook nog één probleem:
de afgraving van de met gif
vervuilde grond, waar voor
heen de bedrijven van Gijze-
nij, Hedicon en Zitman hun
domicilie hadden. Ook in die
kwestie heeft het wijkcomité
zich niet onbetuigd gelaten.
Al is de oplossing nog niet ge
vonden.
PIETER EVELEIN
ZAKKEN MET DIE HANDEL EN GEEF DARTERS EN PARTIJEN DE RUIMTE
onderneming, waar hij ken
nismaakte met een mecha
nisch te verdoezelen biljart
tafel. „Dat biljart stond me
uitstekend aan; het systeem
was heel simpel". Het was
best, bij Best. Hele busladin
gen nieuwsgierigen kwamen
op deze eenvoudige ver
dwijntruc af.
Hoe dan ook. De Koninks be
sluit stond vast. De hele ope
ratie, zonder eigen op tech
niek stoelende inbreng, zou
minstens 20.000 ballen gekost
hebben. Zo'n uitgave haal je
er nooit meer uit. Daarom
deed Cok een heleboel zelf
en voor de rest werd het
Veense constructiebedrijf
van Theo Hillebrand met
In het piepkleine café aan de
Haven uiteraard heet de
keurige kroeg aan de Noord-
kade 3 ook „De Haven" bij
de pas gerestaureerde sluis in
het waterrijke Roelofarends-
veen valt sinds ruim een
week een soort zoveelste we
reldwonder te aanschouwen.
De waard hoeft maar op een
knop te drukken en z'n hele,
750 kg zware biljarttafel ver
dwijnt in de diepte. Als je er
wat gedragen muziek bij aan
zet wordt het een ietwat lu
gubere, zij het zeer decente
vertoning. Maar dit aspect
mogen we gevoeglijk ver
waarlozen, immers in een
klein, intiem café klinkt geen
gedragen muziek. Daar word
je door iets anders meegedra
gen. Millimeter voor milli
meter gaat het neerwaarts
met de oersolide tafel. Tien
minuten lang. Iedereen staat
er, met de keu werkeloos in
de handen, sprakeloos bij te
kijken. Er is al publiek dat
speciaal voor deze „beaar-
ding" naar deze gerenom
meerde knijp komt. Het ge
zicht van de kastelein straalt
iets triomfantelijks uit. De
man is duidelijk trots op deze
verworvenheid die zijn gas
ten de zozeer gewenste ruim
te biedt als dat noodzakelijk
mocht wezen. Cok de Ko
nink en zijn vrouw Rieneke
Akerboom hebben zowat ge
schiedenis geschreven, en de
gehele clientèle mag dat we
ten.
In dit Veense „havengebied"
heeft Cok de Konink zich
sinds een kleine 12 jaar, van
af juni '76, een imperium
verworven. Hij nam het café
van schoonvader Akerboom
over en zette een nering en
traditie voort die eerbied
waardig genoemd mag
worden. Akerboom tapte 37
jaar lang uit een goed vaatje
en voordien deden dat Jan
Bots en daarvóór nog ene
Turk en Elsgeest. Enfin, „De
Haven" moet volgens bere
kening van mevrouw Riene
ke „zeker een jaar of 90" oud
zijn. De Veenders hebben er
nooit op een droogje gezeten.
Vlak voor de deur van het
knusse etablissementje ligt de
groene roeibotenvloot van De
Konink op de rede in een
uitloper van het Braassemer-
meer, dat links loodgrijs,
dreigend en wenkend aan de
einder opdoemt. Die roeibo
ten worden verhuurd: het
seizoen staat ook weer voor
de deur, mogen we wel zeg
gen. „De Haven" heeft een
verzorgende functie wat een
onmiskenbaar kenmerk van
een stamcafé is. Wat daar al
niet de stam opzoekt valt
nauwelijks bij te houden. De
vaste Veenders .komen er in
nemen, maar er wordt ook
volop met uit Groot Brittanië
overgewaaide pijltjes gegooid.
Dat is de dartsport, in Vlaan
deren „vogelpik" geheten. De
darters onderhouden er 's
winters een keiharde, fana
tieke competitie. Maar je hebt
er ook de gedreven biljarters.
Men komt overal vandaan op
dit rustpunt aan de haven af:
ontelbare vissende, hengelen
de en jengelende Leidenaars,
onder wie journalisten die
een hengelsportrubriek in
hun krant onderhouden. Ook
fietsers en wielrenners uit de
hele regio leggen er aan en in
de winter, als het met de
vorst een beetje meezit, vin
den schaatsers en ijszeilers er
hun stek.
Weg met die tafel
Het bedrijfje van de De Ko
ninks verzorgt ook vaak fa
miliefeestjes, kleine partijtjes
met polonaises en ander ru
moerig feestgewoel. Daarbij
stond het biljart altijd in de
weg. Cok de Konink: „Die
tafel moest dan aan de kant
worden gezet, wat een hei
dens karwei was. Dit biljart
staat er alweer 5 jaar" „En
kreeg inmiddels al drie keer
een nieuw laken", vult z'n
vrouw Rieneke aan „In
elk geval was het een hele
klus om die zware tafel te
verrollen. En als ie weer te
rug moest duurde het een
uur voordat je hem weer wa
terpas gezet had. Geen doen
gewoon".
Geen wonder dat Cok en
eega zaten te dubben om in
de gelagkamer een soort put
te graven en daar de tafel in
te laten verdwijnen als de
feestgangers en darters kwa
men opdagen. Het denkwerk
resulteerde in een oplossing,
en een week geleden kreeg
ik een tip uit de Veen over
een biljarttafel die „elektro
nisch wendbaar" zou zijn.
„Ha ha!", lachte Cok de Ko
nink gisteren, „meneer heeft
kennelijk geen kaas gegeten
van techniek, merk ik". Dat
had De Konink goed gezien;
ik kan amper een schroef
van een spijker onderschei
den en het verschil tussen
hydraulisch en mechanisch
zegt me nauwelijks iets. Maar
ik kreeg het wonder te aan
schouwen, met een punctuele
uitleg daarbij.
Het was een voordeel, dat
Cok de Konink van huisuit
geen horecaman is. Hij had
tot 12 jaar terug steeds als
metselaar in de bouw gezeten
hij maakte gisteren dan
ook te mijner instructie een
simpele situatieschets op pa
pier, die hij even later teleur
gesteld verfrommelde toen
bleek dat ik in deze rubriek
er toch maar een janboel van
zou gaan maken. Ik kon hem
geen enkele hoop geven en
zijn vrouw zag ook onmiddel
lijk, dat elke uitleg nagenoeg
vruchteloos zou zijn.
Niettemin kon ik optekenen,
dat De Konink aangaande
zijn weg te moffelen biljartta
fel een oriëntatiebezoek had
gebracht aan De Roode
Leeuw in Oegstgeest, welke
achtbare tent een biljarttafel
bezit die wat wankelmoedig
hydraulisch begraven kan
worden/ Het systeem zinde
Cok niet en hij belandde na
dien tussen Boxtel en Best bij
een echte Brabantse horeca-
Cok de Konink hurkt neer bij zijn verzonken biljartkolos en ziet dat het goed is.
